ARTICULUS 1.

Quid sit synderesis secundum sui substantiam et diffinitionem ?

Ad primum proceditur sic :

1. Dicit Basillus super principium Proverbiorum in originali : " Quoniam quidem habemus, quod sit naturale quoddam animae judicium, per quod malum segregamus a bonis, quod est virtus animi habens in se naturaliter sibi insita et inserta semina judicandi. Si vero hujusmodi justitiae eruditionibus excolatur, rectum et aequum tenebit judicii ac dis- cretionis examen. " Ex hoc accipiuntur tria de synderesi, quorum primum est diffinitio synderesis, scilicet quod ipsa est virtus animi habens in se naturaliter sibi insita et inserta semina judicandi, per quam mala segregamus a bonis. Tertium est, quod ipsa est naturale animi judicium. Secundum est, potentia animae et non habitus, ut quidam dixerunt.

Si forte aliquid diceret, quod loquitur de ratione et non de synderesi. Contra hoc est, quod ratio non habet judicium naturale, sed potius inquisiti uni, ut supra determinatum est. Simiis erratio non habet naturaliter inserta semina justitiae, sed potius acquirit ea per doctrinam prudentiae et consuetudinem.

2. Item, Quod ipsa sit virtus animae habetur a beato Augustino qui dicit,

quod universalia juris scripta sunt naturaliter in naturali judicatorio: appelans naturale judicatorium synderesim. Cum igitur habitus non sit nisi in potentia et virtute animae, erit synderesis potentia quaedam animae.

3. Item, Glossa Hieronymi super Ezechielem l, 10 : Similitudo vultus eorum, facies hominis, etc, dicit : " Plerique juxta Platonem, rationale animae et irascitivum et concupiscitivum, quod ille logikon et tupikon et epitupikon vocat, ad minem et leonem ac vitulum referunt : rationem et cognitionem et mentem et consilium, eamdemque virtutem atque sapientiam in cerebri arce ponentes. Feritatem vero et iracundiam atque violentiam in leone, quae consistat in felle. Porro libidinem, luxuriam et omnium voluptatum cupidinem in jecore, id est, in vitulo, qui terrae operibus haeret. Quartamque ponunt quae super haec et extra haec tria, quam Graeci vocant sundhrhsun quae scintilla conscientiae in Gain quoque non exstinguitur pectore, et qua victi voluptatibus, vel furore, ipsaque interdum rationis decepti similitudine, nos peccare sentimus. Quam proprie aquilae deputant, non se miscentem tribus, sed tria errantia corrigentem. " Ex ista Glossa quatuor accipiuntur circa synderesim. Quorum primum est, quod ipsa est virtus animae condivisa rationali et irascibili et concupiscibili, ita quod per rationalem supponitur cognitio et mens et consilium et sapientia : per irascibilem autem supponitur feritas et iracundia et violentia : per concupiscibilem vero supponitur libido, luxuria, et omnium voluptatum cupido. Per hoc igitur habemus in quo genere sit synderesis, quia in genere potentiae animae. Secundum est, quod synderesis est scintilla conscientiae : et quia scintilla semper micat ex igne sibi naturaliter conjuncto, ex hoc habetur, quod illa potentia non est sine suo habitu, sicut prius dictum est in auctoritate Basilii supra posita. Tertium est, quod ipsa sola inter quatuor est sine organo per omnem modum, ex eo quod ratio ponitur in arce cerebri, irascibilis vero in felle, concupiscibilis autem in jecore, ista vero extra, hoc est, supra haec. Quartum est, quod ipsa non est potentia per aliquem modum mixta caeteris motivis viribus animae, sed errata corrigens in eis.

4. Ad hoc vero quod sit potentia ani mae, quod est primum inter quatuor, inducitur aliud verbum Hieronymi ibidem sic : " Synderesis est spiritus qui interpellat pro nobis gemitibus inenarrabilibus. Nemo enim scit ea quae hominis sunt, nisi spiritus qui est in eo. Unde Paulus : Ipse Deus pacis sanctificet vos per omnia, ut integer spiritus vester , et anima, et corpus sine querela in adventu Domini nostri Jesu Christi servetur , " Constat autem, quod spiritus ille vis animae est.

5. Item, Quaedam vis est in nobis semper distorta et ad malum inclinata, sicut sensibilitas : ergo per oppositum, id quod semper est in bonum inclinans et remurmurans malo, erit etiam quaedam vis animae : hoc autem est synderesis : ergo erit quaedam vis animae.

6. Item, Ex parte theorici intellectus quidam est intellectus semper in actu et semper agens, qui dicitur intellectus agens, ut dictum est supra, et est respectu veri scibilis : ergo ex parte motivarum a simili debet esse quaedam vis animae, quae sit semper in actu respectu boni operabilis : haec autem non est ratio, cum illa quamdoque decipiatur : ergo erit synderesis, quae est supra rationem.

Si propter hoc concedatur, quod est vis animae. Contra. :

i. Synderesis secundum suum nomen sonat haesionem quamdam per scientiam boni et mali : componitur enim ex Graeca propositione sun et airhsij, quod idem est quod opinio vel scientia haerens in aliquo per rationem : ergo

secundum suum nomen dicit habitum potius quam potentiam.

2. Item, Id quod inclinat in malum semper, est habitus, qui dicitur fomes : ergo per oppositionem id quod inclinat in bonum semper, est habitus oppositus illi. Cum igitur hoc sit synderesis, synderesis erit habitus.

3. Item, Voluntatem deliberativam quae est in libero arbitrio, duo circumstant.

Unum ex parte inferiori inclinans ad malum, quod est fomes. Alterum ex parte superiori adjuvans ad bonum, quod est synderesis. Cum igitur nihii adjuvet et deprimat potentiam nisi habitus, synderesis erit habitus.

Si propter hoc dicatur, quod sine dubio synderesis dicit potentiam cum habitu, tuoe quaeritur, Utrum dicat unam, vel plures, vel aliquid conjunctum pluribus potentiis ?

Videtur enim, quod sit idem cum intellectu practico :

i. Supra enim habitum, est a dicto Philosophi, quod intellectus practicus semper est rectus. Cum igitur hoc attribuatur synderesi, et quaecumque sunt eadem etiam substantia, videtur synderesis idem esse quod intellectus practicus.

2. Item, A. Philosophis ex parte rationis non ponitur vis motiva in bonum per modum cognitionis vel judicii, nisi intellectus practicus et ratio practica. Cum igitur talis vis animae sit synderesis, erit synderesis eadem vis cum ratione vel intellectu practico.

3. Item, Idem Hieronymus illud verbum Apostoli in epist. I ad Thessalonicenses, v, 23 : Integer spiritus vester, et anima, etc, exponit de synderesi. Et ibidem dicit Glossa, quod spiritus ponitur pro ratione. Ergo synderesis est ratio.

4. Item, Ibidem Glossa dicit, quod Apostolus in praedicto verbo tria ponit :

spiritum, et animam, et corpus, scilicet illud quo intelligimus, et illud quo vivimus, et illud quo visibiles et contrectabiles sumus. Ergo synderesis est id quo intelligimus : sed id quo intelligimus, est intellectus : ergo synderesis est intellectus.

5. Item, Communiter dicitur, quod synderesis significatur per illum nuntium Job, qui solus evasit ut damna nuntiaret. Et ibi dicit Gregorius , quod unus fugit, id est, discretio rationis ad animam redit, quae amissa nuntiat, ut quod praeoccupata mens perdidit, afflicta accipiat. Ergo synderesis quae renuntiat mala, videtur esse ratio.

6. Item, Sancti enumerantes vires motivas animae, non ponunt nisi tres, irascibilem, concupiscibilem, et rationalem. Ergo videtur, quod synderesis si est vis motiva, et non continetur sub concupiscibili et irascibili, quod contineatur sub ratione.

Quod si concedatur, Contra : Habitum est in auctoritate Hieronj^mi, .quod synderesis est extra et supra eas et non miscet se tribus, sed errata corrigit in eis. Ergo synderesis non est ratio nec intellectus.

7. Praeterea, Videtur quod synderesis non sit potentia una, sed plures : non enim ejusdem potentiae est appetere et judicare : synderesis autem judicat de faciendo, et appetit etiam bonum : ergo non videtur esse potent la una.

8. Item, Synderesis insurgit contra maium, quod videtur esse irascibilis. Cum ergo non, sit ejusdem potentiae insurgere, appetere, et judicare, non videtur synderesis esse potentia una, sed tres.

9. Praeterea, Videtur quod synderesis sit quoddam conjunctum omnibus viribus superioribus animae. Cum enim homo per peccatum corruptus fuit in naturalibus, non adeo fuit corruptus, quod nihil remaneret integrum. Ergo in sin- gulis viribus aliquid manet rectum, quod in judicando et appetendo concordat rectitudini primae in qua crealus est horno : et hujusmodi ejusdem est murmurare contra omne non rectum. Cum ergo hoc sit officium synderesis in homine, synderesis est rectitudo manens in singulis viribus concordans rectitudini primae.

Juxta hoc etiam quaeritur, Quare nullus Philosophorum posuit synderesim inter potentias animae motivas, cum multi sanctorum posuerunt eam ?

Solutio. Sine praejudicio dico, quod synderesis est specialis vis animae, in qua secundum Augustinum universalia juris descripta sunt : sicut enim in speculativis sunt principia et dignitates, quae non addiscit homo, sed sunt in ipso naturaliter, et juvatur ipsis ad speculationem veri : ita ex parte operabilium quaedam sunt universalia dirigentia in opere, per quae intellectus practicus juvatur ad discretionem turpis et honesti in moribus, quae non discit homo, sed secundum Hieronymum est lex naturalis scripta in spiritu humano. Et dicuntur ab Augustino universalia juris, sicut est non esse fornicandum, et non esse occidendum, et afflicto esse compatiendum, et hujusmodi : et subjectum illorum synderesis est : et propter hoc ab Augustino vocatur naturale judicatorium, a Graecis autem synderesis, eo quod cohaeret judicio infallibili universali, circa quae non est deceptio. Et etiam debet significari per aquilam in Ezechiele : eo quod alta conspicit, quae concordant justitiae divinae : sed non applicat ea ad particularia, quia hoc est officium rationis : sicut in speculativis intellectus est principiorum, sed ordo principiorum iu syllogismis ad inferendum est rationis., scientia vero communis.

Dicendum; ergo ad primuni, quod in

veritate synderesis vis animae est : sed notabile est quod dicit Basillus, quod in ipsa inserta sunt semina justitiae et universalia juris naturalis, et quod semper erit recta si hujusmodi justitiae, hoc est, potentiae eruditionibus excolatur : quia oportet universalia juris per jus positivum applicari ad particularia : jus enim positivum .a ratione circa particulares casus est inventum.

Et per hoc patet solutio etiam ad sequens.

Ad auctoritatem autem Hieronymi dicendum, quod in veritate synderesis est vis cum habitu principiorum juris naturatis, sed dicitur scintilla conscientiae, eo quod conscientia sequitur ex synderesi et ratione, et ex parte synderesis numquam habet errorem, licet ex parte rationis quandoque decipiatur : et hoc infra in quaestione de conscientia magis explanabitur. Quod autem Hieronymus dicit, rationem et sapientiam esse in arce cerebri, non est intelligendum, quod sit ibi ratio sicut in organo, sed eo modo quo supra dictum est, scilicet quod potentia a qua abstrahitur ratio, ibi sita est, hoc est, imaginatio et phantasia. Similiter quod concupiscibilem ponit in jecore, non propter hoc dicitur, quod jecur sit organum concupiscibilis potentiae imperantis : sed quia complexio jecoris facit ad complementum appetitus in actu : est enim jecur calidum et humidum. Calidum autem movet appetitum trahendo, humidum vero recipiendo. Similiter irascibilis potentia non est in felle tamquam in organo, sed complexio fellis perficit iram propter calidum et siccum. Propter quod a Damasceno dicitur inesse evaporatio fellis. Calidum enim multum movet spiritum et sanguinem, et siccum fortiter tenet speciem molestantis.

Ad aliud dicendum, quod synderesis dicitur spiritus prout spiritus dicitur purius animae et superius quod considerat operabilia. Spiritus autem in aliis si- gnificationibus accipitur, ut supra in quaestione de imaginatione est explanatum .

Ad id quod objicitur, quod synderesis est habitus, dicendum quod non est simplex habitus, sed nominat potentiam cum habitu, ut dictum est.

Et per hoc patet solutio ad tria objecta de habitu : licet enim potentia de se non juvet potentiam vel inclinet ad bonum, tamen potentia cum habitu juvat et inclinat.

Ad id quod quaeritur, Utrum synderesis sit idem quod intellectus vel ratio ?

Dicendum, quod intellectus accipitur duobus modis, scilicet generaliter, et specialiter. Generaliter pro omni vi animae rationalis quae movet cum cognitione, et sic synderesis est pars ejus. Specialiter autem dividitur contra rationem et synderesim, ita quod synderesis est principiorum communium : ratio vero est etiam de partibus, sed cum collatione, et intellectus est sine collatione. Similiter ratio generaliter accepta accipitur pro omni vi movente cum cognitione a Sanctis, sed specialiter sumitur ab Augustino qui dividit ipsam in portionem superiorem et inferiorem secundum diversitatem, sapientiae et scientiae, ut supra dictum est. Primo vero modo comprehenditur sub ratione synderesis, et secundo modo non.

Per hoc patet solutio ad omnia illa quae objiciuntur de intellectu et ratione,,

Ad id quod ulterius quaeritur, Utrum synderesis sit potentia una, vel plures ?

Respondendum, quod est una : licet enim ipsa appetat bonum quod judicat, famen quia judicium ejus.est in universali semper, appetitus ejus non erit determinatus, et quod remurmuret malo, hoc erit per modum sententiantis, et non per modum insurgentis vel irae : nulla enim vis motiva sine appetitu est: propter quod etiam dicit Philosophus , quod intellectus movet in quantum est appeti- tus quidam, et per appetitum : sed ille appetitus non est specialis vis aliqua, sed passio generalis omnium motivarum.

Ad aliud dicendum, quod irascibilis est insurgere contra malum sub determinata ratione mali, et per modum moventis membra ad repellendum, quod non convenit synderesi, sicut jam dictum est.

Ad id quod quaeritur ulterius, Utrum synderesis sit quoddam conjunctum omnibus viribus?

Dicendum quod non : licet enim non omnes vires sunt corruptae in totum, tamen corruptum ab integro est adeo distinctum, quod corruptio sit principium peccati, et actus sine integro : quia corruptio nullius potest esse principium effectivum : unde efficiens in actu est potentia non perfecta, vel cum corruptione : et propter hoc synderesis est specialis pars animae magis inter caeteras elongata a corruptione fomitis, propter quam elongationem a corruptione non potest vinci. Sunt tamen quidam qui dicunt, quod synderesis est pars rectitudinis primae in omnibus viribus.

Ad id quod ulterius quaeritur, Quaiy Philosophi non fecerunt mentionem de synderesi?

Dicendum, quod Philosophi distinguunt potentias secundum objecta generalia : et si considerant operabilia, faciunt hoc secundum rationem juris humani. Sancti autem specialius distinguunt secundum jus divinum et humanum, et secundum principia juris, et particularia inventa : et ideo Sancti ponunt synderesim ad principia et portionem superiorem rationis, quae inhaerescit justitiae divinae contemplandae secundum rationes aeternas, quarum neutrum ponunt Philosophi.