ARTICULUS 1.

Utrum mundus sit aeternus, vel factus sit, et etiam corruptibilis sit determinato tempore?

Ad primum proceditur sic :

In principio libri octavi Physicorum facit Aristoteles quaestionem habentem tres paries, scilicet utrum factus sit motus aliquando cum non esset prius : et corrumpetur aliquando ita quod nihil sit moveri : aut nec factus sit aut nec corrumpatur aliquando, sed semper erat et semper erit, et hoc immortale et sine quiete inest his quae sunt, id est, entibus ut vita quaedam omnibus per naturam existentibus. Hoc est quaerere, Utrum motus semper erat, nec factus, nec generatus, et utrum semper nec corruptibilis nec finibilis, vel utrum est factus et finietur? et loquamur de illo motu qui est causa esse et vitae mundi. Et ad hoc quod ille motus semper fuit nec aliquando factus sit, inducit Philosophus rationes.

I. Quarum prima est ab auctoritate loquentium de materia. Ratio autem auctoritatis Philosophorum haec est : Quidquid est causa communis factionis et generationis, ipsum neque factum neque generatum est : motus primus caeli et mundi est hujusmodi : ergo nec factum nec generatum est. Prima probatur per hoc quod si motus primus esset factus et generatus secundum naturam, jam non esset principium et causa efficiens omnis generationis et factionis, sed oporteret ponere principium secundum naturam, et iretur in infinitum : quia de illo esset eadem quaestio. Secun- da vero probatur in secundo de Generatione et Corruptione, ubi probatur, quod continuitas allationis et recessionis superiorum corporum in obliquo circulo, est causa continuationis generationis omnis et corruptionis quae est secundum naturam.

2, Secundo, Probatur per divisionem deducendo ad impossibile. Divisio autem haec est, quod si incepit motus,, aut incepit sicut dixit Anaxagoras aut sicut dicit Empedocles. Dictum autem Anaxagorae hoc est, quod primo fuit mixtum ex omnibus in quiete, et intellectus agens post quietem illam induxit motum, scilicet disgregando mixtum illud in diversas partes sive substantias quae sunt lignum, lapis, et caelum, et ignis, etc. Dictum autem Empedoclis fuit, quod multoties incipit motus et multoties desinit: motus enim incipit cum amicitia et ex multis miscibilibus facit unum mixtum, sicut acciditin generatione cujuslibet rei. Similiter incipit motus cum discordia et per resolutionem ex uno mixto facit plura miscibilia. Sed quies est in temporibus mediis.

Contra quae objicit Aristoteles , sic: 1. Supponatur principium physicum, quod est unamquamque passionem diffiniri per suum subjectum : et cum motus sit passio mobilis,, diffinietur per mobile : diffiniens autem aliquid prius est illo secundum diffinitionem. Et quaeratur de illo mobili, Utrum ipsum sit factum, vel semper fuit?Et si ipsum sit factum. Contra : Qmne factum prius est in fieri quam in facto esse : si ergo primum mobile est factum, ipsum fuit prius in fieri quam in factum esse : sed omne fieri ponit motum et mutationem : ergo motus et mutatio fuit ante primum mobile. Quod si concedatur, sequuntur tria inconvenientia, quorum primum est quod ponit Philosophus in littera, scilicet quod ante primum motum erit mo-

tus. Secundum innuit Philosophus in principio Physicorum, quod motus sit ante primum mobile quod post ipsum debebat esse. Tertium supponamus nos, scilicet quod ibitur in inlinitum. Quaero enim de illo motu et mutatione cum sint accidentia^ quo sint subjecto? illud enim de necessitate erit opinabile. Et quaero iterum de ilio mobili, utrum sit factum ante motum vel non, et sic in infinitum.

Si vero dicitur, quod mobile non sit factum, sed motus est factus, hoc est, quod mobile quandoque fuit sine motu in quiete, et postea incepit moveri : hoc contingit propter alteram duarum causarum, scilicet aut quia non est motivum quod moveret mobile, aut quia quies secundum naturam debet praecedere motum. Non primo modo : quia secundum Philosophum in secundo de Caelo et mundo , causa prima movet causatum primum : causa autem prima perpetua et aeterna est. Secundo modo non potest esse, eo quod quies privatio motus est, et ita motus ante quietem est. Similiter nullum mobile quiescit ante causam quietis suae, quae causa est consecutio ejus quod intendit per motum : sed id quod intendit primuni mobile per motum, numquam est consecutum : ergo adhuc numquam quievit.

2. Si forte dicatur,, quod primum movens quidem erat, sed quia mobile non erat sufficienter dispositum ad motum, et movens non erat proximus mobili adhuc, propter hoc non erat motus antequam disponebatur mobile, et antequam movens immediate appropinquavit et Contra hoc objicit Philosophus dicens, quod ilia dispositio mobilis de necessitate fuerit quaedam alteratio de non mobili faciens mobile. Ergo alteratio praecessit motum localem, quod est absurdum. Primus enim motus qui est causa omnium motuum, est localis, circularis et uniformis.

3. Amplius, Si motus incepit, cum tempus sit numerus motus, tunc tempus incepit : sed tempus non incepit: ergo nec motus. Quod vero tempus non incepit, probat Aristoteles duabus rationibus, quarum prima est ab auctoritate omnium Philosophorum ponentium tempus esse ingenitum praeter unum. Unde et Democritus ad hanc universalem, quod omnia facta sunt, fert instantiam pro tempore, quod impossibile est esse factum. Piato autem solus gignit tempus, hoc est, quod dicit tempus esse genitum : dicit enim cum caelo ipsum factum esse : caelum enim factum dicit. Alia ratio haec est : quia impossibile est intelligere tempus sine ipso : nunc autem quaedam medietas est et principium et finem simul habens : principium quidem futuri temporis, finem autem praeteriti : ergo quandocumque accipitur nunc, fuit ante hoc praeteritum tempus : et ita non potest poni tempus incepisse : ergo nec motus, cum tempus sit numerus et passio motus.

4. Si forte diceret aliquis, quod nunc non est medietas temporis, ita quod sit semper finis praeteriti et principium futuri, probatur hoc multis probationibus seu rationibus ex libro VI Physicorum , quarum una sufficiat hic quae est haec : Nihil motum in indivisibili, est in moveri, sed in motum esse : nunc est indivisibile : ergo nihil motum in ipso erit in moveri, sed in motum esse. Accipiatur ergo quodcumque nunc, in tempore illo primum mobile non erit in moveri, sed in motum esse : ergo motus fuit ante hoc nunc : et ita hoc nunc fuit finis praeteriti. Quod vero res mota non sit in motum esse, sic probatur : Tempus est numerus motus : ergo tempus secundum suum esse et secundum suam substantiam non extenditur ultra motum : sed motus non est in indivisibili : ergo quodcumque indivisibile accipiatur, ante hoc fuit motus, et post hoc erit : igitur in ipso indivisibili erit in motum esse : et ita habetur propositum.

Et tot et tales rationes habentur ab Aristotele in principio libri octavi Physicorum ad primam quaestionis partem, scilicet utrum aliquando factus sit motus .

5. Ad aliam vero partem quaestionis, scilicet utrum semper erit motus ? inducitur alia ratio ab ipso sic :

Quodlibet nunc acceptum in futuro erit principium, futuri : et ita post hoc erit tempus : ergo et motus similiter : sed corruptio unius est generatio alterius, cum materia non possit esse sine aliqua forma, post ultimam corruptionem erit generatio : ergo et mutatio et motus.

Sed quia de hoc multum disputavimus in tractatu de resurrectione^ propter hoc rationibus supersedemus. Similiter in tractatu de caelo muita quaesivimus, utrum caelum esset factum vel non, ex quibus cognoscuntur ea per quae ex libro primo de Caelo et Mundo quidam voluerunt probare aeternitatem mundi : quorum unum est in penultimo capitulo, ubi Aristoteles investigat numerum moventium ex numero motuum, et dicit

1. Quoniam autem aliam substantiam aeternam non mobilem abstractam a sensibus manifestum est hoc modo et jara declaratum est hanc substantiam non habere aliquam magnitudinem,, sed neque partem neque divisionem habet : movet enim in tempore infinito : nullum autem finitum habet potentiam infinitam. Ex hoc accipitur, quod motus primi motoris est in tempore infinito, et sic erit sine principio: et cum ilie motus sit causa mundi, mundus erit sine principio.

2. Item, Ibidem, Primum principium entium non movetur accidentaliter, neque essentialiter, et movet et facit mo- tum primum aeternum. Cum igitur motum necesse est ut moveatur per aliquod : primus autem motor non movetur per se : et motus aeternus lit per motorem aeternum, et unus per unum. Ex hoc accipitur, quod mobile primum movetur per motorem primum, et ipse est immobilis per se et per accidens : et ab aeternitate ejus aeternus est motus, et ab unitate unus est.

3. Item, Ibidem loquens de motibus sphaerarum inferiorum, quia investigans numerum motorum, et ponens opinionem Odosii et Ptolemaei de numero motuum planetarum dicit : Nos videmus, quod praeter motum totius simplicem, quem dicimus moveri a substantia mobili, alii sunt motus aeterni qui sunt erraticarum : corpus enim circulare est aeternum sine quiete. Et hoc quidem determinatum est in Naturalibus. Necesse est ergo ut unusquisque istorum motuum fiat per aliquid quod est aeternum per se et per substantiam aeternam : natura enim stellarum aeterna est. Ex hoc accipitur, quod motus planetarum est aeternus, et a motore aeterno et immobili aeterno.

4. Item, Ibidem, Cum motus est aeternus, etiam ante motum necesse est ut sit illud quod est ante substantiam. Hoc est, cum motus inferiorum sit aeternus, necesse est etiam substantiam aeternam esse primum movens quod est ante substantiam secundorum moventium. Et ex hoc iterum accipitur, quod motus sit aeternus. Haec et hujusmodi accipiuntur ex Metaphysica.

5. Quidam etiam adducunt illud quod habetur in Vili Physicorum , ubi Aristoteles probat motorem primuni nonesse finitum neque infinitum quantitate. Nulla enim quantitas est infinita actu : finitum autem non habet potentiam inlitam. Et haec sunt ejus verba : " Determinatis autem his manifestum est, quod impossibile est primuni movens et immobile habere aliquam magnitudinem. Si enim magnitudinem babet, necesse . est finitum esse ipsum, aut infinitum. Infinitum quidem igitur quod non contingit magnitudinem esse, ostensum est prius in praehabitis, scilicet in tertio. Quod autem finitum impossibile sit habere infinitam potentiam, et quod impossibile sit a finito moveri aliquod in tempus infinitum, demonstratum est nunc. Primum autem movens perpetuum movet motum et in tempore infinito. Manifestum est itaque, quod est indivisibile, et impartibile, et incorruptibile, nullam habens magnitudinem penitus. " Et ex hoc accipitur etiam, quod motus primus est aeternus et in tempore infinito.

6. Quidam autem adducunt quod habetur in II de Generatione et Corruptione , ubi probat Aristoteles causam generationis et corruptionis esse allationem superiorum in obliquo circulo et praecipue solis, et inter caetera dicit sic : " Necesse est, et si erit semper generatio et corruptio, semper aliquid moveri, ut non deficiant transmutationes. Continuitatis ergo quidem causa totius allatio, praesentiae vero et absentiae inclinatio. " Ex hoc accipitur, quod infinita sit generatio et corruptio, et quod causa infinitatis est perpetuitas allationis superiorum in obliquo circulo, cujus motus est a puncto Capricorni in punctum Cancri : quam allationem ipse vocat totius allationem : eo quod ipsa est movens mundum in generatione et corruptione : et quod accessus et praesentia solis in iiio circulo, est praesentia et causa generationis : recessus vero et absentia est causa corruptionis. Item, Ibidem, Semper est et continua erit generatio et corruptio, et numquam deficiet propter quam dicimus causam, hoc est, propter indeficientiam allationis superiorum.

7, Hinc et inde ex libris Aristotelis colliguntur verba quae videntur hoc innuere, sicut id quod dicit in principio de Vegetabilibus et plantis contra Abrutal-1am dicentem, quod planta habuit generationem in mundo diminuto et imperfecto in complemento suo : et eo completo generabatur animal. Et contra hoc dicit Aristoteles sic : " Hic sermo est inconveniens : quia mundus est totalis perpetuus sempiternus, nec cessat umquam generare animalia et plantam et omnes species suas. Et ad hoc etiam dicitur, quod probatur generationem esse inquietam et infinitam. " Ex hoc accipitur, quod corruptio unius est generatio alterius.

8. Ad hoc idem objiciunt Magistri sic : Idem eodem modo se habens, natum est facere idem : Deus autem est idem eodem modo se habens : ergo semper facit idem : ergo si creavit eum, ab aeterno creavit eum.

9. Item, Si motus qui causa est generationis mundi, inceperit, oporteret quo esset propter aliquam novam dispositionem advenientem vel ipsi mobili, vel ipsi motivo : sed nulla dispositio advenit motivo, cum ipsum sit Deus. Similiter nulla dispositio advenit mobili, . num ipsum sit corpus uniforme. Ergo motus iile non incipit.

10. Hem sic potest objici : Creator et creatura sunt correlativa : ergo quotiescumque ponitur creator, ponitur et creatura, eo quod correlativa simul sunt natura : sed ab aeterno est creator : ergo ab aeterno est creatura.

11. Si forte dicatur, quod creator est ab aeterno, sed non creat ab aeterno. Contra : Hoc verbum, creat, dicit actum divinum equi non convenit nisi Deo, sicut dicit Augustinus : sed in Deo nihil est novum : ergo iste actus convenit ab aeterno : et sic mundus creatur ab aeterno.

12. Item, in inferioribus videtur, quod

illa quae uno modo se habent ad creandum aliquid, creant illud mox ut sunt, sicut corpus luminosum quod creat radium et lumen : ergo similiter erit in Deo, cum uno modo se habeat ad creandum, quod ab aeterno creavit omnia.

13. Item ad hoc quidam voluerunt dicere, quod omnes illae rationes optimae concluderent, si Deus ut causa naturalis creasset mundum : sed quia hoc non est verum, imo creavit per voluntatem quae voluntas est causa dilatoria, propter hoc distulit quamdiu voluit et tunc creavit. Si vero quaeritur ab eis causa dilationis hujus, dicunt quod una et praecipua est: quia non voluit ut mundus sibi ab aeternitate aequiparetur. Et ex ista solutione sequuntur duo inconvenientia seu duae haereses, quarum una est, quod potuit esse ab aeterno, se.d Deus non voluit. Alia est quod voluntas Dei mutabilis sit secundum volita. Quod sic probatur : Nulla causa est secundum hanc solutionem quare mundus ab aeterno non inceperit, nisi dilatio voluntatis : ergo mundus fuit perceptibilis durationis aeternae : sed dicit Dionysius, quod Deus communicat communicabilia, eo quod invidia longe relegata est ab ipso, ut dicit Augustinus : cum ergo mundus perceptibilis sit aeternitatis, Deus dabit sibi aeternitatem, vel ipse erit invidus. Item, Voluntas dilatoria, ex; causa dilatoria est, non stulta : haec autem causa ex parte volitorum est : ergo voluntas Dei disponitur per diversa volita, quod est haereticum.

i4. Adhuc aliter probatur aeternus esse mundus : dicit enim Aristoteles in II Metaphysicae , quod manifestum est, quod sit principium aliquod et non infinitae causae eorum quae sunt, neque secundum rectitudinem, neque secundum speciem. Et hoc probatur in omnibus causis. Si enim hoc est ex hoc sicut ex materia, contingit abire in infinitum, et non in aliqua prima, materia stare. Et simi- liter est in efficiente et forma et fine. Ergo cum unus motus sit causa alterius, contingit de necessitate stare in aliquo primo motu non causato a motu alio : ergo ilie motus non erit factus : et quod non est factum, non habet principium : ergo ille motus non habet principium : ergo erit aeternus.

15. Ttera, Quidquid per creationem exivit a Deo, creatum est secundum ideam et rationem ; omnis autem idea est ratio formae : ergo cujus nulla est forma, illius nulla est idea et ratio : sed materiae secundum quod materia, nulla est forma : ergo ipsius nulla est idea, neque ratio : ergo erit increata : ergo mundus etiam non incipit per creationem.

Sed contra :

1. In libro de Causis dicit Philosophus, quod prima rerum creatarum est esse, et non est ante ipsam creatu ra alia. Esse ergo illud aut est in natura, aut in ratione tantum. Si in ratione tantum, tunc esse in ratione est id quod est in anima et intellectu entis. Quidquid autem est in anima, causatur a rebus extra. Ergo esse quod est intellectus entis, causatum est a rebus extra et non est creatum. Si autem intelligitur de ente in natura, cum super ens fundetur omne quod est, omne quod est erit causatum in ente, et.sic mundus incepit per creationem.

Si forte aliquis dicat, quod auctoritas prima non est vera, eo quod sunt qui illum librum non attribuunt Aristoteli, probatur sic : Omne quod incipit ita quod suae factionis nullum praeponitur subjectum secundum, esse et rationem, illud non incipit per motum et generationem, sed post nihil : esse sic incipit esse : ergo ipsum non incipit per motum et generationem, sed post nihil. Prima probatur ex praehabitis propositionibus Aristotelis ubi dicit, quod mobile oportet ponere ante motum secundum rationem. Secunda probatur per hoc quod ante esse nihil est secundum rationem,

Si forte dicatur, quod haec est falsa, incipit esse, eo quod esse est aeternum. Contra: Esse aut aequivoce aut univoce aut multipliciter secundum analogiam dicitur de universitatis principio et de principiatis. Et si dicatur univoce, hoc patet esse falsum: quia nec de principiatis univoce dicitur.

Si forte dicatur, quod de substantiis dicitur univoce, et universitatis principium est substantia. Contra: Omne quod ordinatur in praedicamento secundum univocum modum praedicandi, est ut genus, vel species, vel individuum: universitatis principium nullo istorum modorum est: ergo non est in genere per univocum modum praedicandi. Si forte dicatur, quod est individuum, hoc ridiculosum est: quia individuum praedicamenti substantiae compositum est: primum autem principium simplicissimum est et infinitae simplicitatis. Si forte dicatur, quod est in praedicamento sicut pars substantiae compositae, tunc esset materia vel forma: quod iterum absurdum est: ergo ens primum non est ordinabile in praedicamento cum aliis entibus.

Si forte aliquis vult facere vim de univoca praedicatione, dicendo quod ens non praedicatur univoce de aliquo, eo quod non habet rationem diffinitivam : hoc iterum frivolum est : per univoce enim praedicare in omnibus primis intelligitur praedicari secundum unam communem naturam de omnibus illis quae ordinantur sub uno genere.

Si dicatur, quod multipliciter dicitnr. Contra : Multiplicitas entis reducitur ad divisionem quae fit in substantiam et accidens : et ens non multipliciter dicitur de substantiis, sed dicitur multipliciter de substantiis et accidentibus : ergo et secundum hoc aut principium primum est accidens et principiata substantiae, aut e converso : quorum utrumque falsum est.

Si forte dicatur, quod multipliciter dicitur secundum modum efficientis vel finis. Contra: Secundum hoc oporteret, quod aliqua operatio esset vel aliquis finis qui diversis modis efficeretur a primo principio et principiatis : et haec operatio vel finis per hoc nomen, esse , importatur, sicut video de medico, quod multipliciter dicitur de eo qui scit artem, et de vetula quae medicatur sine arte, et de instrumentis medicinalibus quae non moventur per se ad operationem sanitatis, sed a motore extrinseco : et operatio sanitatis significatur in nomine medici. Similiter sanum dicitur de animali tamquam forma consistens in temperamento humorum, de cibo autem tamquam de conservante, et de urina ut de indicante : finem tamen intentum a medico dicit nomine suo. Non sic autem est, quod nomen entis operationem dicat vel finem, ad quae diversimode se habet prima causa et causata, eo quod ens est primum in natura, quidquid illud est. Ergo non sic multipliciter dicitur : et sic relinquitur, quod aequivoce dicatur secundum solam communitatem nominis. Inde sic : Prima causa est una secundum substantiam et esse : et est universitatis principium : ergo causabit alia secundum suas substantias et esse : esse autem non potest causari per generationem et motum : ergo creatio ejus erit postquam non erat : et hoc virtute causae primae : ergo esse omnium creatorum incipit per creationem.

Item, Resolutio est compositi in simplicia : et secundum hanc viam a via ultima accipitur intellectus speciei, et a forma quae est circa hanc sicut est sensus in homine, accipitur intellectus generis, et ab ea quae est iterum circa illam ascendendo, sicut est vivum in homine, accipitur intellectus animati : et si accipiantur ulterius, sicut corpus in homine, accipitur intellectus corporei, et sic ascendendo devenitur usque ad substantiam, ita quod semper a forma contrahente materiam accipitur intellectus ab aliquo distinguens plus et minus, sicut substantia distinguit a paucioribus, et

ultima forma quae est a rationali, distinguit a pluribus, et mediae distinguunt medio modo : ergo intellectus ejus quod nihil distinguit, sicut est intellectus entis, de necessitate per resolutionem accipietur ab illo quod nihil contrahit et determinat in praedicamento. Hoc autem est illud quod relinquitur post omnes formas contrahentes et determinantes : sed hoc est hyle : ergo intellectus entis resolvitur ad hyle : ergo quod in rationibus probatur de ente, hoc in rerum natura tenebit de hyle : sed de ente probatum est, quod in omnibus causatis incipit per creationem : ergo hyle omnium materiarum a prima causa est causatum.

Sed quia sunt quidam Philosophi qui hoc concedunt, sed dicunt nihilominus, quod mundus duravit ab aeterno, et tamen a prima causa creatus est, sicut radius a sole, cum tamen coaevus sit soli : unde dicunt mundum radium esse primae causae : objiciamus contra hoc sic : In omnibus his in quibus creatum coaevum est causae, causa secundum proprietatem suae producit illa et non ministrat eis substantiam, sicut patet : lumen enim a sole non accipit naturam in qua sit, sed potius ab aere. Similiter et in umbra est per oppositum. Sed mundus substantiam et formam et quidquid est, habet a prima causa. Ergo de necessitate erunt post ipsam secundum durationem esse et substantiae : et non est simile de radio.

2. Item, Supra probatum est in quaestione de aeternitate, quod tempus est sub aeternitate et post ipsam : ergo et temporale est sub aeterno et post ipsum erit : et si mundus est temporalis, prima vero causa est aeterna : ergo mundus est sub prima causa et post ipsam. Sed quia muita supra in quaestione de creatione et in quaestione de materia prima dicta sunt valenti d ista, ideo sufficiunt praehabita.

Solutio. Dicimus, quod mundus incipit per creationem, sed non incipit per

generationem et motum : et hoc solum est quod nituntur probare naturales. Demonstrationibus autem physicis non demonstratur qualiter materia exivit in esse, eo quod physicae demonstrationes omnes supponunt motum, et motus subjectum, aut materiam et mobile. Secundum hoc facile erit respondere adomnia objecta Philosophorum.

Dicimus ergo ad primum, quod verum dicunt Philosophi dicentes omnem motum et factionem quae est secundum naturam, reduci ad primum sui generis, hoc est, ad motum coeli, qui per hoc quod est primus, est causa omnis motus inferioris : per hoc autem quod est velocissimus et uniformis, eo quod ipse est circularis, est mensura omnium aliorum motuum, et ille non est factus neque generatus eo modo quo ipse est causa factionis et generationis aliorum motuum. Sed nihil prohibet ipsum esse creatum ex nihilo, non distincte quidem, sed in suo mobili : sicut nec nasus, nec oculus, nec formae, nec accidentia, fiunt primo modo distincte, sed pars fit in toto, et forma in materia, et accidens in subjecto, et similiter motus fit in mobili, et tempus in motu.

Ad aliud dicendum, quod divisio illa optima est quam prosequitur Aristoteles : positio enim Anaxagorae praeposuit mobile motui, scilicet mixtum, in quo omnia erant in omnibus per fo rmam et materiam : sed formae latebant, et intellectus agens segregabat inducendo motum qui eduxit apertum de occulto. Similiter Empedoclis positio supponit mixtum, sed litem et amicitiam principia agentia : et amicitia quidem multa discordantia conducendo in unum generatum, motum generationis inducit : lis vero muita discordantia resolvendo ex uno generato, inducit motum corruptionis. Et contra hoc procedit Aristoteles, quaerendo utrum mobile sit factum ante motum, vel mobili existente non fuerit motus, sed postea inceperit ? Et si mobile est factum, tunc ipsum fuit in fieri et sic motus praecedit motum primum, et sequuntur inconvenientia praehabita. Et patet, quod ratio optima est de fieri quod idem est quod generari super materiam : sed si extendatur fieri ad creari, tunc non erit super materiam, nec ponit motum, sicut supra ostendimus in quaestione de creatione : et ex hoc nullum trium inconvenientium sequetur.

Ad hoc autem quod objicitur, quod si motus incepit a mobili praeexistente, quod hoc convenit altera duarum causarum : hoc de plano concedimus, eo quod nos dicimus motum esse creatum non per se, sed in mobili, et stat in mobili existente fuisse motum.

Ad hoc vero quod objicitur, quod mobile fuisset sufficienter dispositum ad motum, de plano concedimus : quia hoc nihil est dictum propter naturam caeli, quae non potest suscipere dispositiones peregrinas super se.

Ad hoc vero quod objicitur per rationem temporis, dicendum quod verum dicunt Philosophi dicentes tempus esse ingenitum : sed motus ingenitus est eo modo quo diximus, scilicet quod non incepit per generari et fieri, nisi fieri extendatur ad creari : creari (intem nullu ili ponit motum.

Ad id autem quod objicitur de inceptione temporis, sufficienter responsum est in quaestione de tempore et de aeternitate : iicet enim nihil moveatur in nunc, tamen nihil prohibet creationi coaequaevum adjacere nunc, eo quod creatio non est motus, ut dictum est.

Ad id autem quod videtur probari, quod motus semper erit, dicendum quod motus non finietur ut nunc, nec tempus finietur in nunc, si quis vim velit facere in verbo : sed bene finietur ad nunc : licet enim continuum non bene finiatur in indivisibili, ita quod finiri dicat ultimam partem ejus, tamen finitur bene ad indivisibile. Et si quis objiciat, quod illud nunc est principium futuri, hoc non erit contra fidem Catholicam, eo quod fides Catholica bene ponit tempus dam-

natorum futurum in saecula. Sed verum est, quod non erit principium secundum successionem ejusdem motus, id est, motus caeli.

Ad auctoritates autem quatuor quae inducuntur ex libro XW Metaphysicae, una est responsio, quam etiam posuimus in quaestione de resurrectione, scilicet quod motus caeli in comparatione ad motorem et mobile, non habet principium per generationem, nec finem per corruptionem : et in hoc sensu procedunt rationes physicae. In comparatione vero ad determinatam rationem movendi nihil prohibet motum caeli habere finem : determinata autem haec ratio est impletio numeri electorum.

Ad hoc quod objicitur in fine octavi Physicorum, dicendum quod illud verissimum est, et probatur ex ipso, quod primus motor non est virtus naturalis, sicut est grave et leve, vel calidum et frigidum, quae in. majore quantitate major, et in minore fit minor, vel in infinita infinita, et in finita quantitate finita. Sed fit indivisibilis in se per sui simplicitatem et impartibilis quantitate subjecti, eo quod nullam habet magnitudinem, in qua sit sicut virtus corporea, infinitum movet motum, non finitum duobus finibus naturae, quae sunt generatio et corruptio.

Ad id autem quod objicitur de libro II de Generatione et Corruptione, dicendum quod generatio et corruptio finem non accipiunt ex impotentia causarum naturalium : sed secundum theologiam finis eorum erit ad inventionem mundi, et statum gloriae, de quo nihil habet dicere philosophia naturalis, eo quod ex principiis naturalibus non potest probari.

Ad id quod objicitur de libro de Vegetabilibus, dicendum quod Abrutallus intellexit mundum incepisse ab aliquo tempore, in. quo habuit plantas et non animalia. Aristoteles autem contradicit ex eo quod potentia materiae est ad omnem formam aequaliter : materia autem duobus finibus naturae non clauditur, qui sunt generatio et corruptio, ut supra probavimus. Similiter principia prima motiva, hoc est, caelum et stellae non cadunt sub generatione et corruptione : et ideo dicit Aristoteles totalem mundum, esse perpetuum et sempiternum, referens hoc ad principia prima moventia quae sunt caelum et stellae, et ad primuni patiens quod est materia. Quia vero coelum propter diversitatem figurarum et stellarum aequaliter movet ad omnem speciem animalis et plantae, et similiter materia omnem, formam aequaliter desiderat, propter hoc dicit, quod numquam fuit tempus in quo materia produxit plantas et non animalia secundum principia praehabita, sed semper produxit aequaliter omnem speciem animalis et plantae. Et ex hoc nihii sequitur contra inceptionem mundi per creationem.

Ad hoc quod objicitur per rationes Magistrorum, facile est respondere : licet enim Deus sit idem eodem modo se habens in substantia, tamen, sicut dicit Boetius, est mundum mente gerens pulchrum pulcherrimus ipse, etc. Unde licet ipse sit unus, tamen multa sunt quae creavit, eo quod in sapientia sunt rationes multorum, non ut multa, sed ut unum quod est causa omnium. Et est simile in centro circuli a quo principiantur omnes lineae ductae ad circumferentiam, et est principium multorum unum existens : et sic patet, quod licet eodem modo se habeat Deus in se, tamen sua creata non eodem modo se habeant ad ipsum, et sic non sequitur aliquod quod concluditur, scilicet quod creatum sit unum : quia ipse est unus, vel aeternum, quia ipse est aeternus. Dictum autem Philosophi intelligitur de causis proximis et immediatis, quarum causalitas est ad unum tantum, et hujusmodi causalitas non est Deus.

Ad sequens patet solutio per ante dicta.

Ad id quod objicitur de solutione, dicendum quod solutio non valet, ut bene probatur.

Ad id quod objicitur de relatione creaturae ad creatorem, dicendum quod quaedam relativa respectum ponunt secundum rem in utroque relativorum, ut Pater, et Filius. Quaedam autem in altero tantum secundum rem, et in reliquo secundum rationem : et illa sunt quae Augustinus ex tempore dicit Deo convenire, sicut creator et dominus : haec enim in creatura ponunt respectum secundum rem, qui causatur ab aliqua mutatione : sed in Deo qui immutabilis est, non ponunt respectum secundum rem, sed tantum secundum rationem. Et si objicitur, quod ratio vana est quae rei non innititur, dicendum quod aliter est in ratione relationis quam in ratione aliorum. Rationi enim relationis unus respectus sufficit secundum rem. ut utrumque relativorum intelligatur, eo quod unum cadit in intellectum alterius. In aliis autem unumquodque habet propriam naturam non dependentem ad aliud : et hoc praecipue verum est de illis relativis, quorum unum refertur ad alterum, et non e converso de necessitate, sicut scientia ad scibile : scientia enim est scibilis scientia, sed non e converso de necessitate, nisi scibile secundum actum sumatur : et sic est in creaturis quae referuntur ad creatorem, elnon e converso.

Ad hoc quod objicitur de actu creandi, dicendum quod non est actus proprie loquendo, ut supra in quaestione de relatione expeditum est.

Ad id quod objicitur ex libro secundo Metaphysicae, dicendum quod omnis causa reducitur in aliquam primam : et prima sine dubio sunt, ut dicitur in primo Physicorum , quae non ex aliis, sed alia ex ipsis : sed in omni philosophia duo fines naturae supponuntur, scilicet generatio et corruptio, et quod est ante utrumque illorum ut causa ponatur esse

principium physicum, ut jam saepius determinatum est.

Ad aliud dicendum, quod sicut optime probatur in objectione in contrarium facta, entitas in materia abstrahi a materia non potest : ante ens enim nihil est secundum rationem : et ideo idea entitatis est idea sub qua creatur materia. Et per hoc probatur, quod prima divisio entis secundum rem est in actum et potentiam.

Quidam autem haec omnia facili determinatione solvunt, simpliciter dicentes mentiri Philosophos non intelligentes neque quae dicunt, neque quas anirmant.