COMMENTARII IN LUCAM

1. Spiritus Domini super me, eo quod unxerit Dominus me. Ad annuntiandum mansuetis misit me, ut mederer contritos corde et praedicarem captivis indulgentiam et clausis apertionem. Considerantibus nobis aliquod verbum, quod nos introducat in Evangelium beati Lucae, nullum magis occurrit idoneum, quam quod ipse beatus Lucas refert Christum Dominum in suo praedicationis exordio assumsisse, verbum scilicet propositum, quod scribitur Lucae quarto et sumtum est de Isaiae sexagesimo primo.

2. Hoc autem secundum generalem intellectum competere potest cuilibet doctori sacrae Scripturae: secundum specialem vero, beato Lucae evangelistae: secundum singularem, ipsi Christo, qui est fons veritatis et gratiae.

Secundum autem quod generaliter intelligitur, est insinuativum duplicis personae ad opus necessarias , scilicet doctoris et auditoris: secundum quod specialiter, duplicis causae extrinsecae, scilicet efficientis et finalis: secundum vero quod singulariter, duplicis causae intrinsecae, scilicet materialis et formalis. His autem sex praecognitis, ingressus in sequentia erit satis facilis.

3. Primo igitur propositum verbum secundum intellectum generalem indicat nobis, quis et qualis debeat esse doctor buius Scripturae evangelicae, adiungens nihilominus, qualem debeat habere auditorem. Doctor autem Scripturae evangelicae debet esse inunctus divina gratia, institutus mera obedientia, inflammatus benevolentia fraterna.

Inunctus debet esse divina gratia: et hoc notatur, cum dicit: Spiritus Domini super me, eo quod unxerit me. In cuius rei figuram in veteri testamento inungebantur Prophetae: unde dixit Dominus Eliae tertii Regum decimo nono : Eliseum, filium Saphat, unges Prophetam pro te: et de David dicitur primi Regum decimo sexto, quod postquam inunctus est, directus est Spiritus Domini in eum ab illa die et in reliquum. Ideo enim inungebantur, ut Spiritum Domini acciperent, per quem nobis divina secreta reserantur. Si ergo eodem spiritu exponendae sunt Scripturae, quo conditae sunt: et Spiritu sancto inspirante, locuti sunt sancti Dei homines ;ad hoc, quod aliquis sit doctor idoneus eorum quae per Christum sunt suggesta et per Spiritum sanctum scripta, necesse est, quod sit inunctus superna gratia.

4. Debet etiam institutus esse mera obedientia, et hoc notatur ibi: Ad annuntiandum mansuetis misit.me, exemplo Moysis, ad quem Dominus Exodi tertio dixit: Veni, mittam te ad Pliaraonem, ut educas populum meum, filios Israel, de Aegypto: et Moyses: Quis ego sum, ut educam filios Israel de Aegyptof Moyses, qui fuit legislator et eductor filiorum Israel de Aegypto, significat doctorem legis divinae, qui educit populum Domini de tenebris ignorantiae. Ad quod quidem officium nemo debet accedere, nisi mittatur, nec debet procurare, sed recusare magis, quia nullus ad hoc officium se debet idoneum reputare. Si enim cum Domino non est locutus, indignus est: sin ei Dominus loquitur ad cor, sentit se impeditioris et tardioris linguae effectum cum Moyse . Et ideo nescius eloqui divina mysteria, quae aperuit ei Dominus, non debet illa praesumere, nisi institutus mera obedientia.

5. Debet etiam inflammatus esse fraterna benevolentia, quod notat, cum dicit: Ut mederer conlritos corde et praedicarem captivis indulgentiam et

clausis apertionem: et hoc exemplo Pauli, qui dicit de se ipso primae ad Thessalonicenses secundo : Facti sumus parvuli in medio vestri, tanquam si. nutrix foveat filios suos: ita. desiderantes vos cupide, volebamus tradere vobis non solum Evangelium Dei, sed etiam animas nostras. Sicut enim proles carnalis non potest generari sine amore carnali, sic nec spiritualis sine benevolentia spirituali. Unde Gregorius : " Qui caritatem erga alterum non habet praedicationis officium assumere nequaquam debet"; Evangelium autem Dei exponere et docere est verbum divinum praedicare: et ideo doctor inflammatus debet esse fraterna benevolentia.

6. Hic autem doctor, ut doctrina evangelica in ipso habeat efficaciam , debet habere auditorem humilem, mitem et fidelem.

Auditor namque doctrinae evangelicae debet esse mitis in affatu per accommodationem auditus: propter quod dicit: Ad annuntiandum, scilicet mansuetis, non discolis. Soli enim mansueti verba divina et evangelica recte intelligunt: Ecclesiastici quinto : Esto mansuetus ad audiendum verbum Dei, ut intelligas: et in Psalmo: Docebit mites vias suas. Et propterea dicitur Iacobi primo: In mansuetudine suscipite insitum verbum, quod potest salvare animas vestras. Doctrina etenim evangelica docet hominem esse discipulum Christi, qui dicit Matthaei undecimo : Discite a me, quia mitis sum. Litigatio enim et altercatio non competit discipulis evangelicis, sed Aristotelicis: unde secundae ad Timotheum secundo: Servum Domini non oportet litigare, sed mansuetum esse ad omnes, docibilem, patientem etc. Unde Augustinus secundo de Doctrina christiana : " Opus est mitescere pietate neque contradicere divinae Scripturae sive intellectae, si aliqua vitia nostra percutit, sive non intellectae, quasi nos aliquid melius sapere meliusque percipere possimus: sed cogitare potius et credere, id esse melius et verius, quod scriptum est .

7. Debet esse humilis in affectu per contritionem spiritus: propter quod dicit: Ut mederer contritos corde. Moeror enim in corde viri humiliabit eum, Proverbiorum duodecimo : et talis est idoneus ad discendum: Psalmus: Donum mihi, quia humiliasti me, ut discam iustificationes tuas: Matthaei undecimo: Abscondisti haec a sapientibus et prudentibus et revelasti ea parvulis.

8. Debet postremo esse fidelis in assensu per captivationem intellectus: quod notat, cum dicit: Et praedicarem captivis indulgentiam: secundae ad Corinthios decimo : In captivitatem redigentes omnem intellectum in obsequium Christi. Et hoc quidem fit per veram fidem, sine qua impossibile est, documenta Scripturae evangelicae intelligere: Isaiae septimo, secundum aliam translationem: Nisi credideritis, non intelligetis. Si enim in discibilibus oportet discentem credere, quanto magis in divinis? Et haec captivatio facit liberos a peccato: Actuum decimo quinto : Fide purificans corda eorum: et Ioannis primo: Dedit eis potestatem filios Dei fieri, his qui credunt in nomine eius.

Sic igitur patet, quod verbum hoc, generaliter expositum, indicat duplicem personam et describit, scilicet boni doctoris et auditoris.

9. Specialiter autem intellectum, secundum quod competit beato Lucae, indicativum est duplicis causae extrinsecae, scilicet efficientis et finalis : efficientis in hoc quod dicit: Spiritus Domini super me, eo quod unxerit me Dominus: finalis vero in hoc quod sequitur: Ad annuntiandum mansuetis etc.

10. Causa autem efficiens exprimitur satis perfecte: quoniam insinuatur causa efficiens suprema in hoc quod dicitur: Spiritus Domini. Ipse enim est, de quo Ioannis decimo sexto : Cum venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem. Unde ipse est, qui loquebatur per Evangelistas et locutus est per beatum Lucam, secundum illud Matthaei decimo: Vos non estis, qui loquimini, sed Spiritus Patris vestri, qui loquitur in vobis: et Lucae vigesimo primo: Ego dabo vobis os et sapientiam etc.

11. Causa efficiens infima in hoc quod dicit: Super me, id est super beatum Lucam, de quo dicit beatus Hieronymus , quod " obiit plenus Spiritu sancto "; et ideo idoneus fuit ad Evangelium conscribendum, secundum quod de ipso dicit Apostolus secundae ad Corinthios octavo: Misimus carissimum fratrem nostrum, cuius laus est in Evangelio per omnes Ecclesias. Unde sibi competit istud Ecclesiastici: In medio ecclesiae aperuit os eius etc.

12. Causa efficiens intermedia, cum dicitur: Eo quod unxerit me Dominus. Unctio enim gratiae disponit animam ad suscipiendum documenta veritatis a Doctore summo ; unde primae Ioannis secundo : Unctio eius docebit vos de omnibus. Spiritus enim sanctus per gratiam docuit Evangelistam, et ille instructus docuit Ecclesiam scribendo doctrinam evangelicam.

Et ita in hoc opere triplex fuit causa , scilicet suprema, quae quidem Spiritus sancti persona: infima, ipse Evangelista: et intermedia, scilicet Spiritus sancti gratia: quae omnia intelliguntur in auctoritate praemissa, secundum quod intelligitur proferri a beato Luca.

13. Insinuatur etiam causa finalis satis perfecte in boc quod sequitur , scilicet prima, media et postrema. Prima est manifestatio veritatis, media est curatio infirmitatis, tertia est reseratio Aeternitatis: primum est graliae praeparantis: secundum, gratiae gratum facientis: tertium, gloriae consummantis.

14. Insinuatur igitur primo causa finalis prima huius doctrinae, quae est manifestatio veritatis, in hoc quod dicit: Ad annuntiandum mansuetis misit me, secundum illud Psalmi : Annuntiaverunt opera Dei, et facta eius intellexerunt: unde et ab hoc nomen accepit, ut Euangelium dicatur, id est bona nuntiatio: primae Ioannis primo: Quod fuit ab initio, quod audivimus, quod vidimus oculis nostris, quod perspeximus, et manus nostrae contrectaverunt de verbo vitae, et vita manifestata est: et vidimus et testamur et annuntiamus vobis vitam Aeternam, quae erat apud Patrem et apparuit nobis: et Isaiae quinquagesimo secundo: Quam pulcri super montes pedes annuntiantis et praedicantis pacem, annuntiantis bonum, praedicantis salutem ! Hoc primo fuit in sanctis Evangelistis.

15. Secunda vero fuit medicatio nostrae infirmitatis, quam tangit, cum ait: Ut mederer contritos corde. Sermo enim evangelicae praedicationis effectum et fructum affert curationis, secundum illud Sapientiae decimo sexto : Etenim neque herba neque malagma sanavit eos, sed tuus, Domine, sermo, qui sanat omnia. Hunc autem fructum bene affert Evangelium Lueae: de quo Hieronymus : " Si novimus Lucam medicum, cuius laus est in Evangelio, animadvertimus pariter, omnia verba illius animae languentis esse medicinam ". Et hoc est secundum intentum a beato Luca, ut scilicet per veritatis cognitionem veniremus ad infirmitatis medicationem.

16. Tertia vero et postrema fuit reseratio Maternitatis, quae notatur, cum dicitur: Ut praedicarem captivis indulgentiam et clausis apertionem. Hoc autem fit in aeternae vitae possessione, ad quod hortatur evangelica doctrina tanquam ad ultimum finem: Ioannis vigesimo : HAEc scripta sunt, ut credatis, quia Iesus est Christus Filius Dei: et ut credentes vitam habeatis in nomine eius: et Marci ultimo: Euntes in mundum universum, praedicate Evangelium omni creaturae: qui crediderit et baptizatus fuerit salvus erit. Hoc mandatum impleverunt praecipue Evangelistae, qui non solum Evangelium praedicaverunt verbo ad praesentes tunc, sed etiam scripto ad praesentes et futuros in omnes generationes, ut omnes facerent salvos.

Sic igitur praemissum verbum specialiter intellectum in persona beati Lucae est insinuativum duplicis causae extrinsecae, scilicet efficientis et finalis.

17. Singulariter vero intellectum de Domino Iesu, de quo proprie dictum est, insinuativum est duplicis causae intrinsecae, scilicet materialis et formalis: et hoc patet sic. Certum enim est, quod evangelica historia tota circa Christum versatur, vel in quantum mediator est, vel in quantum praedicator, vel in quantum reparator, vel in quantum triumphator. Mediator respicit incarnationis mysterium: praedicator, eruditionis magisterium: reparator, passionis remedium ;, triumphator, resurrectionis tropaeum. Primum refertur ad Christi naturam: secundum, ad doctrinam: tertium, ad victimam: quartum, ad victoriam. Haec autem quatuor distincte et ordinate tanguntur in sermone praemisso, secundum quod competit Christo.

18. Insinuat igitur Christus Iesus, se esse mediatorem, cum dicit: Spiritus Domini super me, eo quod unxerit me. Ipse enim est mediator, de quo Actuum decimo : Unxit eum Deus Spiritu sancto et virtute: unxit, inquam, non sicut alios Sanctos, sed supra alios, secundum illud Psalmi: Unxit te Deus, Deus tuus oleo laetitioe prae consortibus tuis: in qua unctione facta est consummatio prophetiae Danielis nono: Iinpleatur visio et prophetia, et ungatur Sanctus Sanctorum.

19. Insinuat se praedicatorem in hoc quod subiungit: Ad annuntiandum mansuetis misit me, secundum quod promiserat Dominus filiis Israel per Moysen Deuteronomii decimo octavo : Prophetam suscitabo eis de medio fratrum suarum, similem tui: et ponam verba mea in ore eius, loqueturque

ad eos omnia, quae praecepero ei. Hic fuit Christos, Dominus omnium Prophetarum, qui dicit Ioannis decimo quinto: Omnia, quaecumque audivi a Patre meo, nota feci vobis. Et ad hoc missus est: unde dicitur Lucae quarto: Aliis civitatibus oportet me evangelizare regnum Dei, quia ideo missus sum.

20. Insinuat etiam se reparatorem in hoc quod subdit: Ut mederer contritos corde. Ipse enim est, de quo dicitur Actuum decimo : Pertransivit benefaciendo et sanando omnes oppressos a diabolo ; unde de ipso dicitur in Psalmo: Qui sanat contritos corde etc. Hoc autem fecit per passionis remedium: Isaiae quinquagesimo tertio: Vere languores nostros ipse tulit et dolores nostros ipse portavit: ipse autem vulneratus est propter iniquitates nostras, attritus est propter scelera nostra, disciplina pacis nostrae super eum etc.

21. Insinuat etiam quarto se triumphatorem in hoc quod dicit: Ut praedicarem captivis indulgentiam et clausis apertionem: et hoc quidem fecit in suae resurrectionis triumpho, secundum quod dicitur ad Colossenses secundo de Christo: Exspolians principatus et potestates, traduxit confidenter, palam triumphans illos in semetipso: et deinde, sicut in Psalmo dicitur, ascendens in altum, captivam duxit captivitatem, dedit dona hominibus.

Quoniam igitur sub hac quadruplici conditione est Christus Dominus obiectum fidei et subiectum Evangelii, recte in verbo proposito causa materialis sive subiectum designatur.

22. Sed quoniam "scientiae secantur in res ", et inductio formae est secundum dispositionem materiae: cum subiectum Evangelii sit hoc unum sub quadruplici conditione et intentione: est necesse, unum libram ad unam tantum principaliter aspicere, ad alias ex consequenti, totam vero evangelicam Scripturam de his quatuor principaliter agere. Ideo necesse est, quatuor esse Evangelia, et quodlibet illorum quadripartitum.

23. Ex quo colligitur, quod liber iste debet habere et habet quatuor partes. In prima agit de incarnationis mysterio usque ad quartum capitulum: in secunda, de praedicationis magisterio usque ad vigesimum secundum: in tertia, de passionis medicamento, usque ad vigesimum quartum: in quarta, de resurrectionis tropaeo, usque in finem totius libri. - Licet autem omnes has conditiones intendat ad perfectionem historiae, principaliter tamen aspicit ad Christi sacerdotium et passionis medicamentum: et hoc medico debebatur. - Colligitur ergo ex verbo proposito, secundum quod convenit Christo, causa materialis sive subiectum, et formalis, quae est ordinatio partium et capitulorum et agendi modus in prosecutione Scripturarum.

24. Haec autem duo optime praefigurata sunt in illo animali, quod vidit Ezechiel , et quod dicit esse quadripartitum, et rursus quodlibet illorum quatuor facierum, unius tamen principaliter. Quarum prima similis erat homini, per quam intelligimus Christi naturam: alia leoni, per quam intelligimus victoriam: alia bovi, per quam intelligimus victimam: alia aquilae, per quam intelligimus doctrinam. HAEc autem animalia secundum omnes Sanctos designant quatuor Evangelia, ita quod figuraliter exprimunt eorum materiam et formam: quia unum animal est quadriforme, pro eo quod de uno Christo sub quadruplici conditione sunt quatuor Evangelia, et rursus quodlibet illorum quatuor facierum, quia quodlibet est quadripartitum. Et iterum, unum, scilicet primum, simile homini, licet habeat quatuor facies, quia primus, scilicet Matthaeus, principaliter prosequitur incarnationis mysterium. Secundum, simile leoni, quia secundo scribens, scilicet Marcus, prosequitur resurrectionis tropaeum, et ex eadem parte, quia plurimum concordant . Tertium, simile bovi, quia tertio scribens, scilicet Lucas, prosequitur sacerdotium et passionis remedium. Quartum vero, simile aquilae, quae habet oculos limpidos, quia quarto scribens, scilicet Ioannes, prosequitur evangelicum

Christi magisterium, ad quod alii non potuerunt attingere, et ideo describitur super eos: Ezechielis primo : Facies aquilae desuper.

Et sic patet, quomodo veritas respondet figurae, patent etiam illa sex praeambula ad doctrinam, scilicet qualis doctor, qualis auditor, quis efficiens, quis finis, quae materia, et quae forma, et ex hoc quaedam totius Libri generalis intelligentia.