96. (Vers. 51.). Secundo laudat eum in hoc opere, secundum quod est manifestativum potentiae in deiectione daemonum superborum et divitum iniquorum. Propter primum dicit: Fecit potentiam in brachio suo, dispersit superbos mente cordis sui In hoc est laus Dei specialis: Iob quadragesimo :. "Disperge superbos furore tuo, et respiciens omnem arrogantem humilia". Et sic impletum est illud Ecclesiastici decimo: " Sedes ducum superborum destruxit Deus et sedere fecit mites pro eis ". Et dicitur hoc fecisse in brachio, id est in Filio; Isaiae quadragesimo : " Ecce, Dominus Deus in fortitudine veniet, et brachium eius dominabitur ". Superbos autem mente cordis vocat illos qui superbiunt in intellectu per praesumtionem et in affectu per ambitionem, sicut lucifer et eius sequaces: Iob penultimo : " Omne sublime videt, et ipse est rex super omnes filios superbiaa ". Et sic est sensus: dispersit

eos qui superbiunt mente cordis. - Vel aliter: Superbos dispersit mente cordis sui, secundum quod dicitur, quia superbi iusto Dei iudicio habent cor dispersum: Sapientiae decimo septimo : " Dum putant, se latere in obscuris peccatis, tenebroso oblivionis velamento dispersi sunt". - Vel : Dispersit superbos mente cordis sui, id est definitione consilii sui: Iob quadragesimo: " Si habes brachium sicut Deus et si voce simili tonas? Disperge superbos in furore tuo, et respiciens omnem arrogantem humilia ".

97. (Vers. 52.). DAEmones superbientes definitive proiecit, sed non sic homines: unde Threnorum tertio : " Non enim humiliavit ex corde suo et abiecit filios hominum ". Laudatur ergo potentia in deiectione superborum daemonum et etiam tyrannorum potentium, cum subdit: Deposuit potentes de sede et exaltavit humiles: Danielis quinto dicitur de Nabuchodonosor : " Quos volebat interficiebat, et quos volebat percutiebat, et quos volebat exaltabat, et quos volebat humiliabat. Sed quando elevatum est cor eius, et spiritus illius obfirmatus est ad superbiam; depositus est de solio regni sui, et gloria eius ablata est"; et Ecclesiastici decimo: " Radices gentium superbarum arefecit Deus et plantavit humiles ex ipsis gentibus ". Et ratio huins infra decimo octavo redditur: " Quia omnis, qui se exaltat, humiliabitur: et qui se humiliat exaltabitur ". Et in hoc est laus divinae potent iac: primi Regum secundo : Dominus pauperem facit et ditat, humiliat et sublevat. Suscitat de pulvere egenum et de stercore elevat pauperem, ut sedeat cum principibus et solium gloriae teneat". Exemplum in Saul et David, Vasthi et Esther.

98. (Vers. 53.). Tertio laudat Dominum in praedicto opere, secundum quod est manifestativum largitatis, cum dicit: Esurientes implevit bonis et divites dimisit inanes: quia vera largitas est dare pauperibus, non divitibus: Proverbiorum decimo tertio : " Iustus comedit et replet animam suam, venter autem impiorum insaturabilis "; et rursus in Psalmo : Divites eguerunt et esurierunt, inquirentes autem Dominum non deficient omni bono "; et Isaiae sexagesimo quinto: " Ecce, servi mei comedent, et vos esurietis: ecce, servi mei bibent, et vos sitietis, ecce, servi mei laetabuntur, et vos confundemini"; quia, sicut dicitur primae ad Corinthios primo , " non multi sapientes secundum carnem, non multi potentes, non multi nobiles, sed quae stulta sunt mundi elegit Deus, ut confundat sapientes: et infirma mundi elegit Deus, ut confundat fortia, et ignobilia mundi et contemptibilia elegit Deus: et ea quae non sunt, ut ea quae sunt, destrueret, ut non glorietur omnis caro in conspectu eius "; et Psalmus: " Non salvatur rex per multam virtutem, et gigas non salvabitur in multitudine virtutis suae".

99. (Vers. 54.). Quarto laudat Deum in praedicto opere, secundum quod est manifestativum veritatis promissi, cum dicit: Suscepit Israel puerum suum, recordatus misericordiae suae: ubi primo praemtttitur promissionis impletio, quam promissionem fecit divina benignitas, et implevit divina veritas: unde Psalmus : " Misericordia et veritas obviaverunt sibi, iustitia et pax osculatae sunt". Et hoc factum est, quando carnem nostram suscepit: ad Hebraeos secundo: " Nusquam enim Angelos apprehendit, sed semen Abrahae "; Isaiae quadragesimo secundo: " Ecce, servus meus, suscipiam eum: electus meus, complacuit sibi in illo anima mea "; et Osee undecimo: " Puer Israel, et dilexi eum et ex Aegypto vocavi filium meum ". - Et hoc: Recordatus misericordiae suae, cuius non potest oblivisci: Psalmus : " Aut obliviscetur misereri Deus? Aut continebit in ira sua misericordias suas "? et Isaiae quadragesimo nono: "tNunquid oblivisci potest mulier infantem suum, ut non misereatur filio uteri sui ? Et si illa oblita fuerit, ego tamen non obliviscar tui".

100. (Vers. 55.). Deinde subditur vera promissio, cum dicitur: Sicut locutus est ad Patres nostros, Abraham et semini eius in saecula. Et debet ista littera construi sic: Sicut loculus est ad Patres, et sicut locutus est Abrahae specialiter, et semini eius, ubi tangit statum naturae et legis scriptae. - Vel aliter, ut construatur cum praecedenti : Suscepit Israel, recordatus misericordiae, et hoc, dico, Abrahae et semini eius, sicut locutus est ad Patres. Simile habetur in Psalmo : " Recordatus est misericordiae suae et veritatis suae domui Israel". Inter Patres specialiter nominat Abraham, quia sibi primo facta est repromissio ; Genesis duodecimo et vigesimo secundo: " Benedicam benedicentibus tibi et maledicam maledicentibus tibi, atque in te benedicentur universae cognationes terrae"; " Benedicam tibi et multiplicabo semen tuum sicut stellas caeli et velut arenam, quae est in littore maris: possidebit semen tuum portas inimicorum suorum, et benedicentur in semine tuo omnes gentes terrae, quia obedisti voci meae"; et ad Galatas tertio : "Abrahae dictae sunt promissiones et semini eius ". Semen autem Abrahae sunt credentes: ad Romanos nono: " Non qui filii carnis, hi filii Dei: sed qui filii sunt promissionis aestimantur in semine "; unde infra tertio: " Potens est Deus de lapidibus istis suscitare filios Abrahae ". Usque in saecula, id est in aeternum: Psalmus : " A saeculo et usque in saecnlum tu es Deus ". - Unde Virgo beata canticum incipit a magnitudine summi principii et canticum finit in aeternitate finis; laudat enim eum qui "alpha est et omega, principium et finis", Apocalypsis primo: et quidem satis recte, quia in hoc cantico ostendit, consummationem esse factam omnium beneficiorum promissorum, et ideo consummativum est omnium laudum et canticorum et etiam Scripturarum.

Tertio subditur obsequium benevolentiae.

101. (Vers. 56.). Mansit autem Maria elo. Post testimonium prophetiae et canticum laetitiae subditur obsequium benevolentiae, quod exhibuit virgo Maria Elisabeth, cognatae suae: in quo commendatur a tribus, scilicet a sedulitate obsequii, a longanimitate propositi, ab honestate contubernii. - Propter sedulitatem obsequii dicit: Mansit autem Maria cum illa, scilicet cum cognata praegnante. Non statim abscessit, sed fecit, secundum quod Dominus discipulis suis praecipit Matthaei decimo : "In eadem autem domo manete, donec exeatis ". Manebat autem Maria, non egrediebatur sicut Dina, de qua Genesis trigesimo quarto: " Egressa est, ut videret mulieres regionis illius"; et sequitur post, quod oppressa fuit. Manebat sicut sedula obsecutrix, non circuibat sicut curiosa investigatrix ; primae ad Timotheum quinto, de viduis adolescentibus: "Otiosae discunt circuire domos, non solum autem otiosae, sed et verbosae et curiosae, loquentes quae non oportet ". Quocontra Seneca : "Indicium mentis bene constitutae est, secum posse morari et secum posse consistere ".

102. Propter longanimitatem propositi subdit: Quasi mensibus tribus, id est usque ad tempus partus, secundum quod dicit Beda in Glossa : " Tanm diu mansit Maria, donec, Elisabeth partus tempora completo, praecursoris Domini sui, propter quam maxime venerat, nativitatem videret "; et hoc significatum est secundi Regum sexto, ubi dicitur, quod "arca Domini mansit in domo Obededom tribus mensibus ". - Mystice vero tribus mensibus designatur profectus trium virtutum, secundum quod in Glossa dicitur. Nam "anima casta, quae spiritualis verbi desiderium concipit, necesse est, ut alta exercitus caelestis iuga subeat et quasi trium mensium dies ibidem demorata, quousque fidei, spei et caritatis luce radietur, perseverare non desistat ".

103. Propter honestatem contubernii subditur: Et reversa est in domum suam, ut habitaret cum sponso, virginitatis suae custode: unde dicere poterat illud Genesis trigesimo : " Benedixit tibi Doma nus ad introitum meum. Iustum est igitur, ut aliquando provideant etiam domui meae ". Reversa est in domum suam, quia sponsus et familia sua reditum desiderabat, secundum illud Canticorum sexto : " Revertere, revertere Sulamitis, revertere ". Sic ergo virgo Maria dat exemplum omnibus imitandum, secundum quod dicit Ambrosius : Discite, inquit, a Maria religiositatem, longanimitatem et honestatem ".

De gratiarum actione pro ortu praecursoris durantur tria.

104. Elisabeth impletum est tempus etc. Post gratiarum actionem de conceptu Salvatoris sequitur hic gratiarum actio pro ortu praecursoris. Agitur autem laus Deo de praecursoris ortu magis quam de conceptu, quia conceptus fuit in peccato, sed natus fuit plenus Spiritu sancto: Christus autem tam in conceptu quam in ortu fuit sanctissimus, ideo ante ortum et post ortum ipsius laudes decantatur. -Habet autem haec pars tres partes, in quarum prima describitur praecursoris origo: secundo vero pro ipsa subditur laus et gratiarum actio, ibi : Et Zacharias, pater eius, impletus est Spiritu sancto, ubi ponitur canticum Zachariae; tertio vero ad materiam maioris laudis subditur praecursoris educatio, ibi: Puer autem crescebat etc.

Da praecursoris origine iterant tria.

Ad describendum autem ortum praecursoris tria concurrunt, quae ab Angelo praenuntiata fuerunt. Primum est partus sterilis ; secundum est circumcisio infantis, quae describitur ibi : Et factum est in die octauo: tertium est apertio oris sacerdotalis, ibi: Apertum est autem illico os eius.

- Partus autem ostenditur fuisse opportunus in matre, perfectus in prole, iucundus in vicinitate.

105. (Vers. 57.). Opportunus, inquam, fuit partus in matre ratione temporis: propter quod dicit: Elisabeth impletum est tempus pariendi, et ita opportunum erat, ut pareret, quia, Ecclesiastae tertio , " omnia tempus habent, et suis spatiis transeunt universa sub caelo". Impletum est, inquam, secundum impletionem verbi angelici, ut dictum est supra eodem: " Ecce, eris tacens usque in diem, quo haec fient: quia non credidisti verbis meis, quae implebuntur in tempore suo ". Vere impletum, quia iam venerat plenitudo temporis, in quo debebat venire Christus: ad Galatas quarto: " At ubi venit plenitudo temporis, misit Deus Filium suum " etc.

106. Perfectus etiam fuit in prole ratione sexus virilis: propter quod dicit: Et peperit filium, non filiam. Talem prolem petebat Anna primi Regum primo : " Domine, si recordatus mei fueris, dederisque servae tuae sexum virilem: dabo eum Domino omnibus diebus vitae eius ". - Peperit etiam virtute perfecta, milio sibi praestante impedimento: quocontra dicitur.Isaiae trigesimo septimo : " Venerunt filii usque ad partum, et non est virtus pariendi". - Peperit etiam filium perfectum superna gratia, ita ut competeret ei illud Sapientiae quarto: " Consummatus in brevi complevit tempora multa ".

107. (Vers. 58.). ";ucundus etiam fuit in vicinitate ratione famae celebris et communis; propter quod dicit: Et audierunt vicini et cognati eius, quia magnificavit Dominus misericordiam suam cum illa, et congratulabantur ei. Et sic impletum est illud quod praedixerat Angelus : " Et in nativitate eius multi gaudebunt ", scilicet vicini et cognati, quia talium maxime est congratulari: infra decimo quinto: " Mulier, quae invenit drachmam perditam, convocat amicas et vicinas, dicens: Congratulamini mihi, quia inveni drachmam, quam perdideram ". Et ei congratulabantur: nam et ipsa pariter gaudebat, secundum illud Ioannis decimo sexto : "Cum autem mulier pepererit puerum, iam non meminit pressurae propter gaudium, quia natus est homo in mundum "; et ideo congratulabantur. - Quia magnificavit Dominus misericordiam suam cum illa, id est, misericordiam magnam fecit: unde poterat dicere illud Psalmi : " Confitebor tibi, Domine Deus meus, in toto corde meo et glorificabo nomen tuum in aeternum, quia misericordia tua magna est super me ". Magnificat enim Dominus eos quos diligit; Sapientiae ultimo: (In omnibus magnificasti populum tuum, Domine, et non despexisti".

108. (Vers. 59.). Et factum est in die octavo. Post partum senis sequitur circumcisio infantis, in qua secundum consuetudinem facta est impositio nominis, primo secundum appellationem humanam a consanguinitate: secundo vero, secundum revelationem propheticam a matre: tertio, secundum affirmationem authenticam ab ipso patre. - Introducitur ergo circumcisio cum appellatione humana, cum dicitur: Octavo die venerunt circumcidere puerum , ut scilicet implerent Legis praeceptum: Genesis decimo septimo : "Infans octo dierum circumcidetur in vobis ", quia " masculus, cuius caro praepulii non fuerit circumcisa, peribit de populo eius". - Et vocabant.eum nomine patris sui Zachariam, secundum consuetum modum, quia filii consueverunt appellari nomine suorum patrum: Tobiae primo : " Tobias genuit filium, nomen suum imponens ei ", ut in hoc significaret, patrem in tam nobili filio vivere, secundum illud Ecclesiastici trigesimo: " Mortuus est pater eius et quasi non est mortuus: similem enim sibi reliquit. In vita sua vidit et laetatus est in illo ".

109. (Vers. 60.). Sed quoniam in Ioanne non habebat locum denominatio secundum appellationem humanam, ideo sequitur denominatio secundum revelationem propheticam in Elisabeth, cum dicitur: Et respondens mater eius dixit: Nequaquam, sed vocabitur Ioannes. Et hoc quidem dicebat, edocta a Spiritu sancto: unde Ambrosius : " Spiritu prophetiae didicit quod non didicerat a marito ". Quia enim non in virtute naturae conceptus fuerat, sed virtute gratiae: non debebat vocari Zacharias a patre, sed ";oannes a dono graliae, ut novo modo natus novo nomine nuncupetur: Isaiae sexagesimo secundo: " Vocabitur tibi nomen novum, quod os Domini nominavit".

110. (Vers. 61.). Et quia cognati carnaliter sapiebant, nomen gratiae non acceptabant: ideo subditur: Et iMxerunt ad illam: Quia nemo est in cognatione tua, qui vocetur hoc nomine. Sed eorum instantia nulla erat, quia, secundum quod dicit Ambrosius , "hoc nomen non est generis, sed vatis. Habent enim hoc merita Sanctorum, ut a Deo nomen accipiant, sicut Iacob Israel vocatus est, Genesis trigesimo secundo, quia vidit Deum "; sic de Salomone, secundi Regum duodecimo: "Vocavit nomen eius amabilis Domino ". Et quoniam contentio erat hic inter gratiam et naturam, inter appellationem humanam et revelationem propheticam "; ideo requirebant opinionem paternam, ut ipse proferret assertionem authenticam.

111. (Vers. 62.). Propterea sequitur: Innuebant autem patri eius, quem vellet vocari eum: innuebant, inquam, surdo et muto, quia, sicut dicit Ambrosius , " incredulitas affatum ei surripuerat et auditum "; et tamen ab eo requirebant, quia penes ipsum residebat auctoritas nominandi, tum quia pater, tum quia sacerdos, tum quia ortum filii divina revelatione praesciverat.

112. (Vers. 63.). Et quia non poterat voce ,espondere, manu et litteris est locutus: et ideo subditur : Et postulans pugillarem, scripsit dicens: ioannes est nomen eius: quasi dicat: nomen non impono, sed impositum declaro "; supra eodem : " Vocabis nomen eius Ioannem secundum illud lsaiae quadragesimo nono: " Dominus ab utero vocavit me, de ventre matris meae recordatus est nominis mei ". Et recte dicitur scriptum propter firmitatem indelebilem, ut ostendatur nomen eius scriptum in libro vitae, sicut discipulorum Christi: infra decimo : " Gaudete, quia nomina vestra scripta sunt in caelis". De hac scriptura dicitur Apocalypsis tertio: " Qui vicerit, scribam super eum nomen Dei mei et nomen civitatis Dei mei novae Ierusalem "; et rursus secundo: " Dabo ei calculum candidum, et in calculo nomen scriptum, quod nemo scit, nisi qui accipit ". - Et quia causam huius denominationis nescierunt, ideo sequitur: Et mirati sunt universi: Glossa : " Propter consonantiam inter patrem et matrem ", ut iam " in ore duorum testium staret illud verbum ". Vel etiam mirati sunt in puero tantam praerogativam "; Ecclesiastici undecimo dicitur de viro iusto: " Deus exaltavit illum, et mirati sunt in illo multi et honoraverunt Deum ". Unde ipse poterat dicere illud Sapientiae octavo: " Facies principum mirabuntur me ". In quo docemur, quod divinorum privilegiorum praerogativae magis sunt humiliter et sobrie admirandae, quam procaciter perscrutandae.

113. Spiritualiter nota, quod per Zachariam intelligitur vetus sacerdotium, per Ioannem novum "; et quia vetus et novum differunt sicut memoriale muneris et ipsum munus: ideo recte ille denominatur a memoriali, iste vero a munere gratiae ; et hoc quidem satis recte, quia memoria Dei in nobis generat affectiones virtutis et gratiae. Nam qui vult esse Ioannes per gratiam, oportet, quod sit Zacharias prius per divinam memoriam. Zacharias enim memor Dei interpretatur; Psalmus : " Memomoriam fecit mirabilium suorum Exodi vigesimo: " Altare de terra facietis mihi, et offeretis super eo holocausta et pacifica vestra, oves vestras et boves in omni loco, in quo memoria fuerit nominis mei; veniam ad te et benedicam tibi".

114. Debet autem quilibet esse memor sacramentorum Dei ad credendum et confitendum: Exodi decimo tertio dicitur de agno paschali: " Erit quasi signum in manu tua et quasi memoriale ante oculos tuos"; sequitur: " Custodies hu";uscemodi cultum statuto tempore a diebus in dies ". - Beneficiorum ad regratiandum: Deuteronomii decimo sexto : Septem diebus comedes absque fermento afflictionis panem, quoniam in pavore egressus es de Aegypto, ut memineris diei egressionis tuae de Aegypto omnibus diebus vitae tuae"; Psalmus: " Memoriam fecit" etc. - Iudiciorum ad formidandum: Ecclesiastici decimo octavo : " Memento irae in die consummationis, et tempus retributionis in conversatione faciei "; Psalmus: " Memor fui iudiciorum tuorum a saeculo, Domine ". - Promissorum ad exspectandum: Ecclesiastici undecimo: " In die malorum ne immemor sis bonorum ". - Mandatorum ad faciendum: Psalmus : " Iustitia illius in filios filiorum, his qui servant testamentum eius et memores sunt mandatorum ipsius ad faciendum ea". - Exemplorum ad imitandum : Ioannis decimo quinto: " Mementote sermonis mei, quem dixi vobis: Non est discipulus supra magistrum ". - Suppliciorum ad compatiendum-;, Threnorum tertio : " Recordare paupertatis et transgressionis"; et sequitur: " Memoria memor ero, et tabescet in me anima mea ". - Solatiorum ad congaudendum; Canticorum primo: " Exsultabimus et laetabimur in te, memores uberum tuorum super vinum ". - Operum ad laudandum; Psalmus : " Memor fui operum Dei, quia memor ero ab initio mirabilium tuorum, et meditabor in omnibus operibus tuis et in adinventionibus tuis exercebor "; item: " Mementote mirabilium eius, quae fecit ". - Charismatum ad postulandum; Isaiae vigesimo sexto : " Domine, sustinuimus te ; nomen tuum et memoriale tuum in desiderio animae. Anima mea desideravit te in nocte ": et sexagesimo secundo: " Qui reminiscemini Domini, ne taceatis et ne detis silentium ei, donec stabiliat et donec ponat Ierusalem laudem in terra ".

115. Apertum est autem illico os eius etc. Post " partum sterilis et circumcisionem et denominationem infantis sequitur apertio oris sacerdotalis, secundum dictum nuntii caelestis. Hoc autem miraculum erat ostensivum praerogativae et excellentis magnificentiae in Ioanne, ut merito ostendatur, ipsum vocari hoc nomine . In huius autem miraculi descriptione insinuantur tria, scilicet miraculi evidentia et ipsius"; reverentia et eiusdem intelligentia. Nam apparitio miraculi parit admirationem, admiratio cognitionem sive inquisitionem.

116. (Vers. 64.). Praemittit igitur primo miraculi evidentiam, cum dicit: Apertum est autem illico os Zachariae et lingua eius, et loquebatur benedicens Deum: apertum, inquam, non virtute naturae, sed supernae potentiae: Sapientiae decimo : " Sapientia aperuit os mutorum et linguas infantium fecit disertas . Ille, inquam, fecit, de quo admirabantur turbae, dicentes: " Bene omnia fecit, et surdos fecit audire et mutos loqui ", scilicet Christi Dei virtus et Dei sapientia, Marci septimo. Et ut ostendatur miraculum verum, dicitur illico; ut enim dicit Ambrosius : " Nescit tarda molimina Spiritus san-Lcti gratia ". - Ut ostendatur plenum et perfectum,

subditur: Et loquebatur benedicens Deum, recognoscens beneficium, sicut Tobiae decimo tertio : " Aperiens autem Tobias senior os suum, benedixit Deum ". In quo instruimur, quod debemus os apertum habere ad divinam laudem "; quod oramus in Psalmo: " Domine, labia mea aperies, et os meum annuntiabit laudem tuam"; et maxime post beneficium nostrae redemptionis: fsaiae trigesimo quinto: " Tunc saliet sicut cervus claudus, et aperta erit lingua mutorum ". Sed econtra dicitur de malis Iob decimo sexto : " Aperuerunt super me ora sua exprobrantes "; quia, secundum quod dicitur in Psalmo, " sepulcrum patens est guttur eorum, Unguis suis dolose agebant ".

117. (Vers. 63.). Secundo subdit miraculi reverentiam, cum dicit: Ei factus est timor super omnes vicinos eorum, et super omnia montana IudAEAE divulgabantur omnia verba haec: Psalmus : " Timebunt omnes, qui habitant terminos, a signis tuis "; unde poterant decantare illud Exodi decimo quinto: " Quis similis tui in fortibus, Domine ? Quis similis tui, magnificus in sanctitate "? Et quia reverentiam miraculi consequitur magnificentia praeconii, ideo dicit: Super omnia montana Iudaeae divulgabantur etc. Et recte, quia, Tobiae duodecimo , " sacramentum regis abscondere bonum est, opera Dei revelare et confiteri honorificum est "; et ideo Psalmus: " Confitemini Domino et invocate nomen eius"; et post: " Narrate omnia mirabilia eius".

118. (Vers. 66.). Tertio subiungit miraculi intelligentiam, cum dicit: Et posuerunt omnes, qui audierunt, in corde suo, dicentes: Quis, putas, puer iste erit ? Ecclesiastici quinquagesimo : " Beatus, qui in istis versatur bonis "; qui ponit illa in corde suo, sapiens erit semper "; et Proverbiorum vigesimo quarto: " Per agrum hominis pigri transivi et per vineam viri stulti: et ecce, totum repleverant urticae, operuerunt superficiem eius spinae, et maceria lapidum destructa erat. Quod cum vidissem, posui in corde meo et didici disciplinam ". Posuerunt, scilicet per attentionem., intelligentiam et memoriam; et per magnitudinem miraculi cognoscebant magnitudinem pueri: unde dicebant: Quis, putas, puer iste erit? quasi dicant: magnus erit, secundum illud Angeli, supra eodem : " Erit enim magnus coram Domino ". Sic dicebant de Christo: Marci quarto: " Quis, putas, iste est "? Recte de

Christo dictat est, tanquam de Creatore, cuius est manere; de Ioanne vero erit, tanquam de praecursore, cuius erat pertransire. - Et rationem reddunt: Etenim manus Domini erat cum illo: Ezechielis tertio ": " Manus Domini erat mecum confortans me "; sic et cum Ioanne erat manus Domini dextera conservans et confortans eum: Psalmus: " Fiat manus tua super virum dexterae tuae et super filium hominis, quem confirmasti tibi ". Et sic intelligebant illum, de quo scribitur Isaiae quadragesimo nono: " Posuit os meum quasi gladium acutum, sub tegumento manus suae protexit me ".

De lude et gratiarum actione ponuntur duo.

119. (Vers. 67.). Et Zacharias pater enwetc. Postquam descripta est Ioannis origo, subiungitur hic gratiarum actio pro redemptionis beneficio iam inchoato in ortu praecursoris et consummando in ortu Salvatoris. Hanc igitur gratiarum actionem dupliciter describit: primo, ex parte motivi : secundo, ex parte modi, ibi : Benedictus Dominus.

Circa motivum nota, quod illud quod movit Zachariam ad laudandum, fuit Spiritus divinus, non suus: propter quod praemittit, eum Spiritu sancto fuisse afflatum et impletum. Et tangitur hic: quis impletur? scilicet Zacharias, qui fuit vir iustus, de quo supra eodem , quod erat "incedens in omnibus mandatis et iustificationibus Domini sine querela ", et in hoc innuitur, quod memoria Dei impletur ; Tobiae primo: " Quia memor fuit Domini in toto corde suo, dedit illi Deus gratiam in conspectu Salmanasar regis ". - Quare impletur ? Quia pater eius, scilicet Ioannis; unde sicut mater spiritum prophetiae habuit propter filium, supra eodem , sic et pater; Proverbiorum vigesimo tertio: " Exsultat gaudio pater iusti, qui sapientem genuit filium laetabitur in ipso ". In quo intelligitur allegorice, quod lex vetus et sacerdotium non habebat Spiritum nisi ratione novi testamenti, quod praefigurabat . - Quomodo impletur ? Propter quod dicit: Et impletus est Spiritu sancto; Genesis quadragesimo primo : " Nunquid invenire poterimus talem virum, qui spiritu Dei plenus sit"? Et Ecclesiastici decimo quinto: "Implevit eum spiritu sapientiae et intellectus". In quo instruimur, quo debemus impleri; ad Ephesios quinto: "Impleamini Spiritu sancto, loquentes vobismetipsis in psalmis et hymnis " etc. - Ad qua impletur ? Et prophetavit, laudando et praedicando: Actuum secundo : " Repleti sunt omnes Spirtu sancto et coeperunt loqui variis linguis, prout Spiritus sanctus dabat eloqui illis "; et Amos tertio: Dominus locutus est, quis non prophetabict"? et secundae Petri primo: " Non enim voluntate humana allata est aliquando prophetia, sed Spiritu sancto inspirati loculi sunt sancti Dei homines ".

120. Benedictus Dominus Deus Israel etc. Hic describitur gratiarum actio quantum ad modumk hoc cantico, cuius quatuor sunt partes. In quarum prima fit gratiarum actio et laudis decantatio pro beneficio nostrae redemptionis, secundum quod con-summanda erat per Christum dispensatio remediativa. Secundo, in quantum iam promissa per Prophetas Spiritus sancti vaticinio, ibi Sicut loculus est per os sanctorum. Tertio, in quantum promissa Patriarchis, veritatis iuramento Armata, ibi: Ad faciendam misericordiam cum Patribus nostris etc. Quarto, secundum quod iam inchoata in praecursore prophetali praeconio, ibi: Et tu puer, Propheta Altissimi vocaberis.

Agens autem gratias pro beneficio redemptionis consummanilo in Christo ponit praeteritum pro futuro, more prophetico: in quo tangitur mysterium incarnationis, pretium redemptionis, tropaeum re; surrectionis: in quibus est remedium nostrae salutis.

121. (Vers. 68.). Introducit ergo primo Zachariam in gratiarum actione per Spiritum sanctum prophetantem, quia agit gratias de futuro beneficio, cum dicit: Benedictus Dominus Deus Israel. Similiter dicitur Tobiae octavo : " Benedicimus te, Domine Deus Israel, quia fecisti nobiscum misericordiam tuam"; et primi Paralipomenon ultimo: " Benedictus es, Domine Deus Israel, patris nostri ab aeterno in Aeternum ".

Et nota, quod Dominus nominat maiestatem bcnedicendam cum timore: Malachiae primo : " Si ego Dominus sum, ubi est timor meus"? Et ideo dicitur Deuteronomii decimo: "Dominum Deum tuum timebis"; et Psalmus: " Domine Dominus noster, quam admirabile est nomen tuum in universa terra "l - Deus Israel nominat benignitatem benedicendum cum amore; Isaiae quadragesimo quinto : " Ego

Dominus, qui voco nomen tuam, Deus Israel propter Iacob servum meum et Israel electum meum "; et Exodi tertio: " Ego sum Deus Abraham, Deus Isaac et Deus Iacob. Hoc nomen meum, et hoc memoriale ". Ideo autem Israel hic potius nominatur, quia est nomen electionis et gratiae.

122. Huius autem benedictionis primum motivum est incarnationis mysterium, quod notat, cum dicit: Quia visitavit, scilicet per incarnationem ; Exodi tertio : " Visitans visitavit nos Dominus et vidit omnia mala, quae acciderunt nobis in Aegypto, et educet nos de afflictione Aegypti " etc. Hoc petebat Propheta in Psalmo: " Memento nostri, Domine, in beneplacito populi tui, visita nos in salutari tuo ". Hoc autem fuit, quando carnem sumsit ex Virgine: Psalmus: " Visitasti terram et inebriasti eam, multiplicasti locupletare eam ".

123. Secundum motivum est redemptionis pretium, quod tangit, cum dicit: Et fecit redemptionem plebiss uae: ut impleatur illud Psalmi : " Redemptionem misit Dominus populo suo "; et vere, " quia apud Dominum misericordia, et copiosa apud eum redemptio "; et primae Petri primo: " Non corruptibilibus auro vel argento redempti estis de vana vestra conversatione paternae traditionis, sed pretioso sanguine quasi Agni immaculati et incontaminati " etc. Et hoc est, quod dicitur Isaiae quinquagesimo secundo : " Gratis venundati estis et sine argento redimemini "; Psalmu:" Redemisti in brachio tuo populum tuum ".

124. (Vers. C9.). Tertium motivum est resurrectionis tropaeum, quod tangit, cum dicit: Et erexit cornu salutis nobis in domo David, pueri sui: in quo intelligitur potestas Christi resurgentis: primi Regum secundo : " Dominus dabit imperium regi suo et sublimabit cornu Christi sui ". Et hoc fuit in resurrectione: Matthaei ultimo: " Data est mihi omnis potestas in caelo et in terra ". Et quia illa potestas erat durabilis, ideo per cornu significatur; in cuius rei figuram vas, quo inunctus fuit Salomon, cornu fuit, tertii Regum primo: vas, quo inunctus fuit Saul, fuit lenticula, scilicet vas fragile, primi Regum decimo. Et dicitur: Cornu salutis, quia per illud " salvatus est Israel salute aeterna ", Isaiae quadragesimo quinto ". - Et addit: In domo David, pueri sui : secandum illud Psalmi: " Illuc producam cornu David, paravi lucernam Christo meo "; et secundi Regum vigesimo secundo: " Scutum meum et cornu salutis meae, elevator meus et susceptor meus, ab iniquitate mea liberabis me ". Hoc autem dicitur propter incarnationem; infra secundo dicitur, quod Joseph et Maria erant " de familia David ".

125. (Vers. 70.). Sicut loculus est per os sanctorum. Hic agit laudes et gratias pro nostra reparatione, secundum quod fuit per Prophetas promissa Spiritus sancti vaticinio. Et primo praemittit vaticinium propheticum: secundo vero subiungit vaticinatum beneficium: et tertio, beneficii complementum. HAEc enim tria excitant ad benedicendum.

Primo igitur praemittit vaticinium in hoc quod dicit: Sicut loculus est per os sanctorum qui a saeculo sunt Prophetarum eius. Et debet iterari: " Benedictus Dominus Deus, quia erexit " etc. Sicut loculus est: primi Paralipomenon decimo septimo : " Nunc, Domine, sermo, quem locutus es, confirmetur in perpetuum, et fac, sicut locutus es ". Hoc optabant Sancti precedentes Christi adventum: Ecclesiastici trigesimo sexto : " Suscita precationes, quas locuti sunt in nomine tuo Prophetae priores: et da mercedem sustinentibus te, ut Prophetae tui fideles inveniantur ". Quod et factum est: infra decimo octavo: " Ecce, ascendimus Ierosolymam, et consummabuntur omnia, quae dicta sunt per Prophetas de Filio hominis "; Amos tertio: " Quia non faciet Dominus verbum, nisi revelaverit secretum suum ad servos suos Prophetas ".

126. (Vers. 71.). Secundo subiungit beneficium, quod Prophetae promiserunt, curo dicit: Salutem ex inimicis nostris: et debet repeti verbum hoc fecit, vel erexit. De hac enim locuti sunt Prophetae: primae Petri primo : " De qua salute exquisierunt atque scrutati sunt Prophetae, qui de futura in vobis gratia prophetaverunt". Haec autem salus est in li-beratione ab inimicis, id est a daemonibus: Psalmus : " Eripe me de inimicis meis "; ad Colossenses primo: " Eruit nos de potestate tenebrarum ".

127. Et subdit tertio beneficii complementum, cum dicit: Et de manu omnium, qui oderunt nos, id est de manu sive potestate omnium persequentium, sive daemonum, sive hominum: Isaiae decimo nono : " Clamabunt ad Dominum a facie tribulantis, et mittet eis salvatorem et propugnatorem, qui liberet eos "; Iob quinto: " Dissipat cogitationes malignorum, ne possint implere manus eorum quod coeperant". Et de tanto beneficio laudandus est Deus.:

secundi Machabaeorum primo"; "De magnis periculis a Deo liberati, magnifice gratias agimus ipsi"; et in Psalmo: "Eripuit me de inimicis meis fortissimis, et ab his qui oderunt me ".

128. (Vers. 72.). Ad faciendam misericordiam etc. HAEc est tertia pars principalis cantici, in qua gratias agit pro nostra reparatione, secundum quod Patribus promissa sub iureiurando. Et in hac parte primo praemittit principium ad promittendum movens: secundo, iuramentum stabiliens: et tertio, remedium subsequens.

Principium autem movens ad promittendum fuit divina misericordia, ex qua promissione ortum habuit testimonium Patrum: et hoc tangit, cum dicit: Ad faciendam misericordiam cum Patribus nostris. Et debet iterari verbum prius positum, scilicet benedictionis et erectionis: benedictus scilicet Deus, qui erexit cornu, ut faceret misericordiam: Exodi vigesimo : " Faciet misericordiam in millia his qui diligunt illum "; et Tobiae tertio: " Benedictus es, Domine Deus patrum nostrorum, qui, cum iratus fueris, misericordiam facis "; Psalmus: " Magnificans salutes regis eius et faciens misericordiam Christo suo David et semini eius in sempiternum ". Et quia misericordiam promittendo quasi fecit debitum per pactum, ideo subdit: Et memorari testamenti sui sancti: Psalmus : " Memor fuit in saeculum testamenti sui, verbi, quod mandavit in mille generationes".

129. Et nota, quod testamentum vetus fuit sanctum per figurationem, novum vero per continentiam et impletionem: unde sanctum testamentum vocat testamentum novum, quod sanctificavit sanguine suo: Zachariae nono : " Tu autem in sanguine testamenti tui eduxisti vinctos de lacu"; et ad Hebraeos nono: "Si sanguis hircorum et cinis vitulae aspersus inquinatos sanctificat ad emundationem carnis ; quanto magis sanguis Christi, qui per Spiritum sanctum semetipsum obtulit immaculatum Deo, emundabit conscientiam nostram ab operibus mortuis ad serviendum Deo viventi? Et ideo novi testamenti mediator est, ut, morte intercedente, in redemptionem earum praevaricationum, quae erant sub priori testamento, repromissionem accipiant, qui vocati sunt, Aeternae hereditatis ". Et hoc est quod ante promiserat, sicut dicitur ad Hebraeos octavo : "Consummabo super domum Israel et domum Iuda testamentum novum ".

130. (Vers. 73.). Secundo subdit iuramentum stabiliens, cum ait: Iusiurandum, quod iuravit ad Abraham, patrem nostrum: et debet semper iterari verbum praemissum, scilicet fecit: Genesis vigesimo secundo : "Per memetipsum iuravi, dicit Dominus, quia fecisti rem hanc et non pepercisti unigenito filio tuo propter me, et benedicens benedicam te". Quod introducens Apostolus ad Hebraeos sexto inquit: "Abrahae namque promittens Deus, cum neminem haberet, per quem iuraret, maiorem, per semetipsum iuravit"; et sic, ut " ostenderet abundantius heredibus pollicitationis immobilitatem consilii sui, interposuit iusiurandum, ut per duas res immobiles, quibus impossibile est mentiri Deum, fortissimum haberemus solatium ". Abrahae, promisit, scilicet daturum se nobis, filiis eius, scilicet per promissionem, Unigenitum suum; Ioannis tertio : " Sic Deus dilexit mundum, ut Filium suum unigenitum daret"; et: "Qui proprio Filio non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum, quomodo non omnia nobis cum illo donavit"? ad Romanos octavo. Huius autem figura Genesis decimo quinto: " Semini tuo dabo terram hanc a fluvio Aegypti usque ad fluvium magnum Euphraten .

131. (Vers. 74.). Deinde subiungit beneficium sive remedium subsequens, cum ait: Ut sine timore de manu inimicorum nostrorum liberati, serviamus illi. Istud enim est remedium, quod assecuti sumus per Christum nobis donatum: ad Romanos sexto : " Nunc liberati a peccato, servi autem facti Deo, habemus fructum in sanctificatione, finem vero vitam aeternam "; Sapientiae decimo sexto: " Ostendisti inimicis nostris, quia tu es, qui liberas ab omni malo ", illos scilicet, qui te audiunt credendo et obediendo: Proverbiorum primo: "Qui autem me audierit absque terrore erit et abundantia perfruetur, malorum timore sublato ". Et isti sunt, qui serviunt Domino: primi Regum septimo: "Praeparate corda vestra Domino et servite illi soli"; et liberabit nos de manibus inimicorum nostrorum,

132. (Vers. 7b.). Et quia non omnis modus serviendi est Deo acceptus: ideo subdit modum, scilicet sancte quoad se ipsum, iuste quoad proximum, simpliciter quoad Deum, perseveranter respectu omnium praedictorum. - Propter sanctitatem dicit: In sanctitate autem serviamus illi, quia, secundam. quod dicitur in Psalmo , " ambulans in via immaculata, hic mihi ministrabat"; ideo Exodi vigesima octavo: " Sanctificabis Aaron et filios eius, nt sacerdotio fungantur mihi", et " ministrent in sanctuario, ne iniquitatis rei moriantur "; primae Petri primo: "Secundum eum qui vocavit vos sanctum, ut et ipsi in omni conversatione sancti sitis, quoniam scriptum est: Sancti eritis, quoniam ego sanctus sum ".

133. Propter iustitiam quoad proximum dicit: Et iustitia: ad Romanos sexto : " Sicut exhibuistis membra vestra servire iniquitati ad iniquitatem, ita nunc exhibete membra vestra servire iustitiae in sanctificationem"; ut sic possitis dicere illud Psalmi: " Ego autem in iustitia apparebo conspectui tuo ".

134. Propter simplicitatem dicit: Coram ipso, scilicet Deo: quod fit per simplicem intentionem., sicut Ezechias, quarti Regum vigesimo : " Obsecro, Domine, memento, quomodo ambulaverim coram te in veritate et corde perfecto, et quod placitum est coram te fecerim Sic " puer Samuel ministrabat in conspectu Domini ante faciem Heli ", primi Regum tertio et primi Paralipomenon ultimo: " Scio, Domine, quod probes corda et simplicitatem diligas ".

135. Propter perseverantiam subdit: Omnibus diebus nostris, sicut Apostolus, Actuum vigesimo : " Vos scitis, qualiter per omne tempus fuerim vobiscum, serviens Domino cum omni humilitate et lacrymis et tentationibus"; et Iosue vigesimo secundo: " Adhaereatis Deo et serviatis ei in omni corde et in omni anima vestra ".

136. (Vers. 76.). Et tu, puer, propheta Altissimi vocaberis etc. Haec est quarta pars cantici, in qua recolit beneficium nostrae redemptionis, secandum quod iam inchoata erat in praecursore; et hoc prophetali praeconio, quod commendat tripliciter, scilicet ab auctoritate prophetiae, ab utilitate doctrinae et a proximitate divinae praesentiae.

Commendat igitur Ioannis praeconium nostrae reparationis inchoativum ab auctoritate prophetiae, convertens sermonem ad puerum. Et tu, puer, propheta Altissimi: tu puer et aetate et puritate: primae ad Corinthios decimo quarto : " Malitia parvuli estote, sensibus antem perfecti estote ". Vocaberis propheta; Matthaei undecimo: " Etiam dico vobis, et pias quam prophetam "; et propheta Altissimi, idest Christi, ratione Divinitatis: Psalmus: Homo natus est in ea, et ipse fundavit eam Altissimus ". - Praeibis enim ante faciem Domini, ratione humanitatis: Psalmus : " Ostende faciem tuam, et salvi erimus"; et Malachiae tertio: "Ecce, ego mitto

Angelum meum, et praeparabit viam ante faciem meam ". - Parare vias eius, pluraliter dicit vias, id est viam cognitionis in fide et affectionis in car ritate. De prima Iob decimo septimo : " Tenebit iustus viam suam et mundis manibus addet fortitudinem "; ad Romanos primo: "Iustus autem ex fide vivit". De via caritatis: primae ad Corinthios duodecimo : " Adhuc excellentiorem viam vobis demonstro ". Viam fidei praeparavit Ioannes, secundum quod vox: infra tertio: " Vox clamantis in deserto: Parate viam Domini "; viam caritatis, secundum quod lucerna: Ioannis quinto: " Ille erat lucerna ardens et lucens".

137. (Vers. 77.). Commendat etiam secundo ab utilitate doctrinae, cum dicit: Ad dandam scientiam salutis plebi eius: dandam, scilicet gratis: Matthaei decimo : " Gratis accepistis, gratis dale"; et Proverbiorum secundo: " Dominus dat sapientiam, et ex ore eius prudentia et scientia ". Dandam, inquam, scientiam, non quamcumque, sed salutis: quia sine scientia non est salus; Isaiae quinto : " Propterea captivus ductus est populus meus, eo quod non habuit scientiam ". Hanc debet habere omnis rector populi; Osee quarto: " Quia tu scientiam repulisti, repellam ego te, ne sacerdotio fungaris mihi "; Isaiae trigesimo tertio: " Diviliae salutis, sapientia et scientia", salutis, inquam, non cuiuscumque, sed spiritualis: propter quod subdit: In remissionem peccatorum eorum. Beda : " Ne temporalem salutem promitti putares, addit in remissionem peccatorum eorum ". Nam de Salvatore dicitur Matthaei primo: " Ipse salvum faciet populum suum a peccatis eorum et Marci primo: " Fuit Ioannes praedicans baptismum poenitentiae in remissionem peccatorum ".

138. (Vers. 78.). Commendat etiam Ioannis praeconium a proximitate divinae praesentiae, cum dicit : Per viscera misericordiae Dei nostri. Et hanc describit tripliciter: primo, ut visitantem ad consolandum affectum: secando, ut illuminantem ad docendum intellectum, ibi : Illuminare his etc; tertio, ut dirigentem ad rectificandam effectam, ibi: Ad dirigendos pedes etc.

Describit igitur primo divinam praesentiam coniunctam prophetiae praecursoris, cum dicit: Per viscera misericordiae Dei nostri, in quibus visitavit nos oriens ex alto: et debet continuari ad praecedens sic: Praeibis ad dandam scientiam salutis plebi eius in remissionem peccatorum, quae quidem fuit per viscera misericordiae Dei, quae accelerant divinam praesentiam in carne, in qua nos visitavit. Viscera misericordiae sunt nimia dilectio et nimia compassio: ad Ephesios secundo : (Deus autem, qui dives est in misericordia, propter nimiam caritatem suam, qua dilexit nos, et cum essemus mortui peccatis, convivificavit nos Christo, cuius gratia salvati estis "; et Isaiae sexagesimo tertio: " Ubi est multitudo viscerum tuorum et miserationum tuarum? Super me continuerunt se". At postquam Filius Dei incarnatus est, verificatum est illud Genesis quadragesimo tertio de loseph: " Commota sunt viscera sua super fratre suo". Ad cuius exemplum ad Colossenses tertio: " Induite sicut electi Dei viscera misericordiae, benignitatem, humilitatem, modestiam, patientiam ". Per haec viscera misericordiae visitavit nos oriens ex alto: Malacbiae quarto : " Vobis timentibus nomen meum orietur sol iustitiae et sanitas in pennis eius"; et Zachariae sexto: (Ecce vir, oriens nomen eins". Ex alto, secundum illud Ioannis tertio: " Qui desursum venit super omnes est ". In quo mira fuit dignatio: Psalmus: " Quid est homo, quod memor es eius, aut filius hominis, quoniam visitas eum "v

139, (Vers. 79.). Haec antem visitatio superni solis fuit non solum causa consolationis, verum etiam illuminationis: et propterea subdit: Illuminare his qui in tenebris et in umbra mortis sedent: et debet construi: visitavit illuminare, id est ad illuminandum , his qui in tenebris sedent, id est gentibus errantibus: Isaiae nono : "Populus, qui ambulabat in tenebris, vidit lucem magnam: habitantibus in regione umbrae mortis lux orta est eis"; et rursus quadragesimo secundo: (Dedi te in lucem gentium, ut aperires oculos caecorum et educeres de conclusione vinclum, de domo carceris sedentes in tenebris ". Et ideo Ioannis nono: " In iudicium ego in hunc mundum veni, ut qui non vident videant, et qui vident caeci fiant".

140. Et quia per illuminationem ducimur ad directionem, ideo sequitur: Ad dirigendos pedes nostros in viam pacis: Proverbiorum decimo sexto : " Cor hominis disponit viam suam, sed Domini est dirigere gressus eius ". Et ideo Proverbiorum tertio: "In omnibus viis tuis cogita illum, et ipse diriget gressus tuos"; et Psalmus: (Spiritus tuus bonus deducet me in terram rectam ", ubi est regnum pacis sine labore; Sapientiae decimo: "Iustum deduxit Dominus per vias rectas et ostendit illi regnum Dei"; de quo regno dicitur in Psalmo: (Lauda, Ierusalem, Dominum, qui posuit fines tuos pacem ". Ierusalem enim interpretatur visio pacis, ad quam ducimur per ducatum Christi et per viam mandatorum , quae ducit ad pacem: Psalmus : " Pax multa diligentibus legem tuam"; et Isaiae quadragesimo octavo: "Utinam attendisses mandata mea, facta fuisset sicut flumen pax tua".

14.1. Nota, quod Dominus visitat ad corrigendum delinquentes, ut legatus provinciam; Abdiae primo : " Legatum ad gentes misit. Surgite, et consurgamus ad eum in proelium"; Psalmus: " Visitabo in virga iniquitates eorum ". - Ad iustificandum paenitentes, ut medicus aegrolum: Marci secundo: "Non egent qui sani sunt medico: sed qui male habenti". - Ad docendum ignorantes, ut magister discipulum, sicut hic: Visitauit nos, illuminare etc.; Psalmus : " Visitasti terram et inebriasti eam "; sequitur: " Flumen Dei repletum est aquis".

- Ad excitandum negligentes, ut princeps populum ; primi Regum decimo septimo: " Fratres tuos visitabis, si recte agant, et cum quibus ordinati sunt, disce"; Actuum decimo quinto: " Revertentes visitet mus fratres per universas civitates ". - Ad promovendum operantes, sicut vinitor vineam; Psalmus : "Respice de caelo et vide et visita vineam istam "; Isaiae quinto: (Vinea enim Domini exercituum domus Israel est". - Ad conservandum obedientes, sicut pastor gregem; Ezechielis trigesimo quarto:"Visitabo oves meas, sicut visitat pastor gregem suum".

Ad fecundandum contemplantes, ut sponsus sponsam; Genesis vigesimo primo : " Visitavit Dominus Saram, et concepit"; Iudith decimo quinto) "oachim, summus pontifex, de Ierusalem venit in. Bethuliam cum universis presbyteris suis, ut videret Iudith ". - Ad adiuvandum pugnantes, ut rex exercitum ; Genesis ultimo : " Post mortem meam Deus visitabit vos"; et Lucae ultimo: " State in civitate, quoadusque induamini virtute ex alto ". Ad consolandum patientes, ut sanus infirmum: Iob decimo : " Visitatio tua custodivit spiritum meum "; et Iob secundo et Iacobi primo: " Religio munda et immaculata apud Deum et Patrem haec est, visitare pupillos et viduas in tribulationibus eorum "; Ecclesiastici septimo: "Non te pigeat visitare infirmam ". - Ad remunerandum perseuerantes, sicut paterfamilias: Matlhaei vigesimo : " Voca operarios et redde illis mercedem"; et Isaiae sexagesimo: " Ponam visitationem tuam pacem et praepositos tuos iustitiam ".

De educatione pueri et Undis amplificatione tria.

142. (Vers. 80.). Puer autem crescebat etc. Postquam descripta est praecursoris origo et pro origine gratiarum actio, hic tertio subditur ipsius educatio, in qua est divinae laudis amplificatus Describitur autem educatio quantum ad profectum aetatis in carne et virtutis in mente et religiositati) in conversatione.

Quantum ad profectum aetatis dicit: Puer autem crescebat, scilicet, corpore, secundum quod dicitur de Samuele primi Regum secundo : " Puer autem Samuel crescebat et placebat tam Deo quam hominibus". Invenerat enim benedictionem, sicut loseph ; de quo Genesis penultimo: " Filius accrescens losepli, filius accrescens et decorus aspectu "; sed econtra dicitur de Ruben in Genesis penultimo: " Effusus es sicut aqua, non crescas". Unde et sibi competit illud Genesis vigesimo sexto: " Isaac proficiens atque succrescens, donec magnus vehementer effectus est".

143. Quantum ad profectum virtutis in mente dicit: Et confortabatur spiritu, scilicet divinae virtutis, de quo Ezechielis tertio : Manus Domini erat mecum confortans me "; unde poterat dicere illud Apostoli ad Philippenses ultimo: " Omnia possum in eo qui me confortat". Hic autem est Spiritus sanctus, qui dat virtutem ceteris Sanctis: Psalmus: " Verbo Domini caeli firmati sunt, et spiritu oris eius omnis virtus eorum ".

144. Quantum ad profectum religiositatis in conversatione subdit: Et erat in desertis, scilicet ut ibi religiosam duceret vitam, secundum quod de ipso cantatur :

Antra deserti teneris sub annis, Civium turmas fugiens petisti, Ne levi saltem maculare vitam Famine possesi quia , " si quis se existimat religiosum esse, non refrenans linguam suam, sed seducens cor suum, buius vana est religio ". Ei ideo iaciebat illud propheticum in Psalmo: " Elongavi fugiens et mansi in solitudine ". Qui enim vult perfecte vivere debet, relictis urbibus, petere deserta: primi Machabaeorum secundo: " Multi descenderunt cum Mathathia, querentes iudicium et iustitiam in deserto, et sederunt ibi ". -Et quia religiositas non est laudabilis, nisi sit perseverans, ideo subdit: Usque in diem ostensionis suae ad Israel, cum scilicet ostendit se in praedicatione virtuosa: iuxta quod dicit Apostolus primae ad Corinthios secundo : " Sermo meus et praedicatio mea non fuit in persuasibilibus humanae sapientiae verbis, sed in ostensione spiritus et virtutis ". Unde prius vixit sibi occulte per longum tempus, ut postmodum per suam ostensionem viveret ad salutem aliorum, secundum illud Iacobi tertio: " Quis sapiens et disciplinatus inter vos ? Ostendat ex bona conversatione operationem suam in mansuetudine sapientiae ". - In hoc erudiuntur omnes predicatores, ut prius vacent perfectioni propriae et deinde aedificationi alienae, quia " cuius vita despicitur, restat, ut eius praedicatio contemnatur ". Huius figura praecessit in Elia, tertii Regum decimo nono, qui prius abiit in desertum et pervenit ad montem Dei, ubi edoctus est: et post sequitur, quod unxit reges et prophetas ad regimen populi Dei.