CAPUT II.

Minatur Dominus Israeli tamquam uxori adulterae repudium, et sepit vias ejus spinis, ut ad virum suum revertatur : cumque non advertat a quo habeat Bonorum abundantiam, ablaturum se ab ea dicit cuncta in quibus delectatur: sicque ipsum tandem ad se reducturum, magnaque felicitate donaturum : et de gentium vocatione.

I. Dicite fratribus vestris: Populus meus ; et sorori vestrae : Misericordiam consecuta.

2. Judicate matrem vestram, judicate, quoniam ipsa non uxor mea, et ego non vir ejus. Auferat fornicationes suas a facie sua, et adulteria sua de medio liberum suorum:

3. Ne forte exspoliem eam nudam, et statuam eam. secundum diem nativitatis suae, et ponam eam quasi solitudinem, et statuam eam velut terram inviam, et interficiam eam siti.

4. Et filiorum illius non miserebor, quoniam filii fornicationum sunt.

5, Quia fornicata est mater eorum, confusa est quae concepit eos : auia dixit : Vadam post amato- res meos, qui dant panes mihi, et aquas meas, lanam meam, et linum meum, oleum meum, et potum meum. 6. Propter hoc ecce, ego sepiam viam tuam spinis, et sepiameam maceria, et semitas suas non inve-

7. Et sequetur amatores suos, et non apprehendet eos : et quaeret eos, et non inveniet: et dicet : Vadam, et revertar ad virum meum priorem, quia bene mihi erat tunc magis quam nunc.

8. Et haec nescivit quia ego dedi ei frumentum, et vinum, et oleum, et argentum multiplicavi ei, et

aurum, quae fecerunt Baal. 9. Idcirco convertar, et sumam frumentum meum in tempore suo, et vinum meum In tempore suo, et liberabo lanam meam et linum meum, quae operiebant

Ignominiam ejus.

Io. Et nunc revelabo stultitiam ejus

In oculis amatorum ejus : et vir non eruet eam de manu mea :

II. Et cessare faciam omne gaudium ejus, solemnitatem ejus, neomeniam ejus, sabbatum ejus, et omnia festa tempora ejus.

I2. Et corrumpam vineam ejus, et ficum ejus., de quibus dixit : Mercedes hae meae sunt, quas dederunt mihi amatores mei: et ponam eam in saltum, et comedet eam bestia agri.

I3. Et visitabo super eam dies Baalim, quibus accendebat Incensum, et ornabatur Inaure sua, et monili suo, et ibat post amatores suos, et mei obliviscebatur, dicit Dominus.

I4. Propter hoc ecce ego lactabo eam, et ducam eam. in solitudinem, et loquar ad cor ejus.

I5. Et dabo ei vinitores ejus ex eodem loco, et vallem Achor, ad aperiendam spem : et canet ibi juxta dies juventutis suae, et juxta dies ascensionis suae de terra aegypti.

I6. Et erit in die illa, ait Dominus., vocabit me Vir meus : et non vocabit me ultra Baali.

I7. Et auferam, nomina Baalim de ore ejus, et non recordabitur ultra nominis eorum.

I8. Et percutiam cum eis foedus in die illa, cum bestia agri, et cum volucre caeli, et cum reptili terrae : et arcum, et gladium, et bellum conteram de terra, et dormire eos faciam fiducialiter.

I9. Et sponsabo te mihi in sempiternum : et sponsabo te mihi In justitia, et judicio, et in misericordia, et in miserationibus.

20. Et sponsabo te mihi in fide : et scies quia ego Dominus,

2.I, Et erit in die Illa : exaudiam, dicit Dominus, exaudiam caelos : et illi exaudient terram.

22, Et terra exaudiet triticum, et vinum, et oleum, et haec exaudient J ezrahel.

23. Et seminabo eam mihi in terra, et miserebor ejus quae fuit Absque misericordia.

24. Et dicam Non populo meo: Populus meus es tu : et ipse dicet: Deus meus es tu .

IN CAPUT 11 OSEE

ENARRATIO.

" Dicite fratribus vestris, " Hic secundum inductam divisionem judicio filiorum condemnanda ostenditur mater, et habet duas partes. In prima, propter peccatum idololatriae et ingratitudinis conde.mnabilis esse convincitur : in se- cunda, ne desperet, more prophetali consolatio promittitur poenitenti, ibi, V. 14 : a Propter hoc ecce ego lactabo eam, "

. In prima parte duo sunt, scilicet, judicium condemnationis pro idololatria, et judicium condemnationis pro ingratitudine, ibi, V. 8 : " Et haec nescivit, "

In prima adhuc duo sunt. Primo enim provocantur nati ad judicium matris : secundo profertur forma judicii, ibi, V. 2. " Auferat fornicationes. ".

Dicit ergo : " Dicite fratribus vestris : Populus meus, " Secundum Hieronymum nunc loquitur ad duas tribus et est sensus : 0 vos duae tribus, " dicite fratribus vestris, " hoc est, de nomine quod per adoptionem acceperunt, monete decenVtribus, et hoc nomen est " populus meus, " et contestamini eos per nomen illud quod matrem judicent. " Et sorori vestrae, " eisdem decem tribubus captivatis, supple, dicite : " Misericordiam consecuta : " hoc enim nomen oblivioni tradendum non est, et per hoc nomen soror contestata est, quod filia contra matrem pro Domino tenetur judicare. Luc. XII, 53 : Pater in filium, et filius in patrem suum, mater in filiam, et filia in matrem, etc. Et Matth. x, 21 : Insurgent filii in parentes . In tali enim judicio correptionis fraternae nulli parcendum est. Unde Exod. XXXII, 27 : Ite, ei redite de porta usque ad portam per medium castrorum, et occidat unusquisque fratrem, et amicum, et proximum suum. Occiditur enim quantum ad vitam peccati, quando corripitur et ad bonum convertitur. Adhuc, Quia fratres et sorores sunt, ex ordine charitatis tenentur eis, ut judicium condemnationis judicent, et sic per timorem a peccatis convertantur. Ad Romam IX, 2 et 3 : Tristitia, mihi magna est, et continuus dolor cordi meo. Optabam enim ego ipse anathema esse a Christo pro fratribus meis, qui sunt cognati mei secundum carnem. Adhuc, Qui factus est populus et misericordiam consecutus, ex beneficio recepto tenetur alios corripere, et ad similem gratiam revocare, 1 ad Timoth. I, 16 : Ideo misericordiam consecutus sum : ut in me primo ostenderet Christus Jesus omnem patientiam ad informationem eorum qui credituri sunt illi, in vitam aeternam. Apoc. XXII, 17. Ei spiritus, et sponsa dicunt: Veni, Et equi audit, dicat : Veni,''

Et postquam rationes dixit quare judicare debent matrem, subdit, provocans ad judicium :

" Judicate matrem vestram, judicate. " Matrem vestram, dicit, et non uxorem meam, quia (sicut dictum est) filii in fornicatione idolorum nati sunt, in qua generatione conjunctionem cum Deo non habuit. Item, cum assumpta esset, et sanctificata, et filii adoptati, ut ad novam prolem gratiae a Deo foecundaretur, in fide thori non remansit, et ita matrem filiorum se exhibuit, non uxorem mariti. Judicate autem dicit, et iterum judicate, quia et de idololatria et ingratitudine convincenda fuit. Est enim istud judicium discussionis et correptionis, in quo ostendit homini propter quod condemnandus sit nisi paeniteat. 1 ad Corinth. XI, 31 : Quod si nosmetipsos di judic aremus, non utique judicaremur. Joan. VII, 24 : Justum judicium judicate. Isa. III, 14 : Dominus ad judicium veniet cum senibus populi sui. Et ibidem, v, 3 : Nunc ergo, habitatores Jerusalem, ei viri Juda, judicate inter me ei vineam meam. Et bene dico, judicate : " quoniam ipsa non uxor mea. " In Chaldaea enim et in aegypto non mihi, sed idolis conjuncta fuit, et in illa fornicatione vos genuit. Isa. LIV, 6 : Ut mulierem derelictam et maerentem spiritu vocavit te Dominus, et ut uxorem ab adolescentia abjectum. " Et ego non vir ejus, " quia non ex semine meo mihi genuit filios, sed idolis. Ezech. XVI, 32 :-Facta, es quasi mulier adultera, quae super virum suum inducit alienos. Eccli. XXIII, 25 : Omnis homo qui transgreditur lectum suum, contemnens in animam suam, etc. Et post pauca, VV. 32 et 33 : Sic et, peccabit scilicet, mulier omnis relinquens virum suum, ei statuens haereditatem ex alieno matrimonio : primo enim in lege Altissimi incredibilis furi :secundo in virum suum, deliquit : tertio in adulterio fornicata est, et filios ex alio viro statuit sibi. Haec sub eisdem auctoritatibus de illis dicuntur qui post baptismum Dominum derelinquunt, et delectabilia mundi sequuntur.

Et subdit de judicii lorma, et duo dicit : accusationem scilicet, et conjunctionem, ibi, v 5 : " Quia dixit: Vadam post amatores meos. " Accusationem proponit dupliciter, in detestatione scilicet culpae, et in comminatione paenae, ibi, v. 3 : " Ne forte exspoliem. "

Dicit ergo : " Auferat fornicationes suas, " quibus scilicet cum idolis fornicatur, de idolo scilicet in idolum, vel delectabili in delectabile, " a facie sua, " ut scilicet non inspiciat eas ut rem dilectam, sed avertat faciem sicut a re detestabili. Osee, IV, 10 : Fornicati sunt, ei non cessaverunt: quoniam Dominum dereliquerunt in non custodiendo, " Et adulteria sua, " supple, auferat " de medio liberum suorum, " quia etiam postquam mihi conjuncta est, cum idolis et delectabilibus adulterata est. De medio ubertim dicit, quia inter ubera cor est, et in uberibus titillatio concupiscentiae sentitur. Unde Prov, VII, 18, meretrix dicit : Veni, inebriemur uberibus, et fruamur cupitis amplexibus, Isa. I, 16 : Auferte malum cogitationum vestrarum ab oculis meis. In quibus autem viget concupiscentia, pacem non habent. IV Reg. IX, 22, dixit Joram rex ad Iehu : Pax est Iehu ? At ille respondit: Quae pax? adhuc fornicationes Jezabel matris tuae, ei veneficia ejus multa vigmi.

Et subdit de paena, in se scilicet, et in filiis.

In se dupliciter, scilicet in paena damni, et damni quantitate, et hoc est:

" Ne forte. " Forte dicit propter mobilitatem liberi arbitrii, quod ad bonum et ad malum inclinabile est. Eccli, XXXI, 10 : Potuit transgredi, et non est transgressus. " Exspoliem eam nu-dam, " hoc est, exspoliem, ita quod nuda appareat, interiori scilicet, et exteriori habitu ablato. Exterior habitus fuit cultus templi, divitiae, gloria, et hujusmodi. Interior, habitus gratiae, et virtutum. Ezech. XVI, 39 : Denudabunt te vestimentis tuis, et auferent vasa decoris tui: et derelinquent te nudam, plenamque ignominia. Propter hoc dicitur, Apoc. XVI, 15 : Beatus qui vigilat, et custodit vestimenta sua, ne nudus ambulet, et videant turpitudinem ejus. " Secundum diem nativ italis suae, " hoc est, sicut nuda fuit, quando in me primo fuit renata, in aegypto scilicet, vel in Chaldaea, quando nullo decore vestita fuit. Sine Deo enim, et sine lege, et sine promissionibus fuit. Ad Ephes, ii, 12 : Eratis illo in tempore sine Christo, alienati a conversatione Israel, et hospites testamentorum, promissionis spem non habentes, et sine Deo in hoc mundo.

Et subdit de quantitate damni: " Et ponam eam quasi solitudinem, " supple, si converti noluerit. Solitudinem dicit, quia eis ductis in captivitatem, terra vacuatur. Isa. VI, 11: Donec desolentur civitates absque habitatore, ei domus sine homine, et terra relinquetur deserta. Et longe faciei Dominus homines, Et hoc est quod sequitur : " Et statuam eam velut terram inviam, " hoc est, ita longe faciam duci in captivitatem, quod viam redeundi non invenient. Prov. VII, 19 : Non est vir in domo sua, abiit via longissima. Isa. xxiii, 7 : Ducent eam pedes sui longe ad peregrinandum. Hoc dicitur eis, qui per peccata recedunt a Domino, et ad paenitentiam redire non cogitant. Luc. xv, 13 : Peregre profectus est in regionem longinquam, et ibi dissipavit substantiam suam, vivendo luxuriose, scilicet cum meretricibus. " Et interficiam eam siti. " Hieronymus : " Ut cadat in terram. alie-" nam. patiens sitim omnium bonorum, " et nihil eorum quae desiderat obtineat. " Hoc significatum est, Genes, XXI, 14 et seq., ubi Agar cum filio recedens a domo Patriarchae, sitim intolerabilem passa est usque ad desperationem. Justum enim est,quod sitis insatiabilis peccati, omnium bonorum defectu et siti condemnetur. Unde dives, Luc. XVI, 24 et seq., guttam aquae impetrare non valuit. Propter hoc dicitur, Jerem, II, 25: Prohibe pedem tuum a nuditate, et guttur tuum a siti.

Et subdit de paena filiorum : " Et filiorum illius, " supple, non meorum, " non miserebor, " ut scilicet liberem eos. Et subdit causam : " Quoniam filii fornicationum sunt, " imitatores scilicet ignominiosae matris. Osee, IV, 11 : Fornicatio, et vinum, et ebrietas auferunt cor.

" Quia fornicata est mater eorum, " cum idolis scilicet, vel delectabilibus. Psal. LXXII, 27: Perdidisti omnes, qui fornicantur abs te. " Confusa est quae concepit eos, " non confusione verecundiae, sed confusione ignominiae, quia scilicet in peccato deprehensa est. Jerem. II, 26 : Quomodo confunditur fur quando deprehenditur, sic confusi sunt domus Israel. Eccli. IV, 25 : Est enim confusio adducens peccatum, et est confusio adducens gloriam ei gratiam.

Et subdit de obstinatione in peccato : " Quia dixit. " Hic autem tria dicit : peccandi obstinatam voluntatem, paenam ad reditum cogentem, et reditum ad virum misericorditer suscipientem. Et hoc est: " Vadam post amatores meos, " Glossa: " Fide et dilectione se-" quar deos, et imitabor gentes quarum " deos colo. " Jerem.II, 25 : Dixisti: Desperavi, nequaquam faciam : adamavi quippe alienos, ei post eos ambulabo. Hoc opere dicunt, qui delectabilia mun- di obstinata sequuntur voluntate. 1 ad Corinth. XII, 2 : Ad simulacra, muta prout ducebamini euntes, supple, eratis. Et subdit causam : " Qui dant panes mihi, " hoc est, refectionem, " et aquas meas, " supple, dant mihi, hoc est, esculentum et poculentum, " oleum meum, " condimentum scilicet, et " lati nam meam, " ex qua fit vestis, " et linum meum, " quo suaviter foveatur mollities carnis, " et potum meum, " quo scilicet utar in deliciis, sicut est vinum, et vinum conditum, et hujusmodi. Haec enim omnia dicebat se habere ab idolis, cum dona Dei essent. Ezech. XVI, 18 et 19 : Sumpsisti vestimenta tua multicoloria, et operuisti illas, scilicet imagines masculinas : et oleum meum, et thymiama meum posuisti coram eis. Et panem meum, quem dedi tibi, similam, et oleum, et mel, quibus enutrivi te, posuisti in conspectu eorum in odorem suavitatis. Hoc dicitur eis, qui dona Dei suis viribus, vel suis meritis attribuunt.

Et subdit de paena coarctante: " Propter hoc " peccatum scilicet, " ecce ego sepiam viam tuam spinis, " hoc est, punctionibus dolorum in paupertate et miseria. Genes. III, 17 et 18 : Maledicta terra in opere tuo : in laboribus comedes ex ea cunctis diebus vitae tuae. Spinas et tribulos germinabit tibi. " Et sepiam eam maceria. " Maceria macer murus est, congregatione lapidum sine caemento factus, et (ut Hieronymus dicit) signat dura obstacula, quibus quis a proposito mali impeditur. Thren. III, 7 : Circumaedificavit adversum me, ut non egrediar . Unde, lsa. IX, 10, dicitur : Lateres ceciderunt, sed quadris lapidibus aedificabimus, hoc est, obstacula parva non reputant, sed magna ponemus. Job, v, 12 : Qui dissipat cogitationes malignorum, ne possint

implere manus eorum, quod coeperant.

" Et semitas suas non inveniet, " me scilicet impediente. Numer. XXII, 32 : Perversa est via tua, mihique contraria.Et sequetur amatores suos, " Assyrios scilicet, vel aegyptios, vel peccatores : " et non apprehendet eos, " nullum enim ferent auxilium, Isa, XXXI, 3 : Corruet auxiliator, ei cadet cui praestatur auxilium, simulque omnes consumentur. " Et quaeret eos " desiderio scilicet, " et non inveniet, " supple, ad aliquod solatium. Isa. XXX, 5 : Omnes confusi sunt super populo, qui eis prodesse non potuit : non fuerunt in auxilium et in aliquam utilitatem, sed in confusionem ei in opprobrium.

Et subdit de coacta reversione: " Et dicet, " tunc, supple, coacta paenis : " Vadam, " cordis conversione, " et revertar, " operis satisfactione, " ad virum meum priorem " qui scilicet dignitate omnes praecellit, et me primo post fornicationes assumpsit. Lucae, XV, 18 et 19 : Surgam, et ibo ad patrem meum, et dicam ei: Pater, peccavi in caelum, ei coram te : jam non sum digus vocari filius tuus: fac me sicut unum de mercenariis tuis. Cant, III, 2 : Surgam, ei circuibo civitatem : per vicos et plateas quaeram quem diligit anima mea. Tunc enim alios experta, dicet : Psal. LXXXV, 8 : Non est similis tui in diis, Domine: ei non est secundum opera tua. " Quia bene mihi erat tunc, " scilicet quando verum animae colui virum, " magis quam nunc, " in cultura scilicet deorum alienorum. Psai, XV, 1 et 2, secundum Hieronymi translationem : Serva me, Domine, quoniam speravi in te. Dixi Domino : Deus meus es tu, quoniam mihi bene non est sine te . Item, Psal. XV, 10 : Delectationes in dextera tua usque in finem, Tobiae, x, 5 : Omniain te uno habentes, te non debuimus dimittere a nobis.

" Et haec nescivit. " Improperat hic ingratitudinem,. et tangit duo : culpae scilicet exprobationem, et poenae comminationem, ibi, " Idcirco convertar. "

Dicit ergo: " Et haec nescivit, " hoc est, scire noluit. Psal. XXXV, 4 : Noluit intelligere ut bene ageret. Job, XXI, 14 : Dixerunt Deo : Recede a nobis, et scientiam viarum tuarum nolumus. " Quia ego dedi ei frumentum, " scilicet litterale, et spirituale in verbo Dei. Psal, CXLVII, 14: Adipe frumenti satiat te. " Et vinum, " litteraliter scilicet, et spiritualiter in gaudio spirituali. Prov. III, 10 : Et implebuntur horrea tua saturitate, ei vino torcularia tua redundabunt, " Et oleum, " litterale in cibi dulcoramentum, et spirituale in lucis ministerium, quod est sacrae doctrinae scientia. Deuter. XXXIII, 28 : Oculus Jacob in terra frumenti et vini. Psal. IV, 8 : A fructu frumenti, vini, et olei sui multiplicati sunt. " Et argentum, " litteraliter scilicet, et spiritualiter in eloquentia, scilicet tinnitum sancti eloquii. Psal. XI, 7 : Argentum igne examinatum, probatum terrae, purgatum septuplum. Aggaei, II, 9 et 10 : Meum est argentum, et meum est aurum, dicit Dominus exercituum. Magna erit gloria, domus istius novissimae plus quam primae. " Multiplicavi ei et aurum, " et litteraliter et spiritualiter in sapientia, " quae fecerunt Baal ", hoc est, idolum vel Sidoniorum, vel Babyloniorum. Converterunt enim argentum et aurum in simulacra fusilia, Isa. II, 7 et 8 : Repleta est, terra argento et auro : ei non est finis thesaurorum ejus : et repleta est terra ejus equis: et innumerabiles quadrigae ejus. Et repleta est terra ejus idolis. Judic. XVII, 3 : Consecravi ei vovi argen-tum hoc Domino, ut de manu mea suscipiat filius meus, ei faciat sculptile atque conflatile, Propter hoc conqueritur, Isa. I, 3 : Cognovit hos possessorem suum, et asinus praesepe domini sui : Israel autem me non cognovit, ei populus meus non intellexit.

Et subdit de paena, et dicit duo, Primo enim, exaggerat paenam. Secundo repetit culpam, ut justior appareat condemnatio, ibi, V. 15 : " Et visitabo super eam. "

Tripliciter autem exaggerat paenam in damno, confusione et desolatione.

Dicit ergo: " Idcirco convertar, " ad eam scilicet puniendam et condemnandain, Isa. I, 25 : Convertam manum meam ad te, et excoquam ad purum scoriam tuam, " Ei sumam, " hoc est, auferam a te, " frumentum meum, " hoc est, esculentum meum, quo pavi te, litteraliter et spiritualiter. Deuter. XXVIII, 33 : Fructus terrae tuae, et omnes labores tuos comedat populus, quem ignoras : ei sis semper calumniam sustinens, " In tempore suo " hoc est, tempore messis. Glossa : " Quia tunc major erit dolor, " cum jam in horreum ducenda, et quo-" dammodo tenta rapientur e manibus. " Isa. XVII, 11: Ablata est messis in die haereditatis, et dolebit graviter. " Et vinum meum, " litteraliter et spiritualiter in gaudio spirituali. Deuter. XXVIII, 39 : Vineam plantabis, et fodies: ei vinum non bibes, nec colliges ex ea quippiam : quia vastabitur vermibus. " In tempore suo, " hoc est, tempore vindemiae, quando jam de praelo ad cellarium ducendum erat. Isa. XVIi, 10: In vineis non exsultabit neque jubilabit : vinum in torculari non calcabit qui calcare consueverat: vocem calcantium abstuli. " Et liberabo lanam meam. " Hieronymus : " Cum ipsi sint servi diaboli, sub " illa servitute tenent lanam et linum " quasi violenter subjiciendo : sed Iibe-" ratea, ne ab iniquis dominis possi-

" deantur. " Et dicit ideo in originali, quod " creaturae non ex voluntate exhi-" berit se ad usum peccatorum, sed vio-" lenter ab eis usurpantur : " et inducit hoc, quod est Apostoli ad Rom. XIII, 21 : Quia et ipsa creatura liberabitur a servitute corruptionis in libertatem gloriae filiorum Dei. Sap. XVI, 6 : Omnis creatura ad suum genus ab initio refigurabatur, deserviens tuis praeceptis, ut pueri tui custodirentur illaesi. Lana autem signat exempla Sanctorum, quae valent calefacere peccatores. Job, XXXI, 20: Si non benedixerunt mihi latera pauperis, et de velleribus ovium mearumcalefactus est. " Et linum meum, " quod signat candorem innocentiae et castitatis. Proverb. XXXI, 13 : Quaesivit I ananiet linum, et operata est consilio manum suarum, " Quae operiebant ignominiam ejus, " ne scilicet appareret concupiscentiae peccatum, quod ignominiosum est. Ezech. XVI, 8: Expandi amictum meum super te, et operui ignominiam tuam.

Et subdit de exaggeratione confusionis :

" Et nunc revelabo stultitiam ejus, " hoc est, quod stulta est, manifestabo per paenam, scilicet in instanti captivitate. Ezech. XVI, 37 : Nudabo ignominiam tuam coram amatoribus tuis, ei videbunt omnem turpitudinem tuam,. Stultus dicitur a stoliditate : quam stultus enim fit homo in culpa, revelatur in paena, quia sicut dicit Gregorius : " Oculos quos " culpa claudit, paena aperit. " Job, XX, 27 : Revelabunt caeli iniquitatem ejus, et terra consurget adversus eum. Et hoc est quod sequitur : " In oculis amatorum ejus, " ut scilicet eosdem habeat tortores in paena quos incentores habuit in culpa. Isa. XX, 4: Minabit rex Assyriorum captivitatem aegypti , et transmigrationem aethiopiae, juvenum et senum, nudam et discalceatam, discoopertis natibus ad ignominiam aegypti,

" Et vir non eruet eam de manu mea, "

Deuter. XXXII, 39 : Non est qui de manu mea possit eruere.

" Et cessare faciam omne gaudium, ejus, " hoc est, causas gaudii in Babylonica servitute.Thren.v, 15 et 16 : Versus est in lucium chorus noster.Cecidit corona capitis nostri. I Machal). I, 28 et 29 : Omnis maritus sumpsit lamentum : et quae sedebant in thoro maritali, lugebant : et commota est terra super habitantes in ea, et universa domus Jacob induit confusionem. " Solemnitatem ejus, " supple, cessare faciam, Paschae scilicet et Pentecostes, et Scenopegiae, quae festa abjecit Deus : ut jam non tantum evacuata sint, sed etiam nociva et mortifera celebrantibus ea. Amos, v, 21: Odi, ei projeci festivitates vestras: et non capiam odorem caetuum vestrorum. cc Neomeniam ejus, " festum scilicet novae lunae et Calendarum. Isa. I, 14 : Calendas vestras, et solemnitates vestras odivit anima mea : facta sunt mihi molesta. " Sabbatum ejus, " cessare scilicet faciam.Thren, I, 7 : Viderunt eam hostes, et deriserunt sabbata ejus. Glossa : " In " quo epulis et otio vacabant, et non Do" mino. " Et generaliter subdit: " Et omnia festa, " sicut scilicet Encaeniorum et aliorum gaudiorum, quae celebrabant. Tobiae, II, 6 : Dies festi vestri convertentur in lamentationem ei luctum. " Et tempora ejus, " supple, cessare faciam. Tempora vocat ex tempore festa emergentia, sicut interfectionis Sisarae a Iahel, Judic, v, 26 et 27 : et interfectionis Holophernis, Judith, XIII, 10 : et dies sortium de liberatione ab Aman, Esther, VII, 10. Omnes istas laetitias in lamentum deduxit, et ut vile stercus abjici fecit. Isa. XXIX, 2 : Solemnitates evolutae sunt. Ei circumvallabo Ariel, et eris tristis ei maerens.

Et exaggerat adhuc desolationem : " Et corrumpam vineam ejus, " hoc est, plantationes, quae materiam gaudii ministrant. Amos, v, 11 : Vineas plantabitis amantissimas , et non bibetis vinum earum, " Et ficum ejus, " dulcedines scilicet consolationum. Joel, I, 7 : Ficum meam decorticauit, nudam spoliavit eam, et projecit, " De quibus dixit, " hoc est, quia illa idolis attribuit: " Mercedes hae meae sunt, " quibus scilicet ad idololatriam conducta sum, " quas dederunt mihi amatores mei : " sicut et ipse diabolus dicit, Matth. IV, 9 : Haec omnia tibi dabo, si cadens adoraveris me. Ita multi dona Dei ad mundana referunt, quasi a mundanis habeant, quae non nisi dono Dei perceperunt. Contra quod dicitur, I Paral. XXIX, 14 : Quae de manu tua accepimus, dedimus tibi. " Et ponam eam in salium, " hoc est, in silvestreitatem, ubi scilicet pilosi habitant. Isa. VII, 25 : Erit in pascua bovis, et in conculcationem pecoris. " Et comedet eam bestia agri, " hoc est, agrestes tyranni. Hieronymus inducit illud Psal. LXXIX, 13 et 14 : Vindemiant eam omnes, qui praetergrediantur viam. Exterminavit eam aper de silva : et singularis ferus depastus est eam.

Et repetit culpam ut justior sit poena : " Et, " id est, quia " visitabo super eam, " hoc est, opprimens eam. Hieronymus : " Cum visitare frequentius in bono soleat " accipi, hic in malo ponitur pro affli-" ctione. " Psal. LVIII, 6 : Intende ad visitandus omnes gentes : non miserearis omnibus, qui operantur iniquitatem. " Dies Baalim, " hoc est, festa Baalim. Hieronymus : " Baalim plurali numero idolum " Baal in multis locis positum signat, cui " idolo festa magna celebrabant. " Unde, Osee, VII, 5 : Dies regis nostri: coeperunt principes furere a vino. Sicut et mundani dies gaudiorum suorum celebrant. Psal. XLVIII, 12, secundum aliam translationem : Celebraverunt nomina sua interris suis . " Quibus accendebat incensum, " in signum scilicet devotionis: de ano dicitur, Jsa.I, 13 : Incensum abominatio est mihi. " Et ornabatur inaure sua, " in signum scilicet obedientiae ad idola. Cant. I, 10 : Murenulas aureas faciemus tibi, " Ei monili suo. " isidorus : " Monile quasi munile, quia munit sinum, " ne adulter inserat manum, " Illae autem munierunt sinum, ut solum in corde retinerent idolum. Cant. VII, 1 : Iuncturae femorum tuorum sicut monilia. " Et ibat post amatores suos, " profectu scilicet idololatriae. Jerem. II, 5 : Ambulaverunt post vanitatem, et vani facti sunt, " Et mei obliviscebatur, dicit Dominus. " Jerem. II, 32 : Populus meus oblitus est mei diebus innumeris. Isa. LVII, 11 : Mentita es, et mei non es recordata, quia nec per beneficia Deum cognoscere voluit.

" Propter hoc. " Tangitur hic consolatio : et habet partes duas, consolationem scilicet in exitu de captivitate, et consolationem in bonorum Dei optima dispositione, ibi, V. 16 : " Et erit in die illa. "

In exitu quinque dicit, blandi mentum scilicet educentis, viam egressionis, eruditionem cordis, spei confirmationem, optimam in. principibus populi dispositionem, et laetitiae cordis per cantum demonstrationem .

" Propter hoc. " Hoc quod dicit, propter hoc, non. continuatur ad praecedens, cum praecedens immediate potius sit causa oppositi: sed ita continuandum est, quia scilicet omnino nolo mortem peccatoris, sed ut convertatur et vivat : et verberibus non corrigitur. " Propter hoc, ecce ego lactabo eam, " consolationibus scilicet, ut vel sic revertatur, et hoc est propter hoc, et similis tropus est in Psal. LXXX, 16 et 17 : Ini-pus eorum in saecula. Ei cibavit eos ex adipe frumenti. Ac si dicat, inimici puniti redire noluerunt : et ideo cibavi eos, ut redirent. " Ecce ego lactabo eam, " ubere scilicet consolationis et ubere exhortationis, ut scilicet consolatione dulcedinem lactis, exhortatione candorem veritatis experiatur. Isa. LXVI, 12: Ad ubera portabimini, et super genua blandientur vobis. Isa. LX, 16 : Suges lac gentium, et mammilla regum lactaberis.

Et subdit de amoenitate viae :

" Et ducam eam in solitudinem, " supple, sicut feci de aegypto egredientem : quod vocat solitudinem, quia nemo alienus particeps est gaudiorum illorum. Exod, III, 18 : Ibimus viam trium dierum in solitudinem, ut immolemus Domino Deo nostro. Thren, III, 28: Sedebit solitarius, ei tacebit: quia levavit super se.

Et subdit de eruditione : " Et loquar ad cor ejus. " Ideo ad cor loquitur, qui cordi tristato ex annuntiato gaudio satisfacit. Isa. XL, 2 : Loquimini ad cor Jerusalem, et advocate eam. Sap. VIII, 17 et 18 : Immortalis est in cogitatione sapientiae, et in amicitia illius delectatio bona.

Et subdit de optima populi dispositione: " Et dabo ei vinitores ejus, " hoc est, qui colligant vinum ejus litteraliter et spiritualiter in spiritualibus gaudiis, " ex eodem loco, " id est, ut alieni labores ejus de caetero non diripiant, sive spiritaliter, sive corporaliter, sed ipsi qui colunt, fructum laboris accipiant.Amos,LX, 14 : Plantabunt vineas, ei bibent vinum earum: et facient hortos, ei comedent fructus eorum. Hic inducunt Sancti per hoc probare intendentes, quod, de Ecclesiae gremio Praelatus eligendus sit : tum quia vinitores ejus dicuntur, et non simplici- ter vinitores : tum quia ex eodem loco esse dicuntur. Osee. XIV, 8 : Germinabunt quasi vinea: memoriale ejus sicut vinum Libani, Melius ad hoc facit, quod dicitur ad Hebr. v, 1 : Omnis pontifex ex hominibus assumptus, pro hominibus constituitur, Caput enim monstruosum est, quod de eodem corpore, cujus caput est, non crevit.

Et tangit de corroboratione spei, subdens :

" Et vallem Achor, " hoc est, ubi lapidatus est Achor . Quo interfecto, debilitas populi versa est in fortitudinem., paupertas in abundantiam, tristitia in gaudium : quae omnia in valle paenitentiae promittit se daturum : et hoc est quod sequitur: " Ad apeluendum, spem, " sicut dicit Glossa, " ut ex perceptione praesen"tium munerum, firma sit exspectatio fu-" turorum. " Ad Hebr. VI, 18 : Fortisimum solatium habeamus, qui confugimus ad, tenendam propositam spem. Zachar, I, 13: Respondit Dominus Angelo, qui loquebatur in me verba bona, verba consolatoria.

Et subdit de cantico laetitiae, quod cantabunt in egressione de captivitate spirituali vel litterali, dicens :

" Et canet ibi, " hoc est, in egressione, " juxta dies juventutis suae, " hoc est, sicut cecinit, quando in juventute prima conjungebatur mihi, scilicet in egressu de aegypto, et de Mari rubro, quando scilicet Maria sumpsit tympanum, et mulieres egressae sunt post eam et cantaverunt : Cantemus Domino: gloriose enim magnificatus esi . " Et, " id est, " juxta dies ascensionis suae de terra aegypti. " Hoc spiritualiter impletur, quando de vitiis ascendimus ad virtutes. Ad Ephes. v, 18 et 19 : Implemini Spiritu sancto, loquentes vobismetipsis in psalmis, ei hymnis, et canticis spiritualibus, cantantes et psallentes in cordibus vestris Domino. Psal. CXXXVII, 5 : Cantent inviis Domini: quoniam magna est gloria Domini,

" Et erit. " Tangit hic consolationem in bonorum Domini optima dispositione, et describit eam : scilicet in verbi devotione, laederis confirmatione, pacis securitate, nova ad Deum desponsatione,omni bonorum prosperitate, et in cultus pietate. Et haec per ordinem plane continentur in. littera.

Dicit ergo : " Et erit, " versus, et dicitur pro certitudine prophetali. I Reg. IX, 6: Omne, quod loquitur, sine ambiguitate venit. " In die illa, ait Dominus, " claritatis scilicet et consolationis. Psal. CXVII, 24 : Haec est dies, quam fecit Dominus. " Vocabit me, " populus scilicet decem tribuum ad me conversus, " Vir meus, " verus animae vir : Deus enim est fecundans animam ad fetus spirituales. Unde, Joan. IV, 16 : Voca virum tuum, " Et non vocabit me ultra Baali, " Baalim interpretatur habens me, quod secundum significationemidem est, quod vir meus. Mulieres enim non dicunt de viro, habens me, nisi de viro suo. Glossa. " Licet " recte possit dici de Deo, habens me, " tamen propter similitudinem nominis " idoli debet vitari, ne dum virum no-" inhiat, idolum cogitet, quod potest pro-" pter ambiguitatem verbi contingere. " Et hic habemus ex solis vocibus inordinate prolatis haeresim posse incurri. Ad Ephes. v, 3 : Fornicatio, et omnis immunditia, aut avaritia, nec nominetur in vobis, sicut decet sanctos.

Et hoc est quod sequitur:

" Et " id est, " auferam nomina Baalim de ore ejus, " quod scilicet nec nominare dignetur. Isa. XXX, 22 : Contaminabis laminas sculptilium argenti tui, et vestimentum conflatilis auri tui, et disperges ea sicut immunditiam menstruatae. " Etnon recordabitur ultra nominis eorum, " idolorum scilicet lsa. XXVI, 3 : Vetus error abiit. Isa, LXV, 17 : Non erunt in memoria priora, et non ascendent super cor.

Et subdit de foederis confirmatione, et hoc est:

" Et percutiam cum eis faedus, " hoc est pactum confirmatum, " in die illa, " clarae scilicet consolationis. Jerem. XXI, 31 et 32 : Feriam domui Israel et domui Juda faedus novum : non secundum pactum, quod pepigi cum patribus eorum. Et post pauca, V. 33 : Hoc erit pactum, quod feriam cum, domo Israel post dies illos, dicit Dominus: Dabo legem meam in visceribus eorum, et in corde eorum scribam eam.

Et subdit de securitate pacis: " Cum bestia agri, " hoc est, cum eo qui modo est bestia, sed in mansuetudinem mutabitur. Job, v, 23: Bestiae terrae pacificae erunt tibi, " Et cum volucre caeli, " hoc est, cum instabilibus et rectam viam non curantibus versis ad stabilitatem, et per contemplationem ad caelum volantibus, et dicentibus illud Apostoli ad Philip. III, 20 : Nostra conversatio in caelis est. " Et cum reptili terrae, " hoc est, cum dolosis et astutis ad simplicitatem conversis. Isa. XI, 8 et 9 : Super foramine aspidis, et in caverna reguli, qui ablactatus fuerit, manum suam mittet. Non nocebunt, et non occident in universo monte sancto meo. Et hoc inducit Glossa. " Et arcum " quod est instrumentum longe feriens, " ei gladium, " quod est instrumentum prope feriens, " ei bellum " quod in ipsa impugnatione sentitur, " conteram de terra. " Arcus autem signat insidiosos, Jerem. IX, 8 : Sagitta vulnerans lingua eorum, dolum locuta est. Gladius, minaces et iracundos, Prov. XXX, 14 : Generatio quae pro dentibus gladios habet, et commandit molaribussuis, ut comedat inopes de terra. Bellum, tumultuosos et schismaticos. Isa. II, 4 : Non levabit gens contra gentem gladium, nec exercebuntur ultra, ad praelium , Psal. LXVII, 31 : Dissipa gentes, quae bella volunt. " Et dormire eos faciam " hoc est, requiescere in bonis meis spiritualibus, et temporalibus, cc fiducialiter, " supple, timore malorum sublato. Psal.IV , 9 : In pace in idipsum dormiam, et requiescam. Job, v, 24: Scies equod pacem, habeat tabernaculum tuum. Jerem. XXIII, 6 : In diebus illis salvabitur Juda, et Israel habitabit confidenter.

Et subdit de desponsatione charitatis : " Et sponsabo te mihi in sempiternum, " charitatis scilicet conjunctione, quam violari non licet. II ad Corinth. XI, 2 : Despondi vos uni viro virginem castam exhibere Christo, Quae desponsatio in quinque fit, quae per ordinem subjungit, et hoc est : " Et sponsabo te mihi in justitia, " quae scilicet ad hanc vitam pertinet, et est observatio omnis virtutis cum impletione legis, ut scilicet nusquam maculata sit in vita. Ad Ephes. v, 27 : Ut exibet et ipse sibi gloriosam Ecclesiam, non habentem maculam, aut rugam. " Et judicio, " hoc est, boni et mali discretione. Mich. VI, 8 : Indicabo tibi, o homo, quid sit bonum, et quid Dominus requirat a te: Utique facere judicium. Psal. XVI, 2 : De vultu tuo judicium meum prodeat. " Et in misericordia, " ad miserorum scilicet miseriam compassione. Osee, VI, 6, et Matth. IX, 13 : Misericordiam volo, et non sacrificium. " Et in miserationibus, " hoc est, effectibus misericordiae per opus. I Joan. III, 17 : Qui habuerit substantiam, hujus mundi, et viderit fratrem suum necessitatem habere, et clauserit viscera sua ab eo : quomodo Dei charitas manet in eo.

" Et sponsabo te mihi in fide, " ad meipsum scilicet. Augustinus : " Fides " componitur a fio, et dico : ut scilicet, " dicta fiant, scilicet quaecumque dixit Deus ((praecipiendo, et quae nos vovendo et pro-" mittendo." Eccli. xlv, 4 : In fide et lenitate ipsius sanctum fecit illum. Apoc. II, 10 : Esto fidelis usque ad mortem, et dabo tibi coronam vitae. " Et scies, " supple, in his beneficiis meis, " quia ego Dominus. " Exod, XX, 2 et 3 : Ego sum Dominus Deus tuus... Non habebis deos alienos coram me.

Et subjungit de bonorum omnium prosperitate :

" Et erit. " Nota certitudinis prophetalis est. Genes. xli, 32: Firmitatis indicium est, eo quod fiat sermo Dei, et vo locius impleatur. " In die illa, dicit Dominus, " claritatis meae scilicet, quando demonstrabo me populo, " exaudiam caelos, " litteraliter et spiritualiter : a virtutibus enim caeli terra fecundatur et litteraliter et spiritualiter. Deuter. XXXIII, 28 : Caeli caligabunt rore. " Et illi, " scilicet caeli, " exaudient terram, " infundendo ei scilicet germinandi virtutem, et gratiam. Isa. xlv, 8 : Rorate, caeli, desuper, et nubes pluant justum : aperiatur terra, et germinet salvatorem. Isa. lv, 10 et 11 : Quomodo descendit imber, et nix de caelo, et illuc ultra non revertitur, sed inebriat terram, et infundit eam, et germinare eam facit, et dat semen serenti, et panem comedenti : sic erit verbum meum, quod egredietur de ore meo : non revertetur ad me vacuum, sed faciei quaecumque volui, et prosperabitur in his, ad quae misi illud.

" Et terra exaudiet triticum, et vinum, et oleum, " ut scilicet abundanter proferantur de terra et spiritualiter et temporaliter, frumentum in refectione verbi, vinum in gaudio spirituali, oleum in pinguedine devotionis. Joel, II, 19 : Ecce ego mittam vobis frumentum, et vinum, et oleum, et replebimini eis. Deut. XXXIII, 28 : Oculus Jacob in terra frumenti, et vini. Psal. IV, 8 : A fructu frumenti, vini, et olei sui multiplicati sunt. " Et haec exaudient Iezrahel. " iezrahel metropolis Samariae, Samariam signat : Samaria per metonymiam, decem tribus: per interpretationem nominis, omnes conversos ad Dominum signat. Iezrahel enim semen Dei interpretatur. Isa. IV, 2 : Erit germen Domini in magnificentia, et gloria, et fructus terrae sublimis. Psal. LXXXIV, 13 : Dominus dabit benignitatem : et terra nostra dabit fructum suum,

" Et seminabo eam mihi in terram, " ubertate scilicet perpetua. Jerem. XXXI, 27: Seminabo domum Israel et domum Juda semine hominum, ei semine jumentorum. Matth. XIII,8 : Alia, scilicet semina, ceciderunt in terram bonam : et dabant fructum, aliud centesimum, aliud s gesimum, aliud trigesimum.

Et subdit de cultu :

" Et miserabor ejus quae fuit Absque misericordia, " quae populum captivum signabat, vel in peccatis, vel in Babylone. Isa. liv, 8 : In momento indignationis abscondi faciem meam parumper a te, et in misericordia sempiterna miserius sum tui.

" Et dicam non populo meo : Populus meus es tu. " Psal. XVII, 45 : Populus, quem non cognovi, servivit mihi : in auditu auris obedivit mihi. " Et ipse dicet, " corde, et ore, et opere, " Deus meus es tu " Psal. XLIV, 12 : Ipse est Dominus Deus tuus, et adorabunt eum. Apoc. XXI, 3 : Et ipsi populus ejus erunt, et ipse Deus cum eis erit eorum, Deus.