IN CAPUT XII ZACHARIAE

ENARRATIO,

" Onus verbi Domini, " In praecedentibus dictum est de peccato malorum pastorum : sed quia peccatum hoc saepe redundat in ovium detrimentum, ideo agitur hic de tribulatione Jerusalem, quae accidit propter peccata pastorum. Et ideo primo hic ponitur titulus, et secundo prophetia tribulationis hujus.

" Onus verbi Domini, " hoc est, onus de quo est verbum prophetiae hujus, " super Israel, " supple, opprimendum, est istud quod nunc describam. Simile, Isa. XXII, 1 : Onus vallis visionis. Vallis enim visionis Jerusalem et Judaea fuit ex pulchritudine spectabilis.

Et subdit de potentia imponentis onus illud : " Dicit Dominus, " qui omnia potest, et verax est. Ad Tit. I, 2 : Quam promisit qui non mentitur, Deus. " Extendens caelum, " ut omnium scilicet capax, visibilium et invisibilium, creaturarum. Damascenus : " Caelum est coniice nentia visibilium et invisibilium crea-" turarum, quod Deus extendit sicut " pellem : quia sicut pellis extensa succ per hominem, omnia illius membra " tegit et continet, ita et caelum omnia " ambit atque complectitur. " Sapient.

17 : Spiritus Domini replevit orbem feriarum, et hoc quod continet omnia, hoc est, caelum. Psal. iii, 2 : Extendens caelum sicut pellem. " Et fundans terram, " locum scilicet generationis. Psal. CIII, 5 : Qui fundasti terram super stabilitatem suam : non inclinabitur in saeculum saeculi. Et hoc in corporalibus creaturis supremis et infimis : " Et, " in spiritualibus " fingens, " id est, creans et formans " spiritum hominis, " id est, animam, " ineo, " quia infundendo creat, et creando infundit. Psal. xxxii, 15 : Qui finxit sigillatim corda eorum, id est, animas. Isa. lvii, 16 : Spiritus a facie mea egredietur, et flatus ego faciam. Genes. II, 7 : Inspiravit in faciem ejus spiraculum vitae, et factus est homo in animam viventem. Sic ergo ostendit quod potestatem habet in corporalibus et spiritualibus creaturis.

Et subdit onus :

" Ecce ego, " potestate mea, non alius, " ponam Jerusalem, " propter peccata pastorum, " superliminare crapulae. " Inter superliminare et limen, introitus est, et est sensus : Ponam Jerusalem patentem introitum omnibus advenientibus, sicut ad crapulam, qua insatiabilis cupiditas avarorum venientium ad praedam pascatur. Job, xxx, 14 : Quasi rupto muro, et aperta janua, irruerunt super me, et ad meas miserias devoluti sunt. Et haec est litteralis expo- sitio. Hieronymus tamen aliter dicit, superliminare crapulae, ut quicumque limen ejus habitando attigerit, inebrietur, et crapula pressus corruat. Vel, superliminare corruet et opprimet eum. Et quia Romani tunc monarchiam tenebant, et omnes populos secum venire quaerebant, sequitur : " Omnibus populis in circuitu. " Psal. III, 2 : Domine, quid multiplicati sunt qui tribulant me ? multi insurgunt adversum me. Et quia Romani captis civitatibus Judaeae cives aliarum civitatum compulerunt secum venire in obsidionem contra Jerusalem, ideo sequitur : " Sed ei Juda, " hoc est, civis et incola Judaeae, " erit in obsidione contra Jerusalem. " Jerem. XX, 10 : Audivi contumelias multorum, ei terrorem in circuitu: Persequimini, ei persequamur eum : ab omnibus viris, qui erant pacifici mei, et custodientes latus meum. Cant, I, 5 : Filii matris meae pugnaverunt contra me.

Et subdit secundam similitudinem :

" Et erit. " Confirmatio sequentium est. I Regum, IX, 6 : Omne, quod loquitur, sine ambiguitate veniet. " In die illa, " clarente scilicet justitia ultionis peccatorum, " ponam Jerusalem lapidem oneris, " id est, sicut lapidem oneris, " cunctis populis, " in quo omnes vires suas probent et examinent. Hieronymus: "Mos erat in Judaea, in " aliquo loco celebri poni lapides rotun-" dos gravissimi ponderis, quos juvenes " pro varietate virium probaIIdarum alii " usque ad genua, alii usque ad umbili" cum, vel etiam super verticem extolle-" bant : nec prius ad agonem descen-" debant quam ex elevatione ponderis " sciretur quis cui comparari deberet. " Est ergo sensus : Ponet Jerusalem Gentibus quasi gravem lapidem sublevandum : et levabunt eam, hoc est, pro virium varietate vastabunt. Sedgravis lapis dum levatur, in levantium corporibus scissionem ei june turarum, dislocationem vel rasuram relinquit. Et hoc est quod sequitur : " Omnes, qui levabunt eam, " scilicet, Jerusalem, " concisione lacerabuntur, " id est non impune transibunt. Jerem.II, 3 : Sanctus Israel Domino, primitiae frugum ejus : omnes qui devorant eum, delinquunt : mala, venient super eos, dicit Dominus.

Et quod dixit, exponit, subdens: " Et, " id est, quia " colligentur adversus eam, " Jerusalem scilicet, " omnia regna terrae, " hoc est, vires omnium regnorum in uno, quod monarchiam omnium regnorum tenuit. Psal. II, 2 : Adstiterunt reges terrae, et principes convenerunt in unum, Genes.XVI, 12 : Alanus ejus contra omnes, et manus omnium contra eum. Hoc facile est exponere de pugnantibus contra Ecclesiam, sive Paganis, sive Judaeis, sive haereticis, sive falsis Christianis, et concordantiae inductae utrumque sensum confirmant.

" In die illa. " Hic incipit secunda pars superius inductae divisionis in principio undecimi capitis. Et agitur hic de profectu Ecclesiae, et dividitur in tres partes. In prima profectus Ecclesiae describitur. In secunda, amaritudo paenitentium conversorum, ibi, v, 10: " Et adspiciant ad me quem confixerunt. " In tertia, ablutio peccati per gratiam sacramentalem, infra, ibi, XIII, 1, " In die illa erit fons. "

In prima septem sunt paragraphi, in quorum primo describitur ablatio superborum : in secundo, respectus gratiae in profectum electorum : in. tertio, zelus Praelatorum ad confortationem subditorum : in quarto, ignitum eloquium Doctorum : in quinto, protectio conversorum : in sexto, vocatio Gentium : in septimo, devotio omnium. Haec enim ad. litteram in Judaeis numquam facta sunt, et ideo de Ecclesia exponenda sunt.

" In die illa, " clarente gratia Ecclesiae, " dicit Dominus, " cujus dictum non excidit: cc Percutiam, " hoc est, de- ponam a superbia " omnem equum, " hoc est, praecipitem audaciam superborum. I Paral. XVIII, 4 : Subnervavit omnes equos curruum. Psal. XXXI, 9 : Nolite fieri sicut equus et mulus. Item, Psal. XXXII, 17 : Fallax equus ad salutem. " In stuporem,)) hoc est, insensibilitatem, ut scilicet nec per timorem sentiat paenas, nec per amorem beneficia, " et ascensorem ejus, " diabolum scilicet vel liberum arbitrium, " in amentiam, " hoc est, insaniam, ut scilicet nullam cognitionem veri habeat. Exod. XV, 1 : Equum et ascensorem dejecit in mare, hoc est, in profundum amaritudinis. Genes. XLIx, 17 : Mordens ungulas equi, ut cadat ascensor ejus retro. Lucae, I, 52 : Deposuit potentes de sede, et exaltavit humiles.

Et subdit de respectu gratiae in electos : " Et super domum Juda, " hoc est, super familiam confitentium et laudantium Dominum, " aperiam oculos meos, " In apertione oculorum lumen effunditur et expanditur, et notatur quod expandetur super eos lumen gratiae divinae. Daniel. IX, 18 : Aperi oculos tuos, et vide desolationem nostram. Psal. XXXI, 8 : In via hac qua gradieris, firmabo super te oculos meos. Sapient.IV, 15 : Respectus ejus in electos illius. " Et omnem equum populorum, " hoc est, praecipitem arrogantiam superborum, " percutiam caecitate, " ut ambitione scilicet excaecati recta non videant. Isaiae, VI, 10 : Excaeca cor populi hujus, et aures ejus aggrava : et oculos ejus claude.

Et subdit de congratulatione profectus subditorum :

" Et dicent duces Juda in corde suo, " hoc est, ex. intimis praecordIIs hoc desiderantes Praelati Ecclesiae : " Confortentur mihi, " hoc est, ad profectum gaudii mei. Psal. LXVII, 28 : Principes Juda, duces eorum : principes Zabulon, principes Nephthali. " Habitatores Jerusalem, " visionis scilicet aeternae, pacis,

" in Domino exercituum Deo eorum, " hoc est, in virtute Domini, Quorum unus dicit, ad Philip.IV, 1 : Fratres mei charissimi, et desideratissimi, gaudium meum, et corona mea : sic state in Domino, charissimi.

Et subdit de ignito eloquio Doctorum : " In die illa, " clarente gratia verbi Dei, " ponam duces Juda, " Doctores scilicet glorificantium et confitentium Deo, " sicut caminum ignis in lignis. " Ignis enim qui extra lucet in ore, intus in corde fervet ut caminus in devotione. Isa. XXXI, 9 : Cujus ignis est in Sion, et caminus ejus in Jerusalem. Dicit autem, in lignis : quia populos incendit sicut ligna, et graviora peccata quae in eis erant, consumit. " Et sicut facem, " id est, faculam " ignis in faeno, " hoc est, in minoribus cremabilibus, scilicet in venialibus peccatis. Eccli. XLVIII, 1 : Surrexit Elias propheta quasi ignis, et verbum ipsius (quasi facula ardebat. " Et devorabunt ad, dexteram, " hoc est, divites et nobiles, qui per dexteram intelliguntur : quia in prosperitate sunt. " Et ad sinistram, " pauperes scilicet convertendo, quorum penuria per sinistram intelligitur. " Omnes populos in circuitu, " sine discretione personarum convertentes, et sibi incorporantes. Psal. xc, 7 : Cadent a latere tuo mille, et decem millia a dextris tuis. Sicut dictum est Petro, Act. x, 13 : Occide, et manduca. Illis autem incorporatis Praelatis Ecclesiae, de habitatione et frequentia Ecclesiae subdit : " Et habitabitur Jerusalem rursus,)) hoc est, iterato, " in loco suo in Jerusalem, " hoc est, in fide et stabilitate vitae Patriarcharum. Isa. I, 26 : Hesti tuam judices tuos ut fuerunt prius, et consiliarios tuos sicut antiquitus: post hoc vocaberis civitas justi, urbs fidelis.

" Et salvabit Dominus tabernaculaJuda, " hoc est, Ecclesias particulares et modos vivendi in. Ecclesia. Numer.XXIV, 5 : Quam pulchra tabernacula tua Jacob, et tentoria tua, Israel! PsaL. LXXXIII, 2 : Quam dilecta tabernacula tua, Domine virtutum ! " Sicut in principio, " in devotione Patriarcharum. Thren. v, 21 : Innova dies nostros, sicut a principio. Et hoc quidem faciet Dominus virtute propria, " ut non magnifice glorietur domus David. " Domus, hoc est, familia David, sunt Doctores et Praelati Ecclesiae, qui profectum Ecclesiae sibi attribuere non poterunt. Psal. CXIII, 1 : Non nobis, Domine, non nobis: sed nomini tuo da gloriam. Ezech.XXXVI, 22 : Non propter vos ego faciam, domus Israel, sed propter nomen sanctum meum, " Et, " supple., non magnificet se et extollatur " gloria habitantium Jerusalem, " hoc est, Clericorum et Religiosorum, " contra Judam, " hoc est communem plebem : tamquam profectus qui in plebe est, industria et laboribus eorum perfectus sit. I ad Corinth. I, 29 : Ut non glorietur omnis caro in conspectu ejus. Ad Roman. III, 27 : Ubi est gloriatio tua ? Exclusa est. Impii Judaei haec pervertentes, dicunt quod haec intelliguntur de principibus Judaeorum obsessis in Jerusalem, qui pro tempore prorumpentes a dextris et a sinistris prostraverunt hostes, quasi ignis devorantes, cum Egesippus et Josephus historiographi nihil talium narrent, sed potius quod conclusi erant quasi mures in antris, et si quis eorum quasi fugiens latenter apparuit, statim a Romanis exenterabatur, ut aurum in visceribus ejus quaereretur. Nec dicere possunt qualiter tabernacula Juda habitata fuerint, sicut a principio. Et propter hoc tamquam mendosa relinquentes, certam prosequamur expositionem.

Subdit ergo de protectione dovotorum in Ecclesia :

" In die illa, " clarente scilicet gratia divina. II Machab. I, 22 : Tempus affuit, quo sol refulsit, qui prius erat in nubilo. " Proteget Dominus habitatores Jerusalem, " ab impugnatione scilicet daemonum, et hostium. Isa. XLIX, 2 : In umbra manus suae protexit me, Psal. lvi, 2 : In umbra alarum tuarum sperabo, donec transeat iniquitas. Et posset objici, quod etiam tunc homines erunt, et peccabunt, et ita iram Dei merebuntur, respondet : " Et erit," supple, ex propitiatu meo, " qui offenderit ex eis," venialiter scilicet vel mortaliter. Jacob.III, 2 : In multis offendimus omnes.

" In die illa , " quae scilicet nihil noctis habet. Psal. CXXXVIII, 11 et 12 : Et nox illuminatio mea in deliciis meis... Ei nox sicut dies illuminabitur. Hic, inquam, talis " erit quasi David, " id est, facile ad gemitum unum misericordiam consequeris. II Reg. XII, 13 : Dixit David ad Nathan : Peccavi Domino. Dixitque Nathan ad David. : Dominus transtulit quoque peccatum tuum : non morieris. Psal. XXXI, 5 : Dixi : Confitebor adversum me injustitiam meam Domino : et tu remisisti iniquitatem peccati mei. Hoc probat parabola de filio prodigo, et patre recipiente . " Et Dominus David, " hoc est. familia Christi, manu fortis in actione, et adspectu desiderabilis in contemplatione, hoc est, innocentes, supple, erunt " quasi Dei, " participative enim dii sunt. Psal. LXXXI, 6 : Ego dixi : DII estis, ei filii Excelsi omnes. Et hoc explanat, subdens : " Sicut Angelus Domini in conspectu eorum, " supple, erunt, Angelorum enim puritatem et caelibatum praeferunt. Matth. XXII, 30 : Erunt sicut Angeli Dei in caelo.

Et subdit de Gentium vocatione : " Et erit. " Confirmatio sequentium est. " In die illa, " lucente veritate : " Quaeram, " per Apostolos, " conterere, " quantum ad. gentilem ritum, " omnes gentes. " Jerem. XXIII, 29 : Numquid non verba mea sunt quasi ignis, dicit Dominus, et quasi malleus conterens petram? hoc est, duritias cordium Gentilium. " Quae, " scilicet gentes, " veniunt, " infidelitatis impetu, " contra Jerusalem, " hoc est, contra Ecclesiam. Genes. XLIX, 8 : Manus tua in cervicibus inimicorum tuorum, Psal. XVII, 38: Persequar inimicos meos, ei comprehendam illos : et non convertar donec deficiant.

Et subdit de devotione conversorum.

" Et effundam, " fluenta gratiae scilicet largiter, " super domum David, " hoc est, super familiam Christi, " et, " id. est, " super habitatores Jerusalem, " hoc est, Ecclesiae, " Spiritum " sanctum, scilicet meum, " gratiae, " in remissione peccatorum et operatione virtutum. I ad. Corinth. XII, 7 : Unicuique datur manifestatio spiritus ad utilitatem. Joan. I, 16 : De plenitudine ejus nos omnes accepimus, et gratiam pro gratia. " Et precum, " in devotione orationis pro se, et pro aliis. Ad Roman VIII, 26 : Quid oremus, sicut oportet, nescimus : sed ipse Spiritus postulat pro nobis gemitibus inenarrabilibus, hoc est, docet postulare, et inclinat ad postulandum .

" Et adspicient ad me. " Hic tangitur de planctu paenitentium : primo, in communi, et secundo, in speciali, ibi, " Et planget terra. "

In communi tria dicit, scilicet planctus amaritudinem, planctus magnitudinem, et his duobus praemittit causam planctus.

" Et adspicient ad me, " per fidei sci- licet devotionem., vel nunc, vel in fine temporum. II Paral. XX, 12 : Cum ignoremus quid agere daheamus, hoc solum habemus residui, ut oculos nostros dirigamus ad te. Matth. XXVI., 64 : Amodo videbitis Filium hominis sedentem a dextris virtutis Dei, et venientem in nubibus caeli. " Quem confixerunt, " peccatum scilicet faciendo, vel Filium Dei crucifigendo. Malach. III, 8 : Si affiget homo Deum, quia vos configitis me? Joan. XIX, 37: Videbunt in quem transfixerunt. Apocal.I, 7 : Ecce venit cum nubibus, et videbit eum omnis oculus, et equi eum pupugerunt. " Et plangent eum, " hoc est, peccatum quod commiserunt in eum. Jerem. IX, 1 : Quis dabit capiti meo aquam, et oculis meis fontem lacrymarum ? et plorabo die ac nocte. " Planctu quasi super unigenitum. " Quia ad litteram Dominus noster unigenitus est, et Patris et matris. Joan. I, 14 : Vidimus gloriam ejus, gloriam (quasi unigeniti a Patre. Jerem.VI, 26 : Luctum unigeniti fac tibi, planctum amarum. " Et dolebunt, " scilicet tacti dolore cordis intrinsecus , " super eum, ut doleri solet in morte primogeniti. " In primogenito enim, quia praeclarior natura est, et floret in eo vigor patris et matris, major dolor esse consuevit. Tamen Dominus, Apocal. I, 5, dicitur primogenitus mortuorum. Et ad. Coloss.I, 18, dicitur primogenitus omnis creaturae. Ad Hebr. I, 6 : Cum iterum inducit primogenitum in orbem terrae, dicit : Et adorent eum omnes Angeli Dei.''

Et subdit de magnitudine planctus : " In die illa, " paenitentiae scilicet, vel extremi judicii, " magnus erit planctus in Jerusalem " hoc est, in Ecclesia, vel in mundo, " sicut planctus Adadremmon, ") hoc est, qui fuit juxta civitatem. Adadremmon, " in campo Mageddon, " hoc est, in campestribus sic vocatis.

Hieronymus : " Adadremmon... urbs est "juxta Jezraelem, quae hoc olim vocabulo " nuncupata est, et hodie vocatur Maxi-" mianopolis in campo Mageddon, in quo " Josias, rex justus, a Pharaone cogno-" mento Nechao, vulneratus est, super quo " Lamentationes scripsit Jeremias, et scri-" psisse eum Paralipomenon testatur li-" ber ( ). Sicut igitur eo tempore post reges ((peccatores, spes omnis populi erat in Jo-" sia, et occiso illo magnus planctus in ur-" be commotus est, ita crucifixo Salvatore ((renovabitur planctus in Jerusalem. " Luc. XXIII, 27 : Sequebatur autem Jesum multa turba populi, et mulierum : quae plangebant, et lamentabantur eum. Et infra, post pauca,v. 48 : Omnis turba eorum, qui simul aderant ad spectaculum istud, et videbant quae fiebant, percutientes pectora sua revertebantur. Hoc tamen maxime fiet in die judicii, quando cum plagis ostendet se Dominus.

" Et planget terra, " tunc scilicet universaliter. Amos, v, 16 : In omnibus plateis planctus : ei in cunctis, qui foris sunt, dicetur vae vae. Et hoc quod dixit universaliter, dicit specialiter : " Familiae, " hoc est, cognationes, " et familiae seorsum, " ut scilicet quaelibet cognatio, et communem habeat planctum et singularem. Amos, v, 17 : In omnibus vineis erit planctus, hoc est, per omnes distinctiones hominum. Sapient.XVIII, 10 : Resonabat inconveniens inimicorum vox, et flebitis audiebatur planctus pjloratorum infantium.

Et tangit quatuor distinctiones, ut similia de omnibus aliis intelligantur:

" Familiae domus David seorsum, " Per David, hi qui in dignitatibus et potentatibus sunt constituti, intelliguntur : quia David rex fuit. Sap. VI, 7 : Exiguo conceditur misericordia : potentes autem, potenter tormenta patientur, Un.de illi plangunt : quia per eos crucifixus est

Dominus, et in se et in membris. Jerem. XIII, 18 : Dic regi, et dominatrici : Humiliamini, sedete : quoniam descendit de capite vestro corona gloriae vestrae. " Et mulieres eorum seorsum. " Mulieres non dicuntur hic tam a sexu quam ab infirmitate, et intelliguntur qui inter principes ex infirmitate peccaverunt, qui quia minus punientur, minus habent plangere. II Reg. I, 26 : Sicut mater unicum amat filium suum, ita ego te diligebam. Jerem.IX, 17 et 18 : Vocate lamentatrices, et veniant: et ad eas, quae sapientes sunt, mittite, et properent : festinent.

" Familiae domus Nathan seorsum. " Per Nathan intelligitur tribus Prophetarum sive cognatio : quia etiam Prophetae, et maxime pseudo contra Dominum peccaverunt. Jerem. v, 31 : Prophetae prophetabant mandacium, ei Sacerdotes applaudebant manibus suis : et populus meus dilexit talia, Osee, VI, 5 : Propter hoc dolavi in Prophetis, occidi eos in verbis oris mei. " Et mulieres eorum seorsum, " in Prophetis scilicet ex infirmitate peccantes.

" Familiae domus Levi seorsum. " Per Levi sacerdotalis cognatio sive congregatio intelligitur : quia etiam Sacerdotes ad crucifixionem Domini et Christi cooperati sunt. Joel, II, 17 : Inter vestibulum et altare plorabunt Sacerdotes ministri Domini, " Et mulieres eorum seorsum, " hoc est, inter eos ex infirmitate, vel ex ignorantia peccantes. Psal. VI, 3 : Miserere mei, Domine, quoniam infirmus sum : sana me, Domine, quoniam conturbata sunt ossa mea.

" Familiae Semei seorsum. " Hieronymus : " In Semei Doctores intelligunte tur : ex hac enim tribu Magistrorum " agmina pullulaverunt. " Hoc nescio quare sit, nisi propter nominis interpretationem. Semei enim, audi mi, vel audi me, vel auditio mea interpretatur, et

Scribae qui Doctorum vicem habebant, contra Deum et Christum ejus consilio operati sunt, I Esdrae, IX, 2 : Manus Principum et Magistratuum fuit prima in transgressione hac. " Et mulieres eorum seorsum, " ex infirmitate scilicet peccantes inter Doctores. Mulier enim mutabilis est, et infirmius vasculum. Ad. Roman. xv, 1 : Debemus nos firmiores imbecillitates infirmiorum sustinere, ei non nobis placere.

Ex istis inductis inducit universale : " Omnes familiae reliquae, " militum scilicet, mercatorum, et singula artificia operantium, " familiae et familiae, " secundum diversitates earum, " seorsum, " supple, plangent, " et mulieres eorum seorsum, " ex infirmitate scilicet peccantes in familiis illis. Apoc. I, 7 : Plangent se super eum omnes tribus terrae. Sicut enim omnes peccaverunt, sic omnibus indicitur planctus. Hieronynius : " Quod seorsum plangunt, sig- " nificat quod tempore tribulationis non " debemus servire conjugiis et operibus " nuptiarum. " Joel, II, 16 : Egrediatur sponsus de cubili suo, et sponsa de thalamo suo.