IN CAPUT III MALACHIAE

ENARRATIO.

" Ecce ego mittam angelum meum. " Tangit hic de purgatione peccatorum, et de condemnatione impiorum, ibi, v. 13 : " Invaluerunt super me verba vestra. "

Purgationem peccatorum tangit in Levitis, et dividitur in duo. In prima purgationem tangit Levitarum. In secunda, revocat populum ad devotionem eorum jam purgatorum, et ut solvat eis populus quod in lege praeceptum est, ibi, v. 7 in medio : " Revertimini ad me. "

Adhuc prior istarum in duo dividitur. Primo enim ostendit qualiter purgantur purgandi per paenam expiationis. Secundo, qualiter judicantur majoribus peccatis irretiti, ibi, v. 5 : " Et accedam ad vos in judicio. " in primo, tria sunt, scilicet purgatorum inductio : adventus ejus descriptio, ibi, " Ecce venit: et operis in purgando perfectio, ibi, " Ipse enim quasi ignis conflans. "

In primo, duo dicit, officium scilicet praecursoris, et adventum regis purgantis.

" Ecce ego. " Ac si dicat : Vos quaeritis, Ubi est Deus judicii? sed ego manifestum vobis eum faciam, et in primo, et in secundo adventu. " Ecce ego, " ante primum adventum, " mitto angelum meum, " hoc est, nuntium sive Joannem Baptistam ministerio Angelorum suffultum . Hoc ipse Christus interpretatur de Joanne, sed Marc. I. 3, adjungit aliam auctoritatem. Isa. XL, 3 : Voxclamantis in deserto : Parate viam Domini. Matth. autem XI, 10, simpliciter dicit : Hic est de quo scriptum est: Ecce ego mitto angelum meum. " Angelus " autem iste ante secundum adventum, ut " dicit Hieronymus, ordinem significat " Praedicatorum. " " Et praeparabit viam ante faciem meam, " id est, ante praesentiam meam. Hoc enim fecit Joannes praedicando, baptizando, difficultates veniendi ad Christum suo testimonio removendo, et hoc faciet ordo Praedicatorum ante secundum, adventum. Isa. xl, 3 : Vox clamantis in deserto : Parate viam Domini, rectas facite in solitudine semitas Dei nostri. Isa. LXII, 10 : Transite, transite per portas, praeparate viam po-

pulo, planum facite iter, et eligite lapides. Portae dicuntur hic aditus ad corda populorum secundum omnes differentias et modos vivendi, qui sunt in mundo, sicut et Joannes publicanos, milites, et omnes alias populi differentias docuit secundum sibi convenientia . Planities itineris est, ut sit stratum secundum rectitudinem justitiae generalis : erectio lapidum, ablatio est scandalorum et impedimentorum.

Et inducit de adventu purgatoris : " Et statim, " hoc est, continuo. Isa. XIV, 1 : Prope est ut veniat tempus ejus, ei dies ejus non elongabuntur. " Veniet ad templum suum. " Habacuc, II. 3 : Veniens veniet, et non tardabit. Cantic, ii, 8 : Ecce iste venit saliens in montibus, transiliens colles. In montibus salit, quia in eminentia virtutis Altissimi, hoc est, Patris, et in illuminatione sui qui sapientia Patris est, et in sanctificatione Spiritus desuper venientis venit. Transilit colles, hoc est, Angelicorum ordinum vertices : quia, sicut dicitur, ad Hebr. II, 16 : Nusquam Angelos apprehendit, sed semen Abrahae apprehendit. Ad templum sanctum suum venit, hoc est, uterum Virginis, vel ad litteram ad templum quod tunc construebatur reconciliatis Levitis, vel ad Ecclesiam. Jerem, VIII, 4 : Templum Domini, templum Domini, templum Domini est. De primo dicitur, Ezech, xliii, 2 : Ecce gloria Dei Israel ingrediebatur per viam orientalem, etc, et terra resplendebat a majestate ejus. De secundo, in Psal. xlvii, 10 : Suscepimus, Deus, misericordiam tuam, in medio templi tui. De tertio, I ad Corinth. iii, 17 : Templum Dei sanctum est, quod estis vos. Primum sanctum est Sancti sanctorum inhabitatione, Matth. I, 20 : Quod in ea natum est, de Spiritu sancto est. Luc. I, 35 : Quod nascetur ex te sanctum, vocabitur Filius Dei. Secundum sanctum est Sancti sanctorum oblatione : per hanc enim omnis oblatio tem- pli, sicut umbra ad veritatem reducta est, et ad sanctitatem ordinata, III Reg. IX, 3 : Sanctificavi domum hanc quam aedificasti, ut ponerem nomen meum ibi in sempiternum. Tertium sanctum est sanctificatorum virtute. Levitic.XI, 45 : Sancti eritis, quia ego sanctus sum, et quia sanctifico vos. Primum sanctum est, quia de ipso carnis substantiam sumpsit. Hoc notatur, Luc, I, 35, ubi dicitur: Quod nascetur ex te. Praepositio enim ex, materiam notat. Secundum sanctum, quia figuras et umbras legis in eo ad veritatem sua oblatione reduxit. Aggaei, II, 10 : Magna erit gloria domus istius novissimae plus quam primae. Tertium sanctum , gratiae inhabitatione. Psal. CXXXI, 14 : Hic habitabo, quoniam elegi eam. Ezech. XLIII, 7 : Locus solii mei, locus vestigiorum pedum meorum, ubi habito in medio filiorum Israel.

Et describit eum a potestate et ab officio.

A potestate, cum dicit :

" Dominator, quem vos (quaeritis. " Dominator enim est, qui possessos ab alienis dominis in suam reducit potestatem. Isa. XXVI, 13 : Possederunt nos domini absque te, tantum in te (hoc est, in tuo dominio) recordemur nominis tui. Sapient. XII, 18: Tu Dominator virtutis, cum tranquillitate judicas, et cum magna reverentia disponis nos. Apocal. XIX, 16 : Habet in vestimento et in femore suo scriptum : Rex regum, ei Dominus dominantium. Hunc quaerant ab aliis dominis oppressi. Aggaei, II, 8 : Veniet Desideratus cunctis gentibus. Hoc significatum est, I Reg. XXII, 2, ubi dicitur, quod veniebant ad David omnes qui erant in angustia constituti, et oppressi aere alieno, et amaro animo, et factus est eorum princeps.

Et subdit de officio :

" Et Angelus, " hoc est, nuntius. Isa. IX, 6, secundum Septuaginta, " vocabi-" tur magni consilii Angelus. " " Tesla-menti " spiritualiter docendi et implendi, et per miracula testificandi. De primo, ad Roraan. VIII, 2 : Lex spiritus vitae in Christo Jesu liberavit me a lege peccati et mortis, hoc est, lex spiritualiter intellecta. Joan. VI, 84 : Verba, quae ego locutus sum vobis, spiritus et vita sunt. De secundo, Matth. V, 17 : Non veni solvere legem, sed adimplere. De tertio, Joan. v, 36 : Ego habeo testimonium majus Joanne. Opera enim quae dedit mihi Pater ut perficiam ea, ipsa opera quae ego facio, testimonium perhibent de me. Psal. XCII, 5 : Testimonia tua credibilia facta sunt nimis. " Quem vos vultis, " hoc est, ad quem sicut ad finem refertur desiderium Sanctorum. Isa. XXVI, 8 : Nomen tuum, et memoriale tuum in desiderio animae. Isa. LIII, 3 : Desideravimus eum: despectum, et novissimum virorum, etc.

Et subdit de qualitate adventus : " Ecce venit. " Et notatur, quod primus adventus demonstrabilis est in humilitate, et secundus in terrore. Isa. xl, 10 : Ecce Dominus Deus in fortitudine veniet, et brachium ejus dominabitur : ecce merces ejus cum eo, et opus illius coram illo. I Reg. IV, 7 : Venit Deus in castra. " Dicit Dominus exercituum. " Confirmatio est prophetiae.

" Et quis poterit cogitare? " supple, sufficienter, " diem, " hoc est, qualitatem temporis et illuminationis, . "adventus ejus, " primi scilicet in humilitate et gratia, et secundi in terrore et potentia? Eccli. XLIII " 29 : Multa dicemus, et deficiemus in verbis. II ad Corinth. III, 5 : Non quod sufficientes simus cogitare aliquid a nobis, quasi ex nobis : sed sufficientia nostra ex Deo est. I ad Cor. II , 9 : Oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quae praeparavit Deus iis qui diligunt illum.

Et hoc explana subdens : " Et quis " tam magnus sive potens, " stabit " propria virtute scilicet, " ad videndumeum ? " Hieronymus : " Si nemo potest " cogitare prae potentia majestatis ejus, " quis eum lippientibus oculis in sua " claritate poterit respicere? " Nahum, I, 6 : Ante faciem indignationis ejus quis stabit ? et quis resistet in ira furoris ejus ? Job, XXVI, 14 : Cum vix parvam stillam sermonis ejus audierimus, quis poterit tonitruum magnitudinis illius intueri ?

Et subdit de operis perfectione in purgando :

" Ipse enim, " in effectu scilicet operis, erit " quasi ignis conflans, " majora scilicet peccata igne tribulationis et compunctionis acriori paena purgans. Isa. IV, 4 : Si abluerit Dominus sordes filiarum Sion, et sanguinem Jerusalem laverit de medio ejus, in spiritu judicii, et spiritu ardoris. Deuteron. IV, 24 : Dominus Deus tuus ignis consumens est. " Et quasi herba fullonum, " quae Jerem.II, 22, Borith dicitur, quam quidam dicunt esse saponariam, et est herba per quam ad nitorem proprium lanae deducuntur. Et intelligitur minor paena per quam leviora peccata purgantur. 1s I, 18 : Si fuerint peccata vestra ut coccinum, quasi nix dealbuntur : et si fuerint rubra quasi vermiculus, velut lana alba erunt. Fullones hac herba purificantes, Sacerdotes sunt et Doctores. Isa. VII, 3 : Egredere in occursuni AcnaZ, tu et qui derelictus est Jasub, filius tuus, ad extremum aquaeductus piscinae superioris in via agri Fullonis. Jasub qui revocans interpretatur, cuneum Sacerdotum significat purificantium : Is aias autem Christum : piscina superioris aquae, gratiam desuper venientem : via agri Fullonum, via Sacerdotum ad purificandum .

" Et sedebit, " moram faciens non transiens, " conflans ei emundans, " hoc est, conflans ad emundandum. Sapient.III, 6 : Tamquam aurum in fornace probavit illos, et quasi holocaustihostiam accepit illos : et in tempore erit respectus illorum. " Argentum, " quia etiam eloquia Veteris testamenti conflavit, ut ellquesceret ex eis spiritus sive spiritualis intellectus. Psal. XI, 7 : Eloquia Domini, eloquia casia : argentum igne examinatum, probatum terrae purgatum septuplum. Unde, de quibusdam obstinatis dicitur, Jerem.VI, 29 : Defecit sufflatorium, in igne consumptum est plumbum, frustra conflavit conflator : malitiae enim eorum non sunt consumptae. " Et purgabit filios Levi, " hoc est, sacerdotes aliorum purgatores. Isa, VI, 6 et 7 : Volavit ad me unus de Seraphim, ei in manu ejus calculus, quem forcipe tulerat de altari. Et tetigit os meum, et dixit : Ecce tetigit hoc labia tua, et auferetur iniquitas tua, ei peccatum, tuum mundabitur. " Et colabit eos, " ut scilicet purum ab Impuro separetur. Jerem, XV, 19 : Si separaveris pretiosum a vili, quasi os meum eris. " Quasi aurum, " secundum Intellectum sapientiae, " et quasi argentum, " secundum praedicationem eloquentiae. Eccli. II ,5 : In igne probatur aurum et argentum, homines vero receptibiles in camino humiliationis. " Et, " supple, sic purgati, " erunt Domino offerentes, " in altari cordium, " sacrificia " spiritus contribulati, " in justitia, " doctrinae scilicet, et vitae. Psal. l, 21 : Acceptabis sacrificium justitiae, oblationes, et holocausta.

" Et placebit Domino, " propter peccata offerentium non refutatum " sacrificium Juda, " duarum scilicet tribuum, vel fidelis populi, " et Jerusalem, " hoc est, Sacerdotum. Isa. lx, 7, secundum Septuaginta : " Munera tua accepta erunt " super altare meum . " Psal. LXVIII, 32 : Placebit Deo super vitulum novellum. " Sicut dies saeculi. " Saeculum dicitur spatium veteris legis, in quo in Moyse et in Aaron sacrificium placuit. Isa. LXIII, 11 : Recordatus est dierum saeculi Moysi, et populi sui. " Et sicut anni antiqui, " naturalis scilicet legis, quando In Abel, Noe, Melchisedech, et Abraham sacrificium placuit. Psal. LXXVI, 6 : Annos aeternos in mente habui.

" Et accedam ad vos. " Tangit hic de obstinatorum condemnatione, et accessus notat per visitationem peccati manifestam. Genes. XVIII, 21 : Descendam, et videbo. " In judicio, " discussionis scilicet, et condemnationis. Mich. VI, 1 : Surge, contende judicio adversus montes, et audiant colles vocem tuam. " Et ero testis, " manifestatione veritatis. Jerem. XXIX, 23 : Ego sum judex ei testis. " Velox, " contra quem nihil excipitur. Isa. XVI, 5 : Velociter reddens quod justum est. " Maleficis, " hoc est, contra maleficos. Malefici dicuntur mala hominibus in persona, vel rebus inferentes. Exod. XXII, 18 : Maleficos non patieris vivere. " Et adulteris, " hoc est, contra adulteros, qui Deuter. XXII, 21

24, praecipiuntur lapidari. " Et perjuris, " hoc est, contra perjuros. Exod. XX, 7 : Non habebit insontem Dominus eum, qui assumpserit nomen Domini Dei sui frustra. " Et qui calumniantur, " hoc est, calumniose retinent " mercedem mercenarii. " Eccli.XXXIV, 27 : Qui effundit sanguinem, et qui fraudem facit mercenario, fratres sunt. " Viduas, " quae patrono viro carent, " et pupillos, " patre defensore carentes, supple, calumniantur. Exod.XXII, 22 et seq. : Viduae et pupillo non nocebitis. Si laeseritis eos, vociferabuntur ad me, et ego exaudiam clamorem eorum. Et indignabitur furor meus, percutiamque vos gladio, et erunt uxores vestrae viduae, et filii vestri pupilli. " Et opprimunt peregrinum, " qui scilicet ad patriam tendit. Ad Hebr. XI, 1.3 : Confitentes quoniam peregrini, et hospitessunt super terram. Deuter. v. 14 : Peregrinus qui intra portas tuas est, quiescat. Exod. XXIII, 9: Peregrino molestus non eris. Zach. v, 4 : Educam illud, dicit Dominus exercituum : et veniet ad domum furis, et ad domum jurantis in nomine meo mendaciter : et commorabitur in medio domus ejus, ei consumet eam. " Nec, " supple, in omnibus his,. " timuerunt me, dicit Dominus exercituum, " ut scilicet a peccato recederent. Eccli.I, 28 : Qui sine timore est, non poterit justificari : supple, et hoc inconveniens est.

" Ego enim Dominus, " supple, sum omnipotens, " et non mutor, " in verbis meis, et ideo infero paenam quam comminatus sum. Numer. XXIII, 19: Non est Deus quasi homo, ut mentiatur : nec ut filius hominis, ut mutetur. Contra hoc tunc videtur esse quod dicitur, Jerem. XXXI, 20 : Conturbata sunt viscera mea super eum: miserans miserebor ejus. Je-, rem. XVIII, 8 : Si paenitentiam egerit gens illa a malo suo, quod loculus sum adversus eam, agam et ego paenitentiam super malo quod cogitavi ut facerem ei. Osee, XI 8 et 9: Conversum est in me

cor meum, pariter conturbata est paeniludo mea. Non faciam furorem irae meae. Sed hoc solvitur, quia obstinatis non mutatur, sed paenitentibus placatur.

" Et vos, filii Jacob, " quia tanti patris vestri imitatores non estis, " non estis consumpti , " per tribulationes ad paenitentiam. Jerem. v, 3 : Percussisti eos, et non doluerunt: attrivisti eos, et renuerunt accipere disciplinam.

" A diebus enim patrum vestrorum, " scilicet malorum, quorum malitiae haeredes estis, " recessistis a legitimis meis. " Isaiae, XLVIII, 8: Transgressorem, ex uterovocavi te. Ideo, Lucae iii, 7, dicuntur genimina viperarum, hoc est, " venenatorum filii, " ut dicit Chrysostomus. " Et non custodistis, " in opere. Act. vii, 53 : Accepistis legem in dispositione Angelorum, et non custodistis.

Et quia non vult mortem peccatoris, sed ut convertatur et vivat, subdit revocando eos :

" Revertimini ad me. " Et docet a quo revertantur, et quod maledicti sunt non revertentes, et qualiter revertantur.

" ReverIemini ad me, " per paenitentiam et satisfactionem. Cant. VI, 12 : Revertere, revertere, Sulamitis. Isa. xlvi, 8 : Redite, praevaricatores, ad cor. " Et revertar ad vos, dicit Dominus exercituum. " Jerem. III, 1 : Revertere ad me, dicit Dominus, ei ego suscipiam te. Hieronymus : " Magna clementia eos qui a se " recesserant, ad reditum provocat, ut " ipse quoque ad eos redeat. "

" Et dixistis, " ut obstinati, et peccatum non recognoscentes. " In quo revertemur ? " quasi qui non discesseritis. Isa. lviii, 2 : Me de die in diem quaerunt, et scire vias meas volunt, quasi gens quae justitiam fecerit, et judicium Dei sui non dereliquerit.

Et subinfert responsionem a quo revertantur :

" Si affigit homo Deum, quia vos configitis me ? " Quasi dicat : Non in se, sed in membris affigit eum. Ad Galat,. III, 1 : Ante quorum oculos Jesus Christus praescriptus est, in vobis crucifixus. Ad Hebr. VI, 6 : Rursus crucifigentes sibimetipsis Filium Dei, et ostentui habentes.

" Et dixistis, " ut obstinati. " In quo configimus te ? " non advertentes quod me in membris meis configitis. Zachar. II, 8: Qui tetigerit vos, tangit pupillamoculi mei. Joan. XIX, 37 : Videbunt in quem transfixerunt. Apocalyps. I, 7 : Videbit eum omnis oculus, et qui eum pupugerunt.

Et respondet, subdens : " In decimis et in primitiis, " supple, retentis, quae Levitis praecipiuntur offerri .

" Et in penuria, " quae ex subtractis votis causatur, qualis penuria inducit puncturas famis et sitis et aliarum tribulationum. Simile, Act. IX, 5 : Ego sum Jesus, quem tu persequeris : cum tamen non persequeretur eum, nisi in membris et in ministris.

Et subdit de maledictione : " Vos maledicti estis, " hoc est, maledictioni aeternae addicti. Psal. CXVIII, 21 : Maledicti qui declinant a mandatis tuis. " Et, " id est, quia " me vos configitis gens tota, " nullo scilicet excepto, Et tangit id quod legitur, Nehem. v, 1 et seq., quod illi qui frumenta habebant tempore famis, tanto pretio frumenta exaltabant, quod alii non habentes, filios et filias cogebantur vendere : et propter hoc decimas non solvebant, propter quod ministri templi fugere de templo compulsi erant, et puncturis paupertatis affligi. Matth. XXV, 40 : Quamdiu fecistis uni ex his fratribus meis minimis, mihi fecistis.

Et quia non vult mortem peccatoris, subdit revocando ad paenitentiam :

" inferte omnem decimam, " hoc est, cujuscumque grani, vel animalis deciman. Levit.XXVII, 30: Omnes decimae terrae, sive de frugibus sive de pomis arborum, Domini sunt. Exod. XXII, 29 : Decimas tuas, et primitias tuas non tardabis reddere. " In horreum meum, " hoc est, in repositoria templi ubi ministri mei sunt. " Et sit cibus in domo mea, " ministrorum scilicet. Matth. x, 10 : Di-gnus est operarius cibo suo. Proverb , 9 et 10 : Honora Dominum de tua substantia, et de primitiis omnium frugum tuarum, da ei: et implebuntur horrea tua saturitate, et vino torcularia tua redundabunt.

Et hoc est quod sequitur: " Et probate me, " utrum scilicet quando vos datis mihi quod meum est, si non omni benedictione perfudero vos. " Super hoc, dicit Dominus. " Isa. i, 19 : Si volueritis et audieritis me, bona terrae comedetis. " Sinon aperuero vobis cataractas caeli. " Cataractae dicuntur fenestrae caeli, per quas roris pluviae descendunt, et luminis fit effusio. Genes. VII, 11 : Cataractae caeli apertae sunt, " Et effudero vobis benedictionem usque ad abundantiam. " Deuteron. XXVIII, 12 : Aperiet Dominus thesaurum suum optimum, caelum ut pluviam tribuat terrae tuae in tempore suo : benedicetque cunctis operibus manuum tuarum.

Et de aversione mali subdit:

" Et increpabo pro vobis devorantem, " tyrannum scilicet, vel locustam et bruchum et erucam, quae diversa vitia significant, ut in Joel, I, 4 et seq., dictum est. Increpatio autem Dei aversio mali est. Joel , II, 25 : Reddam vobis annos quos comedit locusta, bruchus, ei rubigo et eruca. Et, paulo supra, v. 20 : Et eum qui ab Aquilone est, procul faciam a vobis, hoc est, diabolum. " Et non corrumpet fructum terrae vestrae, " nec litteraliter, nec etiam spiritualiter in bonis operibus. Psal. LXXXIV, 13 : Dominus dabit benignitatem, et terra nostra dabit fructum suum,.

Et hoc explanat per partes : " Nec erit sterilis vinea in agro, " vel litteraliter, vel spiritualiter in vitibus gaudiorum aeternorum vinum ferentibus. Osee, x, 1 : Vitis frondosa Israel, fructus adae-quatus est ei. " Dicit Dominus exercituum. " Confirmatio est sermonis. , Propter ea quae hic dicta sunt quaestio est de solutione decimarum. Arguunt enim quidam sic quod hic non praecipit decimas solvi, nisi ut sit cibus in domo Domini. Si ergo cibus est ex dote Ecclesiae, vel aliis reditibus, non oportet decimas solvi. Ad haec, Act. XV, 28 et 29, Jacobus, Episcopus Ierosolymorum, post disputationem Petri Apostoli et aliorum, quid imponendum esset Gentibus ad fidem conversis, sic per sententiam decrevit : Visum, est Spiritui sancto, et nobis, nihil ultra imponere vobis oneris quam haec necessaria : ut abstineatis vos ab immolatis simulacrorum, et sanguine, et suffocato, ei fornicatione, a quibus custodientes vos, bene agetis. Cum ergo decimae impositae sint ad onus, decimas Christiani non tenentur solvere. In contrarium est quod decimae solutae sunt ministris Dei in omni lege. In naturali patet, quia Abraham solvit decimas Melchisedech, sacerdoti summo, Genes. XIV, 20. In lege Moysi praecipitur hoc, Numer. XVIII, 15 et seq., et Exod, XXII, 29 et seq. In lege Christi mentio fit de hoc in Epistola Pauli Apostoli ad Hebraeos.

Ad haec dicunt quidam, quod propter istas rationes Christiani non tenentur decimas solvere, nisi ubi consuetum est decimas solvi, et ex consuetudine jus praeceptum acquisitum habet, et ubi exigit hoc indigentia ministrorum. Sic autem non judicat Ecclesia. Propter quod dicendum, quod ministris Dei debentur decimae omni modo, dummodo ministri Dei sint secundum actum et effectum. Si autem non ministrant, ad damnationem sui decimas recipiunt. I ad Corinth. IX, 7 : Quis militat suis stipendIIs umquam ? Et, post pauca, v. 14 : Dominus ordinavit iis qui Evangelium nuntiant, de Evangelio vivere. Decimae autem et primitiae et vota taxata sunt in stipendia ministrorum.

" Et beatos vos dicent omnes gentes, " pro temporalium et spiritualium abundantia. Luc. I, 48 : Ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes. Et hujus benedictionis subdit rationem : "Eritis enim vos terra desiderabilis, " per metonymiam, ut per terram, habitantes in terra intelligantur : " dicit Dominus exercituum. " Confirmatio est sermonis. Isa. LXII, 4 : Non vocaberis ultra Derelicto, et terra tua non vocabitur amplius Desolata : sed vocaberis Voluntas mea in ea, et terra tua inhabitata, quia complacuit Domino in te.

" Invaluerunt super me. " Hic adhuc plenius ostendit, quod in fine praecedentis capituli, v. 17, dixit : Laborare fecistis Dominum in sermonibus vestris, ostendens quod hi sermones sunt sermones blasphemiae contra providentiam, scilicet quod non esset distantia inter justum et impium : et ideo tria facit hic. Primo enim ostendit hos sermones blasphemiae : secundo improbat deducendo ad inconveniens, ibi, " Ergo nunc beatos. " Tertio, distantiam ostendit bonorum et malorum, per hoc quod parcit bonis, et damnat malos, ibi, " Tunc locuti sunt timentes Dominum, "

" Invaluerunt, " plus et plus contra me crescentes, " super me, " hoc est, contra me, " verba vestra, " blasphemiae scilicet, " dicit Dominus. " II ad Timoth. III,13: Mali autem homines, et seductores projiciunt in pejus: errantes, et in errorem mittentes.

" Et dixistis, " peccatum ex ignavia non intelligentes : " Quid locuti sumus contra te? " Isa. LIX, 13: Locuti sumus de corde verba mendacii. " " Dixistis, " hoc est, quia dixistis: " Vanus est, qui servit Deo. " Vanum est quod caret fine utilitatis, et ita dixerunt quod bonis male succedit in mundo, malis autem bene. Job, XXI, 7 : Quare ergoimpii vivunt, sublevati sunt, confortatique divitiis ? Et probationem subinferunt : " Et, " id est, quia " quod emolumentum, " utilitatis scilicet, " quia custodivimus praecepta ejus,)) juste vivendo : omnia enim retulerunt ad remunerationem temporalem. Sapient. II, 21 et 22 : Haec cogitaverunt, et erraverunt: excaecavit enim illos malitia eorum. Et nescierunt sacramenta Dei, neque mercedem speraverunt justitiae. " Ei quia ambulavimus tristes coram Domino exercituum, " in paenitentia scilicet, et humiliatione, cum nos affligimur, et idololatrae et mali felicitate terrenorum proficiant. Simile, Isa. LVIII, 3: Quare jejunavimus, et non adspexisII: humiliavimus animas nostras, ei nescisti ?

Et subdit improbationem deducendo ad inconveniens:

" Ergo nunc, " supple, si verum est quod dicitis, " beatos dicimus arrogantes. " " Arrogantes sunt, ut dicit Hiero-" nymus, qui sibi superbe terrenorum " felicitatem et gloriam attribuunt, et " Deum blasphemant. " Simile, in Psal. CX;III, 15: Beatum dixerunt populum cui haec sunt, praesentia scilicet, cum tamen illi summe sint infelices.

Et subjungit rationem beatitudinis talis : " Siquidem, " hoc est, quia " aedificati sunt, " in temporalibus divitIIs scilicet. Jerem.XXI, 2 : Plantasti eos, ei radicem miserunt : proficiunt et faciunt fructum. " Facientes impietatem " in Deum et in homines. Job, XII, 6 : Abundant tabernacula praedonum, et audacter provocant Deum. " Et tentaverunt Deum, " in hoc scilicet, quod peccando in Deum, experiri voluerunt an Deus vindicaret. Contra quod dicitur, Deuteronom.VI, 16 : Non tentabis Dominum Deum tuum, Psal. LXXVI, 56: Tentaverunt et exacerbaverunt Deum excelsum. " Et, " supple, tamen " salvi facti sunt, " praesenti felicitate. Simile, in Psal, LXXII, 12 : Ecce ipsi peccatores, etabundantes in saeculo, obtinuerunt divitias. Et dicit Gregorius, quod " hujusmo-" di prosperari permittuntur, ut vituli " pascuales ut mactentur. Illi enim pin-" guibus pascuis nutriuntur, ut avidius " dentibus lacerentur. " Job, XXI, 30 : In diem perditionis servatur malus, et ad diem furoris ducetur.

Et subdit quod aliter est in his qui Deum timent, et hoc inducit sub voce Prophetae respondentis contra blasphemos :

" Tunc locuti sunt timentes Dominum: " Et quid locuti sint, non dicit: sed intelligitur, quod in timore Dei contra blasphemos locuti sunt. " Unusquisque cum proximo suo, " hortando scilicet se invicem, ne propter verba blasphemorum a justitia desistant. Tob. IV, 23 : Noli timere, fili mi: pauperem quidem vitam gerimus, sed multa bona habebimus si timuerimus Deum, et recesserimus ab omni peccato, et fecerimus bene. " Et attendit Dominus, et audivit?) Histeron protoron, prius enim est audire quam attendere. Sapient. I, 10 : Auris zeli audit omnia. Daniel, IX, 19 : Attende, et fac. " Et scriptus est liber monumenti coram eo, " hoc est, in scientia et remuneratione Dei ad remunerandum omnia quae dicunt et faciunt et boni et mali. Apocal, xx, 12 : Et alius liber apertus est, qui est vitae : et judicati sunt mortui ex his quae scripta erant in libris. Glossa inducit Illud Daniel, VII, 9 et 10 : Throni positi sunt, ei antiquus dierum sedit. Judicium sedit, et libri aperti sunt. Job, XXXI, 35 et seq. : Librum scribat ipse qui judicat, ut in humero meo portem illum, et circumdem illum quasi coronam mihi ? Per singulos gradus meos pronuntiabo illum, et quasi principi offeram eum. " Timentibus Dominum ," quantum ad recessum a malo, " et cogitantibus nomen ejus, " quantum ad faciendum bonum. Bona enim illorum omnia conscripta sunt ad remunerandum. Unde,

II ad Timoth.I 12, dicitur : Scio cui credidi, et certus sum quia potens est depositum meum servare in illum diem.

Et ex hoc ostendit distantiam bonorum et malarum coram Deo, subdens :

" Et erunt mihi, ait Dominus exercituum, " boni scilicet, " in die qua egofacio, " judicium scilicet discretionis inter bonos et malos, " in peculium, " hoc est, in populum peculiarem, specialiter gratum. Deuter.VII, 6 : Te elegit Dominus Deus tuus, ut sis ei populus peculiaris. 0 sal. XXXIIPopulus quem elegit in haereditatem sibi. Isa. XIX,25 : Haereditas mea Israel. Et hoc est quod sequitur : " Ei parcam eis, " quia dicit Augustinus, " quod etiam " boni quaedam habent quae per flagella " corrigi oportet, sed pius pater parcen-" do corrigit, cum minus punit quam " mereantur. " Et hoc est quod sequitur : " Sicut parcit vir filio suo servienti sibi, " supple, quem corripit per flagella, ne insolescat. Proverb. III, 11 et 12 : Disciplinam Domini, fili, ne abjicias :

nec deficias cum ab eo corriperis : quem enim diligit Dominus corripit, et quasi pater in filio complacet sibi : contumacem autem abjicit, et tradit judicio. Deuteronom. XXI, 20 et 21 : Filius noster iste protervus et contumax est, monita nostra audire contemnit, comessationibus vacat, et luxuriae atque conviviis : lapidibus eum obruet populus civitatis, et morietur.

Et subdit conclusionem Intentam : " Et convertimini, " tunc scilicet sera paenitentia, " et videbitis " experimento, " quid sit inter justum et impium, " quantum ad distantiam meriti, " et inter servientem Deo, et non servientem ei, " quantum ad distantium praemII. Sapient. v, 3 et seq. : Dicent intra se, paenitentiam agentes, et prae angustia spiritus gementes : Ei sunt, quos habuimus aliquando in derisum, et in similitudinem improperii. Nos insensati, vitam illorum aestimabamus insaniam, et finem illorum sine honore : ecce quomodo computati sunt inter filios Dei, et inter Sanctos sors illorum est.