IN CAPUT XIV ZACHARIAE

ENARRATIO.

" Ecce dies venient, " Tangit hic de effectu Passionis, primo in Judaeis, secundo in gentibus, ibi, v. 3 : " Et egredietur Dominus. " Tertio, In judicio et profectu Ecclesiae, ibi, v. 5, in fine : " Et veniet Dominus Deus meus." Ecce venient dies Domini," captivitatis Romanae scilicet. Luc. XIX, 43 : Venient dies in te, et circumdabunt te inimici tui vallo, " Et dividentur spolia tua, " supple, o Jerusalem, " in medio tui. " Hieronymus : " Solet accidere ut " quae subito impetu In civitate direpta " sunt, extra civitatem dividantur, ne " forte hostes superveniant. Hic autem

" tanta depressio incumbit, ut rapina a " raptoribus in medio civitatis divida-" tur. " Exod. xv, 9 : Dixit inimicus : Persequar et comprehendam, dividam spolia. Ezech. xxxviii, 13 : Numquid ad sumenda spolia tu venis : ecce ad diripiendam praedam congregasti multitudinem tuam.

" Et congregabo omnes gentes, " in regno scilicet Romanorum, quod regnum omnium gentium est, " ad Jerusalem, " hoc est, contra Jerusalem, " in praelium, " ad vindictam scilicet sanguinis Christi. Sapient. v, 21 : Pugnabit cum illo orbis terrarum contra insensatos. " Et capietur civitas, " a Tito et Vespasiano. Luc. XIX, 43 et 44: Circumdabunt te inimici tui vallo, et circumdabunt te, et coangustabunt te un-dique , et ad terram prosternent te, et filios tuos qui in te sunt. " Et vastabuntur domus. " Isaiae, XXV, 2 : Posuisti civitatem in tumulum, urbem fortem in ruinam, domum alienorum, ut non sit civitas. Matth. XXIII, 38 : Ecce relinquetur vobis domus vestra deserta. " Et mulieres violabuntur, " quod magna fuit turpitudo. Thren.v, 11 Mulieres in Sion humiliaverunt, et virgines in civitatibus Juda. II Regum, XII, 11: Tollam uxores tuas in oculis tuis, et dabo proximo tuo, et dormiet cum uxoribus tuis in oculis solis hujus. " Et egredietur, " captiva scilicet, " media pars civitatis in captivitatem, " inferior scilicet, quae in Mello habitabat: illam enim solam cepit Titus : " et reliquum populi, " scilicet circa templum et montem Sion habitans, " non auferetur ex urbe. " Contra hoc autem videtur esse illud Lucae,XIX4 : Non relinquent in te lapidem super lapidem. Sed ad hoc dicendum est, quod Titus primo destruxit mediam partem, et postea Helius Adrianus evertit totam.

" Et egredietur Dominus. " Loquitur hic de destructione Gentium : quia non zelo Domini, sed aviditate praeda destruxerunt Jerusalem.

" Et egredietur Dominus, " de loco scilicet lenitatis et misericordiae ad vindictam inimicorum suorum. Habacuc, III, 13 : Egressus es in salutem populi tui, in salutem cum Christo tuo. Percussisti caput de domo impii. " Et praeliabitur contra gentes illas, " scilicet quae Jerusalem destruxerunt " sicut proeliatus est in die certaminis " illius scilicet famosi, quando destruxit Pharaonem et exercitum ejus in Mari rubro. Exod.XIV, 25 : Fugiamus Israelem : Dominus enim pugnat pro eis contra nos.

" Et stabunt pedes ejus, " id est, vestigia pedum. Psal. CXXXI, 7 : Adorabimu in loco ubi steterunt pedes ejus. " In die illa, " clarente scilicet gratia Ecclesiae, " super montem Olivarum, " id est, super verticem Apostolicae perfectionis. Genes.XIX, 17: Non stes in omni circa regione, sed in monte salvum te fac. Ezechiel, XLIII, 7 : Locus solii mei, et locus vestigiorum pedum meorum, ubi habito. Psal. LXVII, 17 : Mons, in quo beneplacitum est Deo habitare in eo. " Qui est contra Jerusalem, " id est, ad Jerusalem supernam respiciens. Ad Galat.IV, 26 : Illa autem, quae sursum est Jerusalem, libera est, quae est mater nostra." Ad Orientem. " Glossa, " unde oritur sol justitiae. " Malach.IV, 2 : Orietur vobis timentibus nomen meum Sol justitiae.

Et subdit de divisione malorum et bonorum, et praeputII et circumcisionis: " Et scindetur mons Olivarum, " eminentia scilicet Ecclesiae, in qua plantantur olivae festae luminis et unctionis, " ex media parte sui, " quantum ad fideles, " ad Orientem, " hoc est, ad praeputium in quo ortum est lumen gratiae. Malach.I, 11: Ab ortu solis usque ad occasum, magnum est nomen meum in Gentibus. " Et ad Occidentem, " hoc est, ad circumcisionem, in qua occidit lux gratiae, dum oritur in Gentilibus, ita scilicet quod scissura incipit ab Oriente et terminatur in Occidentem, " praerupto grandi valde,t" hoc est, quod praeruptum quod in medio est, sit grandis vallis, hoc est, grandis separatio : quia in Judaeo revelatur cognitio Dei de fide in fidem. : in Gentili autem de errore idolorum venitur ad fidem. Luc. XVI, 26 : Inter nos et vos, chaos magnum firmatum est: ut hi, qui volunt hinc transire ad vos, non possint,neque inde huc transmeare, " Et, " supple, separatione ista facta, fiet alia separatio, " separabiturmedium montis ejus . " Pleonasmus : ejus enim superfluit ex quo posuit ruo litis, nisi ejus ponatur pro ejusdem. Et intendit de separatione meritorum. " Ad Aquilonem, " ad plagam scilicet nebulosam et frigidam, in qua sedet diabolus. Isaiae, XIV, 13: Sedebo in monte testamenti, in lateribus Aquilonis. Et hi sunt qui pertinent ad sinistram. " Et medium ejus, " montis scilicet, supple, separabitur " ad Meridiem," ubi est regio luminis et caloris, per quam significantur qui pertinent ad dexteram, ita quod scissura incipiat ab Aquilone, et terminetur in Meridiem, ut illi scilicet qui sunt in Ecclesia differentiis meritorum distincti sint. Matth. XXV, 32 et 33 : Separabit eos ab invicem, sicut pastor segregat oves ab haedis: et statuet oves quidem a dextris suis, haedos autem a sinistris.

Ista autem duplici separatione facta in quatuor partes montis, fiet quod quitur :

" Et fugietis, " qui scilicet salvari cupitis, " ad vallem, " hoc est, ad humilitatem " montium eorum, " hoc est, ad eminentiam spiritus duorum testamentorum. Et bene dico, quod fugietis adstrictam vallem, hoc est, ad arctam . viam, quae ducit ad vitam . " Quoniam conjungetur vallis montium, " hoc est, separatio quae est inter montes sive duo testamenta, " usque ad proximum, " hoc est, usque ad parvam distantiam : rota enim est in medio rotae : quia quod unum loquitur in figura, alterum exhibet in veritate: et quod unum in promissione, alterum in exhibitione: et quod unum in timore, alterum in amore : quae differentia non. est magna, et licet saltare de monte in montem non impediente valle : unus enim passus medius est ni- hil plus, sicut jam ostensum est. Isti sunt de quibus dicitur, I Reg. v, 2 : Invenies duos viros juxta sepulcrum Rachel in finibus Benjamin, in Meridie, salientes scilicet magnas foveas. Duo enim viri, intellectus sunt duorum testamentorum. Magna fovea dicitur profunda sapientia : saltus autem expositio saltans de testamento in testamentum, juxta sepulcrum Rachel, hoc est, juxta absconditum contemplationis , quia Rachel contemplationem significat. In finibus vero Benjamin, quia tales filii dexterae sunt, et ad dexteram pertinent. Et assimilat hanc fugam, subdens : " Et fugietis sicut fugistis " olim " a facie terraemotus, " hoc est, a praesentia terraemotus, " in die Oziae, regis Juda, " II Paral. XXVI, 19 et seq., legitur, quod Ozia usurpante summum sacerdotium, terraemotus factus est, et rex percussus est lepra, ut omnes assistentes regi, rege impio deserto, fugerent ad Sacerdotes. Et ita modo impiis desertis fugient ad Apostolicos et bonos. Jerem. LI, 50 : Qui fugistis gladium, venite, et nolite stare : recordamini procul Domini, et Jerusalem ascendat super cor vestrum,

" Et veniet Dominus Deus meus, " Tangitur hic Ecclesiae profectus in temporibus novissimis, primo in bonis, secundo in malis conversis, ibi, " Et haec erit plaga. "

In bonis tria dicit: judicium scilicet, profectum gratiae et doctrinae, et cultus unitatem.

" Et veniet Dominus Deus meus " ad Ecclesiam, scilicet judicando eam, et discernendo ab impiis., et nunc et in futuro : " omnesque Sancti cum eo, " testificando scilicet veritatem praedicationis Apostolorum. Deuter. XXXIII, 2 : Dominus de Sinai venit, et de Seir ortus estnobis: apparuit de monte Pharan, et cum eo Sanctorum millia. Septuaginta habent, " de monte umbroso et condenso, " hoc est, de Veteri testamento. Pharan enim feritas interpretatur, et timorem significat, per quem vetus lex implebatur, de cujus testimonio ortus est nobis Dominus. Sic apparuerunt cum Domino Moyses et Elias, lex scilicet et Prophetae , Isaiae, III Dominus ad judicium veniet cum senibus populi sui.

" Et erit. " Confirmatio sequentium est. " In die illa, " micante luce veritatis. " Non erit lux, " excaecatis scilicet Judaeis et malis, in quorum persona, Tob. v, 12, dicitur : Quale gaudium mihi erit, qui in tenebris sedeo, et lumen caeli non video ? " Sed frigus et gelu. " Matth. XXIV,12 : Quoniam abundavit iniquitas, refrigescet charitas multorum.

" Et erit dies una, " notabilis prae omnibus. Psal. LXXXIII, 11 : Melior est dies una in atriis tuis, super millia. " Quae nota est Domino. " Matth. XXIV, 36 : De die illa et hora, nemo scit, neque Angeli caelorum, nisi solus Pater. " Non dies, " supple, plene, ubique lucens : quia non omnes illuminantur, " neque nox,)) quia non omnes excaecantur. Vel dicit, non dies neque nox : quia post judicium non erit vicissitudo diei neque noctis. " Et in tempore vesperi, " hoc est, cum impiis lux obtenebrescit, " erit lux, " Sanctis scilicet. Sapient. XVIII, 1 : Sanctis autem tais maxima erat lux, et horum quidem vocem (ludiebant, sed figuram non videbant.

Et subdit de profectu gratiae et doctrinae. Et hic quaedam Bibliae habent capitulum decimum quintum.

" Et erit. " Confirmatio est sequentium. " In die illa : exibunt aquae vivae de Jerusalem, " doctrinae scilicet, et gratiae. Et dicuntur vivae, quia vivificant. Joan. VIII, 38 : Flumina de ventre ejus fluent aquae vivae. Ezech. XLVII, 9 : Et omnis anima vivens, quae serpit, quocumque venerit torrens, vivet. " Medium earum, " doctrina scilicet Veteris testamenti, " ad mare orientale, " Mortuum scilicet, quod significat Judaeos mortuos. Quod tamen in hoc aliqui vivificantur, est quia quidam ex eis in primitiva Ecclesia conversi sunt. Ezech. XLVII, 8: Aquae intrabunt in mare, et exibunt, et sanabuntur aquae. " Et medium earum ad mare novissimum, " quod est occidentale, et significat gentilitatem in qua novissime orta est lux gratiae. Ad Hebr. I, 2 : Novissime, diebus istis locutus est nobis in Filio : et sic praedicatione Apostolorum., " in aestaten prosperitatis, " et hieme " adversitatis, " erunt, " fluentes scilicet aquae praedicationis non desiccatae. Eccli.XXIV, 42 et 43 : Dixi: Rigabo hortum meum plantationum, et inebriabo prati mei fructum. Et ecce factus est mihi trames abundans.

" Et erit, " supple, sic in fide credentium, " Dominus rex super omnem terram. " Jsa. liv, 5 : Redemptor tuus sanctus Israel, Deus omnis terrae vocabitur. Sapient. I, 7 : Spiritus Domini replevit orbem terrarum, et hoc quod continet omnia, etc.

Et subdit de unitate cultus :

" In die illa, " clarente scilicet EvangelII gratia, " erit Dominus unus, " Deus scilicet omnium. Ad Ephes.IV,5 et 6 : Unus Dominus, una, fides, unum baptisma. Unus Deus ei Pater omnium. " Et crit nomen ejus unum, " ita scilicet quod tunc nomina aliorum deorum non nominabuntur. Exod. XX, 2 : Non habe-bis deos alienos coram me. Osee, II, 17 : Auferam nomina Baalim de ore ejus.

" Et revertetur omnis terra usque ad desertum " inclusive, ita quod etiam desertum. Et significat Gentilitatem a principio desertam. Isa. XXXV, 1 : Laetabitur deserta et invia, et exsultabit solitudo, et florebit quasi Ulium. Et intelligit quod ab Oriente usque ad Occidentem : " de colle Remmon, " hoc est, de colle virtutum : Remmon quod interpretatur testis sublimis, et est in Aquilone : a ad Austrum, " hoc est, ab Aquilone in Austrum. Glossa, Matth, VIII, II : Dico vobis quod multi ab Oriente ei Occidente venient, et recumbent cum Abraham, et Isaac, et Jacob in regno caelorum,. Et hoc est quod sequitur : " Et Jerusalem, " numero scilicet fidelium.

" Ei exaltabitur. " Isaiae, LII, 13 : Exaltabitur, et elevabitur, et sublimis erit valde. " Et habitabit, " supple, Jerusalem, " in loco suo, " hoc est, fundata in fide. Ad Ephes. III, 17 : In charitate radi- cati et fundati. Glossa inducit illud Psah XXII, 2 : In loco pascuae ibi me collocavit. Et describit terminos : " A porta Benjamin," hoc est, a porta virtu-

tis. Virtus enim in dextera est, et Benjamin filius dexterae interpretatur. Psal. CXVII, 16 : Dextera Domini fecit virtutem : dextera Domini exaltavit me. " Usque ad locum portae prioris, " hoc est, primae. Et significat innocentiam, per quam primus est ingressus gratiae. Psal.XXIV, 21 : Innocentes et recti adhaeserunt mihi. " Et usque ad por-

7 tam angulorum, " hoc est, ubi plures parietes in unum conjunguntur. Et significat charitatem, quae omnes virtutes conjungit. Job, XXXVIII, 8 : Quis demisit lapidem angularem ejus ? " Et a turre llananeel, " qui fortissimus Deo interpretatur, et significat fortitudinem et constantiam martyrum, " usque ad torcularia regis, " hoc est, usque ad

Passionem Christi et crucem, Isa. LXIII, 3 : Torcular calcavi solus.

" Et, " supple, sic " habitabunt in ea " cives diversarum virtutum. Psal. LXXXVI, 7 : Sicut laetantium, omnium habitatio est in te. " Et anathema non erit amplius, " maxime sublato Antichristo. Isa. LII, 1 : Non adjiciet ultra ut pertranseat per te incircumcisus ei immundus. Tunc enim anathema in infernum detrudetur. " Sed sedebit, " hoc est, quiescet " Jerusalem, " hoc est, Ecclesia, " secura, " timore scilicet malorum sublato. Isa. XXXII, 18 : Sedebit populus meus in pulchritudine pacis, et in tabernaculis fiduciae, et in requie opulenta. Haec impii Judaei pervertentes, dicunt implenda esse post bella Og et Magog, in aurea Jerusalem, quando cum rege suo David in pace sedebunt mille annis, de quorum fabulis nihil curamus.

cc Et erit haec plaga. " Tangit hic profectum Ecclesiae in duobus, scilicet in destructione malorum, et conversione paenitentium, ibi, " Et omnes qui reliqui fuerint, "

De destructione malorum tria dicit, scilicet percussionem eorum in membris quibus peccaverunt, admirationem bonorum, ibi, " In die illa erit tumultus : " et exterminationem malorum incorrigibilium, ibi, " Sic erit ruina equi. "

" Et haec, " scilicet quae nunc dicetur, cc erit plaga, " hoc est, percussio, " qua percutiet Dominus, " hoc est, puniet, " omnes gentes, " hoc est, gentiliter viventes, " qui pugnaverunt adversus Jerusalem, " hoc est, contra Ecclesiam. Jerem, XXX, 1.2: Insanabilis fractura tua, pessima plaga tua. Et paulo post, V. 14 : Percussi te castigatione crudeli, propter multitudinem iniquitatis tuae. Et determinat plagas et membra quae plagantur. " Tabescet caro. " Quod in vivo est virus vel pus, in mortuo est tabes: caro autem medium tactus est, in quo est delectatio malorum. Et est sensus : Caro in qua in malo delectabantur, in tabem convertetur. " Uniuscujusque stantis super pedes suos, " adhuc vivi scilicet, ut sentiat paenas suas et doleat: stare enim pertinaciam significat, pedes affectus. Job, XXXIII, 21 et 22 : Tabescet caro ejus, et ossa quae tecla fuerant, nudabuntur. Appropinquavit corruptioni anima ejus, et vita illius mortiferis. II Machab. IX, 9, legitur de carnibus Antiochi, quod vermes scaturiebat. Act. XII, 23, de Herode legitur, quod

. percussit eum Angelus Domini, et consumptus vermibus exspiravit, eo quod contra Deum et Ecclesiam pugnaverat. " Et oculi ejus, " quibus scilicet terribiliter Sanctos intuiti sunt, vel oculi interiores quibus mala quae contra Sanctos fecerunt, praeviderunt et ordinaverunt, " contabescent, " adhuc viventibus eis, " in foraminibus suis, " hoc est, in re

ceptaculis oculorum ejus. Hujus exemplum est in eo qui dicebatur Elymas magus, Act. XIII, 10 et 11, cui dixit Paulus: 0 plene omni dolo, et omni fallacia,fili diaboli, inimice omnis justitiae, non desinis subvertere vias Domini rectas. Et nunc ecce manus Domini super te, et eris caecus, non videns solem usque ad tempus. Et confestim cecidit in eum caligo, et tenebrae, etc. Proverb. XXX, 17 ; Oculum, qui subsannat patrem, e t qui despicit parium matris suae, effodiant eum corvi de torrentibus, ei comedant eum filii aquilae. " Ei lingua eorum, " qua amare contra Deum et sanctos locuti sunt, " contabescet in ore suo, " supple, adhuc viventibus eis. Psal. XXX, 19 : Muta fiant labia dolosa, quae loquuntur adversus justum iniquitatem, in superbia, et in abusione.

Et subdit de admiratione justorum in plagis istis :

" In die illa erit tumultus. " Ala translatio, " stupor : " sed quia tumultus in malo accipitur, propter hoc addit : " Domini magnus in eis, " ut per adjunctum ad bonam significationem trahatur. Et est sensus, quod boni admirantes, tumultum excitabunt de plagis Domini. Jerem.II, 12 : Obstupescite, caeli, super hoc. " Et apprehendet vir, " supple, plagatus " manum proximi sui, " quaerens scilicet auxilium et sustentationem. Job, XIX, 21 : Miseremini mei, miseremini mei, saltem vos, amici mei, quia manus Domini tetigit me. " Et conseretur manus ejus, " scilicet, plagati, " super manum proximi sui, " supple, non plagati. Hieronymus : " Prae formidine " et malorum pondere, quae scilicet ad-" venient. " Ad Roman. XV, 1 : Debemus nos firmiores imbecillitates infirmior um sustinere, et non nobis placere. Ad Galat.VI, 2 : Alter alterius onera portate.

Sed quia posset credi, quod non pugnarent contra Ecclesiam, nisi extra Ecclesiam existentes, ideo subdit :

" Sed et Judas pugnabit adversus Jerusalem, " falsus scilicet Christianus ore. confitens, et vita negans. Ad Tit, I, 16 : Confitentur se nosse Deum, factis autem negant. Cantic. I, 5 : Fi III matris meae pugnaverunt contra me. " Et congregabuntur, " concessa scilicet victoria a divina virtute, " divitiae omnium gentium in circuitu, " scilicet ad. Ecclesiam. Isa. lx, 5 : Tunc videbis ei afflues, mirabitur ei dilatabitur cor tuum, quando conversa fuerit ad, te multitudo maris, fortitudo Gentium venerit tibi. Et enumerat in quibus sunt divitiae : " Aurum, " sapientiae scilicet, " et argentum, " eloquentiae scilicet. Aggaei, II, 9 et 10 : Meum est argentum, ei meum est aurum, dicit Dominus exercituum. Magna erit gloria domus istius novissimae plus quam primae, " Et vestes multae satis, " virtutum scilicet, in. decore conversationis. Exod, in, 22 : Postulabit mulier avicina sua, et ab hospita sua, vasa argentea et aurea, ac vestes : ponetisque eas super filios et filias vestras, ei spoHabitis aegyptum , Ecclesia enim multa talia spolia aj Philosophis Gentilium habuit, tam in sapientia quam in eloquentia et doctrina virtutum. Quod autem dicit, satis, notat quod haec sumenda sunt ad sobrietatem fidei. Ad Roman. XII, 3 : Non plus sapere quam oportet sapere, sed sapere ad sobrietatem.

Et subdit de destructione malorum sub differentiis peccatorum generalibus : " Et sic, " id est, posito hoc, " ruma erit, " hoc est, casus vel a peccato, vel a vita, ut (sicut dicit Bernardus) fortiter vel ritus, vel natio deleatur ! " equi, " id est, praecipitis audaciae in concupiscentiam et in malum. Psal. XXXII, 17 : Fallax equus ad salutem. Isa. XXXI, 1 : Vae qui descendunt in aegyptum ad auxilium, in equis sperantes ! " Et muli, " supple, erit ruina, qui significat sterilem in omni bono. Jerem, XXII, 30 : Scribe virum istum sterilem, virum qui in diebus suis non prosperabitur. " Ei ca- - meti. " Camelus monstruosum animal, gibbosum et deforme, avarum significat, qui etiam ruet vel a vitio, vel a natura. Eccli, X, 9 : Avaro nihil est scelestius. Et paulo post, V. 10 : Hic enim et animam suam venalem habet, quoniam in vita sua projecit intima sua. Matth, XIX, 24 : Facilius est camelum per foramen acus transire, quam divitem intrare in regnum caelorum . " Ei omnium jumentorum , " hoc est, bestialium hominum, " qui fuerint in castris illis, " scilicet pugnantibus contra Ecclesiam, vel Jerusalem, " sicut ruina haec, " id est, cadent sicut ea quae nominata sunt. Isaiae, III, S : Irruet populus, vir ad virum. Haec Judaei dicunt futura esse in interfectione Gog et Magog .

" Et omnes qui reliqui fuerint. " Tangit hic devotionem conversorum ad Ecclesiam in duobus, scilicet in celebratione festivitatum, et in sacrificiis, ibi, " In die illa erit quod super fraenum equi est."

In primo duo dicit, scilicet praemium religionem celebrantium, et paenam non. celebrantium.

" Et omnes qui reliqui fuerint, " id est, relicti non ruentes, " de universis gentibus, " ad fidem scilicet Ecclesiae conversis. Psal. LXXXI, 8 : Surge, Deus, judica terram : quoniam tu haereditabis in omnibus gentibus, " Quae venerunt contra Jerusalem, " verbo scilicet, vel exemplo impugnantes Ecclesiam. Psal. XXXIV, 1 : Expugna impugnantes me. " Ascendent " gradibus virtutum, " ab anno in omnum, " hoc est, per singulos annos. Annus qui duodecim renovationes habet in luna ex lumine solis, doctrinam significat duodecim Apostolorum, quae facit ut ascendant homines in Jerusalem. Isa. II, 2 : Fluent ad eum omnes gentes, " Ut adorent Regem, Dominum exercituum. " Deuter, VI, 13 : Dominum Deum tuum timebis, ei illi soli servies. Psal. XLIV, 12 : Ipse est Dominus Deus tuus, et adorabunt eum. " Et celebrent festivitatem tabernaculorum, " in suae scilicet peregrinationis commemorationem. Ad Hebr, XI, 13 : Confitentes quia peregrini et hospites sunt super terram, I Petr. II, 11 : Obsecro vos tamquam advenas et peregrinos, abstinere vos a carnalibusdesiderIIs .Pasal. XXXVIII, 13 : Advena ego

sum apud te, et peregrinus, sicut omnes patres mei.

Et subdit de paena non ascendentium : " Et erit. " Confirmatio est sequentium. " Qui non ascenderit de familiis terrae, " sive cognationibus, " ad Jerusalem, " id est, ad Ecclesiam. Psal. CXXI, 4 : Illuc ascenderunt tribus, tribus Do-mini : testimonium Israel ad confitendum nomini Domini. Isa. lx, 12 : Gens et regnum quod non servierit tibi, peribit : et gentes solitudine vastabuntur. " Ut adoret Regem, Dominum exercituum. " Joan. IV, 23 : Veri adoratores adorabunt Patrem in spiritu et veritate. " Non erit super eos imber, " Dominicae scilicet benedictionis. Amos, IV, 7 : Plui super unam civitatem, ei super alteram civitatem non plui. Isa. v, 6 : Nubibus mandabo ne pluant super eam imbrem.

" Quod et si familia aegijpti non ascenderit. " aegyptum specialiter nominat et non alias gentes : quia aegyptus maeror vel tenebrae interpretatur, et ex maerore significat peccantes ex infirmitate, ex tenebris autem peccantes ex ignorantia : ut ergo sciatur quod tales non excusantur ad minus a toto, propter hoc ponit aegyptum. " Et non venerit, " supple, ad adorandum, " nec super eos erit, " supple, imber. Aggaei, i, 10 : Propter hoc super vos prohibiti sunt caeli ne darent rorem, " Sed erit ruina, " talium scilicet, " qua percutiet Dominus omnes gentes. " Isa. XIX,4. : Tradam aegyptum in manu dominorum crudelium. " Quae non ascenderint ad celebrandam festivitatem tabernaculorum. " Tales enim domum patriam quaerunt In terra, et de caelesti patria non curant. Isa. XXIV , 17 : Formido, ei fovea, et laqueus super te, qui habitator es terrae. Jerem. XVII, 13 : Recedentes a te in terra scribentur.

" Hoc erit peccatum aegypti, " hoc est, reputabitur in peccatum his qui peccant ex Infirmitate vel ignorantia. Deuter. XXXII, 5 : Peccaverunt ei, et non filii ejus in sordibus. " Et hoc peccatum omnium gentium. " Ad Roman. III, 23 : Omnes peccaverunt, et egent gloria Dei. " Quae non ascenderint ad celebrandam festivitatem, tabernaculorum. " Nahum, I, 15 : Celebra, Juda, festivitates tuas. psal. LXXV, 11 : Reliquiae cogitationis diem festum a gent tibi.

Et subdit de cultu :

" In die illa, " clarente scilicet gratia, " erit quod super fraenum equi est. " Equus praecipitem concupiscentiam significat, fraenum autem continentiam rationis. Isa. XLVIII, 9 : Laude mea infr aenabo te, ne intereas. Psal. XXXI, 9 : In camo et fraeno maxillas eorum constringe, qui non approximant ad te. " Sanctum Domino, " id est, sanctificatum et oblatum. Hieronymus : " Decor phalera-" rum ad cultum Dei referendus est. " Idem in originali : " Exposuit hoc qui-" dam de clavis Dominicae crucis, e qui-" bus Constantinus Augustus fraenos " equo suo fecerit, eosque sanctum Do- " mini vocari. " Et Infert, reprobando hoc : " Audivi quidem rem pio sensu " dictam, sed ridiculam. " " Et erunt lebetes, " quae significant corda ferventia charitate " in domo Domini, " supple, existentes, " quasi phialae, " mutatae scilicet de nigro adusto In lucem phi.alarum sive lampadarum, sicut de Maria Magdalena cantatur, quod fit ex lebete phiala. Cantic. VIII, 6 : Lampades ejus lampades ignis atque flammarum. " Coram altari, " quod Dominum Jesum Christum significat. Isaiae, XIX, 19 : Erit altare Domini in medio terrae aegypti, et titulus Domini juxta terminum ejus." Et erit omnis lebes in Jerusalem, " hoc est, omnis generis : et significat corda Doctorum et Sacerdotum omnia genera cruditatum peccatorum ad gustum salutarem decoquentia. 1 Reg. II, 16 : Incendatur primum juxta morem hodie adeps, ei tolle tibi quantumcumque desiderat anima tua. " Et in Juda, " hoc est, confitens Deo et glorificans eum, " sanctificatus Domino exercituum, " supple, erit. Psal, CXIII, 2 : Facta est Judaea sanctificatio ejus. Lucae, I, 75 :

In sanctitate, ei justitia coram ipso. " Et venient omnes immolantes, " id est, immolare volentes. Ad Roman. XII, 1 : Obsecro itaque vos, fratres, per misericordiam Dei, ut exhibeatis corpora vestra hostiam viventem, sanctam, Deo placentem. Psal. XXVI, 6 : Circuivi, et immolavi in tabernaculo ejus hostiam vociferationis. " Et sument ex eis, " lebetibus scilicet. Quilibet enim venit ad suum Confessorem. " Et coquent in eis, " ut scilicet cruditatem peccati amittat per calorem paenitentiae et charitatis. Psal. XXXVIII, 4 : Concaluit cor meum intra me, et in meditatione mea exardescet

ignis. " Et non erit mercator ultra. " Expulit Dominus vendentes et ementes de templo . " In domo Domini exercituum. " Mercator dicitur vel hypocrita qui pro laude vendit, vel simoniacus, vel ad litteram negotiator. " In die illo, " lucente scilicet. Chrysostomus : " Qui " mercator est, expellatur ab Ecclesia, " scriptum est enim : Quoniam non cccc gnovi negotiationem . " Joan. II, 16 : Auferte ista hinc, et nolite facere domum Patris mei domum negotiationis. Jerem. VII, 11 : Numquid spelunca latronum facta est domus ista, in qua invocatum est nomen meum ?

D. ALBERTI MAGNI,

EPISCOPI RiTlSBONENSlS,

DOCTRINA TOTO ORBE CELEBERRIMI,

ORDINIS PRAEDICATORUM,