IN CAPUT IV OSEE

ENARRATIO.

" Audite verbum Domini, filii Israel, " Post similitudines inductas inducit prophetiam juxta similitudinem sumptam, et more Prophetali dividitur in duas partes. In prima ponit terrorem peccantium : in secunda consolationem paenitendum, infra, XIV, 2, ibi, " Convertere, Israel, " Anterior pars in duas dividitur, in quarum prima ostendit fornicationem in abundantia peccatorum : in secunda spe-

vestrae, et sponsae vestrae adul-

14. Non visitabo super filias vestras cum fuerint fornicatae, et super sponsas vestras cum adulteraverint, quoniam ipsi cum meretricibus conversabantur, et cum effaeminatis sacrificabant : et populus non intelligens vapulabit.

15. Si fornicaris tu, Israel, non delinquat saltem Juda : et nolite ingredi in Galgala, et ne ascenderitis in Bethaven, neque iuraveritis : Vivit Dominus 1

16. Quoniam sicut vacca lasciviens declinavit Israel : nunc pascet eos Dominus, quasi agnum in latitudine.

17. Particeps idolorum Ephraim : di-

18. Separatum est convivium eorum : fornicatione fornicati sunt : dilexerunt afferre ignominiam protectores ejus.

19. Ligavit: eum. spiritus in alis suis, et confundentur a sacrificiis suis.

cialiter reprehendit auctores alios inducentes in peccatum, infr a, V, I,ibi, c( Audite hoc, sacerdotes. "

Prima adime in duas. In prima exaggerat reprehensionem a multitudine peccatorum : in secunda coaptat hoc ad similitudinem fornicationum, ibi, V, 10 : " Fornicati sunt, et non cessaverunt, "

Prima adime in duas. In prima tangit peccatorum multitudinem : in secunda, peccantium, incorrigibilitatem, ibi, V, 4 : " Verumtamen unusquisque non judicet. "

In prima duo sunt, provocatio scilicet ad judicium, et causa judicii, ibi, " Non est enim veritas. "

Dicit ergo : " Audite verbum Domini. " Audite, inquam, intus ad perceptionem. Matth. XIII, 9 : Qui habet aures audiendi, audiat, Isa. lv, 2 : Audite audientes me. " Verbum, " quod fons sapientiae est ad intellectus illuminationem. Eccli. I, 5 : Fons sapientiae verbum Dei in excelsis, " Domini, " qui auctoritatem habet : Dominus enim audiendus est. Isa. I, 2: Audite, caeli, et auribus percipe, terra, quoniam Dominus locutus est. " Filii Israel, " ut scilicet tanti patris vos probetis esse imitatores. Israel enim et vidit et audivit Dominum. Genes. XXXII, 30 : Vidi Deum facie ad faciem, et salva facta est anima mea. Isa. XLIV, 1 : Ei nunc audi, Jacob, serve meus, et Israel, quem elegi.

Et subjungit causam quare audiendus sit : " Quia judicium Domino, " supple, est, et judicium discussionis, et convictionis. Mich. VI, 1: Audite quae Dominus loquitur: Surge, contende judicio adversum, montes, et audiant colles vocem tuam. " Cum habitatoribus terrae, " id est, contra habitatores terrae : et dicuntur terrae habitatores, terrenorum amatores. Mich. VI, 2 : Audiant montes judicium Domini, ei fortia fundamenta terrae : quia judicium Domini cum populo suo, et cumflsracl dijudicabitur. Isa. XXIV, 17: Formido, et fovea, et laqueus super te, qui habitator es terrae.

Et subdit causam quia judicanda est. Primo in speciali peccato cordis, et oris, et operis. Et secundo in generali, deinde populo convicto internimatur paenam.

Peccatum cordis exaggerat tripliciter, scilicet in defectu veritatis rectificantis, et defectu misericordiae ad proximum, inclinantis, et defectu scientiae ad Deum ordinantis.

" Non est enim veritas. " Veritas hic dicitur rectitudo rectificans omnia, quia ad vitam, et ad judicium, et ad doctrinam pertinent. Dicit enim Augustinus, quod ((veritas est rectitudo sola mente percepit tibilis," qua scilicet mens quae a mensu- rando dicitur, omnia deducit ad rectum. Isa. XXXVIII, 3 : Obsecro, Domine, memento, quaeso, quomodo ambulaverim coram te in veritate. Joan. VIII, 31 et 32 : Si vos manseritis in sermone meo, vere discipuli mei eritis : et cognoscetis veritatem, et veritas liberabit vos. Joan. III, 21 : Qui facit veritatem, venit ad lucem, ut manifestentur opera ejus, quia in Deo sunt facta. " Et non est misericordia, " inclinans scilicet ad compassionem sui vel proximi. Jerem. VI, 23 : Crudelis est, et non miserebitur. Thren. iv, 3 : Filia populi mei crudelis, quasi struthio in deserto, cujus naturae dicitur esse, quod etiam propriis ovis non miseretur. Job, XXXIX, 14 et 15 : Struthio... derelinquit ova sua in terra. Obliviscitur quod pes conculcet ea, aut bestia agri conterat. " Et non est scientia Dei in terra. " Scientia dicitur habitus et virtus faciens scire quae ad Deum justa sunt, haec non est in terra, hoc est, in terrenis cordibus. Job, XXI, 14 : Dixerunt Deo : Recede a nobis, et scientiam viarum tuarum nolumus. Jerem. IX, 6 : Renuerunt scire me. Econtra dicit Apostolus, I ad Corinth. II, 2 : Non ad judicavi me scire aliquid inter vos, nisi Jesum Christum, et hunc crucifixum.

" Maledictum. " Tangit peccata verbi, maledictum scilicet, et mendacium. Maledictum est idem quod male dictum, et est perversus actus in verbo. " Ei mendacium, " quod est perversus actus in verbo cum injuria proximi. Ad Ephes. IV, 29 : Omnis sermo malus ex ore vestro non procedat: sed si quis bonus est ad aedificationem fidei, ut det gratiam audientibus. Mendacium autem quia deceptio est, cum injuria proximi est. Ad .Ephes, IV, 25 : Propter quod deponentes mendacium, loquimini veritatem unusquisque cum proximo suo.

Et subdit de peccatis operis : " Et homicidium, " quod est injuria proximi in substantia individui. Exod. XX, 13 : Nonoccides. " Et furium, " quod est injuria proximi in eo quod sustentat substantiam individui. Exod. xx, 15: Non furtum facies. " Et adulterium inundaverunt. " Adulterium, quod est injuria proximi in eo quod est ordinatum ad propagationem speciei. Exod. xx, 14: Non moechaberis.

Et subjungit generaliter : " Et sanquis sanguinem tetigit. " Sanguis hic dicitur corruptio sanguinis. Unde quia de corruptione sanguinis peccata oriuntur, idem est dicere, quod corruptela peccati peccatum attraxit. Psal. l, 16 : Libera me de sanguinibus, Deus, Deus salutis meae.

Et exaggerat in paena hic quod dixit in culpa.

" Propter hoc lugebit terra, " per metonymiam, hoc est, terreni. Peccatum enim non nisi luctum afferre potest. Ad Romam VI, 26 : Quem fructum habuistis tunc in illis, in quibus nunc erubescitis. Jerem, VI, 26 : Luctum unigeniti fac tibi, planctum amarum, ut scilicet in paenis lugeant, qui in deliciis, in malis gaudiis vixerunt. Matth, v, 5 : Beati, qui lugent : quoniam ipsi consolabuntur. " Et infirmabitur omnis qui habitat in ea. " Dupliciter infirmabitur : uno quidem modo, quia cum haec ad usum homini creata sint, deficiente habitatore et ipsa deficient, et haec est sententia Augustini. Glossa : " Naturale est, ut ba" bitatore sublato, bestiae quoque et vo" lucres caeli et pisces deficiant, haec enim " propter hominem creata sunt, et ho-" mine deficiente deficiunt. " " In bestia agri, et in volucre caeli. " Bestiae dicuntur quasi vastiae, et signant tyrannos : volucres autem quasi volubiles dictae, leves signant et ambitiosos. Psal. cxlviii, 10 : Bestiae, et universa pecora ; serpentes, et volueres pennatae, " Sed et pisces mariscongregabuntur. " Tres sunt fines terrenoram, divitiae, deliciae, et honores. Per avaros enim qui divitias concupiscunt signantur bestiae, quia omnia vastant : volucres ambitiosos signant, quia sublimia petunt. Matth. xiii, 4 : Venerunt volucres caeli, ei comederunt ea. Pisces autem signant voluptuosos qui deliciis intendunt. Psal. VIII, 9 : Volucres caeli, et pisces maris, qui perambulant semitas maris. In. aquis enim voluptatum nutriuntur.

" Verumtamen, " Hic tangit de incorrigibilitate. " Verumtamen unusquisque non judicet, " sanctus scilicet impium, quoniam correptionem non suscipit, et ideo correptio desperata est, propter quod judicium correptionis inutile est. Eccli. XXI, 7 : Qui odit correptionem, vestigium est peccatoris. " Et non arguatur vir, " vires scilicet habens in peccatis, quia redargutionem non suscipit. Contra quod dicitur, Eccli. xx, 1 : Quam bonum est arguere, quam irasci ! Psal. cxl, 5 : Corripiet me justus in misericordia, et increpabit me.

Et subjungit causam : " Populus enim tuus, " non meus, " sicut hi qui contradicunt sacerdoti. " Sacerdos enim sanctitate et reverentia audiendus erat, et contradicere sibi nefas.erat. Thren, v, 12 : Facies senum non erubuerunt. Isa. XXIV, 2 : Et erit sicut populus, sic sacerdos. Ita enim facile contradicitur Sacerdoti sicut uni de populo,cujus ratio redditur in Psal. XIII, 1 et seq., quia scilicet Sacerdotes declinant in consensum peccati populi .

" Et corrues hodie. " Paena est, et dicit " hodie, " quia in praesenti, durante scilicet praesentium vita. Psal. xxxv, 12 et 13 : Non veniat mihi pes superbiae : ei manus peccatoris non moveatme. Ibi ceciderunt qui operantur iniquitatem. Isa. III, 5 : Irruet populus, vir ad virum. " Et corruet etiam Propheta tecum, " dupliciter, bonus et malus. Malus, quia confortavit populum ad malum. Isa. IX, 15 : Propheta docens mendacium, ipse est calida. Unde Septuaginta in hoc loco sic habent : " Ut nullus necc que judicetur neque arguatur quis-" quam : populus enim meus quasi Sa-" cerdos cui contradicitur, et inlirmabi-" tur per diem, et infirmabitur etiam " Propheta tecum, " Hieronymus : " Quod dicit, hodie, aut praesens tempus " signat, aut non fraude et insidiis, sed " clare luce in captivitatem deducendos. " Significat autem, quod nec in hac die de " vita securi sumus. " Luc. XIX, 42 : Et quidem in hac die tua, quae ad pacem tibi. Unde mortui introducuntur loquentes ad vivos, Eccli. XXXVIII, 23 : Memor esto judicii mei : sic enim erit ei tuum : mihi fieri, et tibi hodie. Unde innuit, quod non expedit differre conversionem, Eccli. v, 8 : Non tardes converti ad Dominum. Et Martialis coquus :

Non est, crede mihi, sapientis dicere, Vivam. Sera nimis vita est crastina, vive hodie.

Prophetae enim boni peccato populi corruunt propter compassionem, quia non recedunt ab eis. II Reg. XVIII, 33 : Quis mihi tribuat ut ego moriar pro te, Absalom fili mi ! fili mi Absalom ! Prophetae autem mali merito peccati puniuntur. Isa. IX, 15: Propheta docens mendacium, ipse est cauda,

" Nocte tacere. " Quia scilicet peccatum inundavit et correctio desperata est, non est nisi securim ponere ad radicem arboris . Et ideo subdit hic de paena, et dicit quatuor, scilicet quod acerbitas obmutescere Iaciet, quod omnes involvet, quod. Sacerdotis a populo nulla erit dis- tinctio, et quod paenae ad peccatum erit proportio, et haec per ordinem sunt in

littera.

Dicit igitur : " Nocte, " praesentis scilicet tribulationis. Nox enim a nocendo dicitur, et ablativus construitur in habitudine causae efficientis, " tacere, " hoc est, obmutescere, " feci matrem, tuam, " Synagogam scilicet. Dicitur autem nox angustia, quia nocet ad libere utendum sensibilibus delectationibus. Mater autem dicitur Synagoga, et quilibet de populo dicitur filius. Hieronymus : " Tam gra-" ve erit hoc malum, quod in hac nocte, " hoc est, in tenebris et in angustia cap-" tivitatis non audebit quisquam pro-" ferre malum suum coram hostibus, sed " populus comprehensus tabescet silen" tio. I Reg. ii, 9 : Impii in tenebris conticescent. Sap. xvii, 17 : Una catena tenebrarum omnes erant colligati. Hoc plangit Jeremias, Thren, iii, 2 : Me minavit, et adduxit in tenebras, et non in lucem. Job, iii, 8 : Noctem illam tenebrosus turbo possideat .

Et quia metaphorice locutus est, ideo exponendo subdit: " Conticuit populus meus, " hoc est, Synagoga quae mater vocabatur. Psal. lxii, 12: Obstructum est os loquentium iniqua. Thren. iii, 28 : Sedebit solitarius, et tacebit. Matth. XXII, 12 : At ille obmutuit. Et exponit metaphoram noctis : " Eo quod non habuerit scientiam, " intus scilicet cor tamquam dies illustrantem. Sapient, XVII, 20 : Solis illis superposita erat gravis nox, imago tenebrarum, quae superventura illis erat. Ipsi ergo sibi erant graviores tenebris. Congruum enim fuit, ut de nocte interiori ad exteriorem noctem carceris ducerentur. Matth, XXII, 13 : Ligatis manibus et pedibus ejus, mittite eum in tenebras exteriores : ibi erit fletus, et stridor dentium. Psal. lxxxi, 5 :

Nescierunt, neque intellexerunt, in tenebris ambulant. Lex enim et prophetiae sapientiae divinae lumen sunt. Sap. XVIII, 4 : Inclusos custodiebant filios tuos, per quos incipiebat incorruptum legis lumen saeculo dari.

Et quia adhuc metaphorice locutus est, ulterius explanat: " Quia tu scientiam repulisti. " Aliud est enim, ignorare, et aliud scire nolle. Joan. III, 19 : Lux venit inmundum, ei dilexerunt homines magis tenebras quam lucem. Psal. XXXV, 4 : Noluit intelligere ut bene ageret. I Reg. II, 12 et 13 : Filii Heli, filii Belial, nescientes Dominum, neque officium sacerdotum ad populum. Et hoc est quod sequitur : " Repellam te, ne sacerdotio fungaris mihi. " Augustinus super epistolam Jacobi: " In officio sa-" cerdotis non potest non peccare qui " non habet scientiam. " Et litteraliter loquitur de illis sacerdotibus qui a Jeroboam e populo propter munera assumpti sunt ad idola, repulsis sacerdotibus Dominih Haec repulsio etiam illis sacerdotibus dicitur, qui consentiunt in malis subditis suis. Hoc signatur, Jsa. XXII, 15 et seq., per repulsionem Sobnae, qui fuit praepositus templi. Sobna enim divertens vel diuerticulum interpretatur. Unde, ibidem, V. 19, dicitur: Expellam te de statione tua, et de ministerio tuo deponam te. Hinc ortum habuit Jus quod dicit, ((propter ignorantiam electum in Episcopum esse deponendum. "

Et explanat ulterius : " Et " supple, quia " oblita es legis Dei tui, " quae scilicet incorruptum lumen facit in corde. H ad Cor. IV, 6 : Deus, qui dixit de tenebris lumen splendescere, ipse illuxit in cordibus nostris. Psal. i, 2 : In lege ejus meditabitur die ac nocte. " Obliviscar filiorum tuorum et ego, " id est, a corde repellam quod non liberem Psal. LXXXVII, 8 : Quorum non est memor amplius: et ipsi de manu tua repulsisunt. Haec sub eadem metaphora et sub eisdem auctoritatibus ad ignorantes et in infernum condemnandos referuntur. Job, III, 4: Dies ille vertatur in tenebras, non requirat eum Deus desuper, et non illustretur lumine.

Et subdit, quod omnes involvet, ut sicut similes sunt in culpa, sic similes fiant in poena. Et hoc est: " Secundum multitudinem eorum sic peccaverunt mihi, " Hieronymus : " Quasi quot ho-" mines habuit Israel, tot aras exstruxit ((daemonibus. " Psal. XIII, 3 : Omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunt: non est qui faciat bonum. Jerem. v, 1 : Circuite vias Jerusalem, et adspicite, et considerate, et quaerite in plateis ejus, an inveniatis virum facientem judicium et quaerentem fidem: et propitius ero ei.

Et propter hoc subdit generalem paenam : " Gloriam eorum, " hoc est, id in quo gloriantur, "in ignominiam commutabo, " captivitatis scilicet vel damnationis. I MachaJb. I, 42 : Secundum gloriam ejus multiplicata est ignominia ejus, A.poc. XVIII, 7 : Quantum glorificavit se, et in deliciis fuit, tantum date illi tormentum et luctum.

Et ne credatur Sacerdos distingui propter ordinem, subdit: " Peccata populi mei comedent, " supple, Sacerdotes, hoc est, pro peccatis oblata avide devorabunt et in deliciis consument. Unde de Sobna, Isa. XXII, 13, dicitur : Ecce gaudium et laetitia, occidere vitulos, et jugulare arietes, comedere carnes, et bibere vinum: Comedamus, et bibamus. " Et ad iniquitatem subleuabunt animas eorum, " malo scilicet exemplo, et doctrinae subversione. Unde Malach. II, 8, dicitur Sacerdotibus : Vos autem recessistis de via, et scandalizastis plurimos in lege.

" Et, " supple, ideo " sicut populus, " supple, punietur " sic erit sacerdos, " et plus. Sap. VI, 7 : Exiguo conceditur misericordia : potentes autem potenter tormenta patientur. Isa. XXIV, 2 : Et erit sicut populus, sic et sacerdos.

Et subdit de paenae proportione contra culpam : " Et visitabo, " Visitare est frequenter ad virum reducere, ut actus et circumstantiae et fines circumspiciantur. Et hoc est quod hic dicitur: " Super eum, " hoc est, ad opprimendum eum, " vias ejus, " opera scilicet. Isa. XXIV, 21 : Visitabit Dominus super militiam caeli in excelso. Isa. XIII, 11 : Visitabo super orbis mala. Psal. LVIII, 6 : Intende ad visitandus omnes gentes : non miserearis omnibus, qui operantur iniquitatem. Viae autem sunt opera. Prov. IV, 19 : Via impiorum tenebrosa : nesciunt ubi corruant.

Et ne credatur, quod tantum opera condemnet, subinfert: " Et cogitationes ejus reddam ei, " id est, cogitationes condemnabo. Hieronymus : " Non solum " enim opus, sedet cogitatio operis mali " paenas luit.)) Ad Hebr. IV, 12 : Discretor cogitationum et intentionum, cordis.

Et subdit paenam de tanta culpa : " Et comedent, et non saturabuntur : " in obsidione scilicet civitatis, non de tritico et vino, sed immundissimo cibo. Deut. XXVIII, 56 et 57 : Tenera mulier, et delicata,quae super terram ingredi non valebat, nec pedis vestigium figere propter mollitiem et teneritudinem nimiam, invidebit viro suo, qui cubat in sinu ejus, super filii et filiae suae carnibus, et illuvie secundarum, quae egrediuntur de medio feminum ejus, ei super liberis qui eadem hora nati sunt. Glossa tamen dicit, quod ((iniquitas non satiat, sed. ju-" stitia. " Matth. v, 6 : Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam,: quoniam ipsi saturabuntur. Prov. XIII, 25 : Justus comedit, et replet animam suam: venter autem impiorum insaturabilis. Eccli. XIV,

9 : I asatiabilis oculus cupidi in parte quitafis: non satiabitur, donec consumat are faciens animam suam.

" Fornicati sunt. " Tangit hic eorum quae dicta sunt adaptationem ad similitudines praemissas, ostendens quomodo luxuriari in idolis et delectabilibus fornicatio est. Et circa hoc dicit duo, scilicet forn icationem, tionem decem tribuum, et revocationem a fornicatione duarum, ibi, V. 15 : "Si fornicaris tu, Israel.

Dicit autem quinque in prima, scilicet quod fornicati sunt, in quo, et ubi, et subjungit paenam fornicationis et impunitatem eorum qui fornicantur corporaliter, in paenam fornicationis spiritualis.

" Fornicati sunt, " per idola et delectabilia defluentes, haec enim est fornicatio spiritualis, " et non cessaverunt, " quia libido inexplebilis est etiam viribus deficientibus, ut dicit Hieronymus. Jerem. II, 24 : Omnes, qui quaerunt eam, non deficient : in menstruis ejus invenient eam. " Quoniam Dominum dereliquerunt in non custodiendo, " supple, praecepta ejus. Isa. I, 4 : Dereliquerunt Dominum, blasphemaverunt sanctum Israel, abalienati sunt retrorsum.

Et subjungit rationem : " Fornicatio, " in amore scilicet delectabilium vel idolorum, " et vinum, " oppilans scilicet mentem in delectatione mundialium gaudiorum, " ei ebrietas " saeculi vanitatum et deliciarum, " auferunt cor, " hoc est, regnum cordis. Unde Poeta :

Nox et amor, viriumque nihil moderabile suadent : Illa pudore caret, liber amorque metu.

Item, Poeta alius :

Omnis amor caecus,non est judex amor aequus : Inde formae pecus congerit omne decus.

cc Et vinum, " temporalis scilicet ju- cunditatis. Ad Ephes, v, 18 : Nolite inebriari vino, in quo est luxuria. "? ebrietas, " vel extra briam vel extra briantcm, accepta bria mensura. Brians autem est scyphus sufficiens naturae hominis ad bibendum, et sicut dicit Hieronymus, " est hic emphasis. " Corporale enim refertur ad res spirituales, et auferre cor, est auferre regnum cordis. Quod enim fornicatio cor auferat, per hoc patet quod dicit Homerus : " Idoli " complicatrix Venus et cingulum Ve-"neris, hoc est, concupiscentia furata " est mentem valde sapientium. " Quod vinum auferat, Prov. XX, 1 : Luxuriosa res vinum, et tumultuosa ebrietas: quicumque his delectatur, non erit sapiens. Quod ebrietas auferat, per se patet, quia ebrii insani sunt. Ad Ephes. v, 18: Nolite inebriari vino, in quo est luxuria.

In quo autem ita. luxuriati sint, subdit: "Populus meus in ligno suo interrogavit, " hoc est, in idolis ligneis quae sine vita sunt, " et baculus ejus annuntiavit ei. " Hieronymus " Genus erat " divinationis quod fiebat in ligno et " baculo, quo futurorum captabantur " auguria. " Unde et in Ezechiele legitur, cap. XXI, 21 : Stetit rex Babylonis in bivio, in capite duarum viarum divinationem quaerens, commiscens sagittas. Et hoc est genus divinationis, quod radomantia vocatur, ubi scilicet sagittae vel hastulae commiscentur, et diversis eventibus et nominibus inscribuntur, et postea casu levantur, et quaecumque occurrunt ad illius omen actus diriguntur. Et hoc est quod hic dicit. Isa. XIII, 19 : Cum dixerint ad vos : Quaerite a pythonibus, et a divinis: qui strident in incarnlationibus suis, supple, respondere : Numquid non, populus a Deo suo requiret, visionem scilicet, pro vivis a mortuis ?

Et subjungit causam quare tam fatuas habebant interrogationes : " Spiritusenim fornicationum decepit eos, " vel. spiritus scilicet malignus, vel proprius delectabili fornicationis informatus, ille enim spiritus multos decipit. Daniel. XIII, 56 : Species decepit te, et concupiscentia subvertit cor tuum. Et ideo sequitur : " Et fornicati sunt a Deo suo, " per luxum scilicet diversorum delectabilium defluxerunt. Isa. XXIV, 4 : Defluxit orbis, infirmata est altitudo populi terrae.

Ubi autem, subdit: " Super capita montium, " ubi scilicet Iovi sacrificabatur. Psal. LXXVII, 58 : In iram concitaverunt eum in collibus suis. " Sacrificabant, " Jovi scilicet, " et super colles, " inferiores scilicet, ubi diis inferioribus sacrificabant, diis scilicet quos putabant inferiorum dignitatum habere potestatem. Jerem. III, 6: Abiit sibimet super omnem montem excelsum, " Accendebant thymiama ," sicut dicitur, Exod. XXX, 1 et seq. De quatuor aromatibus componebatur, stacte scilicet, et onycha, gaibano, et thure lucidissimo aequalis ponderis, quod non licebat offerre nisi soli Deo, quia devotionem cordis et orationis non licet offerre nisi Deo. " Subtus quercum, " quae cibum fert porcorum, hoc est, concupiscentiae carnalis fomentum, " et populum, " qui juxta aquas insipidas stans, saecularis famae praestat odoramentum, " et terebinthum, " quae balsami odorem mentitur, et signat hypocrisim in simulando virtutes et dissimulando vitia. Ubi scilicet Veneri sacrificabatur, sicut dicit Vitruvius, et ibi scilicet idola ponebant. Propter hoc praecipitur, ut dicit Glossa, quod "lucus circa " templum non plantetur." Deut. XVI, 21 : Non plantabis lucum. Et subjungit rationem : " Quia bona erat umbra ejus,)) id est, incitans ad delectationes Veneris. Jerem. II, 20 : Sub omni ligno frondoso, tu prosternebaris meretrix, sicut etiam saeculares refrigerium delectationum saecularium quaerunt, sicut de diabolo mentium corruptore legitur, Job. xl,

16: Sub umbra dormit in secreto calami, in locis humentibus.

Et propter hoc subdit justam paenam :

" Ideo fornicabuntur filiae vestrae, " quod est, ab hostibus corrumpentur in oculis vestris. Thren. V,11i : Mulieres in Sion humiliaverunt, et virgines in civitatibus Juda, Et hoc est quod sequitur : " Et sponsae vestrae adulterae erunt. " Sic enim Praelatis commissae animae et in proposito virginitatis et in sanctitate matrimonii quotidie corrumpuntur propter negligentias eorum. Job, XXXI, 10: Scortum alterius ait uxor mea, et super illam incurventur alii.

Et quod hoc impune faciant, subdit : " Non visitabo super filias vestras ," per vindictam scilicet. Zelum enim aufert ab eis. " Cum fuerint fornicati, " in domibus patrum suorum scilicet, " et super sponsas vestras , " hoc est, uxores, " cum adulteraverint: " quia coram, justo judice fornicator fornicariae et adulter adulterae nihil potest objicere, et ideo judex non potest procedere. Joan. VIII, 7: Qui sine peccato est vestrum, primus in illam lapidem mittat. Cum enim conquerens et reus in simili peccato sunt, pari paena feriendi sunt, et unus ad accusationem alterius non debet condemnari. AdRoman. II, 1 : In quo enim judicas alterum, teipsum condemnas: eadem enim agis quae judicas. Et hujus subjungit rationem : " Quoniam ipsi" scilicet patres filiarum et mariti sponsarum, " cum meretricibus conversabantur, " Scenicae meretriculae nudae currebant circa templum Veneris, et moniales Veneris funibus sedebant colligatae omnium expositae libidini, ut dicit Hieronymus in epistola quadam : sicut et nostri temporis et virgines et mulieres faciunt. Ezech. XVI, 25 : Abominabilem fecisti decorem tuum : et divi-sisti pedes tuos omni transeunti. " Et cum effeminatis sacrificabant. " Effeminati dicuntur dupliciter, vel exsecti, vel qui se per sodomiam ephebos ademptis nuptiis (ut dicit Eusebius ) consecraverunt. Unde Joel, III, 3 : Posuerunt puerum in prostibulo. .Isa. III, 4 : Effaeminati dominabuntur eis. Isti sunt (ut dicit Glossa) canonici Maacha, matris regis Asa, quae fecit templum et posuit, simulacrum turpissimum, Priapi scilicet, ad adorandum . Hoc est Phogor sive Beelphegor, quod fuit idolum Tentiginis. Psal. cv, 28 : Initiati sunt Beelphegor .

Quare autem ista omnia faciat, subdit: " Et " id est,quia ," populus non intelligens, " hoc est, intelligere nolens. " vapulabit, " dignis scilicet plagis. Luc. XII, 47 : Servus, qui cognovit voluntatem Domini sui,... et non fecit secundum voluntatem, ejus, vapulabit multis, scilicet plagis.

Et ab his revocat Judam, dicens : " Si fornicaris tu, Israel, " hoc est, decem tribus, hoc est, quamvis fornicaris, " non delinquat saltem Juda, " id est, duae tribus, quia illae habebant Prophetas et Sacerdotes et templum, quae omnia decem tribus abjecerant, et ideo irrationabilius est duas quam decem tribus post idola fornicari. Et hoc per simile dicitur Laico et Sacerdoti : inconvenientius est enim Sacerdotem peccare quam Laicum. Jerem. XI, 15 : Quid est, quod dilectus meus in domo mea fecit scelera multa ?

In quod autem fornicari possit, dissuadendo subdit : " Et, " id est " nolite ingredi in Galgala, " quod revelatio vel volutabrum interpretatur : revelatio scilicet, quia putabant ibi idola responsa dare : volutabrum autem secundum veritatem, quia luto idololatriae et fornica- tionis ibi polluebantur. II Petr. II, 22 : Canis reversus ad suum vomitum : Et, Sus Iota in volutabro luti. " Et ne ascendentis in Bethaven, " quae prius Bethel, hoc est, domus Dei: vocabatur, postquam Jeroboam posuit ibi idolum, Bethaven, hoc est, domus inutilis, vocata est, quia populum Deo deditum inutilem fecit. Et intendit exstirpationena idolorum, ne in eorum fana introeantur, sicut et Clericis et Religiosis suadetur ne saecularibus se misceant. II ad Corinth. VI, 15 et 16 : Quae pars fidelis cum infideli ? Qui autem consensus templo Dei cum idolis ? " Neque iuraveritis : Vivit Dominus. " Per mortuos enim deos, sicut per viventem Deum jurari non potest : vanum enim esset, quia idolum non vivit. Exod. XX, 7 : Non assumes nomen Domini Dei tui in vanum. Psal. XLIX, 16 : Peccatori autem dixit Deus : Quare tu enarras justitias meas, et assumis testamentum meum per os tuum ? Juramentum enim per mortuum, deum non tenetur, quia scitur quod mortuus deus non vindicabit perjurium. Sapient. XIV, 29 : Dum confidunt in idolis, quae sine anima sunt, male jurantes noceri se non sperant.

Et subdit causam : " Quoniam sicut vacca lasciviens declinavit Israel. " Vacca magis lasciviens est quam hos, et signat eos qui propter lasciviam declinant a jugo Domini. Amos, IV, I : Audite verbum hoc, vaccae pingues, qui estis in monte Samariae. Jerem. II, 20 : A saeculo confregisti jugum meum, rupisti vincula mea, et dixisti: Non serviam.

Et hujus peccati sequitur paena : " Nunc pascet eos Dominus, " hoc est spatiosa pascua exhibebit, ut per totum mundum per latitudinem captivi ducantur, " quasi agnum in latitudine, " lsa. XXII, 18 : Quasi pilam mittet te in terram latam et spatiosam : ibi morieris. Agnus enim ibi ponitur, non pro simplicitate, sed pro fatuitate. Agnus enim sibi permissus ita in os lupi, sicut ad pastorem currit.

" Particeps idolorum Ephraim. " Pro parte enim quae Deus est, idolum assumpsit. Thren. II, 24 : Pars mea Dominus, dixit anima mea. Haec pars non suffecit ei, sed commutavit illam partem in idolum. Num. XVIII, 20 : Ego pars et haereditas tua. Psal. XV, 5 : Dominus pars haereditatis meae. Et miserum est partem istam in dolum commutare, Ephraim autem vocat decem tribus propter Jeroboam, qui primus rex fuit earum qui fuit de Ephraim : et quia particeps idolorum est, supple, ideo " dimitte eum, " o Juda. Matth. XVIII, 17 : Si Ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus, et publicanus. I ad Corinth. v, 13 : Auferte malum ex vobis ipsis. Matth. v, 29 : Si oculus tuus dexter scandalizat te, erue eum, et projice abs te.

Supple, quia " Separatum est convivium eorum, " a tuo scilicet. Et videtur tangere illud, quod tribus vicibus ascenderunt in templum, ubi conviviis et epulis gaudebant coram Domino, sed modo quia decem tribus ibant ad idolum, dicit convivium esse separatum. Prov. XXIII, 20 et 21 : Noli esse in conviviis potatorum, nec in comessationibus eorum, qui carnes ad vescendum conferunt : quia vacantes potibus, ei dantes symbola consumentur. In epistola Judae, V. 12 : Hi sunt in epulis suis maculae, convivantes, hoc est, maculose, sine timore, semetipsos pascentes. Hoc contra gulosos est. Hinc ortum habuit, quod excommunicatis in. mensa non licet communicare. I ad Corinth. v, 11 : Si is, qui frater nominatur, est fornicator, aut avarus,aut idolis serviens, aut maledicus, aut ebriosus, aut rapax : cum ejusmodi nec cibum sumere.

In quo autem convivium, sit separa- tum, subdit : supple, quia " fornicatione fornicati sunt, " hoc est, fornicatione idolorum fornicati sunt, luxu delectabilium. Isa. LVII, 3 : Vos autem accedite huc, filii auguratricis : semen adulteri, et fornicariae.

Quae autem sit causa fornicationis, subinfert : " Dilexerunt afferre ignominiam protectores ejus, " hoc est, qui debebant esse protectores, Reges scilicet et Sacerdotes. " Dilexerunt, " hoc est, ex magna dilectione et delectatione " afferre ignominiam, " hoc est, ignominiosum idolum, quod nec nomine (lignum est, et quod omnis mali causa est et initium et finis. Psal. LXXII, 7 : Prodiit quasi ex adipe iniquitas eorum : transiverunt in affectum cordis.

Quae autem sit causa tantae dilectionis in malo, subdit : supple, quia " Ligaviteum spiritus in alis suis, " hoc est Israelis. Homo enim duas alas habet liberas, rationem scilicet et voluntatem,

quibus volare deberet ad verum, et ad bonum : sed ligatur ala voluntatis libidine, et ala rationis errore, et hoc a spiritu maligno qui idolorum spiritus est. istae sunt duae alae, de ciuibus Apoc. XII, 14, dicitur : Datae sunt mulieri alae duae aquilae magnae, ut volaret in desertum, in locum suum. Has optat Ecclesia in Psalm. liv, 1 : Quis dabit mihi pennas, hoc est alas, sicut columbae, et volabo ei requiescam ?. De ligamine autem dicitur, Daniel. IV, 12: Alligetur vinculoferreo et aeneo, etc. Supple, ideo " et confundentur a sacrificiis suis, " hoc est, pro sacrificiis suis : non enim sacrificia sunt, quia non sacrum faciunt, sed profanationes. Psal. XXIV, 4 : Confundantur omnes iniqua agentes supervacue.