IN CAPUT IV ZACHARIAE

ENARRATIO.

" Et reversus est Angelus. " Hic agitur de templi restitutione, et hoc per candelabrum quod et major decor erat templi, et non nisi templo jam perfecto in templum inferebatur. Et habet duas partes. In prima ponitur visio. In secunda explanatio, ibi, v. 4 : " Et respondi, et aio ad Angelum. "

In prima duo sunt : excitatio scilicet videntis ad videndum, et ostensio visionis .

" Et reversus est Angelus, qui loquebatur in me, " non de loco ad locum, sed de ostensione unius visionis ad ostensionem alterius. Eccle.I, 6 : Lustrans universa in circuitu pergit spiritus, et in circulos suos revertitur. " Et suscitavit me, quasi virum, qui suscitatur de somno SUO." Quasi dicit, quia non erat verus somnus, sed " haec est fragili-" tas conditionis humanae (ut dicit Gre-" gorius) quod ostensa divina luce in " seipsam repercutitur, et quasi consopi-" ta cadit. " Sic discipuli ceciderunt in monte . Daniel. x, 16 : Domine rui, in visione tua solutae sunt compages meae, et nihil in me remansit virium. Suscitare autem est ad exteriora videnda excitare. Unde Glossa, " de somno suae " quietis scilicet, vel ignorantiae. " Ad Ephes. v, 14 : Surge qui dormis, et exsurge a mortuis, et illuminabit te Christus. Item, alia Glossa : " Qui dor-" mit illo somno, de quo dicitur, Joan. " xc, 12 : Si dormit, salvus erit : potest " cantare cum sponsa, Cant. v, 2 : " Ego dormio, et cor meum vigilat, "

" Et dixit ad me, " supple, jam excitatum. Daniel. x, 19: Loquere, domine mi, quia confortasti me. " Quid tu violes ? " Ostensio visionis tangitur hic, et fuit visio imaginaria sive spiritualis. Dicit enim Augustinus super cap. II Genes. ad litteram quod " spiritus est vis quae-" dam mente inferior, in qua imagines " rerum describuntur. " In hanc enim possunt Angeli imprimendo formas sub quibus futura demonstrantur.

" Et dixi, " Angelo scilicet respondens : " Vidi, " hoc est, imaginaria visione percepi, quod ostendis. Job, XIII, 1 : Ecce omnia haec vidit oculus meus, et audivit auris mea, et intellexi singula. " Et ecce candelabrum aureum totum. " Duo continet visio : ostensionem candelabri, et ostensionem olivarum. Candelabrum autem describit in materia, in usu, in numero lucernarum, et numero infusoriorum. " Ecce candelabrum aureum totum. " Exod. XXv, 31 : Facies et candelabrum ductile de auro mundissimo. Et subdit usum: "Et lampas ejus, " flamma scilicet luminis. Et propter similitudinem facturae, licet septem lampades essent, in singulari tamen dixit, lampas. " Super capud ipsius, " candelabri scilicet. Cant. VIII, 6 : Lampades ejus, lampades ignis atque flammarum. Et subdit de numero : " Et septem lucernae ejus, " candelabri scilicet, " super illud. " Stabat enim una super hastile medium, et sex super tres calamos inde ad aequalitatem hastilis in summitatem porrectos : sicut dicitur, Exod. XXV, 31 et seq. " Et septem infusoria, " quae erant vasa aurea in candelabro juxta lucernas pendentia, in quibus oleum purissimum reservabatur, et lampadibus infundebatur. Et hoc est quod sequitur : " Ljucernis quae erant super caput ejus, " candelabri scilicet adhibita.

Hieronymus dicit, quod Hebraeus dicit, quod per candelabrum significatur lex, vel sacra Scriptura : per lampadem vel Christus, vel intellectus spiritualis. Lucae, XI, 33 : Nemo lucernam accendit, et in abscondita ponit, neque sub modio : sed super candelabrum. Apocal. I, 13 : Et in medio candelabrorum aureorum, etc. Per septem lucernas, septem dona sancti Spiritus, vel septem. circumspectiones Praelatorum, de quibus in antecedenti capitulo dictum est. Isaiae, lxii, 7 : Donec egrediatur ut splendor justus ejus, et salvator ejus velut lampas accendatur. Per septem infusoria, septem genera significantur virtutum, quibus et lumen veritatis et ardor charitatis nutritur, de quarum tribus dicitur, I ad Corinth, xiii, 13 : Nunc autem manent fides, spes, charitas, tria haec. De quatuor aliis, Sap. VIII, 7 : Sobrietatem, et prudentiam docet, et justitiam, et virtutem, quibus utilius nihil est in vita. Sobrietatem vocat temperantiam, et virtutem fortitudinem.

" Et duae olivae, " Subdit hic de ostensione olivarum, quarum fructu veritas (quae secundum pietatem est) nutritur : non enim incongrue candelabrum ad Doctorem vel Praelatum refertur. De Praelatis enim dicitur, Luc. xii, 35 : Luceruae ardentes in manibus vestris : et tunc septem infusoria septem sunt sacrae Scripturae studia, litterale scilicet ad veritatem, allegoricum ad fidem, tropologicum ad mores, anagogicum ad spem quae est de aeaeternis, disputativum ad exteriores convincendos. Ad Tit. l, 9 : Amplectentem eum, qui secundum doctrinam est, fidelem sermonem : ut potens sit exhortari in doctrina sana, et eos qui contradicunt arguere. Sextum est studium exhortationis ad bonos ut proficiant. Septimum, studium increpationis ad duros et obstinatos ne noceant. II ad Timoth. IV, 2 : Argue, obsecra, increpa in omni patientia, et doctrina.

Duae autem olivae secundum Hebraeos, Jesum, sacerdotem magnum., et Zorobabel significant. Secundum nos autem, duo testamenta, fructum pietatis ministrantia. Osee, XIV,7 : Erit quasi oliva gloria ejus. Vel duos principes, Petrum et Paulum. Paulus enim in praeputio, et Petrus in circumcisione Ecclesiam plantaverunt. Psal. LI, 10 : Ego autem sicut oliva fructifera in domo Dei. Vel Eliam et Enoch in fine mundi, humorem pietatis ministrantes. Apoc.XI, 4 : Hi sunt duae olivae, et duo candelabra in conspectu Domini terrae stantes. Vel Christum secundum divinam et humanam naturam. Jerem. XI, 16 : Olivam uberem, pulchram, fructiferam, speciosam vocavit Dominus nomen tuum.

" Super illud, " candelabrum scilicet: videbantur enim rami olivarum expandi super candelabrum et super lucernas, ut ex. ramis exprimeretur oleum in infusoria, et ex illis in lucernas funderetur. " Una a dextris lampadis, " ad spiritualia scilicet illuminans, " et alia a sinistris ejus,"a lampadis scilicet, illuminans qualiter disponenda sint temporalia, ut scilicet omnis via lucida sit, et impleatur illud Joan. I, 9 : Erat lux vera, quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. Et illud Christi, Joan. VIII, 12 : Qui sequitur me, non ambulat in tenebris,

" Et respondi. " De ostensis petit hic illuminationem et expositionem, et bis exponit, semiplene scilicet, et plene, ibi, " Et factum est verbum Domini. "

" Et respondi, " potius scilicet visioni quam loquenti, " et aio ad Angelum, qui loquebatur in me, dicens, " per desiderium scilicet illuminationis : " Quid sunt haec, " hoc est, quid significant haec, " domine mi? " Dominum vocat Angelum, quia in persona Dei illuminantis apparuit.

" Et respondit Angelus, qui loquebatur in me, ei dixit ad me : " quod in occulto contemplationis fieri consuevit.

Job, IV, 12 : Quasi furtive suscepit auris mea venas susurri ejus. " Numquid nescis ?" Ista explanatio increpationem habet, et impedimenti ablationem. " Numquid nescis quid sunt haaec? " Increpat, quia ex. collocatione praecedentis visionis, et istius, intellectum scire poterat : et quia istam collationem non fecit, increpat, ut eum excitet ad attentionem. " Et dixi : Non, domine mi. " Reverenter loquitur, ut inclinet ad illuminandum.

" Et respondit, et ait ad me, dicens : Hoc est verbum Domini, " quod scilicet in hac visione ostendit tibi, " ad Zorobabel, " supple, directum, " dicens, " supple, istud quod sequitur : " Non in exercitu, nec in robore, " supple, implebit quod dixit, nec in multitudine, nec in robore bellatorum, nec propria virtute. Judic. vii, 2 : Multus tecum est populus, nec tradetur Madian in manu ejus : ne glorietur contra me Israel, et dicat : Meis viribus liberatus sum, I ad. Corinth, I, 28 et 29 : Ignobilia mundi, et contemptibilia elegit Deus, et ea, quae non sunt, ut ea quae sunt destrueret : ut non glorietur caro in conspectu ejus., " Sed in spiritu meo, " supple, fiet reductio populi et a Chaldaeis et a diabolo, " dicit Dominus exercituum. " Spiritus enim vector virtutis est, et ad conterendas potestates contrarias, et ad facienda miracula, et ad cordium conversionem. II Machab. iii, 24 : Spiritus omnipotentis Dei magnam fecit suae ostensionis evidentiam, ita ut omnes, qui ausi fuerant parere ei, ruentes Dei virtute, in dissolutionem et formidinem converterentur.

Et subdit de ablatione impedimenti: " Quis tu, mons magne, coram Zorobabel? " supple, es. Montem magnum regnum Chaldaicum vocat, vel diabolum propter superbiam. Et est sensus, quod magnitudo saecularis contra spiritum Domini nihil est. Et hoc est quod sequitur :

" In planum. " Glossa : " Prostratus " eris ab alto, ut ab omnibus scilicet " plane conculceris. " Jerem. lx, 25 : Ecce ego ad te, mons pestifer, ait Dominus, qui corrumpis universam terram : et extendam manum meam super te, et evolvam te de petris, et dabo te in montem combustionis. Matth. XXI, 21 : Si monti huic dixeritis : Tolle, et jacta te in mare, fiet. Illo autem humiliato, ostendit quid fiet de Zorobabel qui Christum significat : " Et educet lapidem primarium, " hoc est, de humilitate ad publicum : lapidem propter stabilitatem, primarium quia in fundamento locatum, sicut lapis primarius in aedificio sacro ponitur. Isa. XXVIII, 16 : Ecce ego mittam in fundamentis Sion lapidem, lapidem probatum, angularem, pretiosum, in fundamento fundatum." Et exaequabit gratiam gratiae ejus, " ut scilicet sicut patres liberavit, ita faciat filiis : et per Christum etiam multo majorem gratiam fecit. Joan. I, 16 De plenitudine ejus nos omnes accepimus, et gratiam pro gratia.

Et subdit de pleniori expositione : " Et factum est verbum Domini ad me, dicens, " per singula scilicet explanans :

" Manus Zorobabel, " hoc est, labores et opera, " fundaverunt domum istam, " hoc est, fundare coeperunt. 1 ad Corinth. III, 10 : Ut sapiens architectus fundamentum posui. " Et manus ejus perficient eam, " ut scilicet nihil desit in ulla gratia. Deuter. XXXN, 4 : Dei perfecta sunt opera. III Reg. VI, 38 : Perfecta est domus in omni opere suo, et in universis ulensilibus suis. " Et scietis quia Dominus exercituum misit me ad vos, " quando scilicet meum complebitur vaticinium. Eccli.XXXVI, 18 : Da mercedem, Domine, sustinentibus te, ut prophetae tui fideles inveniantur.

Bene dico quod perficient : " Quis enim despexit dies parvos ? " hoc est, quantus et quam mirabilis est, qui principium saecularium dies parvos despicit, in quibus superbire possunt, ut nihil penitus propter illorum timorem dimittat de operibus Dei. I Machab.II, 62 et 63 : A verbis viri peccatoris ne timueritis : quia gloria ejus stercus, et vermis est : hodie extollitur, et cras non invenietur. Isaiae, LI, 12 : Quis tu ut timeres ab homine mortali? Psal. XXXVI, 35 et 36 : Vidi impium superexaltatum, ei elevatum sicut cedros Libani. Et transivi, ei ecce non erat,

" Et laetabuntur , " supple, subjecti Zorobabel, vel Christo. Isa. IX, 3 : Laetabuntur coram te, sicut qui laetantur in messe. " Et videbunt, " Praelatum suum scilicet, " lapidem stanneum : " lapidem propter firmitatem, stanneum propter stanni proprietatem. " Stannum enim " (ut dicit Hieronymus) metalla conser-" vat ne adurantur, et vult dicere quod " erit conservatio populi ne consumatur " ab inimicis : quod non legitur factum " esse per Zorobabel, sed de Christo si-" gnificatum per Zorobabel. " Et hoc est quod sequitur : " In manu Zorobabel. " De Christo enim dicitur, quod lapis est, I ad. Corinth. x, 4 : Petra autem erat Christus. Christus etiam conservat suos ab incendio consumptionis diaboli. Propter hoc enim elegit consumi in Passione, ne sui consumerentur apud inferos. Joan. XVII, 12 : Quos dedisti mihi, custodivi : et nemo ex eis periit, nisi filius perditionis.

Et quia supra dictum est tertio, quod super lapidem septem oculi sunt, subdit, expositionem oculorum repetens : "Septem isti oculi sunt Domini, " supple, qui super lapidem sunt, " qui discurrunt in universam terram, " undique scilicet circumspicientes. Eccli. XX, 14 : Oculi illius septemplices sunt. Eccli.XXIII, 28 : Oculi Domini multo plus lucidiores sunt super solem, circumspicientes omnes vias hominum. Et de istis satis supra dictum est.

" Et respondi, " hoc scilicet mihi ostendenti, " et dixi ad eum, " Angelum scilicet mihi loquentem : " Quid sunt duae olivae istae, " hoc est, quid significant, " ad dexteram candelabri, et ad sinistram ejus ? "

Et quia Angelus ad hoc nihil respondit, repetit quaestionem., subdens :

" Et respondi secundo, " Matth, vii, 7 : Pulsate, et aperietur vobis. Et dat exemplum, quod si primo non exaudimur, iterum pulsandum est : " Et dixi ad eum, " Angelum scilicet : " Quid sunt duae spicae olivarum ? " Spicas vocat propter fertilitatem olei et erectionem, " quae sunt juxta duo rostra aurea, " candelabri scilicet. Et rostra vocat forte propter similitudinem : quia ad similitudinem rostrorum extrema candelabri facta sunt, quasi hiantia ad olei susceptionem : " in quibus, " scilicet rostris, " sunt suffusoria ex auro. " De omnibus his in ante habitis dictum est.

" Et ait ad me, dicens, " Angelus scilicet : " Numquid nescis quid sunt haec? " Quasi dicat : Ex ipsa similitudine visionis posses intelligere, si non obstaret quod dicitur, Sap. IX, 15 : Corpus quod corrumpitur, aggravat animam, et terrena inhabitatio deprimit sensum multa cogitantem. " Et dixi : Non, domine mi. " Dicit enim Philosophus, quod " non intelligenti non est pigritandum " dicere : Non intelligo. "

" Et dixit, " benignus ad illuminationem : " Isti sunt duo filii olei, " hoc est, pinguedinis aeternae et pietatis. Eccli. xliv, 10 : Illi viri misericordiae sunt, quorum pietates non defuerunt. Et hoc dicit propter exemplum virtutis. Matth, v, 16 : Sic luceat lux vestra coram hominibus :ut videant opera vestra bona.

" Qui, " scilicet per contemplationem continuam, " assistunt Dominatori uni-

versae terrae, " hoc est, Deo . Esther, XIII, 11 : Dominus omnium es.