IN CAPUT III ZACHARIAE

ENARRATIO.

" Et ostendit mihi Dominus. " Hic agitur de restitutione sacerdotii et dig-

6. Et contestabatur angelus Domini Jesum, dicens :

7. Haec dicit Dominus exercituum : Si in viis meis ambulaveris, et custodiam meam custodieris, tu quoque judicabis domum meam, et custodies atria mea, et dabo tibi ambulantes de his qui nunc hic assistunt.

8. Audi, Jesu, sacerdos magne, tu et amici tui, qui habitant coram te, quia viri portendentes sunt : Ecce enim ego adducam servum

MEUM ORIENTEM .

9. Quia ecce lapis quem dedi coram Jesu: super lapidem unum septem oculi sunt : ecce ego caelabo sculpturam ejus, ait Dominus exercituum, et auferam iniquitatem terrae illius in die una. 10. In die illa, dicit Dominus exercituum, vocabit vir amicum suum subter vitem et subter nitatis, et habet tres partes, scilicet statum indignitatis, signum restitutae diggnitatis, ibi, v. 4 : " Qui respondit, et ait ad eos qui stabant coram se : " et modum conversationis adeptae dignitatis, ibi, V. 6 : " Et contestabatur Angelus Domini. "

In prima ponitur Sacerdotis ostensio, resistentis et impedientis ablatio, et humiliationis pristinae descriptio.

c( Et ostendit mihi Dominus, " in visione scilicet. Psal. LXXXVIII, 20: Tunc locutus es in visione sanctis tuis. " Jesum, sacerdotum magnum. " Eccli. l, -4 : Sacerdos magnus , qui in vita sua suffulsit domum, et in diebus suis corroboravit templum. Ad Hebr. VIII, 1 : Talem habemus pontificem, qui consedit in dextera sedis magnitudinis in caelis. " Stantem coram Angelo Domini, " orantem pro reditu populi. II Machab. XV, 1-4 : Hic est fratrum amator, et populi Israel : hic est, qui multum orat pro populo, et universa sancta civitate. Et propter hoc figura est Domini nostri Jesu Christi : ille enim proprium sanguinem offerens, oravit pro nobis. Ad Hebr. v, 9 : Filius Dei... factus est omnibus obtemperantibus sibi causa salutis aeternae. Dicitur autem stare coram Angelo, quia et Angelus in persona Domini apparens, pro reditu populi laborabat: vel forte ut Angelum adjutorem haberet et intercessorem. Psal. CII, 20 : Benedicite Domino, omnes Angeli ejus.

Et subdit de ablatione impedimenti : " Ei Satan " hoc est, adversarius diabolus, " stabat. " Stare pertinaciam malitiae significat. "A dextris ejus, " ut scilicet bonis ejus quae per dexteram significantur, adversaretur, " ut adversaretur ei, " hoc est, precibus ejus. I Petr. v, 8 et 9 : Adversarius vester diabolus tamquam leo rugiens circuit, quaerens quem devoret : cui resistite fortes in fide. Ad Ephes.VI, 12 : Non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem, supple, tantum : sed adversus drincipes, et potestates, adversus mundi rectores tenebrarum harum, contra spiritualia nequitiae, in caelestibus. Psal. xc, 7 : Cadent a latere tuo mille, et decem millia a dextristuis : ad te autem non appropinquabit. " Et dixit Dominus ad Satan, " hoc est : Angelus in persona Domini. Marc. XVI, 17 : In nomine meo daemonia ejicient. " Increpet Dominus in te, Satan !" hoc est, increpatio Domini nocendi auferat tibi potestatem. Increpatio enim Domini, restrictio potestatis diaboli est. Psal. lxvii, 31 : Increpa feras arundinis. " Et increpet Dominus in te, " id est, restringat malitiam tuae voluntatis. Deuter, xxxiii, 27 : Ejicieta facie tua inimicum, dicetque : Conterere. Ad Romam XVI, 20 : Deus pacis conterat Satanam sub pedibus vestris velociter. " Qui elegit Jerusalem, " spiritualem plus quam litteralem. Psal. CXXXI, 13 : Quoniam elegit Dominus Sion : elegit eam in habitationem sibi.

Et subdit de statu pristinae humiliationis, et dicit duo : scilicet pristinae humiliationis utilitatem, et humiliationis significationem.

" Numquid non iste torris est ? " Torris est titio in quo pars consumpta est per ignem, et pars remansit. " Erutus de igne, " captivitatis scilicet, et tribulationis. Et vult dicere quod jam purgatus sit, eo quod cremabile peccati per afflictionem captivitatis consumptum sit, reliquum vero reservandum sit ad aedificium spirituale. Sap, iii, 6 : Tamquam aurum in fornace probavit illos, scilicet justos, et quasi holocausti hostiam accepit illos. Et ibidem, v, 5 : : Et invenit illos dignos se. Psal. xxv, 2 : Proba me, Domine, et tenta me : ure renes meos, et cor meum. Item, cxxxviii, 24 : Et vide, si via iniquitatis in me est .

Et subdit de humiliationis significatione :

" Et Jesus erat indutus vestibus sordidis. " Haec vestimenta sordida litteraliter significant, quod populus inquinatus erat alienigenis uxoribus, sicut dicitur, II Esdrae, XIII, 24 : Et filii eorum ex media parte loquebantur Azotice, et nesciebant loqui Iudaice. Isaiae, LXIII, 3 : Omnia indumenta mea inquinavi. Isaiae, lxiv, 6 : Facti sumus ut immundus omnes nos. Mystice autem significant humillimae carnis assumptionem, peccatrici carni similem. Ad Philip.II, 7 : Semetipsum exinavit formam servi accipiens, in similitudinem hominum factus, et habitu inventus ut homo. Hoc dicitur sordidum, quia paenalitates in eo fuerunt peccatorum. II ad Corinth. v, 21 : Eum, qui non noverat peccatum, pro nobis peccatum fecit, ut nos efficeremur justitia Dei in ipso. Unde etiam cum peccatoribus damnatus est. Isa. un, 12 : Cum sceleratis reputatus est. Psal. XVI, 4 : Propter verba labiorum tuorum ego custodivi vias duras. " Et stabat ante faciem Angeli, " Jesus scilicet orans et supplicans pro commissis. Joan. XVII, 9 : Pro eis rogo : non pro mundo rogo.

" Qui, " scilicet Angelus, " respondit, " adversationi scilicet Satanae. Isa. XXXVIII, 14, : Domine, vim patior, responde pro me. " Et ait ad eos, " alios scilicet Angelos, " qui stabant coram se, " ministerium scilicet reddentes ad redemptionem populi. Ad Hebr. I, 14 : Nonne omnes sunt administratorii spiritus, in ministerium missi propter eos qui haereditatem capiunt salutis ? " Dicens, " hoc est, de restituenda dignitate praecipiens : " Aufere vestimenta sordida ab eo, " vel scilicet squalorem carceris, vel inquinamenta uxorum alienigenarum, vel in Domino nostro Jesu Christo depositionem mortalitatis. Baruch, v, 1 : Exue te, Jerusalem, stola lucius, et vexationis tuae. Ad Ephes.IV, 22 : Deponite vos secundum pristinam conversationem veterem hominem, qui corrumpitur secundum desideria erroris. " Et dixit ad eum, " Sacerdotem scilicet : " Ecce abs-tuli a te iniquitatem tuam, " id est, signum iniquitatis populi tui, " et indui te mutatoriis, " diversis scilicet ornamentis. Genes. XLI, 14 : Eductum de carcere Joseph totonderunt, ac veste mutata obtulerunt regi. Baruch, v, 1 : Indue te decore, et honore ejus, quae a Deo tibi est, sempiternae gloriae. Psal. XXIX, 12 : Conscidisti saccum meum, ei circumdedisti me laetitia.

" Et dixit, " Angelus scilicet in persona Domini : " Ponite cidarim mundam super caput ejus. " Glossa, id est, mitram per quam sacerdotii dignitas designatur, et litteraliter et spiritualiter. Eccli. xlv, 14 : Corona aurea super mitram ejus expressa signo sanctitatis, et gloria honoris : opus virtutis, et desideria oculorum ornata. Baruch, v, 2 : Imponet mitram capiti honoris aeterni. Haec est mitra pontificis, " i n circulo signifi-" caus pontificis maturitatem, quae aeter-" nitatis est similitudo (ut dicit Beatus c( Bernardus), in auro regalis sacerdotii " auctoritatem, in lapidibus virtutum " radiationem, in cornibus verbum veri-" tatis et virtutis, in opere fortitudinem, " ad ventilandum omne peccatum et om-" nem errorem : in trescis dependentibus " cum fimbriis, populi cum capite colli-" gationem per vinculum geminae chari-" tatis. " " Et posuerunt cidarim super caput ejus, et induerunt eum vestibus, " albis scilicet, candidationem luminis significantibus. Eccle.IX, 8 : Omni tempore sint vestimenta tua candida. Isaiae, lxi, 10 : Induit me Dominus vestimentis salutis : et indumento justitiae circumdedit me. Apocal. III, 4 : Qui non inquinaverunt vestimenta sua: et ambulabunt mecum in albis, quia digni sunt.

Et subjungit de dignitatis confirmatione, in tribus, scilicet in custodia legis, in restitutione regni et regis, in securitate pacis.

" Et Angelus Domini " in persona scilicet Domini, " stabat, " paratus scilicet juvare. Joan. I, 26 : Medius vestrum stetit, quem vos nescitis.

" Et contestabatur Angelus Domini, " id est, per testimonia Patrum sanctorum protestabatur. Job, x, 17 : Instauras testes tuos contra me. " Jesum, " Sacerdotem magnum scilicet, " dicens : Haec dicit Dominus exercituum, " potens scilicet, sciens, et volens : " Si in viis meis, " hoc est, in mandatis meis, " ambulaveris, " hoc est, profeceris. Isa. II, 3 : Docebit nos vias suas, et ambulabimus in semitis ejus. Psal. CXVIII, 1 : Beati immaculati in via, qui ambulant in lege Domini. " Et custodiam meam custodieris, " templum scilicet, vel praecepta. Joan. XIV, 15 : Si diligitis me, mandata mea serva te. Proverb. III, 1 : Fili mi, ne obliviscaris legis meae, et praecepta mea cor tuum custodiat.

" Tu quoque judicabis domum meam, " hoc est, familiam. Glossa : " Tamquam " pontifex. " Isa. XXII, 22 : Dabo clavem domus David super humerum ejus : et aperiet, et non erit qui claudat : et claudet, et non erit qui aperiat, " Et custodies atria mea. " Atria significant receptacula fidelium in Ecclesia, secundum diversos vivendi modos. Psal. xcv, 9 : Adorate Dominum in atrio sancto ejus. Item, Psalm. CXXI. 2 : Stantes erant pedes nostri, in atriis tuis, Jerusalem.

Et promittit ministros in partem sollicitudinis assumendos :

" Et dabo tibi ambulantes, " in ministerio .tuo scilicet. Numer, XI, 17 : Auferam de spiritu tuo, tradamque septuaginta viris, ut sustentent tecum onus populi, et non tu solus grav eris. Hoc impletum est, Lucae, x et XI, ubi elegit Dominus et alios septuaginta duos Discipulos, et misit eos in omnem civitatem et locum, quo erat ipse venturus , " De his,qui hic nunc assistunt. " Per quod innuitur, quod eligendus in Praelatum, et coram Domino assistere debet, et de collegio esse. Act. I, 21 et 22 : Oportet ergo ex his viris, qui nobiscum sunt congregati in omni tempore, quo intravit et exivit inter nos Dominus Jesus, incipiens a baptismate Joannis usque in diem qua assumptus est a nobis, testem resurrectionis ejus nobiscum fieri unum ex istis. Osee, II, 15 : Dabo ei vinitores ex eodem loco.

Et subdit de restitutione regni : " Audi, Jesu, sacerdos magne." Per te enim alii debent audire : propter hoc enim pontifex est, quasi medius inter populum et Deum, ut Deum audiat et populo nuntiet Dei voluntatem. Exod. XVIII, 19 : Esto tu populo in his quae ad Deum pertinent, ut referas quae dicuntur ad eum. " Tu et amici tui, " subministri scilicet. Joan. XV, 15 : Vos dici amicos : quia omnia quaecumque audivi a Patre meo, nota feci vobis. " Qui habitant coram te. " Innuit quod familia oculis Praelati saepe visitanda est. Prov. XXXI, 27 : Consideravit semitas domus suae. " Quia viri portendentes sunt, " id est, qui magna portendant et promittant in futurum. Ezech. XII, 11 : Ego portentum vestrum : quomodo feci, sic fiet illis. Isaiae, VIII, 18 : Ego et pueri mei, quos dedit mihi Dominus in signum, et in portentum Israel a Domino exercituum. " Ecce enim ego adducam, " coram te scilicet ungendum et sanctificandum, " servum meum Orientem. " Servum dicit ab actu serviendi. Psal. CXV, 16 : 0 Domine, quia ego servus tuus. Orientem dicit, quia subter eum (ut infra quarto dicitur) omne bonum orietur. Quod Judaei de Zorobabel exponunt : sed quia non legitur, melius exponitur de Christo, de quo Malach.IV, 2 : Orie-tur vobis timentibus nomen meum Sol justitiae, et sanitas in pennis ejus. Isa. lx, 2 : Super te orietur Dominus, et gloria ejus in te videbitur.

" Quia ecce lapis. " Eumdem vocat lapidem quem vocavit Orientem pro stabilitate virtutis et constantia mentis. Job, v, 23 : Cum lapidibus regionum erit pactum tuum. Matth. XVI 18 : Super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam. " Quem dedi coram Jesu, " ut scilicet in doctrina sacerdotis, et praesit et prosit, Sic David fuit unctus a Samuele . " Super lapidem unum, " hoc est, unicum ex aliis electum, " septem oculi sunt, " hoc est, septem circumspcctiones,sex ad proximum disponendum, et una ad Deum : adspexit enim ad superiores qualiter praeessent, ad inferiores qualiter subessent, a dextris qualiter boni proficerent, a sinistris qualiter mali corrigerentur, ante quid in futurum provideretur, retro quid ex praeterito memoriae commendaretur. Septimo ad Deum adspexit, qualiter per orationem continuo populo placaretur. Istae sunt septeni lucernae in candelabro tabernaculi : Et septem spiritus, qui in conspectu throni Dei sunt .

Et subdit de ornatu algamatis in lapide :

" Ecce ego caelabo, " hoc est, sculpam " sculpturam ejus, " scilicet lapi- dis, " ait Dominus exercituum, " ut scilicet figura potestatis et virtutis meae in ipso appareat. Isa. liv, 12 : Ponam portas tuas in lapides sculptos, et omnes terminos tuos in lapides desiderabiles. " Et auferam iniquitatem terrae illius, " possessive, id st, suae. Et loquitur de lapide per modum politionis : politione enim lapidis scabrositas aufertur, et splendor acquiritur.

" In die una : " quae dies redemptionis nostrae fuit. Apoc.i, 5 : Dilexit nos, et lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo. Michaeae, VII, 18 : Quis Deus similis tui, qui aufers iniquitatem, et transis peccatum reliquiarum haereditatis tuae ?

Et subdit de securitate pacis : . .,.

" In die illa, " lucente scilicet clara gratia, " dicit Dominus exercituum. " Psal. CXVII, 24 : Haec est dies quam fecit Dominus. " Vocabit, " hoc est, advocabit, " vir amicum suum, " charitate scilicet conjunctum, " subter vitem, " id est, ad communicationem aeternorum gaudiorum. Isaiae, v, 7 : Vinea Domini exercituum domus Israel est: et vir Juda germen ejus delectabile. Cant.VII, 9 : Guttur tuum sicut vinum optimum, dignum dilecto meo ad potandum, labiisque et dentibus illius ad ruminandum. " Et subter ficum, " hoc est, ad communicationem dulcedinis in fructu virtutis. Joan. I 48 : Cum esses sub ficu, vidi te.