IN CAPUT VII OSEE

ENARRATIO.

" Cum sanare vellem Israel. " Hic secundum divisionem superius inductam tangit qualiter populus inductus est in peccatum idololatriae. Et dividitur in partes duas : in quarum prima determinat inductionem jam. dictam : in

secunda pertinaciam in peccato inducto exaggerat, ibi, v. 8 : " Ephraim in populis. "

In prima quinque sunt paragraphi, in quorum primo ostendit Dominus bonam voluntatem ad sanandum peccatorem. In secundo, quod insidiose inductus est in peccatum, ibi, " Ei fur ingressus. " in tertio, ut melius intelligatur, ostendit hoc per simile, ibi, " Omnes adulterantes, " In quarto, laetitiam exsultandum, in peccato, ibi, " Dies regis nostri. " In quinto describit qualiter corrupti wut et quam generaliter, Ibi, " Omnes calefacit sunt. "

Dicit ergo : " Cum sanare vellem, " hoc est, intenderem " sanare Israel, " hoc est, decem tribus, supple, ab idololatria vituli. Apim enim in figura vituli venerati sunt in aegypto, et ideo vitulum fecerunt ante montem : quod peccatum irridens Psalmista in Psal. cv, 20 : Mutaverunt (inquit) gloriam suam in similitudinem vituli comedentis faenum. Cum, inquam, peccatum vellem sanare, quod ostendi educendo populum de aegypto, et conterendo idolum, et interficiendo peccatores coram monte, et constituendo templum ierosolymis, et constituendo Reges et Sacerdotes qui in veneratione mea continerent populum, tunc, inquam, objiciens se mihi ad illam voluntatem perficiendam, " revelata est, " id est, apparuit " iniquitas Ephraim, " hoc est, quam invenit Jeroboam, qui fuit de tribu Ephraim, sicut dicitur III Regum, XII, 25 et seq. Iniquitas enim dicitur positio vituli in

Bethel i " et " supple, revelata est ." malitia Samariae, " subjecti scilicet populi consentientis in peccato : et bene dico, quod revelata est, " quia operati sunt, " publice scilicet, " mendacium, " Si enim " omne quod contrariatur veritati mendacium est, " ut dicit Hieronymus, idololatria primo mendacium est, quia contrariatur primae veritati : nihilominus tunc mentiti sunt clamantes coram idolo, Exod, xxxii, 8 : Isti sunt dii tui., Israel, qui te eduxerunt de terra aegypti. Hoc refertur ad malos Praelatos qui malo exemplo inducunt populum ad peccatum. Gregorius in Pastorali : " Nemo quippe in Ecclesia magis nocet, quam qui male vivens culmen regiminis accipit. Hunc quippe delinquentem arguere nemo praesumit, et in exemplum culpa, vehementer extenditur, quando pro reverentia gradus peccator honoratur, iitque ut cum pastor per abrupta graditur, per praecipitium grex sequatur, " Hoc signatum est Ii Machab, iv, 10, ubi dicitur, quod cum impiissimus Jason obtinuisset principatum, statim ad gentilem ritum contribules suos transferre coepit. Et tunc populos Samariae qui custodiri, debebat, operatur mendacium, hoc est, peccatum. De talibus, Osee, v, 1, dicitur : Laqueus facti estis speculationi, ei rete expansum super Thabor, Peccatum autem, mendacium est, sicut dicitur in Psal. iv, 3 : Ut quid diligitis vanitatem, ei quaeritis mendacium ? Promittit enim delectationem quam, non exhibet, Isa. xxviii, 15 : Posuimus mendacium spem nostram, et mendacio protecti sumus. Hoc enim, dicit malitiam,, quia, non ex ignorantia, nec ex inlirmitate procedit, sed ex affectato malo. Matth, xii, 35 : Malus homo de malo thesauro, scilicet cordis sui, profert mala. Matth, vii, 18 : Non potest arbor mala bonos fructus facere.

" Et fur ingressus est. " Secundus paragraphus, in quo ostendit qualiter astu- tia serpentina inductus est populus ad peccatum.

" Et fur ingressus est spolians, " hoc est, Jeroboam ut for paulatim ingressus est in corda hominum, attrahendo sciii-

cet sibi assensum majorum primo, postea minorum, praetendens quod ab oppressione Roboam vellet liberare populum, et quod non intenderet populum a Deo separare, et sic in furno, id est, iusto, venit, hoc est. in occulto tenebrarum. Dicit enim Labeo, quod a fur est qui in furno, id est, in tenebroso, hoc

est, claui accipit. " Et Aristoteles in sexto Topicorum : " .rur est qui clam " vult furari. " Isa. i, 23 : Principes tui

infideles, socii furum. " Latrunculusforis, " supple, egressus est. Hierony-

mus : " Latro est qui vi et aperte rapit, " et ita fecit Jeroboam. Postquam enim

occulte, induxerat aiios, violenter compu- lit : pergentes enim in Jerusalem inter-

fici fecit. Jerem, iii, 2 : In viis sedebas,exspectans eos quasi latro, ita, " diabolus

primo venit ut fur per suggestionem, ut dicit Gregorius, dum aut insidiando circumvolat, aut promitendo decipit, aut suadendo blanditur : postea venit ut latro, dum aut minando terret, aut opprimendo rapit, aut desperando frangit. " Propter hoc dicitur, Matth, vi,

20 : Thesaurizate vobis thesauros in caelo,... ubi fures non effodiunt, nec furantur. Malus etiam Praelatus in ingressu fur est, sed in potestate constitutus, spoliat ut latro : quae duo conjungit Dominus, Joan, x, 10 : Fur non venti nisi ut furetur, ecce primum, et maciei, ei perdat, ecce secundum.

" Et ne forte dicant in cordibus suis, " murmurantes contra justitiam meam scilicet. Psah xiii, I : Dixit insipiens in corde suo : Non est Deus. Ezech, xviii, 25 : Non est aequa via Domini : " Omnem malitiam eorum me recordatum " esse, avitam et paternam. Dixerunt enim, Ezech, xviii, 2 :

Patres comederunt uvam acerbam, ei dentes filiorum obstupescunt, intend entes quod pro peccato antiquo paterno Deus puniret eos, ideo respondet : " Nunc " hoc est, in praesenti, " circumdederunt eos, " undique scilicet concludendo, " adinventiones suae, " hoc est, nova peccata praeteritis addita. Ad Roman. I, 30 : Inventores malorum, parentibus non obedientes. In malitia enim excesserunt eos patres, et ne inridentur, subdit : " Coram facie mea factae sunt. " Isa. III, 8 : Lingua eorum et adinventiones eorum contra Dominum, ut provocarent oculos majestatis ejus.

Et hoc ostendit per sequens : Et, supple, quia " In malitia sua, " hoc est, in consensu malitiae, " laetificaverunt regem, " vel malum Praelatum. Malus enim Praelatus laetatur de peccato subditorum, ut semper habeat occasionem accipiendi , et ne sibi improperetur. Proverb, II, 14 : Laetantur cum male fecerint, ei exsultant in rebus pessimis. " Et in mendaciis suis principes, " supple, laetificaverunt. Principes vocat inferiores ad consensum regis inclinantes, et Praelatos inferiores qui gaudent de peccato populi. Isa. LIX, 13 : Loculi sumus de corde verba mendacii. Et paulo ante, VV. 12 et 13 : Iniquitates nostras cognovimus, peccare et mentiri contra Dominum : ei aversi sumus ne iremus post tergum Dei nostri,

" Omnes adulterantes, " Tertius paragraphus, in quo ostendit per simile qualiter inductus est populus in peccatum, et hoc est : " Omnes adulterantes " spiritualiter vel corporaliter, supple, sunt per similitudinem, " quasi clibanus succensus a coquente, " ita quod cor sit ut clibanus, suggestio injecta sit quasi ignis, coquens autem sicut Jeroboam vel diabolus. Fornax quidem signatur per fornacem Babylonis , Ignis est, de quo Job, XXXI, 12 : Ignis est usque ad perditionem devorans, et omnia eradicans genimima. Iste est ignis alienus quem, filii Aaron obtulerunt in conspectu Domini, et eodem consumpti et mortui sunt coram Domino . Isa. l, 11 : Ecce vos omnes accendentes ignem, accincti flammis, ambulate in lumine ignis vestri, et in flammis quas succendistis, vobis scilicet, Psal. xx, 10 : Pones eos ut clibanum ignis in tempore vultus tui. Thren. v, 10 : Pellis nostra quasi clibanus exusta est.

Quomodo autem hoc factum sit, subjungit sub alia metaphora, et debet suppleri, quia " Quievit paululum civitas,)) Samaria scilicet, quae populum signat, quiescere autem vocat dissimulare, " a commistione fermenti, " hoc est, persuasae corruptionis, ne scilicet statim in principio reciperet eam ad publicam venerationem idolorum, " donec fermentaretur totum, " hoc est, donec omnes corrupti sunt, et uno consensu venerationem idoli susceperunt. Et sic etiam inducitur peccatum in populum. I ad Corinth, v, 8 et 7 : Nescitis quia modicum fermentum totam massam corrumpit ? Exspiirgaie vetus fermentum, ut sitis nova conspersio. Matth. XIV, 6 : Intuemini, ei cavete a fecmento Pharisaaeorum, et Sadducaeorum. Fermentum pha- risaeorum est hypocrisis, Sadducaeorum heresis, Marc. viii, 15 : Videte, ei cavete a fermento Pharisaeorum, et a fermento Herodis. Fermentum Herodis est superbia, quia Herodes interpretatur glorians in pellibus. Exod. XII, 15, praecipitur, quod. cum. Pascha celebratur, nihil fermentati remaneat in domibus Pascha celebrantium .

" Dies regis nostri "" Quartus paragraphus, in quo ostendit in quanta laetitia postquam corrupti sunt, idololatriam susceperunt.

" Dies regis nostri, " Hoc enim clamaverunt in honorem regis et idoli, et est sensus : Dies ista tam celebris et tam solemnis est quam indixit nobis rex noster, sicut Ovidius in Fastis :

Salve, festa dies, toto venerabilis aevo.

Psal, lxxiii, 8 : Dixerunt in corde suo cognatio eorum, simul : Quiescere faciamus omnes dies festos Dei a terra. Sicut etiam mali subditi acclamant malis Praelatis et celebrant dies eorum. Act. xii, 22 : Populus acclamabat Herodi : Dei voces, et non hominis.

Qualiter autem hoc factum sit, subdit, et suppletur quia " Coeperunt principes furere a vino, " primo scilicet in consensu regis : et vinum vocat delectationem idololatriae, et deliciarum hujus mundi. Unde Hieronymus inducit illud Deut, xxxii, 33 : Fel draconum vinum eorum, et venenum aspidum insanabile. Et illud Apostoli ad Ephes, v, 18 : Nolite inebriari vino, in quo est luxuria. Et illud Prov. XXXI, 4 : Noli regibus, o Lamuel, noli regibus dare vinum. Et tunc, supple, rex " extendit manum suam, " hoc est, potestatem suam coactivam, supple, ad populum, " cum illusoribus, " principibus scilicet, ut per regem et principes etiam populus induceretur ad malum Isa. III, 12: Populum meum exactores sui spoliaverunt, virtute scilicet, et gratia, et fide . Isa. xxviii, 14, 22 : Audite verbum Domini, viri illusores,... ne forte constringantur vincula vestra. Prov, III, 34 : Ipse deludet illusores.

Bene dico quod extendit, " Quia, " subditi scilicet, " applicuerunt quasi clibanum cor suum, " ad consensum scilicet regis et principum. Facile enim inducitur populus ad id. quod multum.

concupiscit. Isa. XLIV, I6: Vah ! calefactus sum, vidi focum. Interjectio gaudentis est. " Cum, " hoc est, quamvis secundum veritatem " insidiaretur eis, " scilicet rex, ut perduceret ad malum. Psal. x sec. Hebr. 9 : Insidiatur in abscondito, quasi leo in spelunca sua. Insidiatur ut rapiat pauperem. Quod, autem insidiaretur, probat subdens: " Tota nocte dormivit coquens eos : " noctem vocat tenebrosum et occultum suggestionis, quoniam scilicet primo occulte suggessit idololatriam vel peccatum. Et tunc dormivit, hoc est, violentiam dissimulavit, et pro illo tempore dicebatur fur. Job, XXIV, 14 et seq. : Per noctem erit quasi fur, etc, Perfodit in tenebris domos, sicut in die condixerant sibi, et ignoraverunt lucem. " Mane, " cum scilicet malitia prodiret in publicum, " ipse, " scilicet populus, " succensus, " supple, est, " quasi ignis flammae, " ita scilicet, ut flammae etiam lambebant alios ad simile peccatum. Hoc est mane, de quo dicitur, Job, XXIV, 14 : Mane primo consurgit homicida, et interficit egenum et pauperem. Sic etiam est in. peccatis. Primo enim homo succensus, postea per malum exemplum quasi flamma comburit alios. Daniel. III, 47 et 48 : Et effundebatur flamma super fornacem cubilis (quadraginta novem : et erupit, ei incendit quos reperit juxta fornacem de Chaldaeis, ministros scilicet regis, qui eam incendebant. Psal. cv, 18 : Flamma combussit peccatores.

" Omnes calefacti sunt. " Quintus paragraphus, in quo ostendit, quod omnes generaliter in peccatum idololatriae declinaverunt, et est ac si dicat : Quid plura? " Omnes cale facti sunt quasi clibanus, " nullo excepto. Thren. II, 3 : Succendit in Jacob quasi ignem flammae deuorantis in gyro, " Et, " quod pejus est, " devoraverunt judices suos, " hoc est, bonos viros qui se bene judi- caverunt, et de peccato corripuerunt. Unde Amos corripientem in tempora clavo perforaverunt, sicut dicit Hieronymus super Amos. Et DI Reg. II, 33 et XIII, 1 et seq., cum Jeroboam diem solemnem constituisset, et vir sanctus de Juda venisset ut corriperet eum in sermone Domini, extendit manum ut percuteret eum, et clamavit ut teneretur, sicut adhuc mali indignantur de correptione bonorum. Amos, v, 10 : Odio habuerunt corripientem in porta : ei loquentem perfecte abominati sunt. Quod autem ita sit, probat subdens, et suppletur quia " Omnes reges eorum ceciderunt : " Jeroboam enim, de quo legitur III Reg. XIII, 34, qui fuit rex primus decem tribuum usque ad. Osee, filum Hela, qui fuit rex ultimus , nullus fuit qui idolis non serviret. Et ideo dicitur Eccli. XLIX, 5. quod omnes reges peccaverunt, praeter David, et Ezechiam, et Josiam 2. Sic et Praelati omnes in viam malam declinaverunt. Isa. LIII, 6 : Omnes nos quasi oves erravimus. Et, " Notn est qui clamet in eis ad me : " idola enim potius invocant quam Deum. Isa, lxiv, 6 : Cecidimus quasi folium universi, et iniquitates nostrae quasi ventus abstulerunt nos.

" Ephraim in populis, " Hic pertinaciam in peccato inducto exaggerat, et dividitur in duo. In primo enim exaggerat pertinaciam per causas pertinaciae : in secundo per modos ingratitudinis pertinaciam consequentis, ibi, V, 13 : " Et . ego redemi eos, "

In primo quinque sunt paragraphi. In primo ostendit pertinaciam, In secundo, pertinaciae paenam, ibi, " Et humiliabitur. " In tertio, per simile probat pertinaciae causam, ibi, " Ei factus est Ephraim quasi columba. " In quarto, hujus causae ponit propriam paenam, ibi,

" Et cum profecti fuerint. " In quinto, quasi ex conclusione ulteriori profert sententiam, ibi, " Vae eis ! "

Et hoc est: " Ephraim in populis, " hoc est, in ritu populorum et nationum per idololatriam., " ipse, " hoc est, per seipsum, " commiscebatur, " ut scilicet esset sicut ipsi sine Deo, et sine lege in hoc mundo. Psal. cv, 35 et 36: Commixti sunt inter gentes, et didicerunt opera eorum: et servierunt sculptilibus eorum. Clerici etiam habitu milites, quaestu laici, avaritia negotiatores, ignorantia plebeII, verbis scurrae, concupiscentia fornicatores, commixti sunt inter Gentes. Osee, IV, 9, et Isa. XXIV, 2 : Ei erit sicut populus, sic sacerdos.

Et subdit de pertinacia in his : " Ephraim factus est subcinericius panis, " qui scilicet ab aliis sit devorandus, non enim se reficit, sed alios qui devorant eum, Psal. LII, 5 : Devorant plebem meam sicut cibum panis. Et dicitur subcinericius, quia cinis ad minima per ignem deductus est, et ita populus per ignem tribulationis in minima redactus fuit, et quaecumque habuit, ab aliis devorata sunt. Jerem.L, 17 : Primiu comedit eum rex Assur: iste novissimum exossavit cum Nabuchodonosor, rex Babylonis. Jerem. LI, 34: Absorbuit me quasi draco, replevit ventrem suum teneritudine mea. " Qui non reversatur, " hoc est, ad aliud latus non convertitur, Quantumcumque enim tribularetur, in latere idololatriae semper jacuit, et ad Dominum non conversus fuit, contra quod dicitur, Prov. XII, 7 : Verte impios, et non erunt, supple, impii. Thren, v, 21 : Converte nos, Domine, ad te, et convertemur : innova dies nostros, sicut a principio.

Et prosequitur metaphoram panis, subdens : supple, quia " Comederuntalieni robur ejus, " hoc est, divitias, triticum , et vinum quibus roborari debebat, comederunt alieni, hoc est, aegyptII, Assyrii, vel daemones. Job, XVIII, 13 : Devoret pulchritudinem cutis ejus, consumat brachia illius primogenita mors. Genes, xli, 24 : Priorum pulchritudinem devoraverunt . Et paulo ante, VV. 20 et 21 : Quae, devoratis et consumptis prioribus, quarum mira species et habitudo corporum erat, nullum saturitatis dedere vestigium, " Et ipse nescivit, " hoc est, causam quare percuteretur scire noluit, quod maximae fa-

x tuitatis est. Jerem, V, 3 : Percussisti eos, et non doluerunt: attrivisti eos, et renuerunt accipere disciplinam. Ad hoc enim percutitur puer a patre, quod sciat quare percutitur et caveat, et propter hoc talis percussio disciplina vel eruditio vocatur. Ad Hebr. XII, 8 : Quod si extra disciplinam estis, cujus participes facti sunt omnes, ergo adulteri, et non filii estis.

Sed quia aliquis posset dicere, quod pueri essent sensibus et aetate, quod talia scire non possent, ideo subdit: " Sed et cani effusi sunt in eo. " Effusio notat abundantiam canorum, et est ac si. dicat : Fatuitatem suam usque ad ultimam canitiem perduxit. Daniel. XIII, 52 : Inveterate dierum malorum, nunc venerunt peccata tua, quae operabaris prius. lsa. LXV, 20 : Puer centum annorum morietur, et peccator centum annorum maledictus erit. " Et ipse ignoravit, " supple, quia mirum erat, quod in tanta aetate ad sensum non rediit, Unde Eccli, XXV, 4, dicitur, quod inter ea quae odit Deus, est senex fatuus . Psal, XXXV, 4 : Noluit intelligere ut bene ageret. I ad Corinth. XIV, 38 : Si quis ignorat, ignorabitur.

" Et humiliabitur. " Secundus paragraphus, ubi ponit paenam pertinaciae inductae.

" Humiliabitur, " hoc est, ad humum deposita dignitate prosternetur " superbia Israel, " hoc est, decem tribuum, lsa, II, 11: Oculi sublimes hominis humiliati sunt, et incurvabitur altitudo vilorum, " In facie ejus, ut scilicet magis torqueatur visa tribulatione. Prov. XVI, 18: Contritionem praecedit superbia, et ante ruinam exaltatur spiritus.

Et ostendit quantitatem pertinaciae, subdens : " Nec reversi sunt, " supple, per paenitentiam, et devotionem, " ad Dominum Deum suum, " Jerem, III, 7 : Et dixi, cum fecisset haec omnia : Ad me convertere : et non est reversa. " Et non quaesierunt eum, " in operibus scilicet bonis, " in omnibus his, " supple, tribulationibus, quod mirum erat. Zacha. VII, 11 : Averterunt scapulam recedentem,

" Et factus est, " Tertius paragrapho, et probat hic per simile causam pertinaciae.

" Et factus est Ephraim quasi columba seducta, " Columba dicitur propter incontinentiam, colens lumbos. lsa. LIX, 11 : Quasi columbae meditantes gememus, pro absentia scilicet delectabilium et concupiscentiarum : seducta, dicitur, hoc est, a veritate seorsum ducta per idololatriam. 11 ad Corinth. XI, 3 : Timeo ne sicut serpens Hevam seduxit, ita corrumpantur sensus vestri, et excidant a simplicitate, quae est in Christo, " Non habens cor, " scilicet hominis, quod est ad intelligendum quid verum, quid falsum, quid bonum, quid malum. Jerem. v, 21 : Audi, popule stulte, qui non habes cor. Job, XXXIX, 11 : Privavit eam, scilicet struthionem, Deus sapientia, nec dedit illi intelligentiam. Daniel. IV, 13 : Cor ejus ab humano commutetur, et cor ferae detur ei.

In quo autem cor non habuerit, subdit : " aegyptum invocabant, sup- pie, ad auxilium. Deo contempto, et deos aegyptiorum colendo: sicut et saeculares remedia quaerunt saecularia Deo contempto. Isa. xxx, 3 : Erit vobis fortitudo Pharaonis in confusionem, et fiducia umbrae aegypti in ignominiam. " Ad Assyrios abierunt, " supple, pro auxilio, sicut legitur IV Reg. xv, 19, quod fecit Manahem, rex decem tribuum, quod plangit Jeremias, Thren. v, 6: aegypto dedimus manum, et Assyriis, id saturarentur pane. Ad aegyptum abeunt, qui solatia saecularia requirunt in lucris : ad Assyrios autem, qui confidunt in ambitione dignitatum. Assyrii enim sus tollentes vigilias interpretantur, quae solatia et turbida et frigida et insipida sunt. Jerem, ii, 18 : Et nunc quid Ubi vis in via aegypti, ut bibas aquam turbidam ? et quid tibi cum via Assyriorum, ut bibas aquam fluminis ?

" Et cum profecti fuerint. " Quartus paragraplms, ubi paenam describit hujus recessus, et hoc est :

" Et cum profecti fuerint, " supple, in aegyptum, pro auxilio, et ad Assyrios, Jerem, xvii, 5 : Maledictus homo, qui confidit in homine, et ponit carnem brachium " suum: expandam super eos rete meum, " captivitatis scilicet. Thren, i, 13 : Expandit rete pedibus meis, convertit me retrorsum. Sic omnes a se recedentes ad damnationem retrahit Dominus. Job, xviii, 8 et 9 : Immisit in rete pedes suos, et in maculis ejus ambulat. Tenebitur planta illius laqueo. " Quasi volucrem caeli, " quae devia est, et involutam et multiplicem habet viam, " detraham eos. " Glossa : " Ab altitudine superbiae " suae deponam eos. " isa. xiv, 11 : Detracta est ad inferos superbia tua, concidit cadaver tuum. Et hic, supple, " caedam eos, " hoc est, percutiam, " secundum auditionem coelus eorum. " Caetum dicit, quia tota congregatio mala fuit. Isa. i, 13: Iniqui sunt caetus vestri. Eccli, xxi, 10 : Stuppa collecta synagoga peccandum. Dicit autem, secundum au-ditionem, quia peccatum eorum clamavit coram Domino, et excitavit ad judicium, (lenes, xviii, 20 : Clamor Sodomorum et Gomorrhae multiplicatus est. Jacob, v, 4 : Merces operariorum, qui messuerunt regiones vestras, quae fraudata est a vobis, clamat: et clamor eorum in aures Domini Sabaoth, introivit. Secundum auditionem ergo caedere, idem est quod plagas secundum merita peccatorum mensurare. Deuter, xxv, 2 : Pro mensura, peccati erit et plagarum ynodus.

" Vae eis ! " Quintus paragraplms, in quo quasi ex ulteriori conclusione infert sententiam damnationis.

" Vae, " scilicet aeternae damnationis, " eis, " supple, erit, " quoniam recesserunt a me, " bono scilicet incommutabili, contempto, conversi sunt ad bonum commutabile, vel eliam ad malum. Thren, v, 10: Vae nobis, quia peccavimus I a Vastabuntur " hostibus, scilicet hominibus, et daemonibus. Psal. lxxxviii, 42 : Diripuerunt eum omnes transeuntes viam : factus est opprobrium vicinis filis. " Quia praevaricati sunt in me, " legein scilicet transgrediendo. Isa. xlviii, 8 : Scio quia praevaricans praevaricaberis, et transgressorem ex utero vocavi te. Jerem, v, 0: Idcirco percussit eos leo de sileo, lupus ad vesperam vastavit eos.

" Et ego redemi eos. " Exaggerat hic ingratitudinem, quia sicut paenis non correcti sunt, ita nec beneficiis.

Dicit autem hic tria, scilicet quod pro beneficiis ingrati fuerunt, quod Dominum suis armis impugnaverunt, et quod radicatam ab antiquo malitiam non deseruerunt.

" Et ego redemi eos, " de aegyptiaca scilicet, servitute, vel sanguine meo a. diabolo. Psal. cxxix, 7 : Apud Dominum misericordia, et copiosa apud eum redemptio, " Et ipsi locuti sunt contra me mendacia, " clamantes

scilicet de vitulo : Isti sunt dii tui, Israel, qui te eduxerunt de terra aegypti . Vel, mendatia sunt vota et promissa quae non solvuntur, vel in baptismo, vel in paenitentia, vel suscepto ordine, contra quod dicitur, Eccli. XXIX, 20 : Gratiam fideiussoris ne obliviscaris : dedit enim pro te animam suam. Eccle. IX, 1 5 : Inventus est in ea vir pauper ei sapiens, et liberavit urbem per sapientiam suam, ei nullus deinceps recordatus est hominis illius pauperis,

" Et non clamaverunt ad me, " supple, qui solus liberare possum, " in corde suo, " hoc est, ex devotione cordis, contra quod dicitur, Isa. XIX, 20: Clamabunt ad Dominum a facie tribulantis, et mittet eis salvatorem, et propugnatorem, qui liberet eos, " Sed ululabant in cubilibus suis, " Cubilia vocat obscura templa et antra, in quibus obscaenum cultum diis exhibebant in scenicis meretriculis, in sacris Veneris, in obscaenitate religionis Priapi. In his autem ululabant, ut dicit Hieronymus, quia " lanceolis vulneran-" tes se sanguine perfuderunt : " sicut III Reg. XVIII, 28, dicitur de prophetis Baal . Et oratio et cantus eorum, ululatus canum reputatur. Isa. LXV, 14 : Clamabitis prae dolore cordis, et prae contritione spiritus ululabitis. Isa.XIII, 22 : Respondebunt ibi ululae in aedibus ejus.

Et subdit de beneficio corporali quotidie praestito : " Super triticum et vinum ruminabant, " Repletarum usque ad nauseam propter casum appetitus et fastidium cibi, ruminare est et non comedere, esurientium autem comedere : et significat, quod ita pleni erant, quod nauseabant super tritico et vino, sicut et patres eorum nauseabant super mannate . Et sicut videmus divites hujus mundi, clericos et laicos facere, nec tamen superflua pauperibus erogare. Cant. VII, 9 : Guttur tuum sicut vinum optimum, dignum dilecto meo ad potandum, labiisque et dentibus illius ad ruminandum . " Recesserunt a me, " Deuter. XXXII, 15 : Incrassatus est dilectus, et recalcitravit: incrassatus, impinguatus, dilatatus, dereliquit Deum factorem suum, ei recessit a Deo salutari suo,

" Et ego erudivi eos, " Tangit beneficium pertinens ad perfectionem intellectus. Erudivit enim eos per Moysen et alios Prophetas. Isa. XLVIII, 11 : Ego Dominus Deus tuus, docens te utilia, gubernans te in via qua ambulas. " Et confortavi brachia eorum, " in bellis scilicet per judices, supple, et David et alios propugnatores. Psal. CXLIII, 1 : Qui docet manus meas ad praelium, et digitos meos ad bellum : " Et in me, " hoc est, contra me, " cogitaverunt malitiam, " peccati scilicet. Jerem. IX, 2 et 3 : Omnes adulteri sunt, caetus praevaricatorum. Et extenderunt linguam suam quasi arcum mendacii et non veritatis. Confortati sunt in terra, quia de malo ad malum egressi sunt, et me non cognoverunt, dicit Dominus,

" Reversi sunt, " ad ritum scilicet gentilem, et hoc est quod sequitur : " Ut essent absque jugo, " legis scilicet. Jerem. II, 20 : A saeculo confregisti jugum meum, rupisti vincula, ei dixisti: Non serviam,. " Facti.sunt quasi arcus dolosus, " armis suis Deum impugnantes. Arcus enim dolosus revertitur in eum pro quo pugnare debuit. Jerem. IX, 3 :

Extenderunt linguam suam quasi arcum mendacii, et non venialis. Econtra de bonis et gratis Deo dicitur, II Reg. 1, 22 : Sagitta Jonathae numquam rediit retrorsum, " !i!Cadent in gladio, " hostium scilicet ei meae vindictae. Job, XIX, 29 : Fugite a facie gladii, quoniam ultor iniquitatum gladius est. " Principes eorum, " supple, ut capitibus percussis, corpus ad nihil redigatur. Habacuc, III, 13: Percussisti caput de domo impii: denudasti fundamentum ejus usque ad collum. " A furore, " hoc est, pro furore " linguae suae, " quia scilicet me furiose blasphemantes, idola vel peccata laudaverunt. Isa. LIX, 3 : Labia vestra locutasunt mendacium) ei lingua vestra iniquitatem fatur.

Et subdit de antiqua iadicatione istius mali : " Ista subsannatio eorum, " hoc est, peccatum subsannatione dignum. Hieronymus : " Subsannatio est despe-" ctio cum contractione naris. " " In terra aeggpli : " ibi enim, primo boves et vitulos adorare didicerunt. Job, XXXIV, 7 et 8 : Quis est vir ut est Job, qui bibit subsannationem quasi aquam ? Qui graditur cum operantibus iniquitatem, et ambulat cum viris impiis ? Jerem. XIII, 23 : Si mutare potest aethiops pellem suam, aut pardus varietates suas, ei vos poteritis bene facere, cum didiceritis malum.