IN CAPUT I AMOS

ENARRATIO.

" Verba Amos. " Hic incipit prophetia, quae dividitur in partes duas. Primo enim comminando praedicit paenam decem tribubus, secundo promittit consolationem, infra, IX, 11, ibi " In die illa suscitabo, vel reaedificabo tabernaculum David. "

Prior dividitur in duas, in titulum scilicet, et prophetiam, ibi, v, 2 : " Ei dixit : Dominus de Sion rugiet. "

In titulo auctor describitur a nomine, ab oflicio, et a patria, a modo inspirationis, et ab enuntiatione.

Dicit ergo : " Verba, " cujus ratio in expositione prologi assignata est : multis enim loquitur, et de multis, et ideo pluraliter dicit : Verba. Ezech, II, 7 : Loqueris verba mea ad eos, si forte audiant, et quiescant. " Amos. " Nomen. auctoris est, et interpretatur onustus vel avulsus : onustus, quia ex charitate onus aliorum suscepit. Ad Galat. VI, 2 : Alter alterius onera portare, ei sic adimplebitis legem Christi. Avulsus autem, quia a peccatoribus segregatus: non enim bene reprehenderet peccatores, nisi segregatus esset, Ad Hebr. XII, 26 : Talis decebat ut nobis esset pontifex, sanctus, innocens, impollutus segregatus a peccatoribus, ei excelsior caelis factus. eum., eo quod dissecuerit praegnantes Galaad ad dilatandum terminum suum.

14. Et succendam ignem in muro Rabba, et devorabit aedes ejus in. ululatu in die belli, et in turbine in die commotionis.

15. Et ibit Melchom in captivitatem, ipse, et principes ejus simul, dicit Dominus.

Et subjungit de officio :

" Qui fuit in pastoribus, " ut cura pastoralis signum esset curae seu pasturae spiritualis. Joan. x, II : Bonus pastor animam suam dat pro ovibus suis. Joan. XXI, 17: Pasce oves meas. Psal. LXXVII, 70: Sustulit eum de gregibus ovium, etc. Et subdit de patria :

" De Thecue. " Quod etiam prophetiae congruit, quia Thecua clangens tuba interpretatur. Apocal. VIII, 2 : Datae sunt Angelis septem Iubae : septeni enim praedicanda sunt, scilicet quatuor sensus Scripturae, primus adventus Salvatoris, et duo in secundo, retributio scilicet bonorum, et paena malorum. Psal. LXXX, 4 : Buccinate in Neomenia tuba, hoc est, in singulis illuminationibus quas a Deo accipitis.

Et subdit de inspiratione :

" Quae vidit, " hoc est, intellectuali visu per inspirationem accepit ; aliter enim verba videri non possunt,sed audiri. Exod. XX, 18 : Cunctus populus videbat voces. Sic dicitur, Isa. 1, 1 : Visio Isaiae, quam vidit. Glossa inducit illud I Reg. IX, 9 : Qui Propheta dicitur hodie, vocabatur olim Videns, Daniel. x, 1 : Intelligentia est opus in visione, " Super Israel. " Super notat oppressionem, Israel autem decem tribus. Thren. I, 14 : Vigilavit jugum iniquitatum mearum : in manu Domini convolutae sunt, et impositae collo meo, Psal. XXXVII, 5 : Sicut onus grave gravatae sunt super me. Job, XVI, 8 : Nunc autem oppressit me dolor meus, et in nihilum redacti sunt omnes arius mei.

Et subdit de tempore et de regibus : " In diebus Oziae, " de quo IV Regum, XVI, " regis Juda, " hoc est, duarum tribuum : " et in diebus Jeroboam, " de quo IV Regum, XIV, " filii Joas, " de quo ibidem, " regis Israel, " hoc est, decem tribuum. Iste Joas nepos fuit Jehu, et Jeroboam filius ejus pronepos. Promiserat enim Dominus, IV Reg. xv, 12 , quod usque ad quartam generationem ex semine Jehu essent reges futuri super Israel. Et hoc completum fuit in Jeroboam : filius enim Jehu. fuit Joathan , filius vero Joathan fuit Joas, et filius Joas Jeroboam , qui quartus fuit, in quo regnum Jehu defecit.

Litteralis autem quaestio est, cum isti iidem reges ponantur in titulo Osee, qui primus est inter duodecim, et titulo istius, qui est tertius, quare in medio, hoc est, in Joel non ponuntur. Et respondet quidam, quod cum iste non sit filius Prophetae, sed in prophetia a Domino segregatus, sicut et Paulus ad Romam I, 1, dicitur, Segregatus in Evangelium Dei, non esset prophetia ista authentica, nisi a regibus authenticaretur. Quae responsio haeresim sonat : mali enim reges de Scripturis nihil authenticant; quamvis enim per tempora regum certificatur historia, tamen non certificatur ut prophetia.

Adhuc, Idem posset dicere de Osee, et de Isaia, et de aliis. Quamvis enim genealogia patrum et avorum ad commendationem faciat Prophetae, tamen nihil faciunt ad inspirationis auctoritatem. In Joel autem non ponuntur reges, quia non ad. reges, sed ad communem populum prophetavit.

Et de tempore prophetiae subjungit : " Ante duos annos terraemotus, " de quo terraemotu in praecedentibus satis dictum est. Dicit tamen Hieronymus, quod " terraemotus per metonymiam " est motus terrenorum in captivitatem , " quos ante per duos annos commo-" nuit per Prophetam, ut si vellent, posci nitentiam agerent, et sic de caetero " terraemotum non sentirent. " Psal. xcv, 9 : Commoveatur a facie ejus universa terra. Job, XXIV, 29 : Dedit ei Deus locum paenitentiae, et ille abutitur eo in superbiam.

Iste est ergo titulus.

" Et dixit. " Hic incipit prophetia, quae in duas partes dividitur, in quarum prima describit terrorem judicis: in secunda paenam judicandorum et causam, ibi,v. 6 : " Haec dicit Dominus : Super tribus sceleribus. "

Terror judicis describitur in signo et effectu.

De terrore judicis dicit : Dominus de Sion rugiet. " Rugitus proprie leonis est, ut leo significaret fortitudinem, rugitus autem comminationem terroris. Prov. XX, 2 : Sicut rugitus leonis, ita et terror regis : qui provocat eum, peccat in animam suam. Amos, III, 8: Leo rugiet, quis non timebit ? Dominus Deus locutus est, quis non prophetabit? Dicitur autem de Sion rugire, quia in Sion est, et non in Dan vel Bethel, ubi est habitatio idoli. Isa. II, 3: De Sion exibit lex, et verbum Domini de Jerusalem. " Et de Jerusalem dabit vocem suam, " quia etiam in Jerusalem habitat. Psal. LXXV, 3 : Factus est in pace locus ejus.

Alia translatio, " In Jerusalem, et habitatio ejus In Sion. " Propter quod Sion speculativos significat, Jerusalem autem perfectos in actione. Jerem. xxv, 30 : Dominus de excelso rugiet, et de habitaculo sancto suo dabit vocem suam : rugiens rugiet super decorem suum.

Et subdit de effectu :

" Et luxerunt speciosa pastorum. " Tangit hic effectum terroris per metaphoram loquens, per speciosa pastorum intelligens speciositatem terrae in habitatione hominum et cultura, per luctum autem tristitiam. Dicit enim Hieronymus, " naturale esse, quod omnes qui " volunt rem rei comparare, ex eis re" bus sumant comparationem quas sunt " experti et in quibus sunt nutriti. Sic " iste qui fuit pastor pecorum, timorem

" suum rugitui leonis assimilat, inimi" cos autem ursos vocat. Speciosa ergo " pastorum sunt, planities camporum, " viriditas pratorum, loca diversis her-" bis abundantia. " Isa. xxxii, 12 et 13 : Super ubera plangite, super regione desiderabili, super vinea fertili. Super humum populi mei spinae et vepres ascendent. Isa. xv, G : Aruit herba, defecit germen, viror omnis interiit. Spiritualiter autem, speciosa pastorum sunt populus in spiritualibus speciose dispositus, qui luget quando talis deficit speciositas. Thren. IV, 7 et 8 : Candidiores Nazaraei ejus nive, nitidiores lacte, rubicundiores ebore antiquo, sapphiro pulchriores. Denigrata est super carbones facies eorum. I Machab., II, 11 et 12 : Omnis compositio ejus ablata est. Quae erat libera, facta est ancilla. Et ecce sancta nostra, et pulchritudo nostra, et claritas nostra desolata est, et coinquinaverunt ea gentes, hoc est, gentiliter viventes per malum exemplum. " Et exsiccatus est vertex Carmeli. " Hieronymus : " Mons " qui in Hebraeo dicitur AdminBookmark , et graece et

" latine Carmelus dicitur, et est duplex,

" unus de quo fuit Nabal Carmelus : " alius, in quo Elias oravit . Uterque au-" tem pascuis uberrimus est, et ideo ex- " siccatus hic perhibetur. " Significat autem Praelatos pabulo verbi, et exempli abundantes. Sed talis gradus modo in Ecclesia luget, quia tali speciositate destitutus est. In Praelatis enim nec est verbum doctrinae, nec exemplum virtutis. Isa.XXix, 17 : Nonne adhuc in modico et in brevi convertetur Libanus in charmel, et charmel in saltum reputabitur ? hoc est, altitudo saeculi convertetur ad Ecclesiam, et ex hoc etiam convertetur in silvestreitatem, et sic exsiccabitur quod viride est in. ea. Cant. VIII, 5 : Caput tuum ut Carmelus. Carmelus autem scientia circumcisionis interpretatur, quam Praelati maxime scire deberent, quid scilicet in se et quid in aliis circumcidere deberent. Jerem. IV, 4 : Circumcidimini Domino, et auferte praeputia cordium vestrorum, viri Juda. Ad Rom.II, 28 et 29 : Non quae in manifesto,in carne,est circumcisio: sed circumcisio cordis in spiritu, non littera: cujus laus non ex hominibus, sed ex Deo est.

" Haec dicit Dominus. " Tangit hic onera in speciali, et dividitur in duas partes. Primo enim tangit onera aliarum gentium. Secundo, quare magis ulciscitur in Judam et in decem tribus, quam in alios, infra, III, 1, ibi, " Audite verbum, quod loculus est Dominus. "

Adhuc prima in duas. Primo enim describit sex onera vicinarum gentium. Secundo, describit duo, Judae scilicet, et Israel, ibi, II, 4 : " Haec dicit Dominus : Super tribus sceleribus Juda. "

Prima in sex, onus scilicet Damasci sive Syriae, onus Philisthiim, onus Tyri, onus Edom, onus Ammon, et onus Moab, quae per ordinem dicuntur inlittera.

In omnibus his unus modus divisionis est. Primo enim auctoritatem innuit sermonis : secundo, circumstantiam sceleris : tertio, actum criminis : et quarto,poenam.

Onera autem aliarum gentium praemittit tribus de causis, scilicet ut patientius audiatur a suis quando onera hostium praemittit. Quaedam enim consolatio est afflictio inimici. Secundo, ut minus mirentur Judaei, si ipsi affliguntur qui legem acceperunt et transgressi sunt ; quando etiam qui exleges reputantur, pro peccatis affliguntur. Tertio, ut videntes alias gentes torqueri secundum prophetiam, magis timeant quod et ea quae dicta sunt, ipsis eveniant. De primo dicitur, Mich. VII, 10 : Adspiciet me inimica mea, et operietur confusione. Et post pauca : Nunc erit in conculcationem ut lutum platearum. Sap. XII, 22 : Cum ergo das nobis disciplinam, inimicos nostros multipliciter flagellas. De secundo dicitur, Jerem. xlv, 4 et 5 : Ecce quos aedificavi, ego destruo : et quos plantavi, ego evello, et universam terram hanc, Et tu quaeris tibi grandia ? noli quaerere. Ad Hebr. II, 2 et 3 : Si omnis praevaricatio, et inobedientia accepit justam mercedis , retributionem : quomodo nos effugiemus, si tantam neglexerimus salutem ? De tertio dicitur, Ezech. IX, 6 : A sanctuario meo incipite. Amos, III, 2 : Tantummodo vos cognovi ex omnibus cognationibus terrae, idcirco visitabo super vos omnes iniquitates vestras.

" Haec dicit Dominus. " Auctoritas verbi sequentis est. Jerem. I, 9 : Ecce dedi verba mea in ore tuo. " Super tribus sceleribus. " Scelus est crimen accusatione dignum : id est, ac si dicat: Si semel vel bis vel ter Damascus populum afflixisset, hoc est, rapina, inuicta, et gladio, dare veniam possem : sed quia quartum addidit, obstinatam scilicet voluntatem semper affligendi populum meum, parcere non possum. " Dama-sci. " Damascum ponit, quia caput Syriae est et metropolis. Isa. VII, 8 : Caput Syriae Damascus. " Et super quatuor, " ut quarto deformitas peccato addita intelligatur. Iste est quadrans, de quo dicitur, Matth. v, 26: Non exies inde, donec reddas usque ad novissimum quadrantem. " Non convertam eum, " ut scilicet peccatum dimittat, et per paenitentiam resipiscat, sed potius peccatum peccato addendo, peccatum impleat usque ad condemnationem. Unde Septuaginta habent : " Non aversabor eum, " hoc est non impediam eum quin de peccato in peccatum ruat. I ad Thessal. II, 16 : Ut impleant peccata sua semper. Apocal. XXII, 11 : Qui in sordibus est, sordescat adhuc. Haec est impletio, de qua Genes.XV, 16: Necdum enim completae sunt iniquitates Amorrhaeorum usque ad praesens tempus.

Et subdit actum :

" Eo quod trintraverint, " semel et iterum et tertio obstinata voluntate, " in plaustris ferreis. " Plaustrum. a prodendo dicitur, eo quod non ad vehendum, sed ad complodendum factum sit, et est rota in campis, exterius clavis ferreis dentata et cuspidibus, quam victores super inimicos in circulo prostratos circumduxerunt, sicut et apud nos circumduci solet super gaudam et sandicem, quibus panni colorantur, ut cuspidibus viscera eorum perfoderentur : et pondere rotae circumductae, ossa eorum coningerentur. Hoc etiam modo dicit Glossa : " In terris ubi foenum non " abundat, arida palea in pabulum con-" frIngitur jumentorum. " Et hac crudelitate Syri populum Dei vexaverunt. " Galaad, " quae civitas trans Jordanem est in sorte Manasses, ubi Laban comprehendit patriarcham Jacob . Et quia metropolis erat illius tribus, propter hoc per eam tota sors illius tribus intelligitur quae versus Syriam erat. Isa. XLI, 15:

Ego positi te quasi plaustrum triturans novum, habens rostra serrantia : trituratis montes, et comminues : et colles quasi pulverem pones.

Et subdit de paena huic peccato debita :

" Et mittam ignem in domum Azael, " qui rex Syriae erat, sicut dicitur, IV Reg. VIII, x et XII. Ignis autem iram Dei significat, ut praehabitum est, domus vero significat familiam et genus. Et hoc est quod sequitur. : " Et devorabit domos Benadad, " hoc est, familias. Benadad enim fuit filius Azael, sicut dicitur, IV Reg. XIII, 24, et Isa. XXVI, 11 : Ignis hostes tuos devoret. Thren. II, 4: Effudit quasi ignem indignationem suam. Et ibidem parum ante, v. 3 : Succendit in Jacob quasi ignem flammae devorantis in ggro.

Et subdit de processu istius irae in terram :

" Et conteram vectem Damasci. " Vectes dicuntur urbes et munitiones in extremis terrarum positae, per similitudinem ad. vectes quae ponuntur in loriculis civitatum : quia sicut vectes ante civitatem sustinent impetus hostium, ita munitiones positae in extremitate terrarum, ne hostes possint irrumpere in regnum. Et litteraliter tangit hoc quod dicitur, IV Reg. XIII, 25, quod Joas, filius Joachaz, tulit urbes de manu Benadad, filii Azael, quas tulerat de manu ioachaz, patris sui, jure praelII : tribus vicibus percussit eum Joas, et reddidit civitates Israeli. Sic accipiuntur vectes, Isa. XV, 5, ubi de Moab dicitur : Vectes ejus usque ad Segor, vitulam consternanlem. Et hoc quasi exponens, subdit: " Et disperdam habitatorem, " omnem scilicet universaliter, " de campo idoli. " Campus dicitur, quia plana terra est

Syria : et idoli, quia plena idolis. Isa. VI, 11 : Desolatae sunt civitates absque habitatore, et domus sine homine. Isa. II, 8 : Repleta est terra ejus idolis. " Et tenentem sceptrum, " disperdam scilicet regalem tribum, " de domo voluptatis. " Reges enim Syriae voluptati vacabant sicut Sardanapalus, ut dicit Hieronymus. Voluptas enim causa luxuriae est et fomentum. Job, XXVIII, 13 : Non invenitur in terra suaviter viventium.

Et subjungit de populo : " Et transferetur populus Syriae, " per captivitatem scilicet, " Cyrenen, " quae est regio ultra aegyptum, quod factum est a Theglatphalasar . " Dicit Dominus : " confirmatio praecedentium est. Isa. XXXI, 2 : Ipse sapiens adduxit malum, ei verba sua non abstulit.

Septuaginta, ubi nos habemus, " In plaustris ferreis Galaad , " habent : " Eo quod trituraverunt in serris ferreis " praegnantes Galaad. " Spiritualiter autem tria scelera sunt, peccatum cogitationis, locutionis, et operis, quibus aliquando parcitur, sed si addatur peccatum desperationis per finalem impaenitentiam non parcitur. De primo dicitur, Isa. I, 16 : Auferte malum cogitationum vestrarum ab oculis meis. De secundo, Matth. XII, 37 : Ex verbis tuis justifi caberis, et ex verbis tuis condemnaberis. De tertio, Isa. I, 16 et seq. : Quiescite agere perverse, discite benefacere, etc. Si fuerint peccata vestra ut coccinum, quasi nix dealbabuntur. De quarto, I Joan. v, 16 : Est peccatum ad mortem : non pro illo dico ut roget qiuis. Damascus autem interpretatur polus sanguinis. et significat eos qui delectabiliter bibun corruptionem peccati a sanguine procedentem. Apoc.XVI, 6 : Sanguinem dedisti eis bibere. Plaustrum autem ferreum rota est volubilitatis humanae e fortunae, et maxime potestatis qua mal triturant et serrant bonos. Jacob.II, 6 Nonne divites per potentiam opprimunt vos, et ipsi pertrahunt vos ad judicia ? Boni enim significantur per Galaad, quod acervus testimonii interpretatur, quia coacervant testimonia Scripturarum, et secundum ea dirigunt vitam. I Paralip. XX, 3 : Fecit super eos tribulas, et trahas, et ferrata carpenta transire. Azael autem interpretatur desertio, Benadad vero filius spontaneus, et significant desertos a gratia et spontaneos ad malum. Prov.i, 16 : Pedes illorum ad malum currunt. Vectes fortitudinem saeculi significant, quam conterit Dominus. Isa. VIII, 4 : Auferetur fortitudo Damasci. Psal. CVI, 16 : Contrivit portas aereas, et vectes ferreos confregit. Campus autem idoli latitudinem significat simulacrorum mundi, in quo alius ventrem adorat, ad Philip. III, 19 : Quorum Deus venter est: alius libidinem venereorum, Psal. cv, 28 : Initiati sunt Beelphegor : alius vero mammona, hoc est, divitias, ad Ephes. v, 5 : Avarus, quod est idolorum servitus. Hoc disperdit Dominus, Psal. c, 8 : In matutino interficiebam omnes peccatores terrae : ut disperderem de civitate Domini omnes operantes iniquitatem. Sceptrum autem tenens in domo voluptatis, gula est, Isa. IX, 4 : Sceptrum exactoris ejus superasti, " Exactor enim venter est, " ut dicit Gregorius. Habac. III, 14 : Maledixisti sceptris ejus. Populus autem Syriae, qui sublimis interpretatur, superbos significat, qui in Cyrenen transfertur, quia daemonibus datur in haereditatem. Cyrenen enim haeres interpretatur. Numer. XXIV, 18 : Haereditas Seir cedet inimicis suis. Isa. XVII, 3 : Et cessabit adjutorium ab Epraim, et regnum a Damasco : et reliquiae Syriae sicut gloria filiorum Israel erunt, scilicet cessabunt.

" Haec dicit Dominus. " Post onus Syriae, quae plus afflixit populum Dei, subjungit onus Philisthiim, quia Philisthiim propinqui inimici fuerunt, et om-

nes juverunt qui populum Dei persecuti sunt.

Dividitur autem sicut praecedens :

Primo,itaque inducit sermonis auctoritatem : " Haec dicit Dominus. " Ad Rom. IV, 21 : Quaecumque promisit Deus, potens est et facere. " Super tribus sceleribus Gazae. " Gaza metropolis est Philisthinorum, unde per Gazam et alias quas inducit Philisthinorum civitates, quae semel et iterum et tertio, hoc est, mulcta, fame per terrae vastitatem, et gladio populum Dei persecuti sunt. " Et super quatuor, " hoc est, quarto, obstinatam voluntatem addiderunt, " non convertam cum, " ut scilicet conversus ulterius non peccet, sed potius peccata impleat. Job, XV, 20 : Cunctis diebus suis impius superbit.

Et subdit actum peccati : " Eo quod transtulerint captivitatem perfectam. " Captivitatem materialiter intelligit, et est sensus quod captivitatem perfectam translatione fecit : fugientes enim filios Israel ad eos, Idumaeis vendiderunt, et puniendos dederunt, et propter hoc irrevocabilis facta est captivitas eorum. Et hoc est quod sequitur : " Ut concluderent eam, " scilicet captivitatem, " in Idumaea. " Idumaei enim semper fuerunt infesti filiis Israel et inimici. Unde pater eorum dixit, Genes.XXVII, 41 : Venient dies lucius patris mei, et occidam Jacob fratrem meum.

Significant autem haec tria scelera, peccatum in voluntate et in consensu et in opere, quibus quartum additur, scilicet peccatum obdurationis, quod etiam peccatum est in Spiritum sanctum. De tribus dicitur, Job, XXXIII, 29 : Haec omnia operatur Deus tribus vicibus per singulos, hoc est, puniendo in singulis tria peccata. De quarto autem, quod est obduratio, Eccli. III, 27 : Cor durum male habebit in novissimo : et qui amat periculum, in illo peribit. Unde et de quibusdam sic per obstinationem converti nolentibus dictum est, Numer. XVI , 15 : Ne respicias sacrificia eorum. De- speratorum quippe sacrificiis Deus non placatur. Obduratio enim peccatum est quo aliquis obfirmat cor, ne vel beneficiis per charitatem mollescat, vel timore paenarum frangatur, vel compunctione scindatur ad paenitentiam. Psal. XCIV, 8 : Nolite obdurare corda vestra : talibus enim juravit, ut non introirent in requiem. Ad Hebr. III, 18 et 19 : Quibus autem juravit non introire in requiem ipsius, nisi illis, qui increduli fuerunt ? Et videmus, quia non potuerunt introire propter incredulitatem. Gaza vero fortitudo vel imperium interpretatur, et significat Praelatos qui dicunt, Sap. II, 11 : Sit fortitudo nostra lex justitiae. H i captivant in peccatis subditos. II ad Timoth.III, 6 : Captivas ducunt mulierculas, hoc est, molles animas, oneratas peccatis. Et concludunt perfectam captivitatem in Idumaeam, quae terrena vel sanguinea interpretatur, quia faciunt eos amare carnem in libidine, et terram in avaritia, ex quo amore perficitur captivitas eorum, ita quod desperata fiat. Isa. XIX, 4 : Rex fortis dominabitur eorum. Abdiae, vv. 10 et seq. : Propter interfectionem, et propter iniquitatem in fratrem tuum Jacob, operiet te confusio, et peribis in aeternum. In die cum stares adversus eum, quando capiebant alieni exercitum ejus, etc. Hieronymus " Alieni specialiter Philisthaei dicuntur. "

" Et mittam, ignem in murum Gazae. " Murus Gazae ardere non potest, et ideo murus munitionem significat, et maxime homines qui muniunt terram, sicut sapientes et potentes quos Deus dissipat. Thren. II, 8 : Cogitavit Dominus dissipare murum filiae Sion. Et ibidem : Murus pariter dissipatus est. " Et devorabit aedes ejus, " hoc est, aedificia : aedificia enim munitionum saeculi deficient. Matth. XXIV, 2 : Non relinquetur hic lapis super lapidem, qui non destruatur.

" Et disperdam habitatorem de Azoto, " quae est secunda civitas seu metropolis Philisthinorum. Quinque enim sunt civitates Philisthiim, de quibus dicitur I Reg. V, 1 et seq. . Azotus autem interpretatur ignis ubertim, et significat libidinis ardorem. Osee, II, 2 : Auferat fornicationes suas a facie sua, et aldulteria sua de medio liberum suorum. " Et tenentem sceptrum de Ascalone. " Glossa : " Ascalon antiquitus " vocabatur Philisthiim, unde et regio " postea vocata est Philisthaea, eo quod " Ascalon principalis civitas est in ea, " et est ista tertia civitas Philisthino-" rum : interpretatur autem ignis infa- " mis,in qua sceptrum tenent Sodomitae.)) Ad Rom. I, 26 : Propterea tradidit illos Deus in passiones ignominiae. Gen. XIII, 13 : Homines Sodomitae pessimi erant. " Et convertam manum meam, " percutientem scilicet, " super Accaron, " quae quarta civitas est inter civitates Philisthinorum, Accaron interpretatur sterilitas, et significat otiosos vel pigros, qui steriles sunt ad omnem bonum fructum. Prov. XXIV, 30, 31 : Per agrum hominis pigri transivi, ei per vineam viri stulti : et ecce totum repleverant urticae, et operuerant superficiem ejus spinae. Ager ab agendo dicitur, et perfectionem in actione virtutum significat, loco cujus in pigro crescunt urticae concupiscentiarum carnalium. Urtica enim ab urendo dicitur, tales vero libidine utuntur. Ad Galat. V, 17 : Caro concupiscit adversus spiritum. Dimittit autem hic quintam civitatem, quae Geth vocabatur, quia ista minima fuit, et parvus respectus habebatur ad ipsam : interpretatur autem torcular, et significat tyrannos hujus saeculi, qui alios torquent et comprimunt. Isa. XVI, 10 : Vinum in torculari non calcabit, qui calcare consueverat . Post omnes autem civitates subjungit de terrae destructione : " Et peribunt reliqui Philisthinorum. " Philisthiim potioneca dentes interpretantur, et significant eos qui bibunt velut aquam subsannationem. Job, XXXIV, 7 : Qui bibit subsannationem quasi aquam. Jerem. XXV, 27 : Bibite, et inebriamini, et vomite : et cadite, neque surgatis a facie gladii, quem ego mittam inter vos. " Dicit Dominus Deus. " Confirmatio est praedictorum. Matth. XXIV, 35 : Caelum et terra transibunt, verba autem mea non praeteribunt.

" Haec dicit Dominus. " Post onus Philisthinorum ponit onus Tyri et Sidonis, qui in alia parte terrae conjuncti erant Judaeis, et multis afflictionibus affligebant populum.

" Super tribus sceleribus Tyri, " qui obsidione, fame et gladio persecutus est populum, " et super quatuor. " Quartum peccatum est, cordis induratio. Induratio enim est pertinacia permanendi in peccato, a quo homo non recedit per verecundiam, nec flectitur per aliquem boni affectum. Ezech. III, 7 : Omnis quippe domus Israel attrita fronte est, et duro corde. Jerem. III, 3 : Frons mulieris meretricis facta est tibi, noluisti erubescere. Haec autem induratio est peccatum in Spiritum sanctum, et ob hoc sequitur : " Non convertam cum. " Matth. XII, 37 : Qui dixerit contra Spiritum sanctum, non remittetur ei, neque in hoc saeculo, necque in futuro .

Et subjungit causam :

" Eo quod concluserint captivitatem perfectam, " hoc est, perfecte, " in Idumaea. " Sicut enim Philisthiim, ita et isti populum ad se fugientem vendiderunt Idumaeis. Isa. V, 13 : Propterea captivus ductus est populus meus, quia non habuit scientiam. In Idumaea autem concluditur, quae sanguinea interpretatur, qui vitiis sanguinis et carnis addicitur. Ad Roman. VII, 25 : Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis hujus. " Et non sint recordati foederis fra-trum. " Faeolus fratrum dicitur foedus quod habuit Hiram, rex Tyri, cum David et Salomone . Et dicuntur fratres amicitia, eo quod amici ut fratres se diligunt. Joan. VIII, 41 : Unum patrem habemus Deum. Isa. XXIV, 5 : Dissipaverunt foedus sempiternum. Matth. XXIII, 8 : Omnes vos fratres estis. Job, XIX, 13 : Fratres meos longe fecit a me.

" Et mittam ignem, " irae meae scilicet. Ad Hebr. IX, 27 : Terribilis quaedam exspectatio judicii, et ignis aemulatio, quae consumptura est adversarios. " In murum Tyri. " Tyrus angustia interpretatur, et significat sollicitudinem saeculi : murus autem munitionem significat divitiarum. Ezech. XIII, 11 : Dic ad eos, qui liniunt murum absque temperatura, quod casurus sit. Absque temperatura enim linitur, quod sine charitate conjungitur. " Et devorabit aedes ejus. " Quidquid enim sollicitudine nimia aedificatur, ignis irae Dei consumit. Job, XV, 34 : Ignis devorabit tabernacula eorum, qui munera libenter accipiunt.

" Haec dicit Dominus. " Quarto hic subjicit de onere Idumaeorum, qui. semper filios Israel, patrueles suos, ex invidia persequebantur, et ideo post finitimas gentes statim ponitur onus eorum.

Et sicut in aliis, ita et hic praemittit auctoritatem sermonis dicens : " Haec dicit Dominus. " II Reg. XXIII, 2 : Spiritus Domini locutus est per me, et sermo ejus per linguam meam. Et subdit de circumstantia peccati : " Super tribus sceleribus Edom, " hoc est, Idumaeorum, quod scilicet semel et iterum et tertio populum Dei cum aliis terram vastando, mulctam imponendo, homines interficiendo, persecuti sunt. " Et super quatuor, " quod est pertinacia voluntanisi, invidentia scilicet fraternae gratiae obstinata. aemulus enim erat fratris sui. Sap. II, 24 et 25 : Invidia diaboli mors introivit in orbem terrarum : imitantur autem illum qui sunt ex parte illius. a Non convertam eum : eo, " hoc est, ideo " quod persecutus sit in gladio, " hoc est, ad occidendum, " fratrem suum, " Jacob scilicet et filios ejus. Unde Genes.XXVII, 41, dixit Esau : Venient dies luctus patris mei, et occidam Jacob fratrem meum. Et hoc odium in posteris suis perseveravit. Et hoc est quod sequitur : " Et violaverit misericordiam ejus, " qua scilicet naturali vinculo adstrictus ei fuerat. Jacob. II, 13 : Judicium sine misericordia illi, qui non fecit misericordiam. Job, XXIV, 20 : Obliviscatur ejus misericordia.

In quo autem hoc fecerit, subdit : " Et indignationem suam, " quam scilicet concepit in utero contra cura pro ablatione primogeniturae. Indignatio est proprie aversio vultus et respectus ex odio, ita quod benignum respectum ad eum habere non potest. Genes. XXVII, 41 : Oderat ergo semper Esau Jacob pro benedictione qua benedixerat ei pater. Isa. XXX, 27 : Labia ejus repleta sunt indignatione. " Servaverit usque in finem, " contra illud quod dicitur, ad Ephes. IV, 26 : Sol non occidat super iracundiam vestram : " et tenuerit ultra, " supple, quam debuisset, " furorem suum, " contra illud quod dicitur, ad Rom. XII, 21 : Noli vinci a malo, sed vince in bono malum. Levit. XIX, 18 : Non quaeras ultionem, nec memor eris injuriae civium tuorum. Psal. XXXVI, 8 : Desine ab ira, et derelinque furorem : noli aemulari ut maligneris. Hoc autem quod dicitur, " usque in finem, " notat quod in peccato usque ad mortem perseveraverit, vel quod peccatum peccato cumulaverit usque in finem condemnationis. Contra quod dicitur, Psal. CII, 9 : Non in perpetuum irascetur,- scilicet Dominus : neque in aeternum comminabitur.

Et subdit paenam :

" Mittam ignem in Theman, " quae est metropolis Idumaeorum, et auster interpretatur. Et de igne irae divinae intelligitur, Isa. XXX, 27 : Ardens furor ejus, et gravis ad portandum. " Et devorabit aedes Bosrae, " quae est alia metropolis ejusdem regni, et interpretatur munita. Et intendit quod munitiones et civitates omnes Idumaeae destruentur. Isa.XXXIV, 8 : Victima Domini in Bosra, et interfectio magna in terra Edom. Abdiae, v. 18 : Et erit domus Jacob ignis, et domus Joseph flamma, et domus Esau stipula : et succendentur eis, et devorabunt eos : et non erunt reliquiae domus Esau.

Ista pars spiritualiter exponitur de invidis, quorum tria et quatuor scelera sunt. Primum quidem parvitas cordis : omnia enim parva reputat quae habet, quamdiu alium videt in prosperis. Job, v, 2 : Parvulum occidit invidia. Unde Esther, III, 1 et 2, Aman (qui iniquus interpretatur) cum omnia haberet, nihil reputavit, quia vidit Mardochaeum sedentem ante fores palatii. Secundum est tristitia de bono alterius : torquetur enim invidus in bonis proximi. Unde Poeta :

Invidia Siculi non invenere tyranni Majus tormentum.

Sap. II, 14 et 15 : Pactus est nobis in traductionem cogitationum nostrarum. Gravis est nobis etiam ad videndum. Tertium est machinatio continua ad nocendum. Prov. VI, 14 : Pravo corde machinatur malum, ei omni tempore jurgia seminat. Isti sunt tres spiritus, de quibus dicitur, Apoc. XVI, 13 et 14 : Vidi de ore draconis, et de ore bestiae, et de ore pseudoprophetae spiritus tres immundos in modum ranarum. Sunt enim spiritus daemoniorum. Quartum est pertinax fratris impugnatio, qua scilicet sine foedere fratres impugnant. Cantic. I, 5 : Filii matris meae pugnaverunt contra me. Et haec facile est referre ad ea quae sequuntur. Quod enim dicit, non con-vertam, glossandum est pro vix convertam. Isa. VI, 10 : Ne convertatur, et sanem eum. Quod dicit, quod persecutus sit in gladio fratrem suum, de linguae gladio intelligitur. Prov. XXX, 14 : Generatio, quae pro dentibus habet gladios, et commandit molaribus, ut comedat inopes de terra. Job, v, 15 : Salvum faciet egenum a gladio oris eorum. Quod autem violat misericordiam et tenet furorem et indignationem, commune est utrique expositioni. Ignis autem qui mittitur in Themam, iram Dei significat in prospera invidi, pro quibus invidet alienae felicitati. Psal. CXXXIX, 11 : In ignem dejicies eos : in miseriis non subsistent. Quod dicit de Bosra, significat munitiones quibus se munit ad nocendum proximo, quae igne irae Dei succendentur. Psal. LXVII, 3 : Sicut fluit cera a facie ignis, sic pereant peccatores a facie Dei.

" Haec dicit Dominus, " Tangit hic onus Ammon, qui fuit unus de filiis Lot, a quo populus Ammonitarum disseminatus est, et ordinem tenet consuetum, scilicet primo, sermonis ponens auctoritatem : secundo, sceleris circumstantiam : tertio, actum : quarto, paenam.

" Haec dicit Dominus. " Numer. XXIII, 19 : Dixit ergo, et non faciet ? locutus est, et non implebit? Quasi dicat, non. " Super tribus sceleribus filiorum Ammon. " Tria scelera in littera numeravit, scilicet crudelitatem, avaritiam, in quibus tertium intelligitur, quod est persecutio. Quartum autem, obstinata pertinacia est semper haec faciendi, et hoc onus prolixe describitur . Interpretatur autem Ammon populus inutilis vel populus maeroris, et significat avaros, qui non tantum inutiles, sed etiam nocivi sunt, et maeroris populus sunt, propter sollicitudines acquirendi, et timorem perdendi divitias. Eccle. V,15 et 16 : Quid prodest ei quod laboravit in ventum ? Cunctis diebus vitae suae comedit in tenebris ei in curis multis, ei in aerumna atque tristitia. Tria vero scelera sunt, aliena concupiscere, non sua illicite acquirere, acquisita duritia cordis retinere, quae significantur per fuscinulam tridentem, I Reg. II, 14 : Omne, quod levabat fuscinula, tollebat sacerdos sibi. " Et super quatuor. " Quartum enim est, insatiabilitas avari. Eccle. V, 9 : Avarus non implebitur pecunia. Prov. XXX, 10 : Ignis numquam dicit : Sufficit. Ab hoc peccato plusquam ab aliis homo difficulter convertitur, ut dicit Hieronymus. Senescente enim homine, avaritia in eo juvenescit. Eccli. X, 10 : Nihil est iniquius quam amare pecuniam : hic enim et animam suam venalem habet : quoniam in vita sua projecit intima sua. Et ideo addit : " Non convertam eum. " Jerem. XV, 1 : Non est anima mea ad populum istum : ejice illos a facie mea. Difficile enim est a lucris recedere. Matth. XIX, 23 et 24 : Jesus dixit discipulis suis : Amen dico vobis : quia dives difficile intrabit in regnum caelorum. Et iterum dico vobis : Facilius est camelum per foramen acus transire, quam divitem intrare in regnum caelorum .

Et subdit peccati actum :

" Eo quod dissecuerit praegnantes Galaad. " Hieronymus dicit hoc factum esse tempore Saulis regis, quando Naas Ammonitarum princeps (ut habetur I Reg. XI, 1 et seq.) vastaverat Jabes Galaad, et dissecuerat praegnantes ejus, ut dilataret terminos suos, et omnem Galaad suo imperio subjugaret. Quae impietas ob hoc gravior censetur, quod cognati fuerint ac propinqui Ammonitis filii Israel ac Galaaditae. Nam filii Ammon de stirpe Lot sunt generati, qui

filius erat fratris Abraham a quo descenderunt Judaei . II Reg. XIV, 7 : Quaerunt exstinguere scintillam meam, quae relicta est, ut non supersit viro meo nomen, et reliquiae super terram. IV Reg. VIII, 12 : Civitates eorum igne succendes, et juvenes interficies gladio, et parvulos eorum elides, et praegnantes diuides. " Ad dilatandum terminum suum, " hoc est, ut terram sortis Manassae terrae suae conjungerent, et imperio suo subjicerent. Et hoc expressius tangitur, Jerem. XLIX, 1 : Numquid non filii sunt Israel ? aut haeres non est ei ? Cur igitur haereditate possedit Melchom Gad, et populus ejus in urbibus ejus habitavit ? Hoc etiam avaris competit qui praegnantes in conceptu boni propositi secant, extrahendo viscera eorum per lucra illicita : quod significatur, IV Reg. IV, 1, ubi vidua clamavit ad Eliseum : Ecce creditor venit ut tollat duos filios meos ad serviendum sibi. Praegnans enim dividitur, quando filii torquentur. Hoc isti faciunt ad dilatandum terminum suum. Isa. V, 8 : Vae qui conjungitis domum ad domum, et agrum agro copulatis usque ad terminum loci !''

Et subdit de paena :

" Et succendam ignem in muro Rabba. " Rabba metropolis est filiorum Ammon, per quam tota terra intelligitur. Rabba autem grande peccatum interpretatur. Exod. XXXII, 30 : Peccastis peccatum maximum. I Reg. II, 17 : Erat ergo peccatum puerorum grande. Eccli. X, 9 : Avaro nihil est scelestius. Murus autem qui succenditur, congeries est divitiarum, qua se munit avarus, Ezech. XIII, 14 : Destruam parietem, quem linistis absque temperamento : et adaequabo eum terrae. Job, XV, 34 : Ignis devorabittabernacula eorum, qui munera libenter accipiant. Jacob, v, 3 : Aurum, et argentum vestrum aeruginauit : et aerugo eorum in testimonium vobis erit, et manducabit carnes vestras sicut ignis. Et hoc est quod sequitur : " Et devorabit aedes ejus, " hoc est, quaecumque laboribus aedificavit et acquisivit. I ad Corinth. III, 13: Uniuscujusque opus quale sit, ignis probabit. Isa. I, 31 : Erit fortitudo vestra, ut favilla stuppae, et opus vestrum quasi scintilla : et succendetur utrumque simul, et non erit qui exstinguat. " In ululatu in die belli, " ululatu scilicet vincentis exercitus, planctuque victorum : quod fit per daemones in avaris, et per Chaldaeos in Ammonitis. " Et in turbine, " hoc est, involvente captivitate, " in die commotionis, " hoc est, transmigrationis, quando scilicet transmigrabunt de hoc saeculo vel de terra sua. Jerem. xlix, 2 : Auditum faciam super Rabbath filiorum Ammon fremitum praelii, et erit in tumulum dissipata, filiaeque ejus igni succendentur.

" Et ibit Melchom in captivitatem. " Melchom interpretatur rex eorum, quo nomine et idolum eorum et rex vocabatur. Sap. VI, 7 : Potentes potenter tormenta patientur. " Ipse, et principes ejus simul, " supple, ibunt in captivitatem. Psal. cxlix, 8 et 9 : Ad alligandos reges eorum in compedibus, et nobiles eorum in manicis ferreis. Ut faciant in eis judicium conscriptum. Justum est enim quod illi qui fuerunt causa subversionis populi, primi captiventur. Isa. i, 23 : Principes tui infideles, socii furum. " Dicit Dominus. " Confirmatio est praeteritorum, dictum enim Domini stabit. Isa. xl, 8 : Verbum Domini nostri manet in aeternum.