IN CAPUT III AMOS

ENARRATIO.

" Audite verbum quod locutus est Dominus. " Ista pars est de comminatione visitationis, et in duas dividitur partes, in quarum prima rationem ostendit, quare specialiter inter alias gentes visitandi sunt. In secunda visitatoris ostendit exprobrationem in culpa, et comminationem in paena, infra, IV, 1, ibi, " Audite verbum hoc, vaccae pingues. "

Prima pars in tres dividitur. Primo enim ex ratione ostendit, quod visitandi sunt. In secunda, ex judicio humano et

10. Et nescierunt facere rectum, dicit Dominus, thesaurizantes iniquitatem et rapinas in aedibus suis.

11. Propterea haec dicit Dominus Deus : Tribulabitur et circuietur terra : et detrahetur ex te fortitudo tua, et diripientur aedes tuae.

12. Haec dicit Dominus : Quomodo si eruat pastor de ore leonis duo crura, aut extremum auriculae, sic eruentur filii Israel, qui habitant in Samaria in plaga lectuli, et in Damasci grabato.

13. Audite, et contestamini in domo Jacob, dicit Dominus Deus exercituum :

14. Quia in die cum visitare coepero praevaricationes Israel, super eum visitabo, et super altaria Bethel : et amputabuntur cornua altaris, et cadent in terram.

15. Et percutiam domum hiemalem cum domo aestiva : et peribunt domus eburneae, et dissipabuntur aedes multae, dicit Dominus.

inimicorum, ibi V. 9 : " Auditum facite in aedibus Azoti. " In tertia concludit propositum, et indicit diem ad visitandum, ibi, V. 11 : " Propterea haec dicit Dominus Deus : Tribulabitur. "

Prima adhuc in duas dividitur In pri ma convincit per rationem. In secunda, ostendit quod indicenda est per propheticam enuntiationem, ibi, v. 6 : Si erit malum in civitate. "

Adhuc prima in duas. Primo enim ostendit per rationem, quod visitare debet. Secundo, confirmat hoc per sextuplicem similitudinem, ibi, v. 3 : Numquid ambulabunt duo pariter ? "

In prima adhuc duo facit, excitat scilicet ad auditum, et proponit quid audiant.

" Audite, " interiori scilicet auditu. Matth. xv, 10 : Audite, et intelligite. " Verbum, " scilicet quod voce significatur, et in corde remanet etiam voce transeunte. Ezech, iii, 17 : Audies de ore meo verbum, et annuntiabis eis, " Quod locutus est Dominus. " Hoc enim habet auctoritatem. Dicit namque Hieronymus super Jeremiam, quod " servi est demis-" so vultu, aure patula, prompta volun-" tate ad obediendum audire vocem Doct mini. " I Reg. iii, 10 : Loquere, Domine, quia audit servus tuus. " Super vos. " Notat oppressionem, quia de comminatione et terrore est, vel quia de divinis est quae super nos sunt. Psal. xvii, 14 : Intonuit de caelo Dominus, et Altissimus dedit vocem suam. Ad Hebr. xii, 25 : Si illi non effugerunt, recusantes eum, qui super terram loquebatur : multo magis nos, qui de caelo loquentem nobis avertimus, hoc est, recusamus audire: o " filii Israel, " hoc est, decem tribus. Genes. xlix, 2 : Congregamini : et audite, filii Jacob, audite Israel patrem vestrum.

Et ne duae tribus putent se ad hoc non pertinere, subdit: " Super omnem cognationem, " tribuum scilicet et familiarum, " quam eduxi, " in patribus scilicet, " de terra aegypti, " supple, locutus est. Sap. VI, 8 : Pusillum et magnum ipse fecit, et aequaliter est illi cura de omnibus. Marc. xiii, 37 : Quod vobis dico, omnibus dico. Et quod dicit de terra aegypti, beneficium speciale commemorat,redemptionis scilicet,et liberationis. In quo speciali benevolentia patres cognovit. Mich. VI, 4: Eduxi te de terra aeggpti, et de domo servientium liberavi te. Et post pauca subdit, v. 5 : Popule meus,memento, quaeso. Sicut et nobis ,memorandum est, quod sanguine Christi de peccato educti sumus. Thren. III, 19 : Recordare paupertatis et transgressionis meae, absynthii, et fellis. " Dicens. " Ad hoc refertur quod locutus est.

Et proponit quid audiant.

" Tantummodo vos cognovi, " per beneplacitum scilicet, quia me vobis revelavi, legem vobis posui, promissiones adhibui, praemIIs remuneravi, prophetiis illummavi. Psal. CXLVII, 20 : Non fecit taliter omni nationi : et judicia sua non manifestavit eis. Deuter. IV,36 et 37 : De caelo te fecit audire vocem suam, ut doceret te, et in terra ostendit tibi ignem suum maximum: et audisti verba illius de medio ignis, quia dilexit patres tuos, et elegit semen eorum post eos. Exod. 17 : Invenisti gratiam coram me, et teipsum novi ex nomine. " Ex omnibus cognationibus terrae, " Gentilium scilicet, vel peccatorum, de quibus dicit Christus, Matth. VII, 23 : Et tunc confitebor illis : Quia numquam novi vos, eo quod ostendit eis incorruptum legis lumen, necnon benevolentiae suae vultum. Propter quod,Isa. XLV, 15 : Vere tu es Deus absconditus. Propter quod, Act. XVII, 23, Athenienses altare inscripserunt : Ignoto Deo, et Apostolus subjunxit : Quod ergo ignorantes colitis, hoc ego annuntio vobis.

Ex hac ratione infert propositum.

" Idcirco visitabo, " hoc est, officio visitare debeo, " super vos, " comprimendos scilicet, " omnes iniquitates vestras. " Glossa, " ut sit nihil impunitum. " Justum enim est etiam inter homines, ut qui redemit et legem ponit, visitet secundum legem subjectos. Psal. LVIII, 6 : Intende ad visitandos omnes gentes : non miserearis omnibus, qui operantur iniquitatem. Isa. XXVI, 21 : Ecce Dominus egredietur de loco suo, ut visitet iniquitatem habitatoris terrae contra eum. I ad Corinth. v, 12 : Quid ad me de iis, qui foris sunt, judicare ? Ad Roman. II, 12 : Quicumque sine lege peccaverunt, sine lege peribunt : et quicumque in lege peccaverunt, per legem judicabuntur.

Hanc rationem sex probat similitudinibus, subdens :

" Numquid ambulabunt duo pariter, " hoc est, per unum iter, " nisi convenerit eis, " hoc est, nisi una convenientia voluntatum et amicitiae sit inter eos? sicut scilicet ambulavi vobiscum per desertum. Unde Exod. XXXIII, 15, dixit Moyses : Si non tu ipse praecedas, ne educas nos de loco isto. Sic Angelus Raphael ambulavit cum Tobia . Talis consensus ad Deum movit Jacob, quando dixit : Si fuerit Deus mecum, et custodierit me in via,per quam ego ambulo, etc. . Sic Dominus dicit suis, Apoc. III, 4 : Ambulabunt mecum in albis, quia digni sunt. Per contrarium autem vult ex hoc intelligi, quod si non convenerit eis, sed dissentiant in voluntate, quod simul non ambulabunt. Numer XIV, 42 : Nolite ascendere: non enim est Dominus vobiscum. Ezech. III, 12 : Benedicta gloria Domini de loco suo, supple, recessit. Sic recessit a Saul, et statim exagitabat eum spiritus nequam, a Domino .

Secundam inducit similitudinem, subdens :

" Numquid rugiet leo : " et inducitur ad separatos a Domino, qui statim incidunt in periculum. " Numquid rugiet leo, " comminando et frendendo. Leo autem dicitur, vel Deus comminans, vel melius, inimicus invadens, vel homo, vel diabolus. " In saltu. " In saltu enim moratur leo, ut dicit Glossa, et non in agris cultis vel vineis. " Nisi habuerit praedam ? " supple, sibi paratam. Sic recedens a Deo praeda datur leoni. Jerem. IV, 7 : Ascendit leo de cubili suo, et praedo gentium se levavit: egressus est de loco suo ut ponat terram tuam in solitudinem, I Petr. V, 8 : Adversarius vester diabolus tamquam leo rugiens circuit, quaerens quem devoret. Et est sensus : Si rugitum et fremitum hostium auditis, non est mirum, quia non ambulantes cum Deo, dati estis hostibus in praedam. Job, XV, 21 : Sonitus terroris semper in auribus illius. Sap. XVII, 10 : Semper praesumit saeva perturbata conscientia.

Et subdit tertiam :

" Numquid dabit catulus leonis, " esuriens scilicet, " vocem, " in rugitu scilicet, " de cubili suo, " antro scilicet in quo cubat, " nisi aliquid apprehenderit, " per se, vel patrem vel matrem, ut dicit Glossa. Et sensus est, quod catuli leonis subditi sunt magni leonis, regis Assyriorum vel diaboli, quos incitat in eos qui sibi in praedam propter peccatum dati sunt. Isa. V, 9 : Mugitus ejus ut leonis, rugiet ut catuli leonum : et frendet, et tenebit praedam. Ezech. XIX, 6 et 7 : Factus est leo, et didicit praedam capere, et homines devorare : didicit viduas facere, et civitates in desertum adducere : et desolata est terra, ei plenitudo ejus a voce rugitus illius.

Et subdit quartam :

" Numquid cadet avis in laqueum terrae, " hoc est, in terra absconditum, " absque aucupe ? " Et est sensus, quod quamdiu aves in aere alte volant, laqueum in terra positum et insidias aucupis non timent. Tunc enim verum est quod dicitur, Prover. I, 17 : Frustra jacitur rete ante oculos pennatorum. Ita et vos, quoniam pennis virtutum exaltabimini in caelum, non timuistis laqueos, hoc est, captivilates hostium nec deceptiones aucupum, hoc est, falsas consolationes pseudoprophetarum et regum et sacerdotum vos ad idololatriam inducentium. Quoniam autem cecidistis in terram per terrenum affectum, et in idololatriam decepti sibilo aucupum, daemonum vel malorum doctorum, captivitatis laqueus vos apprehendit. Etenim,

Fistula dulce canit,volucrem dum decipit auceps.

Thren. III, 52 : Venatione ceperunt me quasi avem inimici mei gratis. Hoc nimis expresse dicitur, Job, XVIII, 8 ei seq. : Immisit in rete pedes suos, et in maculis ejus ambulat. Tenebitur planta illius laqueo, et exardescet contra eum sitis. Abscondita est in terra pedica ejus, et decipula illius super semitam. Undique terrebunt eum formidines, et involvent pedes ejus.

Et subdit quintam :

" Numquid auferetur laqueus de terra, " supple, ab aucupe, " antequam quid, " hoc est, aliquid " ceperit ? " Et est sensus, quod insidiae aucupum, hoc est, hostium, non cessabunt ab eis, quamdiu in terra, hoc est, in terrenis viderint eos ambulare. Isaiae, XXIV, 17 et 18 : Formido, et fovea, et laqueus super te, qui habitator es terrae. Et erit : Qui fugerit a facie formidinis, cadet in foveam : et qui se explicuerit de fovea, tenebitur laqueo, vel daemonum scilicet, vel hominum insidiantium. Jerem. XLVIII, 44 : Pavor, et fovea, et laqueus super te, o habitator Moab, dicit Dominus. Qui fugerit a facie pavoris, cadet in foveam : et qui conscendit de fovea, capietur laqueo. Formido est in comminatione, laqueus in peccati obligatione, fovea in carceris condemnatione.

Et subdit sextam, quae de praesenti malo est :

" Si clanget tuba, " hostium scilicet victorum, " in civitate, " capta scilicet jam, " et populus non expavescet ? " Capta enim civitate, tota terra capta est, quia munitio terrae est civitas. Et est sensus : Jam auditur tuba, quia aliae gentes destructae sunt, et ,quod contra vos procedit hostis : et ideo mirum est quod per paenitentiam non expavescitis. Osee, VIII, 1 : In gutture tuo sit tuba quasi aquila super domum Domini. Isa. V, 30 : Sonabit super eum in die illa sicut sonitus maris : adspiciemus in terram, ei ecce tenebrae tribulationis, et luxobtenebrata est in caligine ejus. Ezech, III, 12 : Audivi post me vocem commotionis magnae. Et talem terrorem indicit tuba vocans ad judicium. I ad Corinth. XV, 52 : In momento, in ictu oculi, in novissima tuba.

Et post omnia subdit pii Patris et Domini clementiam, qui suos praemunit ut per paenitentiam resipiscant. Et tria dicit. Primum, quod mali futuri habet potestatem vel inducendi vel avertendi. Secundum, quod per Prophetas facit admonitionem. Tertio, Prophetarum ponit excusationem, quia quod ipse injungit, dimittere non audent.

" Si, " hoc est, an " erit, " in futuro scilicet, " malum, " paenae non culpae, " in civitate, " hoc est, populi communitate, " quod Dominus non fecerit, " hoc est, induxerit? Isa. xlv, 6 et 7 : Ego Dominus, et non est alter, formans lucem, et creans tenebras, faciens pacem, et creans malum. Sapient. XVI, 13 : Tu es, Domine, qui vitae et mortis habes potestatem, Isa. XXXI, 2 : Ipse autem sapiens adduxit malum, et verba sua non abstulit. Isa. L, 11 : De manu mea factum est hoc vobis: in doloribus dormietis.

Et subdit de revelatione, ut per paenitentiam resipiscant :

" Quia non facit Dominus Deus verbum, " scilicet de malo inducendo, paenae scilicet temporalis vel aeternae, " nisi revelaverit, " supple, prius, " secretum suum, " hoc est, praeordinationis suae absconditam voluntatem, " ad servos suos Prophetas, " qui scilicet praemii. niant populum de paenitentia. Iste sensus innuitur in translatione Septuaginta, qui sic dicunt: " Quia non faciet Dominus " aliquid, nisi revelaverit eruditionem " suam ad servos Prophetas." Ideo, Ezech. III, 17, dicitur : Fili hominis, speculatorem dedi te domui Israel. Et subdit v. 21 : Si tu annuntiaveris justo ut non peccet justus,et ille non peccaverit.vivensvivet, quia annuntiasti ei, et tu animam tuam liberasti. Si autem non annuntiaveris, sanguinem ejus de manu tua requiram . Isa. XXI, 6 : Pone speculatorem : et quodcumque viderit, annuntiet. Secretum enim est quamdiu in Deo est dispositum, et tunc haberi non potest. Isa. XXIV, 16 : Secretum meum mihi, secretum meum mihi. Joan, xv, 22 : Si non venissem, et locutus fuissem eis, peccatum non haberent : nunc autem excusationem non habent de peccato suo.''

Et subdit de necessitate prophetandi, quando Dominus injungit. Et praemittit similitudinem pastoribus consuetam:

"Leo rugiet, quis non timebit ? " Gloss a, " Cum Dominus revelet Prophe-" tis, quis audeat tacere quod Dominus " revelat? sicut rugitum leonis nulla ani-" malia audent contemnere. " Joel, iii, 16, et Amos, I, 2 : Dominus de Sion rugiet, ei de Jerusalem dabit vocem suam. Et hoc est quod explanando subdit : " Dominus Deus locutus est, " supple, ad Prophetas. Psal. lxxxiv, 9 : Audiam quid loquatur in me Dominus Deus. " Quis non prophetabit ? " Glossa, " Pauci viri sunt qui audeant, Domino " Deo jubente, non prophetare. " Moysi enim excusationem non recepit, propter hoc quod impediti labii fuit : Isaiam audire noluit, quia polluti labii fuit. : Jeremias non evasit, quia puer erat : Ezechiel propter timorem mortis et duritiam populi evadere non potuit : Amos pastor et rusticus doctrinae non aptus, coactus est ad prophetandum .

" Auditum facite. " Vocat hic ad judicium etiam ignotos et inimicos, ut judicio humano convincantur. Deuter.

xxxii, 31 : Inimici nostri sunt judices.

Tria autem facit : judices vocat, ad considerandum quid rectum sit monet, et de quo judicent proponit.

" Auditum facite, " o vos Prophetae, " in aedibus Azoti, " hoc est, in terra Philisthiim, vel saecularium : quia Azotus interpretatur ignis ubertim, et significat eos qui igniculo rationis tantum judicant, et cognitionem legis divinae non habent: " et in aedibus terrae aegypti " hoc est, in civitatibus et villis, ubi etiam rudes habitant. aegypti autem dicit, quia etiam ignorantia Dei circumdati hoc non judicarent, quod talibus esset parcendum. Hoc significatur, Matth. ubi mali agricolae sententiam contra se dederunt, dicentes : Malos male perdet. " Et dicite, " o Prophetae, " Congregamini, " ut scilicet simul consilium de judicio habeatis, " super montes Samariae : " terra enim montuosa est : qui montes superbiam habitantium signifificant. Isa. V, 3 : Nunc ergo, habitatores Jerusalem, et viri Juda, judicate inter me et vineam meam. " Et videte, " rationis intuitu scilicet, " insanias multas in medio ejus, " Samariae scilicet. Glossa : " Pro Deo vitulos adorant, et filios " suos immolant et necant ac si sint in-" sani. " Sap. XIV, 23 et 24 : Aut filios suos sacrificantes, aut obscura sacrificia facientes, aut insaniae plenas vigilias habentes, neque vitam, neque nuptias mundas jam custodiunt. Unde in Psal. XXXIX, 5, de viro sancto dicitur : Non respexit in vanitates et insanias falsas. Isa. XXXVII, 28 et 29 : Ego cognovi insaniam tuam contra, me. Cum fureres adversum me, superbia tua ascendit in aures meas. Osee, IX, 8 : Laqueus ruinae factus est super omnes vias ejus, insania in domo Dei ejus. " Et calumniam patientes. " Septuaginta sic habent: " Videte " mirabilia multa in medio et oppressio-" nem in ea. " Quod autem dicit, " In pe-mirabilibus ejus, " significare videtur, quod in. abscondito simplices interfecerunt et oppresserant. Psal. x secund. Hebr. 9 : Insidiatur in abscondito, quasi leo in spelunca sua. Insidiatur ut rapiat pauperem : rapere pauperem dum attrahit eum. In occultis enim machinabantur contra innocentes. Psal. XXXVI, 14 : Ut dejiciant pauperem et inopem : ut trucident rectos corde.

" Et nescierunt, " hoc est, scire noluerunt, " facere rectum, dicit Dominus. " Psal. xxxv, 4 : Noluit intelligere ut bene ageret. Jerem. IV, 22 : Sapientes sunt ut faciant mala, bene autem facere nescierunt, " Thesaurizantes iniquitatem, " hoc est, peccatum peccato sicut thesaurum cumulantes. Ad Roman. II, 5 : Thesaurizas tibi iram in die irae, et revelationis justi judicii Dei. Proverb, x, 2 : Nil proderunt thesauri impietatis, justitia vero liberabit a morte. " Et rapinas, " de bonis pauperum scilicet, " in aedibus suis. " Proverb, I, 13 : Implebimus domos nostras spoliis. Sicut enim leo ad antrum portat praedam, ita isti ad aedes suas pauperum bona. Exod. xv, 9 : Dixit inimicus : Persequar ei comprehendam, dividam spolia, im plebitur anima mea.

" Propterea haec dicit Dominus Deus. " Positis rationibus, quare de officio suo visitandi sunt, ponit hic comminationem paenae infligendae per visitationem. Et hanc in primo paragraho comminatur. In secundo autem praedicari praecipit, ut per paenitentiam caveatur, ibi, v. 13 : Audite, et contestamini. "

In prima duo dicit, scilicet poenae involutionem, et paucorum bonorum liberationem.

" Propterea, " quia scilicet visitare debeo, " haec dicit Dominus Deus, " qui summus visitator est. Isaiae, XIII, 11 : Visitabo super orbis mala. Exod, xx, 5 : Visitans iniquitatem patrum in filios, in tertiam et quartam generationem. " Tribulabitur, " peccator scilicet. Sophon, I, 14 : Tribulabitur ibi fortis. Psal. LXXXVIII, 33 : Visitabo in virga iniquitates corum. Apocal. II, 22 : Qui maechantur cum ea, Jezabel scilicet, quae fluxus sterquilinii interpretatur, in tribulatione maxima erunt. " Et circuietur terra, " ut nullus scilicet tribulationem evadat. Isa. XXVIII, 18 : Flagellum inundans cum transierit, eritis ei in conculcationem. " Et detrahetur.ex te fortitudo tua. " Fortitudo dicitur in quo sicut in fortificatione confidebat, sicut substantiae divitiarum, munitiones locorum, multitudo militum, et adjutorum copia. Isa. I, 31 : Erit fortitudo vestra ut favilla siuppae, et opus vestrum quasi scintilla : et succendetur utrumque simul, et non erit qui exstinguat. Non enim est fortitudo contra Dominum. Amos, II, 14 : Fortis non obtinebit virtutem suam. " Et diripientur aedes tuae. " Per metonymiam intelliguntur etiam in aedibus congregata et possessiones ad aedes pertinentes. Eccli. X, 13 : Cum morietur homo, haereditabit serpentes, et bestias, et vermes : ut scilicet bestiae, hoc est, daemones diripiant animam, serpentes astuti et dolosi amici diripiant possessiones,vermes autem corpus. Jerem. l, 14: Debellate eam, non parcatis jaculis : quia Domino peccavit. Psal. LXXV, 6 : Dormierunt somnum suum : et nihil invenerunt omnes viri divitiarum in manibus suis.

Et subdit de liberatione paucorum : " Haec dicit Dominus, " faciens omne quod dicit. Psal. CXLVIII, 5 : Dixit, et facta sunt. Matth. VII, 28 : Erat docens eos sicut potestatem habens. " Quomodo si eruat pastor, " dirigens et custodiens gregem. I Reg. XVII, 34 et 35 : Pascebat servus tuus patris sui gregem, et veniebat leo, vel ursus, et tollebat arietem de medio gregis : et persequebar eos, et percutiebam, eruebamque de ore eorum.

" De ore leonis. " Leo vel rex Babylonis est, vel diabolus. Os tyranni violentia est, os diaboli peccatum. Psal. XXI, 22 : Salva me ex ore leonis. " Duo crura., " vel masticata vel mortificata, scilicet per spolium, famem, obsidionem, et captivitatem : quae duo crura significant proficientes in veritate. et virtute. " Aut extremum auriculae, " comesto scilicet jam capite : et extremum auriculae significat extremos pauperes, verbum Dei cum devotione audientes. " Sic eruentur filii Israel, " supple, caeteris consumptis, gradientes in veritate et virtute et obedientia sermonis Dei liberabuntur. Hoc significatum est, Exod. XII, 29, ubi percussis aegyptiis, Hebraei liberati sunt. Ezech. IX, 6 : Super quem videritis thau, ne occidatis. Job, XIX, 17.: Conterebam molas iniqui, et de dentibus illius auferebam praedam. Job, xx, 15 : Divitias, quas devoravit, evomet, et de ventre illius extrahet eas Deus. Divitiae Sanctorum, merita sunt sanctitatis. " Qui, " scilicet filii Israel, " habitant in Samaria, " terra scilicet decem tribuum, " in plaga lectuli. " Unum substantivorum resolvendum est in adjectivum, hoc est, in lectulo plagato, sicut ibi, " Arma virumque cano i, " hoc est, armatum virum. " Et in Damasci grabato. " Intransitive debet construi, id est, in grabato quod est Damascus, sicut Genes XIX, 26, de uxore Lot dicitur, quod versa sit in statuam salis . Et dicitur plaga lectuli Syria, in cujus adjutorio quiescebant decem tribus, eo quod (sicut dicitur IV Reg. xv et XVI) regem Syriae conduxerunt in adjutorem, et modicum quietis in confidentia illius habebant, sicut plagatus parvam quietem habet in lectulo. Derelicto enim auxilio divino, modicum - auxilium est quod potest ferre homo.

Isaiae, xxx, 5: Omnes confusi sunt super populo, qui eis prodesse non potuit.

Nec enim fuit in auxilium nec in aliquam utilitatem, sed in confusionem et in opprobrium : propter quod dicitur baculus arundineus, cui cum aliquis innititur, confringitur et perforabit manum ejus . Job, VII, 13 et 14 : Si dixero : Consolabitur me lectulus meus, ei relevabor loquens mecum in strato meo : terrebis me per somnia, et per visiones horrore concuties.

Et hoc exponens, subdit : " Et, " id est, " in Damasci grabato. " Grabatum est lectulus in quo praeter caput nihil quiescit : et talis quies fuit Damascus, metropolis Syriae, filiis Israel. Solum enim caput eorum mentis falsa spe quiescebat in eis, et veritatem quietis et securitatem non habebant. Isa. xvii, 1 : Ecce Damascus desinet esse civitas, et erit sicut acervus lapidum in ruina. De quiete autem qua sic quiescebant in eis, dicitur, Isaiae, vii, 2 : Requievit Syria super Ephraim, quia per Ephraim decem tribus intelliguntur.

Hoc autem quod dictum est, facile adaptare est, per easdem auctoritates ad quiescentes in mundi deliciis tamquam in lectulo plagato multis curis, et in peccati delectamentis tamquam in Damasci grabato. Damascus enim potus sanguinis interpretatur : potus autem sanguinis delectamentum peccati significat. Osee, IV, 2 : Sanguis sanguinem tetigit. Psal, l, 16 : Libera me de sanguinibus, Deus, Deus salutis meae." Audite. " Praecipit hic praedicari comminationem, ut per paenitentiam caveatur vindicta divina. 0 Prophetae, " audite, " ut ex ore meo proponatis, " et contestamini, " opere scilicet quod ore dicitis. Psal. XCII, 5 : Testimonia tua credibilia facta sunt nimis. Job, x, 17 : Instauras testes tuos contra me. " In do-

mo Jacob, " hoc est, in familia decem tribuum, vel in communitate populorum peccatorum : ut scilicet vel paeniteant, vel inexcusabiles sint si non paeniteant. Ad Romam II, 1 : Propter quod inexcusabilis es, o homo, " Dicit Deus exercituum. " Ab illo enim inchoandum est. Ezech, III, 11 : Et vade, ingredere ad transmigrationem, ad filios populi tui, et loqueris ad eos, et dices eis : Haec dicit Dominus : si forte audiant et quiescant.

" Quia in die, " claritate scilicet justitiae lucescente. Isa. XVIII, 4 : Considerabo in loco meo, sicut meridiana lux clara est. " Cum visitare caepero. " Isa. XXVII, 1 : Visitabit Dominus in gladio suo duro, et grandi, et forti. " Praevaricationes Israel, " quia scilicet legem naturalem et legem scriptam praevaricati sunt. Isa. XXIV, 5 : Transgressi sunt leges, mutaverunt jus, dissipaverunt faedus sempiternum, " Super eum. " Oppressionem notat et conculcationem. Psal. lv, 3 : Conculcaverunt me inimici mei tota die. " Visitabo. " Septuaginta, " Ulciscar. " Psal. XCIII, 1 : Deus ultionum Dominus. "Et, " id est, etiam, " super altaria Bethel: " ut sit verum quod dicitur, Eccli. XXVII, 3 : Conteretur cum delinquente delictum. Sap. XIV, 9 : Odio sunt Deo impius et impietas ejus. Attende quod pluraliter dicit,altaria ; quia quilibet peccator adorat quod vult, et in unum non tendunt. Altare autem Dei unum solum est : quia licet in multis locis sit, tamen tendit in unum. Ad Hebr. XIII, 10 : Habemus altare, de quo edere non habent potestatem, qui tabernaculo deserviunt. Bethel autem dicit, quia in Bethel vitulus adorabatur, ubi (sicut dicit Hieronymus) dum offerret Jeroboam, venit Propheta de Juda, qui diceret : Altare, altare, haec dicit Dominus. Et tunc scissum est altare in duas partes, et manus offerentis regis exaruit . Altaria autem ista significant altaria Veneris, ventris, et avaritiae, in Bethel, hoc est, in Ecclesia aedificata. Quod figuratum est. Ezech. VIII, 9, ubi dicitur : Vidi abominationes pessimas, quas isti fecerunt hic, hoc est, in templo. Jerem, XI, 15 : Quid est, quod dilectus meus in domo mea facit scelera multa ?

" Et, " supple, ideo, " amputabuntur cornua altaris : " quae potestatem ministrorum altaris significant. Psal. LXXIV, 11 : Omnia cornua peccatorum confringam. Hoc enim justum est. Exod. XXI, 29 et seq., praecipitur, ut bos cornupeta recludatur. Bos enim cornupeta est Praelatus lascivus impingens in innocentes cornu potestatis. " Ei cadent in terram, " ut scilicet ab aliis conculcentur. Ezech. XXVIII, 17 : In terram projeci te: ante faciem regum dedi te, ut cernerent te, supple, et emendentur in casu tuo.

" Et percutiam domum hiemalem. " " Ita delicati erant, ut dicit Hieronymus, " quod duas domos habebant: hiemalem, " versam ad Austrum propter tempera-" mentum frigoris, et aestivam, propter " temperamentum caloris versam ad " Aquilonem. " Et hoc est quod additur : " Cum domo aestiva. " Hiemalis significat aedes avarorum in quibus refriguit charitas. Jerem, XXXVI, 22 : Rex autem sedebat in domo hiemali in mense nono : et posita erat arula coram eo plena prunis. Necesse quippe erat, ut se ad carbones temporalis consolationis calefaceret, in quo refriguerat igniculus charitatis. Matth. XXIV, 12 : Quoniam abundavit iniquitas, refrigescet charitas multorum. aestiva vero domus significat in concupiscentia carnali quiescentes. Unde,Judic. III, 21, Eglon, qui vitulus maeroris vel juvencae interpretatur, interfectus est ab Aod in aestivo caenaculo. Aod enim interpretatur devorans gloriosum.

" Et peribunt domus eburneae. " III Reg. VII, 8 et seq., legitur Salomon aedificasse filiae Pharaonis domum de lapidibus pretiosis. Efibidem, X, 18 etseq., et II Paral. IX, 17 et seq., quod aedificaverit thronum eburneum. Significant autem istae domus habitationes clericorum et religiosorum qui in voto castitatis existentes, quod ebur significat, contra votum lasciviunt. Amos, VI, 4 : Dormitis in lectis eburneis, et lascivitis in stratis vestris. " Et dissipabuntur aedes multae, " hoc est, multitudinis. Isa. XXV, 2 : Posuisti civitatem in tumulum, urbem for-tem in ruinam, domum alienorum : ut non sit civitas, et in sempiternum non aedificetur. Istae aedes multae significant clericos in multis Ecclesiis beneficiatos, et divites in multis locis aedificantes, ut nunc hic nunc ibi gratia delectationis habitent. Jerem. XXII, 14 : Vae qui dicit : aedificabo mihi domum latam, et coenacula spatiosa : qui aperit sibi fenestras, et facit laquearia cedrina, fingitque sinopide ! Habacuc, II, 9 : Vae qui congregat avaritiam malam domui suae, ut sit in excelso nidus ejus ! " Dicit Dominus. " Confirmatio est praedictorum.