IN CAPUT X OSEE

ENARRATIO.

" Vilis frondosa Israel. " Tangit hic reprehensionem de multitudine peccatorum, et dividitur in duo, scilicet quam multipliciter peccaverit, et quam acriter peccatum punietur, infra, XIII, 1, ibi, " Loquente Ephraim, "

In multiplicate peccati tria sunt, scilicet multiplicitas brevitatis, et ingratitudinis vanitas, et hanc tangit, infra, XI, 1, ibi, " Sicut mane : " et inutilitas, quam tangit, infra, XII, 1, ibi, a Ephraim pascit ventum. "

In hoc ergo capitulo tangitur multiplicitas, quam exaggerat duabus similitudi-IIbus, scilicet sim III .tudi.11e vitis, et simiitudine multiplicis lasciviae vitulas, ibi, V. 11 : " Ephraim vitula, "

In. primo duo sunt : peccati multiplici- tate in ore misericordiae : inno vate vobis novale : tempus autem requirendi Dominum, cum venerit qui docebit vos justitiam.

13. Arastis impietatem, iniquitatem messuistis, comedistis frugem mendacii, quia confisus es in viis tuis, et in multitudine fortium tuorum.

14. Consurget tumultus in populo tuo : et omnes munitiones tuae vastabuntur, sicut vastatus est Salmana a domo ejus qui judicavit Baal in die proelii, matre super filios allisa.

15. Sic fecit vobis Bethel, a facie malitiae nequitiarum vestrarum,

tas scilicet, et consuetudinis antiquitas, ibi, " Ex diebus Gabaa. "

In prima harum tria sunt, scilicet peccati multiplicitas, concupiscentiae luxus, et deformitas, ibi, " Vaccas Bethaven : " et peccati reatus, et brevitas, ibi, " Transire fecit Samaria, "

Multiplicitas autem peccati exaggeratur hic quadrupliciter, scilicet in causa, in effectu, in paena, et in ablatione falsae consolationis,

" Vitis frondosa Israel, " hoc est, israel fuit similis viti frondosae, in Patriarchis scilicet et Prophetis. Isa. V, 7 : Vinea Domini exercituum domus Israel est : ei vir Juda, germen ejus delectabile. Frondositas autem virorem virtutis signat, et suavitatem sermonis et eloquii, quae fuit apud Prophetas et Doctores. Ezech, XLVII, 12 : Folia ejus ad medicinam, supple, prohciunt . Jerem,XVII, 8 : Erit folium ejus viride, " Fructus adaequatus est ei, supple, pro illo tempore.

Et fructus signat abundantiam bonorum operum, et spiritualium gaudiorum.

Eccli, XXIV, 23 : Ego quasi vitis fructificavi suavitatem odoris : et flores mei fructus honoris ei honestatis. Joan. xv, 5 : Qui manet in me, et ego in eo, hic fert fructum multum .

Et subdit de multiplicitate peccatorum in filiis tantorum patrum : " Secundum multitudinem fructus sui, " quem scilicet habuit in patribus, et multiplicavit altaria, " supple, in filiis. Septuaginta habent, " Titulos, " quia in uno templo multorum deorum vel daemonum tituli fuerunt et memoriae. Ezech. viii, 10 : Ingressus vidi, ei ecce omnis similitudo reptilium, ei animalium, abominatio, ei universa idola domus Israel depicta erant in pariete in circuitu per totum, Altare autem dicitur, quasi alta ara, ara vero ab arendo, quia igne arere facit quod imponitur, et sic tangit hoc quod habetur:, III Reg, XII, 32 et 33, quod Jeroboam constituit altare, et fecit solemnitatem filiis Israel, et ascendit super altare, ut adoleret incensum . De multiplicitate alitem dicitur Ezech, XVI, 31: Fabricasti lupanar tuum in capite omnis viae, ei excelsum tuum fecisti in omni platea. Et hoc est quod sequitur : " Juxta ubertatem terrae suae, " quae ad multas stirpes uber fuit, " exuberavit simulacris, " virtutem scilicet germinandi tribuens aesculapio, fruges Cereri, calorem ferrum domantem Vulcano, vinum Baccho, nativum humorem Veneri, elementale humidum Lunae, et sic aliis. Deuter. xxxii, 17 : Novi recentesque venerunt, quos non coluerunt patres eorum. Septuaginta habent, " Vitis aquosa, " et per aquosam intelligunt irriguum, ita quod ex humore concepto, multa possit producere folia et fructus. Haec moraliter referuntur ad divites hu- jus saeculi et Praelatos Ecclesiarum, qui in foliis verborum abundant et fructu temporalium, et ideo altaria delectabilium construunt, et simulacra spectaculorum multiplicant, quod figuratur, Dan, IV, 9 et seq., in arbore pulcherrima, cujus erat fructus nimius, quae statim succisa est Deut. XXXII, 15 : Incrassatus est dilectus, ei recalcitravit, etc.

" Divisum est cor eorum, " Hoc multipliciter legitur. Quia enim multis simulacris exuberavit, et ab uno Deo recessit, cor in. multa per cultum et venerationem divisum est. Psal. lxxxii, 11 : Disperierunt in Endor : facti sunt ut stercus terrae. Endor interpretatur fons generationis, et signat conversionem ad lasciviam vitulorum et ad idolum Beelphegor, ex quo diffusi sunt ut vituli ad concupiscentias diversas in gula et in venereis, quae sunt circa fontem generationis, et fiunt ut stercus terrae per utilitatem peccati. Jerem. l, 11 : Effusi estis sicut vituli super herbam, et mugistis sicut tauri. Legitur etiam sic, quod divisum est cor eorum in multa delectabilia, recedens ab uno Deo. 1 ad Cor. VII, 33 : Sollicitus est quae sunt mundi, quomodo placeat uxori, et divisus est. Luc. x, 41 : Martha, Martha, sollicita es, et turbaris erga plurima. Hieronymus narrat ex Hebraeorum doctrinis, quod ultimus rex decem tribuum sit Osee, qui malus fuit in conspectu Domini, sed non sicut antecessores ejus, ut dicitur IV Reg. XVII, 2. Licentiam enim dedit populo, ut qui vellent., ad templum Domini redirent in Jerusalem, et non cogerentur immolare vitulis : et tunc populus noluit, et sic cor populi a corde principis divisum est, et ex tunc coactionem allegare non potuerunt, et ideo secuta est statim captivitas, quod per Scripturam, probari potest. Luc. XI, 23 : Qui non colligit mecum, dispergit, Psal. cv, 35 : Commisit sunt inter gentes, et didicerunt opera eorum. III Reg. III, 26 : Nec mihi, nec tibi sit, sed dividatur, Ezech. XVI, 25 : Divisisti pedes tuos omni transeunti, hoc est, affectus. Et ideo sequitur : " Nunc interibunt, " hoc est, in proximo : causam enim interitus jam conceperunt. Tob. XIV, 6 : Prope erit interitus Ninive, Et post pauca, V. 13 : Video enim quia iniquitas ejus finem dabit ei. Interitus Ninive, signat interitum delectabilium peccati. Ninive enim interpretatur gratia pulchritudinis.

Qualiter autem interire debeant, subdit : " Ipse confringet simulacra eorum, " Ipse, inquam, cujus virtus sola demonstrabilis est, hoc est, Deus, Psal. XVII, 39 : Confringam illos, nec poterunt stare : cadent subtus pedes meos. Item, Psal. LXVII, 22 : Deus confringet capita inimicorum suorum, Isa. XXIV, 19 : Confractione confringetur terra, " Depopulabitur aras eorum, " in templis scilicet, et ornatum auferens et aras subvertens. Isa. XXIV, 20 : Gravabit eam iniquitas sua, et corruet, et non adjiciet ut resurgat. Isa. XXI, 2 : Qui depopulator est, vastat. Depopulatio enim dicitur direptio quam facit populus, qui nihil relinquit nisi solitudinem, quia quod linus non vult, alter accipit. Arae autem signant calida corda per avaritiam et concupiscentiam, in quorum igne idolis immolatur. Job, XXXI, 12 : Ignis est usque ad perditionem devorans. Prov, XXX, 16 : Ignis numquam dicit: Sufficit.

Quod autem hoc futurum sit per ipsum Deum quem demonstravit, probat per signum, subdens : " Quia nunc, " hoc est, in proximo, instante captivitate, " dicent, " cognoscentes fortitudinem Dei esse, qua captivantur. Osee, VI, 1 : In tribulatione sua mane consurgent ad me. Gregorius : " Oculos quos culpa clausit,

" paena aperit " : " Non est rex nobis, " qui scilicet nos defendat. Et videntur innuere illud quod tangitur IV Reg. XIX, 35 et seq., et Isa. xxxvii, 38, ubi merito boni regis Ezechiae defensus est populus a Sennacherib, interfectis in castris Assyriorum centum octaginta quinque millibus : et cum merito sui regis defensionem non accipiant, dicunt: " Non est rex nobis. " Et hoc est quod sequitur : " Non enim timemus Dominum, " ut scilicet in timore Dei regem constituissemus. Luc. xviii, 4 : Deum non timeo, nec hominem revereor, Psal. x sec. Hebraeos, 5 : Non est Deus in conspectu ejus. " Et rex quid faciet nobis, " sic sine timore Dei constitutus, talis enim irae Dei resistere non potest, Ezech, XIV, 5 : Non ascendistis ex adverso, neque opposuistis, vos scilicet, murum pro domo Israel, Isa. lxiv, 7 : Non est qui invocet nomen tuum, qui consurgat, et teneat te. Haec eadem sub eodem sensu ad malos Praelatos referuntur, qui sine Dei timore constituuntur.

" Loquimini verba visionis inutilis. " Tangit hic exclusionem falsae consolationis, de consolatione scilicet Pseudoprophetarum, qui impunitatem promittebant eis in peccatis : et haec erat visio inutilis, quia mendax fuit. Isa. iii, 12 : Popule meus, qui te beatum dicunt, ipsi te decipiunt, et viam gressuum tuorum dissipant. Jerem, xxiii, 14 : In prophetis Jerusalem vidi similitudinem adulterantium, et iter mendacii : et confortaverunt manus pessimorum ut non converteretur unusquisque a malitia sua. Et hoc est quod sequitur : " Et ferietis foedus, " scilicet cum mendacio. Mendacium dicitur omne quod promittit et non solvit, sicut Propheta mendax temporalia et delectabilia carnis, et hujusmodi, Isa. xxviii, 15 : Posuimus mendacium spem nostram, et mendacio protecti sumus, " Et " supple, ideo, " germinabit quasi amaritudo judicium, " hoc est, damnatio quae pullulat in cogitatione, turget in gemmis in proposito, floret in verbis vel in consensu, et fructificat in opere vel in paena. Ezech, VII, 10 et 11 : Egressa est contritio, floruit virga, germinavit superbia : iniquitas surrexit in virgam impietatis, " Super sulcos agri, " hoc est, super cor sulcatum praedicatione Pseudoprophetarum. Genes. III, 18 : Spinas et tribulos germinabit Ubi Ad Hebr. VI, 8 : Terra proferens spinas ac tribulos, reproba est, et maledicto proxima : cujus consummatio in combustionem, ignis scilicet,

" Vaccas Bethaven, " Tangit hic multiplicitatem concupiscentiae quae idololatriam sequitur. Et hoc est : " Vaccas Bethaven, " et tangit peccatum et peccati signum, " coluerunt habitatores Samariae, " Samaria custodia interpretatur, Bethaven autem domus inutilis. Vaccas enim dicit propter derisionem, quia non solum vitulos in masculino sexu, sed et vaccas instrumenta turpitudinis in propatulo exhibentes coluerunt, quod signat Praelatos in custodia positos, qui turpitudinis lasciviam colunt. Amos, IV, 1 : Audite verbum hoc, vaccae pingues, quae estis in monte Samariae, Psal. LXVII, 31 : Congregatio taurorum in vaccis populorum.

Et subdit signum per quod de peccato convincuntur, dicens : " Quia luxit super eum populus ejus, " vituli scilicet. Luctus autem in perditione signum fuit dilectionis in possessione : luctus enim est in ablatione delectabilis, qui luctus figuratur, Ezech. VIII, 14, ubi mulieres sedebant plangentes Adonidem, amasium Veneris : et Numer, XI, 4, ubi sedebat populus flens et dicens : Quis dabit nobis ad vescendum carnes ? Ita luctus populi in vitulis ablatis, signum fuit venerationis et dilectionis quam habebant ad eos.

Et subdit aliud signum : " Et aedIIu ejus super eum, " aeditui sunt custode: aedis, sicut Sacerdotes, et ministri Sacerdotum., et hujusmodi, " exsuliaverunt in gloria ejus, " vituli scilicet, u singulare pro plurali ponatur. Dum enirr gloriose celebraretur, Sacerdotes exsultabant pro oblationibus et votis. Psal. XLVIII, 12 : Vocaverunt nomina sua in terris suis. Sicut adhuc videmus malos exsultare in lasciviis. Sap. II, 8 et 9 : Nullum pratum sit quod non pertranseat luxuria nostra. Nemo nostrum exsors sit luxuriae nostrae. Ubique relinquamus signa laetitiae, quoniam haec esf pars nostra, et haec est sors nostra. " Quia migravit ab ea " (Hieronymus ponit, ab eo : ab ea, scilicet, gloria: vel ab eo, scilicet, populo). A gloria enim idoli migraverunt per captivitatem Sacerdotes : idolum autem migravit a populo.

Et hoc est quod sequitur : " Siquidem et ipse, " scilicet vitulus, " in Assur delatus est, " hoc est, ad regem Assyriorum, " munus regi ultori, " Et tangit quod tempore Manahen factum est, IV Reg. XV, 19, qui mille talenta argenti misit regi Assyriorum, ut manus ejus esset cum ipso : inter quae etiam, vitulos misit quos aureos esse putavit. Ex quo malo tria mala surrexerunt. Dicit enim Hieronymus, quod Jeroboam vitulos aureos posuit, quos ex avaritia Sacerdotes subtraxerunt, et vitulos aereos deauratos illis simillimos supposuerunt ; et propter hoc populus videns vitulos perditos., luxit. Sacerdotes autem exsultaverunt, putantes fraIIde. eorum de caetero deprehendi non posse. Rex. autem Assyriorum ad deteriora provocatus est, videns se deceptum, quia aes pro auro receperat. Prov. XI, 6 : In insidiis suis capientur iniqui. Prov. XII, 20 : Dolus in corde cogitantium mala. Osee, v, 13 :

Abiit Ephraim ad Assur, et misit ad regem ultorem.

Et subdit paenam. : " Confusio capiet Ephraim : " confusio scilicet paenae pro confusione culpae. Psal. CVIII, 29 : Operiantur sicut diploide confusione sua, hoc est, confusione corporis et animae, et cordis et vultus in paenitentia. Et attende quod captus tenetur vi capientis, et vult dicere quod vi confusionis tenebuntur, ita quod recedere non possunt. Jerem. II, 26: Quomodo confunditur fur quando deprehenditur, sic confusi sunt domus Israel. Causam autem confusionis subdit:" Et " id est, vel quia " confundetur Israel in voluntate, " hoc est, pro voluntate " sua " mala, ut sciamus quod non tantum pro opere, sed etiam pro . voluntate homo damnatur. Voluntas enim mala, radix mala est, de qua dicitur, LMattli, VII, 18 : Non potest arbor mala bonos fructus facere.

Quos autem confusio capiet consequenter ostendit, primo in rege, secundo in populo.

" Transire fecit Samaria regem suum, " hoc est, peccatum Samariae, propter quod ruit Praelatus. Eccli. X, 17 : Sedes ducum superborum destruxit Deus, Luc. II, 52 : Deposuit potentes de sede, te Quasi spumam super faciem aquae. " Spuma ex bullis componitur ventosis, et signat ventosam superbiam, quae cito dissipatur. Sap. v, 15 : Spes impii tamquam lanugo est, quae a vento tollitur: et tamquam spuma gracilis, quae a procella dispergitur,

" Et disperdentur, " supple, tunc, " excelsa idoli, " hoc est, excelsa, in quibus erant idola in Dan et in Bethel, et signat ambitionem quae idolum sinim ponit in excelsis, lsa. x, 83 : Excelsi statura succidentur, " Peccatum Israel. " In vitulis enim et in excelsis peccaverunt. Unde, Exod, XXXII, 31 : Reversusque adDominum, ait: Obsecro, peccavit populus iste, etc.

Et subjungit paenam ex. parte populi. " Lappa, et tribulus ascendet super aras eorum, " hoc est, corda in quibus daemonibus sacrIIIcant. Lappa propter tenacitatem adhaerentem signat concupiscentiam : tribulus autem punitivam paenam. Quia et concupiscentia adhaerebit damnatis, et paena removebit delectabile. Genes. III, 18 : Spinas et tribulos germinabit tibi. Osee, IX, 6 : Desiderabile argentum eorum urtica haereditabit, lappa in tabernaculis eorum. Quanta antem sit paena, subjungit: " Ei dicent montibus: Operite nos: " vellent enim mori ne viderent mala quae passuri sunt, et ideo vellent montibus cooperiri, et collibus contegi. Apoc. VI, 16: Dicunt montibus et petris : Cadite super nos, et abscondite nos a facie sedentis super thronum. Et hoc est quod sequitur: " Et collibus: Cadite super nos, " Hieronymus moraliter hoc exponit dicens, quod " montes " signant Sanctos qui veram habent allici tudinem, qui operiunt multos et san-" ctitate conversationis et intercessione " orationis. Colles autem signant emi" nentias saeculares quae cadunt quotidie " et non veram habent altitudinem, et " petunt in paenitentia, ut illi colles cote "ram, eis non stent, sed cadant ne stent ". in eis elevati contra Deum. " Psal. XXXV, 12 et 13: Non veniat mihi pes superbiae : ei manus peccatoris non moveat me. Ibi ceciderunt omnes qui operantur iniquitatem. De montibus autem dicitur, Jerem. XXXI, 23 : Benedicat tibi Dominus, pulchritudo justitiae, mons sanctus.

" Ex diebus Gabaa, " Tangit hic antiquae consuetudinis pertinaciam et paenam, et dicit tria: peccatum, pertinaciam, et paenam.

Peccatum innuit, cum dicit: " Ex diebus Gabaa, peccavit Israel, " Et tangit peccatum quod factum est in Gabaa:

quod duplex est, sicut in antehabitis dictum est : unum quidem de idolo Michae, in quo injuriam Dei non vindicaverant, foeminam adulteram indignam vindicta vindicaverunt, quin potius idolum Michae asportantes semper secum retinuerunt. Secundum fuit, quod Saulem, qui fuit de Gabaa, regem postulaverunt, ne sub regno Dei essent, et ne Dominus regnaret super eos. Primum est, Judic. XVIII, 17 et seq. Secundum, 1 Reg. VIII, 5 et seq. Et ita modo ad idola conversi sunt, et a regno David ad Jeroboam declinaverunt. Et hoc est quod dicit : " Ex diebus Gabaa peccavit, " hoc est, duplex peccatum in consuetudine retinuit " Israel, " Isa. XLVIII, 8 : Transgressorem ex utero vocavi te. Act. VII, 51 : Dura cervice, ei incircumcisis cordibus, et auribus, vos semper Spiritui sancto resistitis. " Ibi steterunt, " hoc est, pertinaci voluntate in illo peccato remanserunt. Psal. I, 1 : Beatus vir qui non abiit in consilio impiorum, et invia peccatorum non stetit. Jerem. li, 50: Qui fugistis gladium, venite, nolite stare. Bernardus : " Stare in via Dei, " retrocedere est. " Matth. XX, 6 : Quid hic statis tota die otiosi ? "

Et subdit pen nam, innuens quod etiam judicio humano inferenda sit talibus. " Non, " id est, nonne etiam, supple, judicio humano, " comprehendet, " hoc est, comprehendere debet, ut nusquam effugere possint " eos, " tantos scilicet peccatores, " in Gabaa praelium, " hoc est, praelium simile Gabaonitico, quod, inquam, praelium fuit " super filis iniquitatis, " Gabaonitas conterendos et delendos, hoc est, ut deleantur sicut illi deleti sunt. Quasi dicat, sic debet. Ad Hebr. II, 2 et 3 : Si omnis praevaricatio ei inobedientia accepit justam mercedis retributionem, quomodo nos effugiemus, si tantam neglexerimus salutem, ? Similes enim in culpis similes esse debent in paenis. Ad Roman. XI, 20 et 21 :

Noli altum sapere, sed time. Si enimDeus naturalibus ramis non pepercit, ne forte tibi nec parcat, II Petr, II, 9 : Novit Dominus pios de tentatione eripere: iniquos vero in diem judicii reservare cruciandos.

Habito autem judicio, quod etiam homo judicat, infert, et suppletur rationalis conjunctio, ergo, " Juxta desiderium meum, " hoc est, voluntatem meam quam habeo in reddendo unicuique pro meritis, " corripiam eos, " per obsidionem scilicet, et captivitatem, ut emendentur. Ad Hebr. XII, 7 : Quis filius, quem non corripit pater ? Job, v, 17 et 18: Increpationem Domini ne reprobes : quia ipse vulnerat, et medetur. II Machab. VI, 18 : Corripiens in adversis populum suum non derelinquit,

Qualiter autem hoc fiat, subdit, et suppletur, quia, " Congregabuntur super eos populi, " Assyriorum scilicet exercitus congregabuntur consensu praeliandi contra eos. Isa. v, 28 : Elevabit Dominus signum in nationibus procul, et sibilabit ad eum de finibus terrae : et ecce festinus velociter veniet. Sicut etiam daemones congregantur .ad damnationem peccatoris. Isa. XXXIV, 15 : Illuc congregali sunt milvi, alter ad alterum. Milvi enim sunt ad rapiendum, " Cum corripientur propter duas iniquitates suas, " Duae iniquitates sunt : Dei per idololatriam dimissio, et regni David per assumptionem Jeroboam relictio. Isa. VIII, 6 et 7 : Pro eo quod abjecit populus iste aquas Siloe, quae vadunt cum silentio, et assumpsit magis Rasin, et filium Romeliae : propter hoc ecce Dominus adducet super eos aquas fluminis fortes et multas, regem Assyriorum. Vel duae iniquitates sunt, quod vindicaverunt indigna vindicta, et peccatum idololatriae non vindicaverunt, sed assumpserunt. Jerem. II, 13 : Duo mala fecit populusmeus: Me dereliquerunt fontem aquae vivae, et foderunt sibi cisternas, cisternas dissipatas, quae continere non valent aquas. Vel duae iniquitates sunt, recessus a Deo, et mala conversio ad creaturam. Jacobi, I, 14 : Unusquisque tentatur a concupiscentia sua abstractus, ei illectus. Haec sub eodem sensu et litteralia sunt et moralia.

" Ephraim vitula docta. " Ab hoc loco prosequitur secundam similitudinem de vitula, in decem tribubus scilicet, et in duabus, ibi, " Arabit Judas. "

In decem tribubus prosequitur proprietates vitulae de petulantia, In duabus autem tribubus proprietates vitulae de aratione. Et hoc est : " Ephraim vitula docta diligere trituram, " Tritura est in terris calidis, quando vel pedibus animalium circumeuntium super areas aristae excutiuntur, vel circumductiono rotarum lignearum, vel ferrearum paleae in pabulum excutiuntur. Et hoc est quod vult dicere : " Ephraim, " supple, est quasi vitula docta diligere trituram, " vitula " scilicet per lasciviam, triturans per laboris circuitum ; " docta diligere trituram, " id est, per hoc quod circumiens accipit dulcedinis pabulum, oblita laboris, ex dulcedinis pabulo semper ad laborem revertitur, Isa. XXI, 10 : Tritura, mea, et filii areae meae, quae audivi a Domino exercituum Deo Israel, annuntiavi vobis. Ita populus ille laborem hujus mundi dilexit et circuitum facit, propter hoc quod in lucris invenit. Unde Gregorius : " Sunt quaedam desides aui" mae, quibus nihil laboriosius est quam " in hujus mundi laboribus non labo-" rare. " Psal. XI , 9 : In circuitu impii ambulant, Beatus autem Gregorius dicit has figurari Num, XI,5, ubi Hebraeis pastis pane Angelorum, in memoriam venerunt cepe, et allia, et pepones, quae vel insipida sunt, vel sine lacrymis non comeduntur. Psal, lxxix, 6 : Cibabis nospane lacrymarum. Item, Psal. CXXVI, 2 : Surgite postquam sederitis, qui manducatis panem doloris. Et subjungit paenam, dicens : " Et ego transivi, " conculcando scilicet, et comprimendo, " super pulchritudinem colli ejus, " Pulchritudo colli in extensione colli est, et robore, et erectione. Isa. III, 16 et 17 : Pro eo quod elevatae sunt filiae Sion, et ambulaverunt extento collo, et nutibus oculorum ibant, ei plaudebant, ambulabant pedibus suis, et composito gradu incedebant: decalvabit Dominus verticem filiarum, Sion, et Dominus crinem earum nudabit. Et vult dicere, quod ita transibit, quod nudabit et ad nihilum rediget. Judic. v, 21 : Conculca, anima mea, robustos. Et hoc est quod sequitur : " Ascendam super Ephraim, " conculcans scilicet, et opprimens cervicositatem superbiae . Isa. LXIII, 3: Calcavi eos in furore meo, ei conculcavi eos in ira mea.

Et subjungit de aratione vitulae in Juda, hoc est, in duabus tribubus, et dicit tria : actum scilicet, et modum, et paenam.

Actum dicit: " Arabit Judas, " Tangit hic quod habitum est, Osee, v, 10, ubi dictum est: Facti sunt principes Juda quasi assumentes terminum. Ibi enim dictum est, quod dilataverunt terminos suos super terminos decem tribuum captivatis eis. Et addit: " Confringet sibi sulcos Jacob : " et Jacob vocat multos de decem tribubus, qui tempore captivitatis ad duas tribus confugerunt, qui etiam ad. terras suas excolendas redierunt. Genes. XXXIV, 21 : Negotientur in terra, et exerceant eam, quae spatiosa et lata indiget cultoribus,

Sedut opus permaneat, modum qualiter excolant terram, subjungit 1

" Seminate vobis in justitia, " ut scilicet, nulli, injuriam faciatis, et jus suum unicuique tribuatis, Eccle. XI, 6: Mane semina semen tuum, et vespere ne cessetmanus tua. Psal. CXXV, 5 : Qui seminant in lacrymis, in exsultatione metent. Luc. VIII, 4 : Exiit qui seminat, seminare semen suum . " Et metite in ore misericordiae, " ut scilicet de messione vestra pauperibus erogetis, ita scilicet quod etiam in ore verba compassionis proferatis. Eccli. XVIII, 16 : Nonne ardorem refrigerabit ros ? sic et verbum melius quam datum. Qui sic seminat, centuplum metit. Genes, XXVI, 12 : Sevit Isaac in terra illa, et invenit in ipso firmo centuplum. Joan. IV, 86 : Qui metit, mercedem accipit, et congregat fructum in vitam aeternam. Unde qui seminat pauperibus erogando, metit mercedem accipiendo. II ad Corinth. IX, 10 : Qui autem administrat semen seminanti, ei panem ad manducandum praestabit, et multiplicabit semen vestrum, ei augebit incrementa frugum, justitiae vestrae. " Innouate vobis novale, " in quo scilicet frutices errorum et stirpes peccatorum non superseminatae sunt, novae scilicet, corde conversi ad Dominum. Jerem. IV, 3 : Novate vobis novale, et nolite serere super spinas. Boetius : " Prius ". exstirpanda sunt vitia, ut inserantur " virtutes. " Et hoc quidem faciendum est in actione.

Quid autem faciendum sit in contemplatione et cultu, subjungit : " Tempus autem requirendi Dominum, " scilicet dum inveniri potest. Isa. LV, 6 : Quaerite Dominum, dum inveniri potest: invocate eum, dum prope est, hoc est, per paenitentiam in hac praesenti vita. Et hoc est quod sequitur: " Cum venerit, " per gratiae scilicet et beneficii manifestationem. I ad Corinth. IV, 5 : Veniet Dominus, qui et illuminabit abscondita tenebrarum, et manifestabit consilia cordium, " Qui docebit vos justitiam, " in qua scilicet et seminare et metere debetis Isa. XLVIII, 17: Ego Dominus Deus tuus, docens te utilia. Sap. VIII, 7 : Sobrietatem et prudentiam docet, et justitiam,

et virtutem, quibus nihil utilius est in vita hominibus.

Quod autem ab hac doctrina avertunt se, subjungit : " Arastis impietatem " Aratio laborem acquirendi signat, et impie arat, qui semper in proximo plus vult habere in lucro et minus in damno, " Pietas enim est benevolentia in paren" tale bonum, " ut dicit Tullius in fine \primae Rhetoricae, Et impius est, qui proximum, in quo resultat summi parentis bonum, vel opprimit damno, vel spoliat bono sibi debito, et ille arat impietatem. Unde, Sap. II, 10, dixerunt impii : Venite, opprimamus pauperem justum, " Iniquitatem messuistis, " hoc est, ex iniquo vos ditastis. Isa. v, 8 : Vae equi conjungitis domum ad domum, et agrum agro copulatis usque ad terminum loci! H abac. II, 6 : Vae ei, qui multiplicat non sua ! " Comedistis frugem, mendacii. " Fruges mendacii sunt, quae promittunt refectionem et non satiant. Lucrum enim temporale non satiat. Prov. IV, 17 : Comedunt panem impietatis, et vinum iniquitatis bibunt. Aggaei, i, 6 : Comedistis, et non estis satiati. Prov. XIII, 25 : Justus comedit, ei rejdei animam suam : venter autem impiorum insaturabilis. Et subjungit causam : " Quia confisus es in viis tuis, " hoc est, in operibus idololatriae scilicet, et peccatorum, quod maxima praesumptio est in malo conlidere. Eccli,XXXVII, 3 : 0 praesumptio nequissima, unde creata es? Homo enim non debet conlidere in viis suis, quia ignorat eas et exitus earum. De primo dicitur, Job, III, 23 : Viro cujus abscondita est via, et circumdedit eum Deus tenebris ? De secundo dicitur, Prov. XIV, 12 : Est via, quae videtur homini justa : novissima autem ejus deducunt ad mortem. " In multitudine fortium tuorum, " supple, confisus es in multitudine pugnatorum et munitionum,

Contra quod dlicitur, Jerem. XVII, 5 : Maledictus homo, qui confidit in homine, et ponit carnem brachium suum, et a Domino recedit cor ejus.

Et subjungit paenam duplicem, scilicet confusionis populi in seipso per divisionem, et vastationis ab inimicis.

De primo dicit : " Consurget tumultus in populo tuo, " schismatum scilicet, et contradictionum. Isa. III, 5 : Tumultuabitur puer contra senem, et ignobilis contra nobilem.

De secundo dicit : " Et omnes munitiones tuae vastabuntur : " non enim potest stare quod contra potentiam Dei se elevat. II ad Gor. x, 4 et 5 : Arma militiae nostrae non carnalia sunt, sed potentia Deo ad destructionem munitionum, consilia, destruentes, et omnem altitudinem extollentem se adversus scientiam Dei. Saeculares etiam munitiones non stant contra Dominum. Abdiae, v. 4 : Si exaltatus fueris ut aquila, et si inter sidera posueris nidum tuum : inde detraham te, dicit Dominus. Et hujus vastationis ponit similitudinem, subdens : " Sicut vastatus est Salmana, " Judic. VIII, 2, Salmana princeps fuit Madianitarum quem Gedeon judex Israel interfecit. Et hoc est quod sequitur : " A domo " id est, a familia, " ejus qui vindicavit Baal, " hoc est, qui injuriam Dei vindicavit in Baal. Et tangit historiam, quae est Judic. VI, 25 et seq., ubi dicitur quod pater Gedeonis lucum plantavit, et aram Baal exstruxit, et bovem superposuit : quem lucum Gedeon Angelo se confortante succidit, aram subvertit, e bovem dejecit. Quod cum populus vindicare vellet, pater Gedeonis dixit, v. 31 et 32 : Numquid ultores estis Baal?... Si Deus est, vindicet se de eo qui suffo-dit aram ejus. Ex illo die vocatus est Gedeon, Jqrobaal, hoc est, ultor Baal. " In die praelII, " quando scilicet Gedeon proeliatus est cum ipso et omnes interfecit. Psal. LXXXII, 10 : Fac illis sicut Madian, et Sisarae : sicut Iabin in torrente Cison. Item, Psal. LXXXII, 12 : Pone principes eorum sicut Oreb, et Zeb, et Zebee, et Salmana. Sicut enim illi corruerunt pro peccato, ita et alii cadent peccatores. " Matre super filios allisa. " Sicut enim Salmana in filiis israel filios occidit ante oculos matrum, et postea matres peremit, ut bis morerentur et corde et corpore : ita e converso, Gedeon Salmana in conspectu matris suae occidit, dicens : Sicut fecit gladius tuus matres sine filiis, sic inter mulieres sine liberis erit mater tua. Et occiso filio, allisit matrem ad lapidem et interfecit, ne foeda generatione amplius terram, corrumperet , Isa. XIV, 20 21 : Non vocabitur in aeternum semen pessimorum. Praeparate filios ejus occisioni.

Causam autem hujus vastationis subjungit : Sic fecit vobis Bethel, " hoc est, idololatria in Bethel facta. Bethel autem interpretatur domus Dei, ubi immunditias exercuerunt. Jerem. XI, 15 : Quid est, quod dilectus meus in domo mea fecit scelera multa. " A facie malitiae, " hoc est, a praesentia malitiae quae in scandalum multis praesens est. Malach. II, 8 : Vos recessitis de via, et scandalizastis plurimos in lege. " Nequitiarum vestrarum, " Nequitia dicitur malitia, in qua maius facit quidquid potest, ita quod nequit amplius. Luc. XI, 29 : Generatio haec, generatio nequam est, isa. XVI, 6 : Superbia ejus, ei arrogantia ejus, et indignatio ejus plusquam, fortitudo ejus.Beneficiis ostendit Dominus se diligere populum Israel: sed propter illius scelera tradidit eum Assyriis : attamen propter suam misericordiam reducet eos, ut in terra sua serpiant Domino, una cum gentibus ad Deum conversis.