IN CAPUT VII AMOS

ENARRATIO.

" Haec ostendit mihi Dominus Deus. " Hic incipit ostendere per similitudines malum captivitatis futurae. Et dividitur in partes duas. Primo enim inducit similitudines. Secundo, quasi explanando eas comminatur paenam, infra, VIII, 4, ibi, " Audite hoc, qui conteritis pauperem. "

Prima dividitur in duas, in quarum prima sub tribus similitudinibus inducit paenam. In secunda, sub quarta similitudine attractionem paenae in civitatem, infra, VIII, 1, ibi, " Haec ostendit mihi Dominus Deus : et ecce uncinus pomorum. "

Adhuc prior dividitur in duo. Primo enim metaphorice paenam describit futuram. Secundo, in prophetando ostendit prophetae constantiam, ibi, v. 10 : " Et misit Amasias. "

Prior harum in tres dividitur. Primo enim ostendit paenam ex parte vastatoris : secundo, ex parte vastati : tertio, ex parte remotionis auxilii divini.

In prima tria sunt, scilicet paenae comminatio, Sanctorum intercessio, paenae suspensio.

" Haec ostendit mihi Dominus Deus, " qui solus novit futurorum dispositionem. Psal. L, 8 : Incerta et occulta sapientiae tuae manifestasti mihi. " Et ecce fictor locustae. " Fictor locustae Deus est creator omnium, qui in specie formantis locustas apparuit Prophetae. Locustam vero vocat regem Assyriorum Sennache- niculo metietur : et tu in terra polluta morieris, et Israel captivus migrabit de terra sua.

rib, qui longo saltu de Assyria exsilivit in Judaeam, et vastavit eam. Psal. CIV, 34 : Venit locusta, et bruchus, cujus non erat numerus. " In principio germinantium serotini imbris. " Alius est serotinus imber simpliciter, qui super maturandos fructus descendit, et alius est serotinus imber in principio germinantium, qui fit postquam semina jam verno tempore pullulare incipiunt, et virere, et ad illum virorem venit locusta, ut scilicet recentia devoret. Unde, in Psal. CIV, 35 : Comedit omne faenum in terra eorum. De imbre autem dicitur, Osee, VI, 3 : Veniet quasi imber nobis temporaneus, et serotinus terrae. " Et ecce serotinus, " hoc est, ecce apparuit serotinus in virore et herba, " post tonsionem regis, " sive tonsuram regis, hoc est, postquam apparuit serotinum viride quod relictum fuerat a locustis, scilicet ab Assyriis, statim apparuit Nabuchodonosor, tonsor sive tonsura regis, qui sicut falce quadam omnia praecidit, sicut dixerat, Isa. VII, 20 : Radet Dominus in novacula conducta, in his qui trans flumen sunt, in rege Assyriorum, caput et pilos pedum, et barbam universam.

Et subdit de supplicatione Sanctorum : "Et factum, est, cum consummasset comedere herbam terrae, " locusta scilicet, et tonsor, hoc est, tollere omne quod viroris erat in populo, " dixi, " ego scilicet, et alii Sancti intercedendo. Jacob. v, 16 : Orate pro invicem ut salvemini : multum enim valet deprecatio justi assidua. " Domine Deus, propitius esto, obsecro, " scilicet populo. Ii Machab. II, 17 et 18 : Deus qui liberavit populum suum, ei reddidit haereditatem omnibus , et regnum, et sacerdotium, etsanctificationem, sicut promisit in lege, speramus quod cito nostri miserebitur. " Quis suscitabit Jacob, " hoc est, suscitare poterit? duodecim tribus scilicet, " . Quia parvulus est, " viribus scilicet, et opibus, et numero. Abdiae, v. 2 : Fcce parvulum dedi te in gentibus : contemptibilis tu es valde.

Et quia Deus audit desideria Sanctorum, propter hoc tunc temporis liberati sunt, et comminatio suspensa est.

" Misertus est Dominus super hoc. " Psal. LXXVI, 10 : Aut obliviscetur misereri Deus ! " Non erit, " supple, hoc tempore malum istud, " dixit Dominus. " III Reg. XXI, 29 : Quia igitur humiliatus est mei causa, non inducam malum in diebus ejus. Haec locusta significat adulatorem qui super viride cadit, quia in apertis bonis blanditur, et mala tegit, et excusat. Exod. x, 4 et 5 : Ecce ego inducam cras locustam in fines tuos, quae operiat superficiem terrae, ne quidquam ejus appareat. Isa. XV, 6 : " Viror omnis interiit. " Haec locusta venit in principio germinantium, quia cum homo florere incipit et germinare, tunc apparet adulator et blanditor. Prov. I, 10 : Fili mi, si te lactaverint peccatores, ne acquiescas eis. Venit etiam tempore serotini imbris, quia quem Deus compluit gratia ad augmentum virtutis vel boni alicujus, illi statim insident adulatores. Osee, XII, 1 : Oleum in aegyptum ferebat Ephraim. Tonsor autem qui serotinum tondet et abrad.it , diabolum significat, qui per mortale peccatum omne tollit quod speciem habet virtutis. Psal. CXXXVI, 7 : Dicunt : Exinanite, exinanite usque ad fundamentum in ea. Sed intercessione Sanctorum aliquando tales convertuntur. II Machab. III, 33, Onias summus sacerdos salutem impetravit Heliodoro, et propter hoc ibi dicitur : Oniae sacerdoti gratiasage : nam propter eum tibi Dominus vitam donavit.

" Haec ostendit mihi Dominus Deus. " Describit hic paenam ex parte vastati, et dicit tria sicut in praecedenti. " Et ecce vocabat judicium, " damnationis scilicet, " ad ignem, " ut scilicet moenia Judaeae incendantur. " Dominus Deus, " qui potens scilicet est, et prudens ad judicandum ubi debet. Thren. II, 3 : Succendit in Jacob quasi ignem flammae devorantis in gyro." Et devorabit abyssum multam, " ignis scilicet. Abyssum vocat multitudinem et profunditatem peccatorum. Jerem. XVII, 9 : Pravum est cor omnium, et inscrutabile. Isa. x, 17 et 18 : Succendetur, et devorabitur spina ejus, et vepres in die una : et gloria saltus ejus, hoc est, multitudo populi ejus. " Et comedit, " supple, ignis, " simul, " supple, cum populo, " partem, " in Dei cultum, scilicet templum et Jerusalem. Isa. lxiv, 11 : Domus sanctificationis nostrae, et gloriae nostrae, ubi laudaverunt te patres nostri, facta est in exustionem ignis.

Et subdit de supplicatione :

" Et dixi, " orando scilicet pro populo. II Machab. XV, 14 : Hic est, qui multum orat pro populo, et universa sancta civitate, scilicet Jerusalem. " Domine Deus, quiesce, obsecro, " a vindicta scilicet, quam exercere coepisti. Isa. lxiv, 9 : Ne irascaris, Domine, satis, et ne ultra memineris iniquitatis nostrae. " Quis suscitabit Jacob, " hoc est, suscitare poterit? supple, nisi tu : " quia parvulus est, " amissa scilicet gratia, et vulnerato bono naturali. I ad Cor. XIII, 2 : Si charitatem non habuero, nihil sum. Matth. xiv, 31 : Modicae fidei,quare dubitasti?

" Misertus est Dominus super hoc, " supple, malo. Sap. XII, 8 : Sed et his tamquam hominibus pepercisti. Et hoc est quod sequitur : " Sed ei istud, " scilicet malum, " non erit, dixit Dominus Deus. " Et hoc factum est, quando.

Jechonia transmigrata, suspensa est captivitas usque ad Sedeciam. Hic ignis tribulationem significat, ut populum convertat per tribulationem : quia ignis peccatoribus adhibetur ad paenitentiam, Sanctis vero ad probationem ac meritum. Thren. I, 13 : De excelso misit ignem in ossibus meis, et erudivit me. Et oratione Sanctorum aliquando aufertur tribulatio, sicut Aaron per incensum deprecationem allegans, restitit irae, et finem necessitati imposuit

" Haec ostendit mihi Dominus, " Describit hic auxilii divini destitutionem, et duo dicit : auxilium quod quondam exhibuit, et ejusdem subtractionem. " Etecce Dominus stans , " ut scilicet paratus sit juvare. Habacuc, II, 1 : Super custodiam meam stabo, et figam gradum super munitionem. " Super murum litum, " hoc est, linitum per syncopen. Murus dicitur populus ex vivis lapidibus coadunatus, quem semper caemento observationis legis, et glutino charitatis, et temperamento virtutis linivit Dominus, ne caderet. Genes. VI, 14 : Bitumine limes intrinsecus et extrinsecus. Isa. XXVI, 1 : Salvator ponetur in ea murus ei antemurale. " Et in manu ejus, " Domini scilicet, " trulla caementarII. " Significatur auxilium gratiae, quo semper complanavit quidquid asperitatis ortum fuerit, sicut caementarius cum trulla pianat murum et componit. Genes. XV, 1 : Noli timere, libram, ego protector tuus sum,et merces tua magna nimis.

" Et dixit Dominus ad me, " ut scilicet intus instrueret me. Isa. l, 4 : Dominus... erigit mane, mane erigit milii aurem, ut audiam quasi magistrum. " Quid tu vides, Amos ? " Non quaerit ex ignorantia, sed ut ex responsione occasionem accipiat instruendi. Simile, Jerem.I, 11 :

Quid tu vides, Jeremia ? " Et dixi, " respondens scilicet, " Trullam caementarII, " supple, video, 1 ad. Corinth. III, 9 : Dei aedificatio estis. " Et dixit Dominus, " instruens scilicet intus, " Ecce ego ponam, " hoc est, deponam et auferam " trullam, " hoc est,auxilium meum, " in medio populi mei Israel, " hoc est, quae est in medio populi, hoc est, abstrahant auxilium, et exponam eos tribulationibus, ut saltem per tribulationes ad me redeant. Osee, VI, 1: In tribulatione sua mane consurgent ad me. " Non adjiciam ultra, " supple, sicut feci antiquitus, " superinducere eum, " murum scilicet, qui trullam superinducendo complanatur et politur. Dicit enim se non praestiturum auxilium populo. Psal. LXII, 11 : Tradendur in manus gladii, partes vulpium erunt. Item, Psal. LXX, 11 : Deus dereliquit eum, persequimini, et comprehendite eum.

" Et " supple, tunc " demolientur, " Assyrii scilicet, vel daemones, " excelsa idoli, " hoc est, excelsa loca, in quibus stant idola, sicut Bethel, et Dan, et Galgal, et Bersabee. Vel, excelsa idoli dicuntur montes superbiae, in quibus miser homo idola spectaculorum mundi colit. Psal. LXXVII, 58 : In iram concitaverunt Deum in collibus suis, et in sculptilibus suis ad simulationem eum provocaverunt. " Et sanctificationes Israel, " quibus scilicet sanctificari se putat in idolis, quae potius profanationes dici deberent, " desolabuntur, " hoc est, in solitudinem redigentur. I Machab. II, 8 : Templum ejus sicut homo ignobilis. Et, II Machab. VI, 4 : Templum luxuria et commessationibus gentium erat plenum, et scortantium cum meretricibus. " Ei consurgam super domum Jeroboam, " pronepotis scilicet Jehu , " in gladio, " hoc est, interficiendo omnes. Isa. XVI, 22 : Consurgam super eos, dicit Dominus exerci-tuum : et perdam Babylonis nomen, et reliquias, et germen, et progeniem.

" Et misit Amasias. " Hic tangitur de Prophetae constantia, qui etiam propter mortis periculum prophetare non destitit. Et dividitur in partes duas. Primo enim ponitur Prophetae increpatio. Secando Prophetae ad increpantes responsio, ibi, " Responditque Amos. "

Prima tria continet, scilicet Prophetae apud regem accusationem, et objectionem, et Sacerdotum contra Prophetam invectionem.

" Et misit Amasias, " timens scilicet ne regno perdito ipse amitteret Pontificatum, " sacerdos, " scilicet summus, " Bethel, " hoc est, idoli quod fuit in Bethel, " ad Jeroboam, " pronepotem scilicet Iehu, " regem Israel, " hoc est, decem tribuum, " dicens, " scilicet ut diceret ad Jeroboam. Hoc competit nominis interpretationi : quia Amasias indignans Dominus, vel furor Domini interpretatur.

Et subdit accusationem :

" Rebellavit contra te Amos. " Falsum dicit, quia non bellum instruxit, sed solum verba dixit. " In medio domus Israel. " Ac si dicat, ubi potentior es, et ideo vituperium tuum majus est. Et aggravat rebellionem : " Non poterit terra sustinere universos sermones ejus, " supple,quia non tantum loquitur contra te, sed contra omnes habitantes in terra. Hoc autem intendit quod tota terra insurgat contra eum. Simile quid factum est Domino, et fit adhuc suis a Pontificibus. Joan. XI, 47 : Collegerunt Pontifices et Pharisaei concilium . Et post pauca, v.48: Si dimittimus eum sic, omnes credent in eum : et venient Romani, et tollent nostrum locum, ei gentem. Similiter Praedicatores veritatis a Pontificibus, ne in suis episcopalibus praedicent, ejiciuntur. I ad Thess, II, 14 et seq. : Eadem passi estis et vos a contribulibus vestris, sicut et ipsi, scilicet Apostoli, a Judaeis,qui et Dominum occiderunt Jesum,et prophetas, et nos persecuti sunt, et Deo non placent, et omnibus hominibus adversantur : prohibentes nos gentibus loqui ut salvae fiant, ut impleant peccata sua semper : pervenit enim ira Dei super illos usque in finem.

Et subdit descendendo ad speciem : " Haec enim dicit Amos. " Attribuit homini quod Deus dixerat, ut minus timeatur. Contra quod dicitur, I ad Thess. II, 13 : Cum accepissetis a nobis verbum auditus Dei, accepistis illud non ut verbum hominum, sed ( sicut est vere) verbum Dei. Ezech. III, 7 : Domus Israel nolunt audire te, quia nolunt audire me. " In gladio morietur Jeroboam. " Mentitur. Dixit enim, v. 9 : " Consurgam super domum Jeroboam in gladio, " quod fuit comminatio in paenitentiam, interminatio autem mortis paenitentiam abstulisset. Et aggravando subdit de populo : " Et Israel captivus migrabit de terra sua. " Hoc justum fuit, ut scilicet colentes deos alienos ad terras illorum deorum transferrentur. Jerem. XVI, 12 et 13 : Ambulat unusquisque post pravitatem cordis sui mali, ut me non audiat. Et ejiciam vos de terra hac in terram quam ignoratis vos, et patres vestri : et servietis ibi diis alienis die ac nocte, qui non dabunt vobis requiem, Chaldaeis scilicet, vel daemonibus.

Rege autem non curante accusationem, nec respondente, ipse Pontifex invehitur in Prophetam.

" Et dixit Amasias ad Amos. " Semper enim proniores fuerunt Pontifices ad persequendum bonos quam principes saeculares. " Qui vides, " hoc est, o Propheta. 1 Reg. IX, 9 : Qui Propheta dicitur hodie, vocabatur olim Videns. " Gradere, " hoc est, a loco recede, " fuge in terram Juda, " hoc est, in regnum duarum tribuum. Amos, II, 12 : Prophetismandabitis, dicentes : Ne prophetetis. Quod et modo fit : Praedicatores enim veritatis ejiciuntur. Matth. XXIV, 34 : Persequemini de civitate in civitatem. " Et comede ibi panem. " Despective dicit, ac si praedicatione veritatis panem quaereret, sicut mercenarii : cum non praedicaret ut comederet, sed potius comederet ut praedicaret. Et hoc est quod sequitur : " Et prophetabis ibi, " pro pane scilicet : et retorquet in eum avaritiam falsorum prophetarum, de quibus, Ezech. xiii, 19 : Violabant me ad populum meum propter pugillum hordei, et fragmen panis. Contra quod dicitur, 1 ad Cor. IX, 18 : Quae est ergo merces mea ? Ut Evangelium praedicans, sine sumptu ponam Evangelium, hoc est, gratis. Matth. x, 8 : Graiis accepistis, gratis date.

" Et in Bethel non adjicies ultra ut prophetes. Quasi dicat : Istud quod modo fecisti, parco : sed si ultra feceris, malo tuo feceris : " quia sanctificatio regis est, " qui scilicet ibi vitulum posuit. Et hoc explanat, subdens : " Et domus regni est, " in qua scilicet rex ad regnandum consecratur, sicut Babylon domus regni fuit . Et sicut Susis domus fuit regni Assueri . Sensus est, quod reus fit criminis laesae majestatis, qui contra sedem et domum regis loquitur. Jerem, xx, 2 : Percussit Phassur Jeremiam Prophetam, et misit eum in nervum. Phassur enim etiam erat sacerdos qui constitutus erat in domo Domini. Et Jerem., XXXVI, 28, combustus est liber Jeremiae prophetae ab iniquo rege. Jerem. XXXVIII, 4 : Rogamus ut occidatur homo iste : de industria enim dissolvit manus virorum bellantium qui remanserunt in civitate hac, et manus universi populi, loquens ad eos juxta verba haec : siquidem homo iste non quaerit pacem populo huic, sed malum.''

" Responditque Amos. " I Petr, iii, 15 : Parati semper ad satisfactionem omni poscenti vos rationem de ea quae in vobis est spe. Prov. XXVI, 5 : Responde stulto juxta stultitiam suam, ne sibi sapiens esse videatur. " Et dixit ad Amasiam, " constanter scilicet stans pro veritate. Eccli. IV, 33 : Pro justitia agonizare pro anima tua, et usque ad mortem certa pro justitia, et Deus expugnabit pro te inimicos tuos. " Non sum Propheta, " officio scilicet, vel parentela, vel educatione inter Prophetas, sicut officio Propheta fuit Eliseus, qui in Prophetam unctus fuit ab Elia . Generatione autem, sive natalibus Propheta fuit Isaias et alii multi, quorum patres Prophetae fuerunt, a quibus ad filios quasi per haereditatem gratia descendit prophetalis : educatione vero fuerunt Prophetae, multi qui erant cum Eliseo .

Et hoc subdit exponendo : " Et, " id est, " non sum filius Prophetae. " Glossa tamen aliter exponitur, dicens : " Non " sum Propheta nunc, quia jam in isto ili" stanti non habeo revelationem. " Humilis iste magna de se negans, et humilia confitens, imitator est Joannis Baptistae, de quo dicitur, Joan, I, 20 : Confessus est, ei non negavit : et confessus est : Quia non sum ego Christus. Gregorius : " Cum tantus esset ut Christus " credi potuisset, elegit magis solide " subsistere in se, quam inaniter elevari " supra se. " " Sed armentarius ego sum. " Glossa : " Hoc veritatis est, bu-" bulcus enim vel pastor alienorum pe-" corum fuit. " Ad Hom. xii, 10 : Non alta sapientes, sed humilibus consentientes. Et inter pastores dicit se minimum, subdens : " Vellicans sycomoros, " quia scilicet propria prata non habeo in quibus pascam, sed vellico sive discerpo folia sycomorum et aliarum arborum ad pascua pecorum. Simile, I ad Cor. xv, 9 : Ego enim sum minimus Apostolorum, qui non sum dignus vocari Aposto-Ius. 1 Reg. XXV, 41 : Ecce famula tua sit in ancillam, ut lavet pedes servorum domini mei.

Negando autem de se quod non fuit, et confitens humiliter quod fuit, refert gratiam quae humilibus semper praesto est.

" Et tulit me Dominus, " hoc est, Spiritu suo sustulit. Simile in Psal. LXXVII, 70 : Sustulit cum de gregibus ovium : de post foetantes accepit eum. " Cum sequerer gregem, " more scilicet bubulci. I Reg, II, 8 : Suscitat de pulvere egenum, et de stercore elevat pauperem. " Et dixit Dominus ad me, " supple, interiorem illuminationem infundendo. Jacob. IV, 6 : Deus superbis resistit, humilibus autem dat gratiam. Isa. LXVI, 2 ; Ad quem respiciam, nisi ad pauperculum, et contritum spiritu, et trementem sermones meos ? " Vade, propheta, ad populum meum Israel, " Quod dicit, Vade, intelligitur de profectu virtutis. Job, XXXVIII, 35 : Numquid mittes fulgura, et ibunt, et revertentia dicent tibi : Adsumus ? Ezech. I, 14 : Animalia ibant, et revertebantur in similitudinem fulguris eorruscantis, tonantia scilicet verbis, ac coruscantia exemplis.

" Et nunc, " quia scilicet prohibes prophetare, " audi verbum Domini, " comminationis scilicet. " Tu dicis, " temere scilicet contra Dominum, dicens : " Non prophetabis snper Israel, " et sic prohibes, ne verbum Dei loquar. Isa. XXX, 10 : Dicunt videntibus : Nolite videre : et adspicientibus : Nolite adspicere nobis ea, equae recta sunt. " Et non stillabis super domum idoli, " Bethel scilicet, et Dan. Stillare vocat loqui ordinate, ut paena determinetur ad culpam. Unde Glossa : " Non annuntiabis iram " Dei cultoribus idolorum. " Job, XXIX, 22 : Verbis meis addere nihil audebant, super eos et stillabat eloquium meum,

Deut. xxxii, 2 : Fluat ut ros eloquium meum, quasi imber super herbam, et quasi stillae super gramina. Ros enim verbum est Dei, dulcia promittens bonis : imber autem, doctrinam exhibens simplicibus : stillae vero, comminationes malis inferens : quia stillae secundum Philosophum sunt magnae guttae, quae cum impetu cadunt. Job, XXVI, 14 : Cum vix parvam stillam, sermonis ejus audierimus, quis poterit tonitruum magnitudinis illius intueri ?

" Propter hoc, haec dicit Dominus, " hoc est, propter hanc culpam. Isa. xxx, 12 et 13 : Pro eo quod reprobastis verbum hoc, et sperastis in calumnia et in tumultu, et innixi estis super eo : propterea erit vobis iniquitas haec sicut interruptio cadens, et requisita in muro excelso.

Et subinfert quinque paenas.

Prima est :

" Uxor tua in civitate fornicabitur, " Bethel scilicet, ubi tu es summus sacerdos. Deut. xxviii, 30 : Uxorem accipias, et alius dormiat cum ea. Fornicationem vocat adulterium et pollutionem per hostes. Job, XXXI, 10 : Scortum alterius sit uxor mea, et super illam incurventur alii. Thren, v, 11 : Mulieres in Sion humiliaverunt, et virgines in civitatibus Juda.

" Et filii tui, " quae praeclarior tibi natio est, " et filiae tuae, " per quas generos tibi acquirere cupiebas, " in gladio cadent, " hostium scilicet. Ezech. IX, 6 : Senem, adolescentulum, et virginem, parvulum, et mulieres interficite usque ad internecionem. Et haec est secunda paena. Si objiciatur quod hoc est contra justitiam divinam ut innocens occidatur, Ezech. XVIII, 20 : Filius non portabit iniquitatem patris, et pater non portabit iniquitatem filii. Hieronymus respondet, quod " loquitur de illis qui jam imitato-" res paternae malitiae fuerunt, et si aliqui " alii occisi sunt, bene actum est cum

" eis, ne malitias parentum imitarentur, " sicut dici consuevit de infantibus So-" domorum. " Sap. IV, 6 : Ex iniquis somnis filii qui nascuntur, testes sunt nequitiae adversus parentes in interrogatione sua.

Et subdit paenam tertiam :

" Et humus tua, " supple, quam possides , " in funiculo metietur, " ab hostibus scilicet, ut aequaliter inter eos dividatur. Thren. v, 2 : Haereditas nostra versa est ad alienos, domus nostrae ad extraneos. Psal. CVIII, 8 : Fiant dies ejus pauci, et episcopatum ejus accipiat alter.

Et subdit quartam paenam :

" Et tu in terra polluta morieris. " Pollutam terram dicit Gentilium, propter idola quae colebant. Isaiae, XXII, 18 : Quasi pilam mittet te in terram latam et spatiosam : ibi morieris, et ibi erit currus gloriae tuae, ignominia domus Domini tui.

Et subdit quintam paenam :

" Et Israel, " populus scilicet deceni tribuum, " captivus, " scilicet ab hostibus, Chaldaeis, et Assyriis " migrabit de terra sua, " scilicet vel in Babylonem, vel ad montes Persarum et Medorum. Isaiae, LI, 20 : Filii tui projecti sunt, dormierunt in capite omnium viarum, sicut oryx illaqueatus, pleni indignatione Domini, increpatione Dei tui. Haec sub eisdem auctoritatibus dicuntur de malis Praelatis, quorum uxores, hoc est, Ecclesiae polluuntur haeresi et peccatis, et filii et filiae qui significant subjectos, gladio diaboli trucidantur ; et ipsi inter pollutos polluti moriuntur, et possessiones Ecclesiae a tyrannis distrahuntur, et populus eis commissus a diabolo captivus et illaqueatus ducitur. Isa. v, 13 : Propterea captivus ductus est populus meus, quia, non habuit scientiam.