IN CAPUT III MICHAEAE

ENARRATIO.

" Et dixi. " In hoc capitulo exaggerat paenam sub differentia peccantium. Et dividitur in tria, in peccata scilicet tyrannorum, pseudoprophetarum, ibi, v. 5 : " Haec dicit Dominus super Prophetas, " et Praelatorum, ibi, v. 9 : " Audite hoc, principes domus Jacob. "

Prima in duas: primo improperat peccata, secundo intermittatur paenam, ibi, " Tunc clamabunt. "

In prima attentos reddit, et explanat circa quid attendant.

" Et dixi: " auctoritatc scilicet Domini. Ezech.II, 7 : Loqueris verba mea ad eos, si forte audiant, et quiescant. " Audite,principes Jacob " duodecim scilicet tribuum. Et nominat Jacob, ut pudeat eos tantum patrem non imitari. Moraliter autem, per Jacob, qui luctator interpretatur, saeculares significantur, in lucta mundi viventes ; et principes Jacob, principes tribuum et familiarum dicuntur. " Et duces domus Israel, " hoc est, sacerdotes et reges et praefecti, qui non tantum super familias, sed super totum populum vel magnam partem constituti sunt. Psal. LXVII, 28 : Principes Juda, duces eorum : principes Zabulon,principes Nephthali. Sap. VI, 2 : Audite, reges, et intelligite : discite, judices finium terrae. Psal. II, 10 : Et nunc, reges intelligite: erudimini, qui judicatis terram.

Et subdit quid audiant, scilicet quod impedimentum boni et impedimentum veritatis est apud eos, eo quod informati sunt contrario boni et contrario veri. Et hoc primo dicit in universali, secundo demonstrat in particulari.

" Numquid non vestrum est scire ju-dicium ? " Quasi diceret: Non est. Quia quamvis ex officio scirent, tamen pravitas mentis scire cum affectu non permittit. Hieronymus : " Non estis digni scire cc judicium Dei, quod est abyssus multa, " nec prava mens vestra penetrat pro-" fundam ejus justitiam. " Simile, Jerem. XIII , 23: Si mutare potest aethiops pellem suam, aut pardus varietates suas : et vos poteritis benefacere, cum didiceritis malum. I Regum, II, 12 et 13 : Filii Heli, filii Belial, nescientes Dominum, neque officium sacerdotum ad populum. Sap. I, 4 : In malevolam animam non introibit sapientia, nec habitabit in corpore subdito peccatis.

Et subdit quod obstat contrarius habitus et affectus :

" Qui odio habetis bonum, " neutraliter vel masculine. Si neutraliter bonum in actibus et effectibus odio habuerunt, sed non bonum unde omne bonum, quia hoc (ut dicit Dionysus) nemo odisse potest. Si masculine, tunc bonos et sanctos odio habuerunt. Amos, v, 10 : Odio habuerunt corripientem in porta, et loquentem perfecte abominati sunt. Psal. XLIX, 17 : Tu vero odisti disciplinam, et projecisti sermones meo sretrorsum. " Et diligitis malum, " neutraliter vel masculine. Psal. XLIX, 18 : Si videbas furem, currebas cum eo, et cum adulteris portionem tuam ponebas. Isa. LIX, 6 et 7 : Opera eorum opera inutilia, et opus iniquitatis in manibus eorum. Pedes eorum ad malum currunt, et festinant ut effundant sanguinem innocentem.

Et descendit ad specialia:

" Qui violenter tollitis pelles eorum desuper eis. " Per pelles exteriora bona significantur, quae in tegumentum et de- fensionem mortalitatis data sunt. Ideo sub metaphora leonis vel latronis crudelitas principum Israel describitur, qui subditis tamquam pecoribus utuntur, excoriantes oppressionibus angariarum et perangariarum rapinis. Animal enim cui tota pellis aufertur, moritur. Isa. III, 12 : Populum meum exactores sui spoliaverunt, et mulieres dominatae sunt eis. " Et carnem eorum desuper ossibus eorum, " supple, violenter tollitis. Per carnes significantur mollia et delicata ad fomentum teneritudinis humanae concessa, tam in vestitu quam in lectulo et esculento et poculento. Job, x, 11 : Pelle et carnibus vestisti me: ossibus et nervis compegisti me. De talibus mollibus dicitur, Ezech.XVI, 13 : Similam, et mel, et oleum comedisti, et decora facta es vehementer nimis. ''Haec mollia vestiunt ossa ne arescant ;

Et exaggerando peccatum iterat: " Qui comederunt carnem populi mei. " Psal. XIII, 4 : Qui devorant plebem meam sicut escam panis. " Et pellem eorum desuper excoriaverunt : " et exteriora et teneritudini interiori concessa devorantes. Ezech.XXXIV, 8 : Facti sunt greges mei in rapinam, et oves meae in devorationem omnium bestiarum. " Et ossa eorum confregerunt. " Ossa in quibus sustentatio et robur corporis est, vires corporis et virtutes animae significant : quae confringunt, qui angariis et perangarIIs consumunt vires corporis, et lassant virtutes animae. Isaiae, III, 15 : Quare atteritis populum meum, et facies pauperum commolitis ? Psal. CI, 4 : Ossa mea sicut cremium aruerunt. " Et conciderunt sicut in lebete. " Scissura divisionem notat: non enim unus rapuit, sed quilibet in officio. Lebes autem constrictionem significat, qua in termino suae potestatis constrinxerunt pauperes. Et hoc est quod sequitur : " Et quasi carnem, " supple, conciderunt eos, " in medio ollae. " Olla Jerusalem significat civitatem, vel Ecclesiam, in qua praedicto modo coquuntur pauperes. Ezech.XXIV, 6 : Vae civitati sanguinum, ollae cujus rubigo in ea est ! Et post pauca, vv. 9 et

10: Cujus ego grandem faciam pgram. Congere ossa, quae igne succendam : consumentur carnes, et coquetur universa compositio. Jerem.I, 13 : Ollam succensam ego video.

Et subdit paenam :

" Tunc, " in tribulatione scilicet futura, " clamabunt ad Dominum. " Isa, LXV, 14: Vos clamabitis prae dolore cordis, et prae contritione spiritus ululabitis. " Et non exaudiet eos. " Glossa : "Judicium fiet illi, sine misericordia " qui non fecit misericordiam . " Proverb.I, 28 : Tunc invocabunt me, et non exaudiam : mane consurgent, et non invenient me.

Et hoc est quod sequitur : " " Et abscondet faciem suam ab eis. " Abscondere faciem est subtrahere gratiam. Job, XIII, 24 : Faciem tuam abscondis, et arbitraris me inimicum tuum. Isa. liv, 8 : In momento indignationis abscondi faciem meam parumper a te. " In tempore illo, " quando scilicet maxime indigent. Psal. lXXIV, 3 : Cum accepero tempus, ego justitias judicabo. ((Sicut nequiter egerunt. " Nequiter agere est tantum malum facere, quod nequeat plus. 1 Reg. XVII, 28: Ego novi superbiam tuam, et nequitiam cordis tui. " In adinventionibus suis, " novos modos extorsionis semper invenientes. Isa. III, 8 : Lingua eorum et adinventiones eorum contra Dominum, ut provocarent oculos majestatis ejus .

" Haec dicit Dominus Deus super Prophetas. " In hac secunda parte loquitur contra Prophetas, exaggerando peccatum et interminando paenam.

" Haec dicit Dominus Deus super Prophetas, " opprimendos scilicet massa tribulationis, " qui seducunt populum meum, " hoc est, seorsum a veritate du- eunt. Ad Roma.XVI, 18 : Per dulces sermones, et benedictiones seducunt corda innocentium. Videtur tangere eos qui nostris temporibus se fingunt visiones videre, et divinant seducendo populum. Jerem. XIV, 14: Visionem mendacem, et divinationem, et fraudulentiam, et seductionem cordis sui prophetant vobis. Jerem. XXIII, 26 et 27, multum de hoc est, et sic concluditur: Usquequo istud in corde Prophetarum vaticinantium mendacium, et prophetantium seductiones cordis sui ? Qui volunt facere ut obliviscatur populus meus nominis mei. Ezech. XIII, 6 : Vident vana, et divinant mendacium, dicentes : Ait Dominus, cum Dominus non miserit eos : et perseveraverunt confirmare sermonem. " Qui mordent dentibus suis, " comminationes scilicet, et iras denuntiantes non dantibus. Prov. XXX, 14 : Generatio, quae pro dentibus gladios habet, et commandit molaribus suis, ut comedat inopes de terra et pauperes ex hominibus. " Et praedicant pacem, " supple, dentibus. Ezech. XIII, 10 : Deceperunt populum meum, dicentes: Pax, et non est pax.

Et quod dixit, exponit: " Et, " id est, " si quis non dederit in ore eorum quippiam, " munus scilicet, " sanctificant, " hoc est, prophetali sermone confirmant, " super eum praelium, " futurum scilicet. Ezech. 19 : Violabant me ad populum meum propter pugillum hordei, et fragmen panis, ut interficerent animas quae non moriuntur, et vivificarent animas quae non vivunt, mentientes populo meo credenti mendaciis.

Et subdit de poena :

" Propterea nox vobis pro visione erit. " Genes.I, 5 : Tenebras vocavit Noctem. Tenebrae autem hic dicuntur occultatio veritatis. Job, III, 6 : Noctem illam tenebrosus turbo possideat. Et ibidem, v." 4 : Dies ille vertatur in tenebras,... et non illustretur lumine. " Et tenebrae vobis, " supple, erunt " pro di-vinatione. " Divinationem vocat conjecturam de futuris per imagines, vel species sensibilium, vel alias conjecturas quae in creaturis fiunt. Quia Hieronymus dicit, quod " divinatio in malum " sonat. " Isa. LIX, 10 : Impegimus meridie quasi in tenebris, in caliginosis quasi mortui, " Et occumbet sol super Prophetas. " Sol dicitur lumen intellectus divini, veritates rerum irradians, qui occumbit super Pseudoprophetas. Sap. v, 6: Sol intelligentiae non est ortus nobis. " Et obtenebrabitur super eos dies, " hoc est, dies clarae veritatis in effectu erit eis tenebrosus, quia tunc videbitur quod falsum dixerunt. Sap. XVII, 19: Omnis orbis terrarum limpido illuminabatur lumine.

" Et confundentur qui vident visiones. " Confusionem vocat ruborem. Verecundantur enim cum res contraria promissioni eorum venerit. Psal. CVIII, 29 : Operiantur sicut diploide confusione sua. Visiones dicit videre, qui se jactant visiones videre, cum tamen nihil videant. Jerem. XXIII, 31 et 32 : Prophetae assumunt linguas suas, et aiunt: Dicit Dominus. Ecce ego ad Prophetas somniantes mendacium , ait Dominus : qui narraverunt ea, et seduxerunt populum meum in mendacio suo, et in miraculis suis. Dicunt enim quod Deus miracula cum eis facit, et quod plus est, sic stigmata eis imponit suae passionis, ut dicunt. " Et confundentur divini, " divinantes scilicet in conjecturis, vel ludificationibus daemonum. II Reg. XXII, 22: Ero spiritus mendax in ore omnium prophetarum ejus. " Et operient omnes vultus suos, " prae confusione. Isa. XXIX, 10 : Claudet oculos vestros : prophetas et principes vestros, qui vident visiones, operiet. Et reddit causam : " Quia non est responsum Dei, " supple, in eis, sed potius spiritus erroris decepit eos. Ezech. xx, 3 : Haec dicit Dominus. Numquid ad interrogansdum me vos venistis ? vivo ego quia non respondebo vobis. Jerem. XXIII, 14 : In prophetis Jerusalem vidi similitudinem adulterantium, et iter mendacii: et confortaverunt manus pessimorum ut non converteretur unusquisque a malitia sua.

" Verumtamen. " Notat adversationem et distinctionem ad falsos Prophetas. " Repletus ego sum, " qui verus sum Propheta, " fortitudine spiritus Domini. " Fortitudo dicitur hic virtus in quam non potest incidere falsitas, vel mendacium, vel deceptio. Lucae, XXIX, 49 : Sedete in civitate, quoadusque induamini virtute ex alto. Act. II, 4 : Repleti sunt omnes Spiritu sancto, et coeperunt loqui variis linguis, prout Spiritus sanctus dabat eloqui illis. " Judicio , " supple, sum repletus, hoc est, discretione veritatis, ut scilicet sciam discernere quid a Spiritu Dei, vel a spiritu hominis deceptibili, vel a spiritu diaboli mendaci dicatur. Hoc enim inter dona Dei nominatur, cum dicitur : Alii per Spiritum datur discretio spirituum I Joan. IV, 1 : Nolite omni spiritui credere, sed probate spiritus si ex Deo sint. "Ei virtute, " supple, sum repletus, ut scilicet non terrear minis nec flectar promissis. Jerem. I, 18: Ego quippe dedi te hodie in civitatem munitam, et in columnam ferream, et in murum aereum, super omnem terram. " Ut annuntiem Jacob, " dativi casus, " scelus suum, " quod scilicet pro Deo idola coluerunt, vel Dei Filium crucifixerunt, " et Israel peccatum suum, " quod scilicet corruptis moribus perpetraverunt. Isa. LVIII, 1 : Annuntia populo meo scelera eorum, et domui Jacob peccata eorum.''

" Audite hoc, principes. " Tangit hic peccata Praelatorum simoniace spiritua- lia vendentium : et primo exaggerat culpam, secundo interminatur paenam, ibi, " Propter hoc causa vestri. "

Exaggerando culpam primo iacit hoc in genere, secundo in specie :

" Audite hoc, principes domus Jacob, " hoc est, duarum tribuum, vel Ecclesiae quantum ad activos. Isa. I, 23 : Principes tui infideles, socii furum. " Et judices domus Israel, " inferiores scilicet Praelati, de quibus dicitur, Isa. I, 23 : Pupillo non judicant, et causa viduae non ingreditur ad eos. " Qui abominamini judicium. " Glossa, " Falsa judica"tis, Scripturas depravatis.)) Jerem. XXIII, 30 : Furantur verba mea. Furari enim verba, est de sermonibus verum intellectum subtrahere. " Et omnia recta pervertitis, " pro muneribus scilicet judicando, ut tantum quilibet juris habeat, quantum habet muneris. Isaiae, v, 20 : Vae qui dicitis malum bonum, et bonum malum: ponentes tenebras lucem, et lucem tenebras : ponentes amarum in dulce, et dulce in amarum ! Et post pauca, v. 23 : Qui justificatis impium pro muneribus, et justitiam justi aufertis ab eo.

Et descendit ad specialia :

" Qui aedificatis Sion in sangunibus, " vel nece innocentium, vel subtractione necessariorum pauperum, vel introductionenepotulorum. Eccli.XXXIV, 25 : Panis egentium vita pauperum est : qui defraudat illum, homo sanguinis est. Et ibidem, v. 27 : Qui effundit sanguinem, et qui fraudem facit mercenario, fratres sunt. Ezech. XLIV, 7 : Inducitis filios alienos, incircumcisos cordes et incircumcisos carne, ut sint in sanctuario meo. "Et Jerusalem in iniquitate, " supple, aedificatis,hoc est, Ecclesiam, vel domos vestras in Ecclesia de acquisito per iniquitatem : unde Glossa, " in rapinis pauperum. " Habac. II,

9 : Vae qui congregat avaritiam malam domui suae, ut sit in excelso nidus ejus I Hoc faciunt qui aliena rapiunt, et de illis Ecclesias fundare, vel eleemosynas facere quaerunt. Eccli.XXXIV, 21 : Immolantis ex iniquo oblatio erit maculata.

Et hoc ostendit per singulos : " Principes ejus in muneribus judicabant, " vendendo scilicet sententias. Isa. I, 23 : Omnes diligunt munera, sequuntur retributiones. " Et sacerdotes ejus in mercede docebant, " non attendentes hoc quod dicitur, Matth. x, 8 : Gratis accepistis, gratis date. Act. VIII, 20 : Pecunia tua tecum sit in perditionem, dixit Petrus Simoni Mago. " Et prophetae ejus, " qui locum tenent Religiosorum, " in pecunia divinabant, " hoc est, responsa Dei proferebant.Unde Eliseus laudatur, quia Naaman offerenti pretium, respondit : Vivit Dominus, ante quem sto, quia non accipiam. Cumque vim faceret, penitus non acquievit. Giezi autem vituperatur ibidem quia pretium acceperit, cui etiam cum pretio lepra adhaesit . Si autem objicitur de hoc quod dicitur, I Regum, IX, 8, quod puer Saul respondit : Ecce inventa est in manu mea quarta pars stateris argenti, demus homini Dei, ut indicet nobis viam nostram. ''Respondet Hieronymus, quod " non legitur hoc Propheta accepisse, " quinimo et gratis respondit, et convi-"vium et hospitalitatem insuper exhi-" buit. " Et potest intelligi, quod quartam partem stateris non pro divinatione sed. pro jure hospitii exhibere cupiebat. Item, si objiciatur de illo quod legitur, III Reg. XIV, 2 et seq., quod uxor Jeroboam missa ad Ahiam Prophetam, tulit in manu sua decem panes, et crustulam, et vas mellis. Solvit Hieronymus, quod " non accepit, sed etiam eam objurga-" vit. " Hieronymus : " Non deberent " ministri Ecclesiae propter pecuniam

" officia sua administrare. " Nec tamen prohibentur hoc quod debetur eis ex officio accipere ad necessitatem, non ad luxuriam.

" Et " omnia haec facientes, " super Dominum requiescebant, " spe scilicet, et fiducia auxilii. Isa. lviii, 2 : Me de die in diem quaerunt, et scire vias meas volunt : quasi gens, quae justitiam fecerit, et judicium Dei sui non dereliquerit. His respondetur, Sap, v, 15 : Spes impii tamquam lanugo est, quae a vento tollitur : et tamquam spuma gracilis, quae a procella dispergitur. " Dicentes, " impunitatem sibi in peccatis promittendo : " Numquid non Dominus in medio nostrum " supple, est ? et hoc propter templum dicebant, quod putabant defensione Dei nullo modo esse violandum. Simile, Jerem, vii, 4 : Nolite confidere in verbis mendacii, dicentes : Templum Domini, templum Domini, templum Domini est. Et hoc est quod sequitur : " Non venient super nos mala, " scilicet propter sanctitatem templi. Non attenderunt quod dicitur, II Machab, v, 19 : Non propter locum, gentem ;sed propter gentem, locum elegit Deus. Propter hoc factus est locus particeps malorum populi. Quin potius, incipit judicium a domo Domini, et primum interficiuntur qui in templo peccabant .

Et propter hoc subdit de paena : " Propter hoc, " quia scilicet falsa praesumptione vos Iactatis, " causa vestri, " hoc est propter peccatum vestrum, " Sion, " arx scilicet, et domus regis, " quasi ager arabitur, " destructis scilicet aedificiis, et muris. Hieronymus, hoc est, " hostili aratro dividetur. " Et tangit consuetudinem antiquorum victorum, qui loca expugnata aratris dividebant, et sale seminabant. " Et Jerusalem quasi acervus lapidum erit, " concidentibus scilicet aedificiis in ruinas. Isaiae, xxv,

2 : Posuisti civitatem in tumultum, urbem fortem in ruinam. " Et mons templi in excelsa silvarum, " supple, vertetur, muris destructis. Matth. XXIV, 2 : Videtis haec omnia ? Amen dico vobis, non relinquetur hic lapis super lapidem, qui non destruatur. Hieronymus dicit, quod " excelsa silvarum sunt habitationes " bestiarum. " Isa. XXXIV 13 ; Orientur in domibus ejus spinae, et paliurus in munitionibus ejus : et erit cubile draconum, et pascua struthionum. Nunc autem videmus Sion, hoc est, contemplationem religionis in culturam agrorum, hoc est, mundanorum esse conversam : et Jeru- salem, hoc est Ecclesiam in duritiam cordium super lapidem, et montem templi indignitate cleri in excelsa silvarum, ut magis aliis silvestres sint. Jerem. XXVI, 18 : Sion quasi ager arabitur, et Jerusalem in acervum lapidum erit, et mons domus, Domini scilicet, in excelsa silvarum. Totum hoc fit peccatis Praelatorum, qui Sion aedificant in sanguinibus. Hieronymus in originali : " Praelati quos-" cumque de asseclis suis ordinantes " clericos, et vitam eorum in scandalum " populi exponentes, rei sunt infidelitatis " eorum qui scandalizantur. "