IN CAPUT IV MICHAEAE

ENARRATIO.

" Et erit. " Tangitur hic consolatio in duobus, scilicet cultu templi, et ortu Christi ducis, per quem fit consolatio infra, v, 2, ibi, " Et tu, Bethlehem Ephrata.

Prima in duas. Primo enim ostendit perfectionem cultus, et solutionem cujusdam objectionis, scilicet quare permisit eos affligi, ibi, v. 10 : " Bole et satage, filia Sion. "

In prima tria sunt, scilicet dignitas et fructus cultus : congregatio et multiplicatio colentium, ibi, " In die illa, dicit Dominus : " et perfectio potestatis ecclesiasticae, ibi, " Et tu, turris gregis nebulosa. "

In prima tria sunt : sublimitas cultus, frequentia colentium, et fructus qui est pacis securitas.

" Et erit. " Confirmatio sequentium est. Et est sensus : Quod prophetatur, erit et absque dubio eveniet. Genes.xli, 32: Fiat sermo Dei, et velocius impleatur. " In novissimo dierum, " hoc est, in ultimo statu mundi, cui alius status in cultu non succedet. I Joan. II, 18 : Filioli, novissima hora est. Glossa. " Undecima hora, quan-" do ad conducendos operarios Salvator " advenit ."Hi dicuntur dies propter claram justitiam quae tunc fulgebit. Isa. lx, 2 : Super te orietur Dominus, et gloria . ejus in te videbitur. " Erit mons, " eminentia scilicet sanctitatis et cultus. Jerem. XXXI, 23 : Benedicat tibi Dominus, pulchritudo justitiae,mons sanctus. Genes. XXIX 17 : In monte salvum te fac. Genes. XXII, 14 : In monte Dominus videbit. Hic est mons in quo transfiguratur Dominus ante Discipulos . " Domus Domini, " habitationis scilicet Dei cum familia sua. Nam in monte excelso erat aedificium civitatis vergentis ad austrum 3, quae est regio luminis et caloris. Dixit ad prophetam Ezechielem, xliii, 7 : Locus solii mei, et locus vestigiorum pedum meorum , ubi habito in medio filiorum Israel. Psal. lxvii, 17 : Mons, in quo beneplacitum est Deo habitare in eo. " Praeparatus. " Septuaginta : " Manifestus. " Et intelligitur praeparatus a Deo in ornatu et cultu.

Apocal. XXI, 2 : Vidi sanctam civitatem Jerusalem novam descendentem de caelo a Deo, paratam, etc. " In vertice montium. " Vertex linea est duas divexitates altitudinis montis in summo continuans, et intendit quod omnes mundi altitudines in se Christus continuat. II ad Corinth, II, 4 et 5 : Arma militiae nostrae non carnalia sunt, sed potentia Deo ad destructionem munitionum, consilia destruentes, et omnem altitudinem extollentem se adversus scientiam Dei. Joan, xii, 32 : Ego si exaltatus fuero a terra, omnia traham ad me ipsum. " Et sublimis super colles, " hoc est, super Sanctorum et Angelorum elevationes. Ad Hebr. I, 4 : Tanto melior Angelis factus, quanto differentius prae illis nomen haereditavit. Glossa inducit illud Apostoli ad Philip, II, 9 : Donavit illi nomen, quod est super omne nomen. Cantic. II, 8 : Ecce iste venit saliens in montibus, transiliens, colles.

Et subdit de frequentia colentium : " Et fluent ad eum populi, " hoc est, diversitates populorum. Ex omnibus enim populis, tribubus et linguis vidit Joannes stantes ante throrum .

" Et properabunt gentes multae, " per devotionem scilicet fidei: non enim tantum venient populi Judaeorum, sed etiam Gentes ex praeputio. Isa. lv, 1 : Properate, emite, et comedite. Ad Hebr. IV, 11 : Festinemus ergo ingredi in illam requiem, ut ne in idipsum incidat incredulitatis exemplum. Ibidem, III, 13 : Sed adhortamini vosmetipsos per singulos dies,... ut non obduretur quis ex vobis fallacia peccati. Et dicit, Gentes multae, ut dicit Glossa, et inducit illud Act. ii, 5, 9 et seq. : Eae omni natione quae sub caelo est... Parthi, et Medi, et aelamitae,et qui habitant Mesopotamiam, Judaeam et Cappadociam, Pontum etAsiam , Phrygiam et Pamphyliam, aegyptum, et partes Lybiae, quae est circa Cyrenen, et advenae Romani, Judaei quoque ei proselyti, Cretes et Arabes. Matth. VIII, 11 : Multi ab Oriente, et Occidente venient, et recumbent cum Abraham, et Isaac, et Jacob in regno caelorum. " Et dicent, " mutuo scilicet se ad veniendum exhortantes. Apocal. XXII, 17 : Qui audit, dicat: Veni. " Venite, " fidei scilicet devotione. Hieronymus, " ad vexillum patibuli se mutuo " provocantes. " Jerem. li, 50 : Venite, nolite stare: recordamini procul Domini : et Jerusalem ascendat super cor vestrum. " Ascendamus, " profectu veritatis secundum intellectum, et profectu virtutis secundum affectum . Psal. LXIII, 7 : Accedet homo ad cor altum. Ezech. XLI, 1, septem gradibus ascendebatur, qui septem dona sancti Spiritus significant . " Ad montem Domini, " hoc est, ad eminentiam sanctitatis ejus. Exod.XIX, 18 : Totus mons Sinai fumabat : eo quod descendisset Dominus super eum in igne. Fumus devotionem orationis, ignis fervorem charitatis significat, "Et ad domum Dei Jacob. " Domus Jacob familiam significat luctatorum in virtute, eo quod in lucta Angelus Jacob virtutem impressit . Isaiae, II, 5 : Domus Jacob, venite, et ambulemus in lumine Dei nostri. Et subdit profectum veritatis: " Ei docebit nos de Viis suis, " hoc est, de praeceptis et exemplis, in quibus ambulavit. Joan. XIV, 6: Ego sum via, et veritas, et vita. P sal.XXIV, 4 : Vias tuas, Domine, demonstra mihi. " Et ibimus, " hoc est, proficiemus, " in semitis ejus. " Semita via compendII est, et consilia significat. Isa.XXVI, 7 et 8 : Semita justi recta est, rectus callis justi ad ambulandum. Et in semita judiciorum tuorum, Diomine, sustinuimus te. Justum antonomastice vocat Christum.

Et subdit causam, quare eundum est ad domum Dei :

" Quia de Sion egredietur lex, " quae a servitute et a peccato liberat, et haec est lex. Evangelii et charitatis. Ad Rom. VIII, 2 : Lex spiritus vitae in Christo Jesu liberavit me a lege peccati et mortis. Isa. XLII, 1 : Judicium gentibus proferet. Judicium enim vocat legem Evangelii. Psal. XVIII, 8 : Lex Domini immaculata, convertens animas. Isa. XXXIII, 22 : Dominus legifer noster, Dominus rex noster : ipse salvabit nos. Isa. li, 4 : Lex a me exiet, et judicium meum in lucem populorum requiescet. " Et verbum Domini, " doctrinae scilicet, et praedicationis, " de Jerusalem, " supple, egredietur, hoc est, de Ecclesia, ut scilicet in forma una Ecclesiae praedicetur et doceatur. Psal. LXVII, 12 : Dominus dabit verbum evangelizantibus, virtute multa. Marc.XVI, 20 : Illi autem profecti, praedicaverunt ubique. Act. IV, 33 : Virtute magna reddebant Apostoli testimonium resurrectionis Jesu Christi Domini nostri.

" Et judicabit, " judicio scilicet discretionis, " inter populos multos, " ostendens quid verum, quid falsum, quid bonum, quid malum, quid dignum salute et quid indignum. Isa. II, 4 : Et arguet populos multos. Joan. XVI, 8 : Ille arguet mundum de peccato. Psal. XLII, i : Judica me, Deus, et discerne causam meam de gente non sancta. " Et corripiet gentes fortes. " Gentes dicuntur super generationem corruptam nihil habentes, fortes vero in defensione erroris sui pertinaces. II ad Timoth. IV, 2 : Argue, obsecra, increpa. Psal. cxl, 5 : Corripiet me justus in misericordia, et increpabit me. " Usque in longinquum, " hoc est, usque in fines orbis terrarum. Eccli. XXIV, 44 : Enarrabo doctrinam usque ad longinquum. Isa. XXIV, 16 : A finibus terrae laudes audivimus, gloriam

Et subdit de pace quae est effectus cultus :

" Et concident gladios suos in vomeres, " quamquam post multa bella, orbis ad pacem redactus fuerit sub Augusto Caesare, quando natus est Dominus ; tamen gladii qui conciduntur in vomeres convenienter intelliguntur rationes et dcfensiones, quibus quilibet errorem suum defensabat, qui conciduntur acumine veritatis et conflantur calore charitatis in vomeres, hoc est, sermones exhortativos, quibus unus homo alium colit ad fructum justitiae. Unde, Isa. II, 4 : Conflabunt gladios suos in vomeres. Psal. XLV, 10 : Arcum conteret, et confringet arma, et scuta comburet igni." Et hastas suas, " Septuaginta, " Zibmnas. " Zibmnan autem est hasta longa cuspide lanceata : significant autem dolos etcircumventiones et iras, quibus seinvicem homines pupugerunt ante Christum " In ligones, " sive in falces, ut dicitur. Isa. II 4, quibus scilicet unus alium metat in vitam aeternam, et in horreum Domini ponat . Joan. IV, 36 : Qui metit, mercedem accipit, et congregat fructum in vitam aeternam. Matth. IX, 38 : Rogate Dominum messis ut mittat operarios in messem suam.

Et quod dixit, exponit subdens :

" Non sumet gens adversus gentem gladium, " ad erroris sui defensionem, omnibus in una fide concorditer viventibus. Psal. XXXVI, 15 : Gladius eorum iniret in corda ipsorum, et arcus eorum confringatur. Judic. v, 8 : Nova bella elegit Dominus, et portas hostium ipse subvertit. " Et non discent ultra belligerare, " nullo scilicet resistente. Isa. II, 4 : Nec exercebuntur ultra ad praelium.

Et subjungit de securitate :

" Et sedebit vir subtus vitem suam. " " Vir est, ut dicit Gregorius, qui contra " biformes fortunae insultus uniformi

"constantia mentis militat praemuni-

" tus. " Hic sub vite sedet, hoc est, quiescit, quando in spe gaudiorum caelestium fructum exspectat laetitiae. Joan. I, 48 : Cum esses sab ficu, vidi te. " Et subtus ficum suam. " " Subtus ficum se-" det, qui dulcedines virtutum et merito-" rum experitur, " ut dicit Hieronymus. I Mach.XIV, 12 : Sedit unusquisque sub vite sua, et sub ficulnea sua : et non erat qui eos terreret. Et hoc est quod sequitur : " Et non erit qui deterreat. " I Machab.XIV, 13 : Defecit impugnans eos super terram. Job, v, 24: Scies quod pacem habeat tabernaculum tuum. Joan. XVI, 33 : Haec locutus sum vobis, ut in me pacem habeatis. In mundo pressuram habebitis, etc. Et subdit sermonis confirmationem : " Quia os Domini exercituum, " quod mentiri non potest, " locutum est. " Numer. XXIII, 19 : Non est Deus quasi homo, ut mentiatur : nec ut filius hominis, ut mutetur.

Et subdit de separatione Ecclesiae ab erroribus et errantibus:

" Quia omnes populi, " errantes scilicet, " ambulabunt, " hoc est, in pejus proficient, " unusquisque in nomine, " hoc est, in notitia opinata, " Dei sui, " hoc est, erroris sui, quem pro Deo colit. Jerem. II, 25 : Adamavi alienos, et post eos ambulabo. Isa.LIII, 6 : Omnes nos quasi oves erravimus, unusquisque in viam suam declinavit. " Nos autem, " ab erroribus aliorum scilicet separati, " ambulabimus, " profectu fidei et virtutis, " in nomine " hoc est, clara notitia, "Domini Dei nostri. " Isa. lx, 2 : Quia ecce tenebrae operient terram, et caligo populos : super te autem orietur Dominus, et gloria ejus in te videbitur. " In aeternum et ultra. " aeternum hic improprie sumitur pro tempore e termino, hoc est, quod terminum non habet, quia tempus gratiae Ecclesiae non habebit alium terminum extra se. Ultra autem dicit profectum in gloria. Exod. XV, 18 : Domi-nus regnabit in aeternum, et ultra. Quidam exponunt hoc de his quae accident in adventu Messias Judaeorum : sed planum est, quod hoc in praeterito numquam accidit, sed si exspectatur in futurum, non erit nisi in aurea Jerusalem, et ideo fabulam reputamus. Si enim totus fundus convertetur in aurum, mirabile est ad quid debeant esse aratra et ligones.

" In die illa. " Tangit hic fidelium congregationem et multiplicationem. " In die illa, " quando scilicet lucebit veritas et justitia, " dicit Dominus. " Psal. CXVII, 24: Haec est dies, quam fecit Dominus. " Congregabo claudicantem, " hoc est, Synagogam quae modo ad idola, modo ad Deum claudicabat. III Reg. XVIII, 21 : Usquequo claudicatis in duas paries ? Vel peccatores quibus ratio rectum dicit, sed voluntas non obedit. Ad Hebr. XII, 12 et 13 : Soluta genua erigite, et gressus rectos facite pedibus vestris: ut non claudicans quis err et, magis autem sanetur. " Et eam quam eieceram, " propter fornicationes in idololatria et peccatis, " colligam, " scilicet ad thorum immaculatum. Jerem. III, 1 : Tu fornicata es cum amatoribus multis: tamen revertere ad me, dicit Dominus, et ego suscipiam te. " Et quam afflixeram, " diversis scilicet captiuitatibus, vel forte excommunicationibus tradendo diabolo, vel forte laboribus paenitentiae. Isa. LIV, 6 et 7 : Ut mulierem derelictam et maerentem spiritu vocavit te Dominus, et uxorem ab adolescentia abiectam, dixit Dominus Deus tuus. Ad punctum in modico dereliqui re, et in miserationibus magis congregabo te.

" Et ponam claudicantem in reliquias, " ut non tota scilicet perdatur, sed aliqui serventur ex ea. Isa. I, 9 : Nisi Dominus exercituum reliquisset nobis semen, quasi Sodoma facti esse-mas. Isa. x, 21 : Reliquiae convertentur, reliquiae, inquam, Jacob ad Deum fortem. " Et eam quae laboraverat, " diversis scilicet captiuitatibus et oppressionibus malorum et daemonum. Sap. v. 7: Lassati sumus in via iniquitatis et perditionis, et ambulavimus vias difficiles. " In gentem robustam, " supple, ponam. " Robustus est quem nec tormenta necpro-" missiones separant a charitate Christi, " ut dicit Glossa. Ad Roman. VIII, 35 : Quis ergo nos separabit a charitate Christi ? tribulatio ? an angustia ? an fames ? an nuditas ? an periculum ? an persecutio ? an gladius ? Quasi dicat : Non. Isa. lx, 22: Minimus erit in mille, et parvulus in gentem fortissimam. " Et regnabit Dominus super eos, " ejectam scilicet, et afflictam. Regnum autem intelligitur in omni justitia et perfectione. Matth. VI, 10 : Adveniat regnum tuum. Sapient.III, 8 : Regnabit Dominus illorum in perpetuum. " In monte Sion, " in Ecclesia scilicet. Isa. XLVI, 13: Dabo in Sion salutem, et in Israel gloriam meam. Psal. cxlv, 10 : Regnabit Dominus in saecula : Deus tuus, Sion. Et hoc est quod sequitur ; " Ex hoc nunc, " hoc est, ex hoc praesenti quod breve est, in quo scilicet tribulationes patimur, et in gratia vivimus, " et usque in aeternum, " scilicet, saeculum, in quo remunerantur. II ad Corinth. IV, 17 et 18 : Id enim, quod in praesenti est momentaneum et leve tribulationis nostrae, supra modum in sid limitate aeternum gloriae pondus operatur in nobis, non contemplantibus nobis quae videntur, sed quae non videntur.

" Et tu, turris. " Tangit hic de sublimitate potestatis, duo dicens, scilicet adeptionem, et consolationem quae est ex adeptione tali.

" Et tu, turris gregis nebulosa. " Turris dicitur Sion vel Jerusalem, eo quod gregem Domini custodiat, et per eam grex exeat et introeat. Cant. IV, 4 : Sicut turris David collum tuum, quae aedificata est cum propugnaculis : mille clypei pendent ex ea, omnis armatura fortium. Turris autem dicitur ab altitudine contemplationis et subtilitatis, et propter munitionem veritatis. Isa. v, 2 : aedificavit turrim in medio ejus. Psal. CXXI, 7 : Fiat pax in virtute tua, et abundantia in turribus tuis. Sub hac turri quiescunt greges Ecclesiarum, scilicet congregationes in defensione et pabulo. Prov. XVIII, 10 : Turris fortissima nomen Domini: ad ipsum currit justus, et exaltabitur. Cant, viii, 10 : Ego murus, et ubera mea sicut turris. Haec est " nebulosa, " et secundum Septuaginta, " caliginosa, "secundum Symmachum, ((squalida: " et, ut dicit Hieronymus. interpretatur Ophel Hebraice : quia modo angustiis premitur et turbationibus. Thren, III, 2 : Me minavit, et adduxit in tenebras, et non in lucem. " Filia Sion. " Munit enim filiam Sion, hoc est, Ecclesiam. Et totum quod dictum est quasi absolutum est. Et subinfertur : " Usque ad te veniet, " ille scilicet, qui congregabit claudicantem : venit autem ad te naturam assumendo et sanctificando, et inter homines conversando. Baruch, III, 38 : Post haec in terris visus est, et cum hominibus conversatus est. Joan. I, 14 : Verbum caro factum est, et habitavit in nobis. " Et veniet, " supple, cum eo, " potestas prima, " hoc est, maxima et dignissima. Daniel, vii, 14: Potestas ejus, potestas aeterna, quae non auferetur : et regnum ejus, quod non corrumpetur. Matth, xxviii, 18 : Data est mihi omnis potestas in caelo, et in terra. Joan, v, 27 : Potestatem dedit ei judicium facere. Et, xvii, 12 : Sicut dedisti ei potestatem omnis carnis. Quae autem sit ista potestas et in quo, subdit : " Regnum filiae Jerusalem, " hoc est, quae potestas est regnum filiae Jerusalem. Psal. cxliv, 13 : Regnum tuum, regnum omnium saeculorum. In Jerusalem enim, hoc est, in visione pacis aeternae primum

et praecipuum regnum Dei est. Matth. VIII, 41 : Mittet Filius hominis Angelos suos, et colligent de regno ejus omnia scandala. Hieronymus : " Quod in qui" busdam libris legitur : Et ingredietur " principatus primus regnum filiae Sion " de Babylone, sciamus additum esse " de Babylone : quia neque in Hebraeo, " neque apud alios habetur interpretes. " Septuaginta enim translatio sic habet : " Et ingredietur principatus, primum " regnum filiae Jerusalem. " Isa. IX, 6 : Factus est principatus super humerum ejus.

Et subdit consolationem :

" Nunc, " hoc est, in praesenti tempore, " quare, " hoc est, quia de causa, " maerore contraheris ? " Septuaginta. " Quia cognovisti mala, " hoc est, cognosce causam quare sis in moerore et mala praesentia cognoscas per experientiam. Hoc enim non potest esse, nisi propter peccatum tuum. Isa. liv, 6 : Ut mulierem derelictam et maerentem spiritu vocavit te Dominus. Quod autem ex peccato proprio sit, probat subdens : " Numquid rex non est tibi ? " Quasi diceret: Est, ex quo venit ad te potestas prima, ergo ex defectu potestatis regis maerore non contraheris. Sap. ii, 8 : Regnabit Dominus illorum in perpetuum. Isa. xxxiii, 17 : Regem in decore suo videbunt oculi ejus, victoriosum scilicet, et gloriosum, ut etiam Angeli mirentur. Psal. xxiii, 8 : Quis est iste Reae gloriae ? Isa. lxiii, 1 : Quis est iste qui venit de Edom, tinctis vestibus de Bosra? Non est ergo ex defectu regis. " Aut consiliarius tuus periit ? " Quasi diceret : Non. Isa. IX, 6 : Vocabitur nomen ejus, Admirabilis, Consiliarius, etc. Non ergo potest esse ex defectu consilii.

Et bene ergo dico, quod maerore contraheris ex tuo vitio, " quia comprehendit te dolor , sicut parturientem. " Dolor qui comprehendit parturientem, ex concepta libidine causatur: et ita dolor paenarum, qui comprehendit peccatorem, ex concepto prius in libidine peccato inducitur. Isa. lix, 4 : Conceperunt laborem, et pepererunt iniquitatem. Isa. xxxvii , 3 : Dies tribulationis, et correptionis, et blasphemiae dies haec : quia venerunt filii usque ad partum, et non virtus est pariendi. I ad Thessal, v, 3 : Cum dixerint, pax et securitas : tunc repentinus eis superveniet interitus , sicut dolor in utero habenti. Peccatum enim in libidine concipitur, et in dolore paritur per paenam: econtra sanctum propositum in timore et tristitia concipitur, et in gaudio paritur ad gloriam. Isa. XXVI, 17 et 18 : A facie tua, Domine, concepimus, et quasi parturivimus et peperimus spiritum, salutis scilicet. Hieronymus in originali. " Legamus Scriptu-"ras et numquam inveniemus sanctas " mulieres cum dolore peperisse, excepta " Rachel, quae quia invia erat et hip-"podromo, id est, in equorum cursu, " qui in aegypto venumdantur, filium " peperit doloris, quem postea vocavit " pater filium dexterae. Eva ejecta de " paradiso audiens, In dolore paries, " peperisse scribitur in dolore . De Ra-" chel autem, Genes, xxxv, 17 et 18. " Uxor Phinees contracta, nec se eri-" gens, sicut illa quam alligavit Sa-" lanas , peperit, postquam arcam " Dei captam, populique cognovisset " ruinam, et vocavit puerum Ichabod, " quod interpretatur inglorius . Sara " autem quae sancta erat, et defecerant ei " muliebria, hoc est, mulieris mollities, " nato Isaac, dicit : Risum mihi fecit " Deus. "

Ex quo ergo tuo vitio comprehendit te dolor,

" Dole, " per paenitentiam et contritionem, " et satage, " hoc est, satis age hoc est, satis age per satisfactionem, " o filia Sion, " anima scilicet pertinens ad aeternam contemplationem, ut scilicet tanto beneficio fias digna. Luc. XXIII, 28 : Filiae Jerusalem, nolite fiere super me, sed super vos ipsas flete, et super filios vestros. Dole, dico, " quasi parturiens, " cui causa doloris est conceptus in libidine, sicut jam ante dictum est. Joan. XVI, 21 : Mulier cum parit, tristitiam habet, quia venit hora ejus. " Quia, " supple, per peccatum tuum, " nunc, " hoc est, in proximo, " egredieris, " per captivitatem, " de civitate, " supple, tua. Isa. VI, 11 : Donec desolentur civitates absque habitatore, et domus sine homine, et terra relinquetur deserta. " Et habitabis in regione, " hoc est, in diversitate regionum per dispersionem captivitatis. Isa. XXII, 18 : Quasi pilam mittet te in terram latam et spatiosam. a Et venies usque ad Babylonem, " per duarum tribuum scilicet captivitatem : " ibi liberaberis, " a servitute scilicet captivitatis, per Zorobabel scilicet, et Jesum sacerdotem magnum . Job , XXXIII, 24: Libera eum. ut non descendat in corruptionem. Per quem autem hoc fiat, subdit : " Ibi. redimet te Dominus, " de quo dicitur in Psal. CXXIX, 7 : Apud Dominum misericordia, et copiosa apud eum redemptio . " De manu inimicorum tuorum, " hoc est, de potestate Chaldaeorum et daemonum. Psal. XXX, 16 : Eripe me de manu inimicorum meorum. Osee, XIII, 14: De manu mortis liberabo eos, de morte redimam eos.

Adhuc dico, " Dole, ei satage. " cc Et, " id est, quia " nunc, " in hoc praesenti propter peccata tua, " congregatae sunt super te gentes multae, " ut te affligant, et captivitati subjiciant.

Psal. II, 2 : Adstiterunt reges terrae, et principes convenerunt in unum adversus Dominum, et adversus Christum ejus. Psal. III, 2 : Midtipticati sunt qui tribulant me. " Quae dicunt : Lapidetur, " sicut scilicet adultera quae Deum suum dereliquit. Deuteron.XXII, 22 et seq. praecipitur adultera lapidari . Joan. VIII, 4 et 5: Haec mulier modo deprehensa est in adulterio. In lege autem Moyses praecepit nobis hujusmodi lapidare. " Et adspiciat in Sion, " paenas scilicet, et afflictiones, " oculus noster. " Hieronymus : " Delectetur oculus videns " paenam illius.)) Lucae, XIX, 27: Inimicos meos illos, qui noluerunt me regnare super se, adducite huc, et interficite ante me. Unde gloriantes dicunt, Thren. II, 16 : En ista est dies quam exspectabamus, invenimus, vidimus.

Et subdit de sapientia Dei hoc permittente .

" Ipsi autem non cognoverunt cogitationes Domini, " quare scilicet hoc cogitavit fieri, quod sui in praesenti affligantur. Hoc enim facit ut peccatum in eis deleatur, et magis humilientur, et virtus eorum probetur, et aliis exemplum patientiae detur. Jacob.I, 12 : Beatus vir, qui suffert tentationem. Jacob. v, 10 et 11 : Exemplum accipite, fratres, exitus mali, laboris et patientiae , Prophetas, qui locuti sunt in nomine Domini. Ecce beatificamus eos qui sustinuerunt. " Et non intellexerunt consilium ejus. " " Consilium Dei, diffini" tio est de futuris, " ut dicit Gregorius. Hoc enim diffinivit profundo judicio Deus, ut persecutores Sanctorum et fabricent eis coronas perpetuas, et sibiipsis prolongent iniquitatem ad supplicium. Isaiae, XLIV, 26 : Suscitans verbum servi sui, et consilium nuntiorum suorum complens. Hoc enim est consilium quod omnes Prophetae praenuntiaverunt. Isaiae, XLVI, 10 : Consilium meum stabit, et omnis voluntas mea fiet. " Quia congregavit eos quasi faenum areae. " Septuaginta, " ut manipulos areae, " Faenum est esca ignis, et cibus jumentorum, et significat eos qui ad ignem aeternum parati sunt propter supplicia quae inferunt Sanctis. Matth, VI, 30 : Faenum agri quod hodie est, et cras in clibanum mittitur.

Et ex quo ad hoc congregati sunt : " Surge, " hoc est, sursum te age, " et tritura, o filia Sion, " inimicos tuos scilicet contere, vel verbo praedicationis, vel malleo comminationis. Isa. XLI, 15 : Triturabis montes, et comminues : et colles quasi pulverem pones, Isa. XXV, 10 : Triturabitur Moab sub eo, sicuti teruntur paleae in plaustro. " Quia cornu tuum, " quod significat potestatem, " ponam ferreum, " hoc est, domans alias potestates sicut ferrum domat alia metalla. Psal. CXXXI, 17 : Illuc producam cornu David. Item, Psal. LXXVI, 11 : Exaltabuntur cornua justi. Unde, Zach, I, 20, inducuntur fabri contra cornua iniqua. Et subjungitur sic, V. 21 : Haec sunt cornua quae ventilaverunt Judam per singulos vicos, ei nemo eorum levavit caput suum : et venerunt isti deterrere ea, ut dejiciant cornua gentium, quae levaverunt cornu super terram Juda ut dispergerent eam. Haec autem cornua significant fortitudinem virtutis et.firmitatem veritatis, quae ventilant errorem et vitium. " Ei ungulas tuas ponam aereas. " Ungulae divisae discretionem significant, quibus conteruntur errores et vitia, sicut palea. Unde, Levit, XI, 14, animal quod ungulam non findit, immundum erit. Hae dicuntur aereae, quia in sono mallei, quod est verbum Dei, palea peccati per discretionem conteritur.

Et hoc est quod sequitur :

" Et comminues populos multos, " hoc est, per paenitentiam et contritionem ad minuta deduces. Hoc enim comminuere est, quod est conterere. Psal. XVII, 39 : Confringam illos, nec poterunt stare : cadent subtus pedes meos. " Et interficies Domino, " hoc est, ad honorem Domini. Et tales sunt qui gladio verbi Dei interficiuntur, ut scilicet peccato moriantur et justitiae vivant. Exod. XXXII, 28 : Occidat unusquisque fratrem, et amicum, ei proximum suum. " Rapinas eorum, et fortitudinem eorum Domino universae terrae, " supple, consecrabis. Unde Septuaginta : " Vovebis " Domino multitudinem eorum et robur " eorum Domino universae terrae." Rapinae ex praeda acceptae, sunt virtutes sae cidares et scientiae, quae victis infideli ad: bus accepimus ab eis in obsequium Christi. Josue, VI, 19 : Quidquid auri et argenti fuerit, et vasorum aeneorum ac ferri, Domino consecretur, repositum in thesauris ejus. Aurum sapientiam, argentum eloquentiam, aes materiam sermonum, ferrum artes syllogisticas, quae alia domant, significat.

Et hoc quidem promitto in futurum : sed " Nunc vastaberis , " captivitate scilicet Babylonica et Romana, " filia latronis, " hoc est, diaboli semper ad praedandum accincti. Habac. I, 17 : Semper interficere gentes non parcet.

Et subdit signum ex causa sumptum, et suppletur, quia

" Obsidionem posuerunt super nos. " Septuaginta, " Angustiam posuerunt " super nos, " scilicet filiae latronis et ipse latro. Super nos ^autem dicit, quia Propheta connumerat se capiti, et quoniam obsidionem posuerunt contra Christum, contra Sanctos dixit posuisse. Obsidionem autem posuerunt contra

Christum, quando obsederant eum in domo Caiphae et Annae, et in praetorio Pilati. Job, XIX, 12 : Simul venerunt latrones ejus, et fecerunt sibi viam per me, et obsederunt in gyro tabernaculum meum. Quid autem fecerint obsidentes, subdit : " In virga percutient maxillam judicis Israel." Virgam arundinem vocat, qua percussum fuit caput Domini. Arundo enim quae sambucus dicitur, ad modum virgae recta est, et propter duritiam corticis exterioris dure percutit, et livores facit, et ideo cum arundine percussum fuit caput Domini, sicut dicitur, Matth. XXVII, 29 et 30. Hieronymus dicit, " Succ per nos, Patrem, et Filium, et Spiri-"tum sanctum.)) His contumelia facta fuit in percussione Christi. Judex enim Israel Christus est. Quod autem dicit maxillam, propter hoc dicit quia, Joan. XVIII, 22, servus summi pontificis dedit Christo alapam, dicens : Sic respondes pontifici ? Threm. III, 30 : Dabit percutienti se maxillam, saturabitur opprobriis.