IN CAPUT I AGGAEI

ENARRATIO.

" In anno secundo. " Haec prophetia in tres visiones dividitur secundum Hieronymum, secundum tres exhortationes ad aedificandum templum. Prima est, quod si templum non aedificatur, sterilitas quae propter templum destructum accidit, adfertilitatem non revertetur. Secunda est, quod gloria quae in populo fuit ex templo, populo non restituetur, nisi templum reaedificetur, et incipit infra, ibi, II, 1 : c( In die vigesima. " Tertia est, quod si templum non reaedificatur, quod omnia opera populi polluta reputabuntur, et incipit circa medium secundi capituli, ibi, v. 11 : " In vigesima et quarta noni mensis. " Et est notandum quod istae tres visiones non differunt annis, sed mensibus et diebus : omnes enim in secundo anno Darii factae sunt.

Ad intellectum autem litterae notandam est quod dicit Hieronymus, quod cum Cyrus, rex Persarum, occiso Balthasar, occupasset regnum Babylonium, cum Dario patruo suo, rege Medorum, primo anno regni sui remisit in Jerusalem circiter quinquaginta millia Judaeorum, quibus praefecit Zorobabel, et Jesum, filium Iosedec, et praecepit eis ut aedificarent templum. Illi autem exstructo altari, fundamenta templi jocerunt : sed interea mortuo Cyro, Artaxerxes, cognomine Cambyses, illi succedens, mandavit gentibus qui erant circa Jerusalem, ne templum reaedificari permitterent, Remansit itaque opus imperfectum usque ad secundum annum Darii, filii Hystaspis, et hujus secundo Aggaeus ei Zacharias ad prophetandum suscitati sunt, qui non veriti edictum, regis, nec contradictiones insurgentis populi, Zorobabel et Jesum et populum animabant ad aedificandum.

Et hoc est quod dicitur :

" In anno secundo Darii, " filii Hystaspis. Dividitur autem haec visio in titulum, et in tractatum qui incipit, ibi, v. 2 : Haec ait Dominus exercituum : Populus iste dicit.

In titulo continentur quatuor, scilicet tempus commune et proprium, modus inspirationis, et modus enuntiationis, et ad quos fit prophetia.

" In anno secundo Darii regis, " id est, a tempore ex quo ille accepit regni gubernacula super Persas et Medos. Simile est, Genes. XVIII, 10 : Revertens veniam ad te tempore isto, vita comite, in anno altero. Idem continetur, ad Romam IX, 9 . " In mense sexto, " anni scilicet secundi, numerando scilicet ab Aprili, qui apud nos September vocatur, et apud Judaeos fere totus festivus fuit, sicut dicitur, Levit. XXV, 9.

Et subdit de proprio tempore : " In die una mensis, " hoc est, prima, quando scilicet Judaei cornibus arietinis clangebant, quod prophetiam significabat. Quod autem dicitur, Dies una, dies prima, ideo est, quia Judaei nomina cardinalia non habent, sed nominibus numeralibus pro ordinalibus utuntur.

Subdit autem de modo inspirationis :

" Factum est verbum Domini. " Verba humana non facta, sed dicta per aurem ad cor ingrediuntur : verbum autem Dei a Deo factum, non auditum, Spiritu Dei in corde formatur. I ad Corinth. II, 9 : Quod oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quae praeparavit Deus iis qui diligunt illum. Ubi dicit Augustinus, quod " per sente sus non ascendunt in cor quae praepa-" rat Deus, sed cor ascendit ad ipsa, et

" Deus format ea in corde. " Psal. LXIII,

7 et 8 : Accedet homo ad cor altum, et exaltabitur Deus,

Et subdit de enuntiatione :

" In manu Aggaei Prophetae. " In manu dicit, quia non tantum verbo, sed etiam opere prophetavit. Os 10 : Ego visionem multiplicavi, et in manu prophetarum assimilatus sum. Sic prophetavit Isaias XX, 2, ambulans nudus, et discalceatus. Sic Ezechiel, XII, 7, perparietem fossum de domo est portatus. " Aggaei, " dicit, quod festivus et laetus interpretatur, eo quod laeta de templi reaedificatione nuntiabat, quod Isa. lxi, 2 et 3, ostenditur, ubi dicitur : Ut consolarer omnes lugentes : ut ponerem, consolationem scilicet, lugentibus Sion : et darem eis coronam pro cinere, oleum gaudii pro luctu, pallium laudis pro spiritu maeroris. Prophetae dicit, ut sciatur immobilis esse veritas eorum quae annuntiat. Cassiodorus : " Prophetia est " divina inspiratio, rerum eventus sub " immobili veritate denuntians. " Sapient. VII, 27 : Sapientia per nationes in animas sanctas se transfert, amicos Dei et prophetas constituit.

Et subjungit ad quos :

" Ad Zorobabel, filium Salathiel. " Matth. I, 12 : Jechonias genuit Salathiel. Salathiel autem genuit Zorobabel : hic enim natus fuit in regnum ex stirpe David, et Praelatus fuit in temporalibus. Intei, etatur autem Zorobabel fluxus expositus, Salathiel autem petitio Dei, eo quod sicut Moyses (Exod. II, 3) fluctui expositus est in populi liberationem, et petitione Dei impetratus. Hunc etiam describit a dignitate : " Ducem Juda, " ut sciatur esse de domo David. Psal. LXVII, 68 : Sed elegit tribum Juda. Genes. XLIX, 10 : Non auferetur sceptrum de Juda, et dux de femore ejus.

Et subjungit de Praelato in spiritualibus : " Et ad Jesum, " qui salvator interpretatur, ut de tribu sacerdotali et merito et nomine descendisse credatur. Quem ulterius describit a dignitate :

" Sacerdotem, " et a virtutis magnitudine, cum subdit " magnum. " Ad Romam VIII, 30 : Quos justificavit, illos et glorificavit. Eccli. XLVI, 1 et 2 : Jesus Nave... fuit magnus secundum nomen suum, maximus in salutem electorum Dei. " Dicens. " Verbum enim Dei dicens est et docens, verbum hominis dictum est transiens.

Haec secundum spiritualem intellectum sub eisdem auctoritatibus ad Dominum Jesum Christum referuntur. In anno secundo qui est annus gratiae sequens annum terroris synagogae quem sequetur annus gloriae. Habac. III, 2 : Domine, opus tuum, in medio annorum vivifica illud. Darius generationes interpretatur, et significat eos qui luxuria non nisi generationi intendebant : qui ut compesceretur Christus missus est, extimo enim castitas virginitatis praedicata est. Matth. XIX, 12 : Sunt eunuchi, qui seipsos castraverunt propter regnum caelorum. Qui potest capere, capiat. Mensis sextus, sextam aetatem significat, in qua luna, Ecclesia scilicet, novam per Christum accepit illuminationem. Eccli. xlIII, 7 et 8 : A luna signum diei festi, luminare quod minuitur in consummatione. Mensis secundum nomen ejus est, crescens mirabiliter in consummatione. Dies una sive prima mensis, singularitatem significat illius luminis. Psal. LXXXIII, 11 : Melior est dies una in atriis tuis, super millia. Et per illum, factum est verbum Domini. Joan. I, 18 : Unigenitus Filius qui est in sinu Patris, ipse enarravit.

Hic verbum in manu habet, hoc est, in potestate et opere. Act. VII, 29 : Ccepit Jesus facere, et docere. Matth. VII, 29 : Erat docens eos tamquam potestatem habens. Hic Aggaeus, id est, festivus vel laetus dicitur. Psal. XVIII, 6 : Exsultavit ut gigas ad currendam viam. Isa. XLII, 4 : Non erit tristis, neque turbulentus, donec ponat in terra judicium. Hic Propheta est non inspiratus, sed a quo fluit omnium Prophetarum spiritus. Joan. VI,

14 : Hic est vere Propheta, qui venturus est inmundum. Luc. XXIV, 19 : Qui fuit vir Propheta, potens in opere, et sermone. Hic significatur per Zorobabel et per Jesum, quia Rex fuit et Sacerdos. Ad. Hebr. VII, 1 : Hic Melchisedech, rex Salem., sacerdos Dei summi. Zorobabel autem dicitur propter emissum ab eo fluxum doctrinae. Eccli. XXIV, 40 et 41 : Ego sapientia effudi flumina : ego quasi trames aquae immensae de fluvio : ego quasi fluvii dioryx. Dioryx medicamentum generationis interpretatur. Hic illius Salathiel est : est enim illius filius de quo dicitur in Psal x, 8 : Justus Dominus, et justitias dilexit : aequitatem vidit vultus ejus. Dux Juda, confitentium scilicet, et laudantium Deum. Psal lxvii, 28 : Principes Juda duces eorum. Hic nomine et significatione Jesus dicitur. Matth. I, 21 : Vocabis nomen ejus jesum : ipse enim salvum faciet populum suum a peccatis eorum, llabac. iii, 18 : Exsultabo in Deo Jesu meo. Hic filius Josedec: quia petitionibus patrum postulatus a Deo, quod significat Salathiel : et haeres paternae justitiae, quod significat Josedec. Isaiae, xlvi, 13 : Prope feci justitiam meam, non elongabitur, et salus mea non morabitur. Hic sacerdos magnus est : sacerdos sacra dos, et sacra dans. Psal CIX, 4 : Tu es Sacerdos in aeternum. Magnus, quia in comparatione ejus omnes minimi sunt. Psal cxl, 6: Absorpti sunt juncti petrae, judices eorum, hoc est, omnes alii Sancti judices Ecclesiae, absorpti et annihilat sunt, juncti, hoc est, comparati petrae, id est, Christo. Hic rex et sacerdos, nos faciens reges in opere justitiae, et sacerdotes in sanctitate. Apocal, i, 6 : Fecit nos regnum, et sacerdotes Deo.

" Haec ait Dominus. " Hic incipit series prophetiae, et ponit hic tria : murmurationem populi desperantis, exclu- sionem murmuris, et exhortationem aedificationis. Secunda incipit, ibi, " Factum est verbum Domini, " Tertia, ibi, " Haec ait Dominus exercituum. "

" Haec dicit Dominus. " Confirmatio sequentis sermonis est. Dominus enim dicit, quia potestatem habet in dictis. I Regum, III, 18 : Dominus est : quod bonum est in oculis suis faciat. " Exercituum " dicit, quia ministros habet Angelos, et homines, et daemones ad exsequendum. Unde dicitur Dominus Deus Sabaoth, hoc est, exercituum . Dicit enim Gregorius : " Sibi militat etiam, " quod per malitiam voluntatis obstat. " Angeli enim disponunt, daemones insti-" gant, homines exsequuntur ut voluntas "Dei de malis expleatur.)) " Populus iste dicit " murmurans scilicet : " Nondum venit tempus domus Domini aedificandae. " Opus enim Domini negligebant, privata sua opera operi Domini praeponentes. Hoc faciunt, qui suo commodo vel quaestui, opere Domini neglecto, intendunt. I Petr, ii, 5 : Ipsi tamquam lapides vivi superaedificamini, domus spiritualis. Eccle. IX, 10 : Quodcumque facere potest manus tua, instanter operare. Ad Galat. VI, 10 : Dum tempus habemus, operemur bonum ad omnes.

Et ponit istius murmuris exclusionem : " Et factum est verbum Domini in manu Aggaei Prophetae, dicens. " Haec exposita sunt. Et dicit duo : exclusionem murmuris, et obedientiam audientis, ibi, " Et audivit Zorobabel. "

In prima tria sunt, scilicet murmuris exclusio per rationem, per incommodi expertam necessitatem, et ex his tertio redit ad. exhortationem.

" Numquid tempus vobis est ? " Simile, Joan. vii, 6 : Tempus vestrumsemper est paratum. Mali enim omne tempus ad lucra sua deputant. " Ut habitetis in domibus laqueatis, " hoc est, caelaturis decoratis. Septuaginta, " concavis, " quia concavitatibus et incisuris diversae figurae expressae erant in eis. Jerem. XXII, 14 : Vae qui dicit : aedificabo mihi domum latam, et coenacula spatiosa : qui aperit sibi fenestras, et facit laquearia cedrina, pingitque sinopide ! " Et domus ista deserta, " supple, est, et neglecta : propriis enim intendentes opus Domini neglexerunt. Isaiae, v, 12 : Opus Domini non respicitis, nec opera manuum ejus consideratis.

" Et nunc, " supple, quia tales estis, " haec dicit Dominus exercituum, " hoc expositum est in praecedentibus : " Ponite corda vestra super vias vestras, " ut scilicet fructum viarum vestrarum advertatis. Prov. I31 : Comedent igitur fructus viae suae, suisque consiliis saturabuntur.

Et determinat in speciali, subdens : " Seminastis multum, " in temporalibus scilicet, in peccatis existentes, " et intulistis parum. " Ad Galat. VI, 7 et 8 : Nolite errare : Deus non irridetur. Quae enim seminaverit homo, haec et melei. Quoniam qui seminat in carne sua, de carne et metet corruptionem : qui autem seminat in spiritu, de spiritu metet vitam aeternam. Deuter. XXVIII, 38 : Sementem multam facies in terram, hoc est, in terreno commodo et lucro, et modicum congregabis : quia terrena lucra modicum prosunt. " Comedistis, " de hoc scilicet quod parum intulistis, " et non estis satiati. " Terrena enim cupiditas non satiat, sed potius famem ulteriorem provocat. Prov. XIII, 25 : Venter impiorum insaturabilis . " Bibistis, " tem- porales scilicet consolationes, " et non estis inebriati. " Augustinus : " Bria dici citur scyphus ad necessitatem hominis " mensuratus. " Unde non inebriatus est qui ad necessitatem intus refectus non est. Isa. XXIX, 8 : Sicut somniat sitiens, et bibit, et postquam fuerit exsper ge factus, lassus adhuc sitit : sic facti sumus. Putat enim carnalis homo ut deliciae inebrient eum, et magis provocant ad sitim. " Operuistis vos, " id est, videbamini operti pannosis et conscissis, sicut quidam saeculari honestate vestiti vidcntur, " et non estis calefacti. " Saecularis enim honestas sine charitate et virtutibus formatis non calefacit. Ezech. XVI, 37 : Ecce ego congregabo omnes amatores tuos,... et nudabo ignominiam tuam coram eis, et videbunt turpitudinem tuam. Exponam eam nudam in oculis omnium amatorum ejus. Hoc idem dicitur, Osee, II, 10 . " Et qui mercedes congregavit, " ex quaestu scilicet laboris, et mercimoniorum, " misit eas in sacculum pertusum, " ut scilicet subtus exciderent : quia qui. temporalia congregat, cum habere putat, nihil habet, Propter quod dicitur, Matth. VI, 20 : Thesaurizate vobis thesauros in caelo, ubi neque aerugo neque tinea demolitur, et ubi fures non effodiunt nec furantur.

Ex hoc redit ad exhortationem ut omnia convertantur ad prosperitatem :

" Haec dicit Dominus exercituum, " habens scilicet potestatem mandandi, et ministros ad exsequendum : " Ponite corda vestra super vias vestras. " Jerem. 16 : State super vias, et videte, et interrogate de semitis antiquis, quae sit via bona, et ambulate in ea.

Et supple, cum inveneritis fructum in viis Domini et non in viis vestris,

" ascendite in montem, " ubi scilicet, fundatum est templum Domini, qui mons virtutum est et contemplationis. Isaiae, II, 8 : Venite, et ascendamus ad montem Domini, et ad domum Dei Jacob. Jerem. XXXI, 23 : Benedicat tibi Dominus, pulchritudo justitiae, mons sanctus. " Portate ligna, " hoc est, comportate ligna ad aedificium Dei pertinentia. Judaei fabulantur, quod Nabuzardan incendente templum, parietes remanserint, et ideo non nisi comportatione lignorum ad tectum opus fuerit: quod falsum est, cum Jeremias plangat, Thren. IV, 1, quod dispersi sunt lapides sanctuarii in capite omnium platearum, sed spiritualiter dicere vult, quod de ligniculis, quae sunt nutrimenta ignis charitatis, aedificare sufficit servis Christi. IV Reg. VI, 2 : Tollant singuli de silva materias singulas, ut aeficcmus nobis ibi locum ad habitandum. Et hoc est quod sequitur : " Et aedificate domum, " magis scilicet virtutum, quam materialium aedificiorum. Prov. IX, 1 : Sapientia aedificavit sibi domum, excidit columnas septem, septem scilicet virtutum. De hac subditur: " Et acceptabilis mihi erit. " Quod enim in virtute aedificatur, acceptabile est Domino. Exod. i, 21 : Et quia timuerunt obstetrices Deum, aedificavit eis domos. " Et glorificabor, dicit Dominus, " in tali scilicet domo. Isa. lx, 7 : Domum majestatis meae glorificabo.

Et redit ad probationem eorum quae dixit per experimentum, et dicit duo : experimentum scilicet damni, et secundo ostendit quod haec est causa cultus neglecti.

" Respexistis, " spe scilicet, " ad amplius, " in terrenisscilicet, " et ecce factum est minus, " supple, quam fuerat speratum. Psal. LXXV, 6 : Nihil invenerunt omnes viri divitiarum in manibus suis. Boni enim proficiunt, et mali deficiunt proper inertiam et pigritiam. II Regum,

III, 1 : David proficiscens, et semper seipso robustior : domus autem Saul decrescens quotidie. Prov, VI, 10 et 11, dicitur de pigris non aedificantibus domum Domini: Paululum dormies, paululum dormitabis, paululum conseres manus ut dormias : et veniet tibi quasi viator, egestas, et pauperies quasi vir armatus. " Et intulistis in domum, " supple, illud minus, " et exsufflavi illud. " Exsufflatio dicitur hic granorum, consumpta interius farina, in auram, quando folliculi vacui, et frumentum mortuum, farinam non habet. Osee, viii, 7 : Culmus stans non est in eo, germen non faciet farinam: quod et si fecerit, alieni comedent eam.

Et subdit de causa, quod non est in homine causa, sed in Deo :

" Quam ob causam ? " Ac si dicat: Numquid homo vel natura possit hoc facere sine Dei ordinatione ? Et respondet primo confirmans responsionem, dicens : " Dicit Dominus exercituum. " Et subdit responsionem : " Quia domus mea deserta est, " ad quam scilicet reaedificandam non respicitis corporaliter, et spiritualiter aedificando eam. Isa. lxiv, 10 et 11 : Civitas sancti tui facta est deserta, Sion deserta facta est, Jerusalem desolata est. Domus sanctificationis nostrae, et gloriae nostrae, ubi laudaverunt te patres nostri, facta est in exustionem ignis, et omnia desiderabilia nostra versa sunt in ruinas. " Et vos festinastis, " supple, cum aviditate et desiderio, " unusquisque in domum suam, " ita quod quilibet intendit propriis et nullus communibus et divinis, quod est contra ordinem charitatis. I ad Corinth. x, 33 : Non quaerens quod mihi utile est, sed quod multis: ut salvi fiant. Isa. v, 12: Opus Domini non respicitis, nec opera manuum ejus consideratis. Sic enim intelligitur, quod festinabant in domum suam aedificandam, implendam, et ditandam, neglecto aedificio Domini. Contra quod dicitur, ad Philip, iii, 7 et 8: Quae mihi fuerunt litera, haec arbi-iratus sum detrimenta... Omnia detrimentum feci, et arbitros ut stercora, ut Christum lucrifaciam. I ad Corinth. XIII, 5 : Charitas non quaerit quae sua sunt. Augustinus : " Quia communia propriis, " non propria communibus anteponit. "

" Propter hoc, " supple, dispositione divina, " super vos prohibiti sunt caeli, " ad litteram, vel spiritualiter, Sancti et Angeli. Jerem. II, 12: Obstupescite, caeli, super hoc. Deuter. XXVIII, 23 : Sit caelum, quod supra te est, aeneum : et terra, quam calcas, ferrea. " Ne darent rorem, " ad litteram, vel gratiae. Sicut enim dicit Bernardus: " Ingratitudo est ven- " tus urens, exsiccans fontem pietatis " et rorem gratiae. " Et non solum hoc, sed " Et terra prohibita est ne daret germen suum " Suum est quod sponte consuevit gignere sine cultura hominis: hoc enim aliquando avaro sinu retinet, propter peccata hominum. Genes.III, 17: Maledicta terra in opere tuo : et IV, 12 : Cum operatus fueris eam, non dabit tibi fructus suos. Hoc videmus fieri in malis, qui etiam ea quae naturali pietate deberent facere bona, negligant. Psal. CVI, 33 et 34 : Posuit... terram fructiferam in salsuginem, a malitia inhabitantium in ea.

" Et " supple, sic, " vocavi siccitatem super terram, " ne scilicet pluviis et rore infusa, fructum ferret et temporaliter et spiritualiter. Jerem. XIV, 3 et 4 : Confusi sunt et afflicti, et operuerunt capita sua. Propter terrae vastitatem, quia non venit pluvia in terram, confusi sunt agricolae, operuerunt capita sua, " Et super montes, " supple, vocavi siccitatem ne vinum germinarent: qui significant malos Praelatos. II Regum, 1, 21 : Montes Gelboe, nec ros, nec pluvia veniant super vos, neque sint agri primitiarum. Montes Gelboe, montes vellicationis interpretantur, et significant Praelatos nihil facientes, nisi vellicantes populum. " Et super triticum, " supple, vocavi siccitatem ne nasceretur : quod triticum significat refectionem verbi Dei et sacramenti et virtutis. Psal. CIV, 16: Vocavit famem super terram, et omne firmamentum panis contrivit " Et supter vinum, " quod significat caeleste gaudium. Isa. XV, 10 : Vinum in torculari non calcabit qui calcare consueverat. " Et super oleum, " quod significat veritatis lucem, pietatis fomentum, et misericordiae unctionem. Habac. III, 17 : Mentietur opus olivae, et arva non afferent cibum. Et praemisit: ficus enim non florebit, et non erit germen in vineis. Et subdit generaliter : " Et quaecumque profert humus, " ut scilicet omnis viror virtutis intereat. Isa. XV, 6 Aruit herba., defecit germen, viror omnis interiit.

" Et super homines. " Sterilitatem pestilentia sequitur. Spiritualiter autem intelligitur quando homines humanorum nihil proferunt, et sicut dicit Plato, " nullum studium humanitati impen-" dunt. " Daniel.V13: Cor ejus ab humano commutetur, etcor ferae detur ei. " Et super jumenta, " ut scilicet moriantur litteraliter, vel spiritualiter concupiscentias jumentorum transcendant. Habac. III,17 : Abscindetur de ovili pecus, et non erit armentum in praesepibus. Joel, I, 17: Computruerunt jumenta in stercore suo. " Et super omnem laborem manuum, " ut ex labore nihil praeter afflictionem reportent. Eccle. x, 15 : Labor stultorum affliget eos. Exod. XVIII,18: Stulto labore consumeris. Talis est labor omnium eorum, qui labores suos ad Deum non referunt.

(c Ei audivit Zorobabel. " Tangitur hic obedientia et devotio eorum ad quos prophetavit. Et dicit duo, scilicet devotionem, et in devotione confortationem, ibi, " Et dixit Aggaeus. "

" Et audivit, " id est, exaudivit cum devotione, " Zorobabel,filius Salathiel, " de quo in praemissis et litteraliter et spiritualiter habituro est, " et Jesus, filius Iosedec, sacerdos magnus " de quo etiam satis dictum est. Beatus enim populus cujus spirituales et saeculares Praelati vocem Domini audiunt, hos enim populus devote insequitur. I ad Corinth. IV, 16, et XI, 1 : Imitatores mei estote, sicut et ego Christi. Et propter hoc subjungitur : " Et omnes reliquiae populi, " supple, audierunt " vocem Domini Dei sui. " Exod. XX, 18 : Cunctus populus videbat voces et lampades. Jacob. I, 25 : Qui perspexerit in legem perfectam libertatis, et permanserit in ea, non auditor obliviosus factus, sed factor operis: hic beatus in facto suo erit . " Et timuit populus. " timore bono scilicet, de quo dicitur, Eccli. I, 36 : Ne sis incredibilis timori Domini, et ne accesseris ad illum duplici corde. " A facie Domini, ''" hoc est, a praesentia, qui praesens in Propheta apparuit. Glossa interlinearis : " Sciens " quod facies Domini super facientes " mala, ut perdat de terra memoriam " eorum ".

Et subdit de confortatione devotorum: " Et dixit Aggaeus nuntius Domini, " sive Angelus. Malach. II, 7: Angelus Domini exercituum est. " De nuntIIs Domini, " supple, relictus. III Reg. XIX, 10 : Derelictus sum ego solus. " Populo dicens, " verba scilicet Domini exponens : " Ego vobiscum sum, dicit Dominus, " ad confortandum scilicet vos in

opere. Matth. xxviii, 20: Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus, usque ad consummationem saeculi. Josue, I, 9 : Confortare, et esto robustus. Noli metuere, et noli timere: quia tecum est Dominus Deus tuus in omnibus ad quemcumque perrexeris.

Et sequitur confortationis effectus : " Et suscitavit Dominus spiritum Zorobabel, filii Salathiel, ducis Juda, " ut scilicet a somno inertiae et pigritiae ad opus Domini evigilaret. Isa. XXVI , 9 : Spiritu meo in praecordiis meis de mane vigilabo ad te. " Et spiritum Jesu, filii Josedec,sacerdotis magni. " Proverb, VI, 3 et 4 : Discurre, festina, suscita amicum tuum: ne dederis somnum oculis tuis, nec dormitent palpebrae tuae. " Et spiritum reliquorum de omni populo, " supple, suscitavit. Psal. CXXXI 4 et 5 : Si dedero somnum, oculis meis, et palpebris meis dormitationem, et requiem temporibus meis, donec inveniam locum Domino. " Et ingressi sunt. " Glossa interlinearis, " foris enim fuerant per mer" tiam. " Genes. XXIV, 31 : Ingredere, benedicte Domini: cur foris stas ? Psal. xli, 5 : Transibo in locum tabernaculi admirabilis. " Et faciebant opus in domo Domini exercituum, Dei sui. " Eccle. IX, 10 : Quodcumque facere potest manus tua, instanter operare. Concordantia est I Esdrae, IV et v, per totum capitulum.