IN CAPUT I ZACHARIAE

ENARRATIO.

" In mense octavo. " Haec prophetia tota in duas partes dividitur, secundum tempora duo in quibus revelata fuit. Primo enim ponuntur revelata in secundo anno Darii. Secundo,revelata in quarto anno ejusdem Darii, infra VII, 1, ibi, " Et factum est in anno quarto Darii rectis. " ego iratus sum parum, ipsi vero adjuverunt in malum. 16. Propterea haec dicit Dominus : Revertar ad Jerusalem in misericordiis : et domus mea aedificabitur in ea, ait Dominus exercituum, et perpendiculum extendetur super Jesuralem. 17. Adhuc clama, dicens : Haec dicit Dominus exercituum : Adhuc affluent civitates meae bonis, et consolabitur adhuc Dominus Sion, et eliget adhuc Jerusalem. 18. Et levavi oculos meos, et vidi : et

ecce quatuor cornua. 19. Et dixi ad angelum qui loquebatur in me : Quid sunt haec? Et dixit ad me : Haec sunt cornua quae ventilaverunt Judam, et Israel, et Jerusalem. 20. Et ostendit mihi Dominus quatuor fabros. 21. Et dixi : Quid isti veniunt facere? Qui ait, dicens : Haec sunt cornua quae ventilaverunt Judam per singulos viros, et nemo eorum levavit caput suum : et venerunt isti deterrere ea, ut dejiciant cornua gentium, quae levaverunt cornu super terram Juda ut dispergerent eam.

Prima harum in sex dividitur, secundum sex promissiones revelatas. Prima est in inimicos ultio, in hoc capite descripta. Secunda est civitatis restitutio, infra, II, 1, ibi, " Et levavi oculos meos, et vidi : Et ecce vir." Tertia, dignitatis sacerdotalis reparatio, infra, III, 1, ibi, " Et ostendit mihi Dominus Jesum, sacerdotem magnum. " Quarta, templi reaedificatio, infra, IV, 1, ibi, " Et reversus est Angelus qui loquebatur in me. " Quinta, peccatorum et paenarum commemoratio, infra, v, 1, ibi, " Et conversus sum, et levavi oculos meos. "

Sexta, promissorum acceleratio, Infra, VI, 1, ibi, " Et conversus sum, et levavi oculos meos, et vidi : et ecce quatuor quadrigae. "

Prima istarum dividitur in duo : titulum scilicet, et prophetiam,ibi, v2 : ((Iratus est Dominus. "

Dicit ergo :

" In mense octavo, " ab Aprili scilicet, qui apud nos November dicitur, " in anno secundo Darii. " filii scilicet Hystaspis, qui clemens fuit Judaeis, et impeditam aedificationem diu, iterato promovit, licentiam dando, et principes aedificii praeponendo, Zorobabel et Jesu sacerdotem magnum, " factum est verbum Domini, " per inspirationem scilicet, " ad Zachariam. " Ad praepositio appropinquationem notat ad intellectum. Jacob. I, 21 : Suscipite insitum verbum. " Filium Barachiae, " ut paterna dignitate Propheta esse sciatur, "filii Addo, Prophetam, dicens, " ut ex avita dignitate prophetia descendat. Interpretatur enim Zacharias memoria Domini, ex memoria enim notitia verbi nascitur. Luc. ii, 19 : Maria autem conservabat omnia verba haec, conferens in corde suo. Psal. lxx, 16 : Domine, memorabor justitiae tuae solius. Barachias benedictio interpretatur, quia ex benedictione Dei (quae per gratiam fit) notitia et memoria Dei accipitur, et affluentia verbi ministratur. Eccli. XXXIX, 8 et 9 : Si Dominus magnus voluerit, spiritu intelligentiae replebit illum : et ipse tamquam imbres mittet eloquia sapientiae suae. Addo testimonium interpretatur : ut scilicet quidquid dicit, ex Deo testificetur. Psal. xcii, 5 : Testimonia tua credibilia facta sunt nimis. Hieronymus : " Addo, ipse est Ahias qui missus " est ad Jeroboam, filium Nabaoth (III " Reg. XIII, 1 et seq.) sub quo altare " dirutum est, et manus ejus aruit, quae " ad preces ejus restituta est. "

" Iratus est Dominus." Hic incipit prophetia, et habet partes duas. Primo enim facit comminationem conversionis ut removeatur obstaculum divinae promissionis. Secundo, describit visionem ultionis, ibi, v, 7 : " In die vigesima et quarta. "

In prima tria sunt, Ira quam incurrit non conversus, exhortatio ad conversionem, et ostensio vindictae in eos qui converti noluerunt.

" Iratus est Dominus, " hoc est, ad modum irascentis punivit, " super patres vestros. " Super notat oppressionem, quia ira Dei oppressi sunt. " Iracundia, " quod notat magnam iram severe vindicantem. Isa. lxiv, 5 : Ecce tu iratus es, et peccavimus : in ipsis fuimus semper.

" Et dices ad eos. " Ezech, II, 7 : Loqueris verba mea ad eos, si forte audiant, et quiescant. " Haec dicit Dominus exercituum " Hieronymus : " Saepe in Aggaeo " et Zacharia iteratur iste sermo, ut sciant " quod non homo, sed Deus ista loqui-" tur." Isa. I, 20 : Os Domini locutum est. II ad Corinth. XIII, 3 : An experimentum quaeritis ejus, qui in me loquitur Christus ? 11 Regum, XXIII, 2: Spiritus Domini locutus est per me, et sermo ejus per linguam meam. " Convertimini ad me, ait Dominus exercituum, " hoc est, simul in toto, intus et extra vertimini, ac totos vos ad me diligendum convertite. Joelj, II, 12 : Convertimini ad me in toto corde vestro. " Et convertar, " benedicendo scilicet, et protegendo, " ad vos, dicit Dominus exercituum. " Isaiae, xlv, 22 : Convertimini ad me, et salvi eritis omnes fines terrae.

Sed objicitur : Homo enim non habet unde convertatur, nisi a Deo accipiat. Conversio enim Dei ad nos praecedit conversionem nostram ad Deum, et iste ordinat e converso. Thren. v, 21 : Converte nos, Domine, ad te, et convertemur. Psal. LXXXIV, 5 : Converte nos, Deus, sa-hilaris noster, et averte iram tuam a nobis. Ad hoc dicendum, quod est conversio praeparationis removens dissensum a gratia et obstaculum, et est conversio perfectionis per informationem voluntatis. In prima praecedit factum hominis. In secunda factum Dei. Baruch, IV, 28 : Sicut fuit sensus vester ut erraretis a Deo, decies tantum iterum convertentes requiretis eum.

Et subdit de revocatione ab imitatione malorum patrum, dicens :

" Ne sitis sicut patres vestri, " mali scilicet. Ezech. XVI, 3 : Pater tuus Amorrhaeus, ei mater tua Cethaea. Joan, viii, 44 : Vos ex patre diabolo estis. " Ad quos clamabant Prophetae priores. " Clamor notat intensionem praedicationis et exhortationis. Psal. lxviii, 4 : Laboravi clamans, raucae factae sunt fauces meae. Isaiae, lviii, 1 : Clama, ne cesses : quasi tuba exalta vocem tuam, Prophetae dicit, non Propheta, quia multos misit. Jerem. vii, 25 et 2(5 : illisi ad vos omnes servos meos Prophetas per diem consurgens diluculo, et mittens : et non audierunt me. " Dicentes : Haec dicit Dominus exercituum, " ut propter reverentiam Domini sermones acciperentur, cum tamen e converso factum sit. Ezech. III, 7 : Domus autem Israel nolunt audire te, quia nolunt audire me. " Convertimini de viis vestris malis. " Viae dicuntur primi conceptus ad malum inclinantes. Prov. I, 15 : Fili mi, ne ambules cum eis, prohibe pedem tuum a semitis eorum. " Et de cogitationibus veteris pessimis. " Cogitatio dicitur quasi eo agitatio, quando scilicet agitatur in corde quomodo malum perpetretur, et hae pessimae sunt, quando perficiuntur in opere. Isaiae, lv, 7 : Derelinquat impius viam suam, et vir iniquus cogitationes suas, " Et non audierunt, " per devotionem scilicet, et paenitentiam. Contra quod dicitur in Psal.

XCIV, 8 : Hodie si vocem ejus audieritis, nolite obdurare corda vestra. " Neque attenderunt ad m.e, dicit Dominus, " ut saltem attentione cordis e proposito redire disponerent. Prov.I, 25 : Despexistis omne consilium meum, et increpationes meas neglexistis.

Et confirmat exhortationem per judicium factum de peccatoribus :

" Patres vestri ubi sunt ? et prophetae, " supple, pseudo qui confortaverunt vos in malo . Et est sensus : Ubi sunt, hoc est, in quanta miseria sunt, sicut Genes.III, 9 : Adam, ubi es ? Jerem. v, 31 : Prophetae prophetabant mendacium, et sacerdotes applaudebant manibus suis : et populus meus dilexit talia. " Numquid in aeternum vivent ? " Et est sensus : Numquid vivent vita aeterna? Quasi dicat : Non, quin imo in aeternum morientur, ita quod numquam permorientur. Job, XXI, 32 : Ipse ad sepulcra ducetur, et in congerie mortuorum vigilabit.

" Verumtamen verba mea, " quae, supple, dixi per Prophetas, quae non audierunt : " et legitima mea, "hoc est, leges praeceptorum meorum, quae, supple, non fecerunt. Isa. VIII, 16 : Signa legem in discipulis meis. Osee, VIII, 12 : Scribam ei multiplices leges meas, quae velut alienae computatae sunt, " Quae, " scilicet verba et legitima , " mandavi servis meis Prophetis, " in comminationibus scilicet factis per eos. " Numquid non comprehenderunt patres vestros, " in paenis scilicet comminatis. Prov. v, 22 : Iniquitates suae capiunt impium, et funibus peccatorum suarum constringitur. " Et conversi sunt, " in paenis scilicet : quia " oculos quos culpa clausit,paena aperit,)) ut dicit Gregorius. Isa. XXVIII, 19 : Et tantummodo sola vexatio intellectum dabit auditui. " Et dixerunt, " gemen-

tes scilicet in paenis : " Sicut cogitavit Dominus exercituum facere nobis. " Thren. II, 17 : Fecit Dominus quae cogitavit, complevit sermonem suum. Isa. XXXI, 2 : Ipse sapiens adduxit malum, et verba sua non abstulit, " Secundum vias nostras, " hoc est, secundum opera nostra mala. Proverb. I, 31 : Comedunt igitur fructus viae suae, suisque consiliis saturabuntur. " Et secundum adinventiones nostras fecit nobis. " Novos enim modos peccatorum peccatis paternis adjecerunt. Ad Roman. I, 30 : Inventores malorum. Psal. XXVII, 4 : Da illis secundum opera eorum, et secundum nequitiam adinventionum ipsorum.

" In die vigesima et quarta. " Hic incipit revelatio visionis de ultione adversus inimicos, et habet tres patres. In prima describit sub figura ultionem in inimicos. In secunda, propitiationem ad Sanctos, ibi, " Et respondit Angelus Domini, et dixit. " In tertia, modum, qualiter ultio fiet de inimicis, et consolatio Sanctis, ibi, " Et levavi oculos meos, et vidi. "

Prima in duas dividitur, scilicet visionis figuram, et figurae explanationem, ibi, " Et dixi : Quid sunt. "

Adhuc prima in duas : in titulum visionis, et visionem.

" In die vigesima et quarta : " qui numerus (sicut dicit Hieronymus) ex tribus octonarIIs componitur, ut ternarius ad fidem Trinitatis referatur, octonarius ad beatitudines, quae Matth. v, 3-11, describuntur. " Undecimi mensis, " qui apud nos Februarius dicitur, " sabbato, " festo scilicet die in requie cordis. Glossa interlinearis, " tertio scilicet mense post octa-" vum in quo prima visio facta est. " Hieronymus in originali legit " Sabath, " et non sabbato. Et dicit quod Sabath interpretatur virga, et significat austeram correctionem, qua populus adhuc depri- mebatur, et vult quod sit nomen mensis. " In anno secundo Darii, " filii scilicet Hystaspis, " factum est verbum Domini ad Zachariam filium Barachiae, filii Addo, prophetam, dicens. " Haec ante saepe exposita sunt .

" Vidi per noctem. " Hic incipit visio. Et quod dicit, Vidi, refertur ad intellectum, cujus visio certa est rei comprehensio. Quod dicit, Per noctem, dispositionem dicit videntis, quando sensus ab exterioribus tumultibus clausi sunt. Job, XXXIII, 15 : In visione nocturna, quando , irruit sopor super homines, et dormiunt in lectulo, tunc aperit aures virorum, et erudiens eos instruit disciplina. Hieronymus tamen noctem refert ad tribulationem populi. Isa. XXI,11: Custos, quid de nocte ? custos, quid de nocte ? Intendit enim quaerere quantum de nocte tribulationis transierit. Daniel. VII, 2 : Videbam in visione mea nocte.

" Et ecce vir, " Angelus scilicet, in specie viri viriliter exercens vindictam, " ascendens, " proficiente scilicet virtute. Psal. LXXXIII, 0 : Ascensiones in corde suo disposuit. " Super equum, " per quem equitatus regni Medorum significatur. Cyrum enim significat. " Rufum, " in testimonium scilicet sanguinis effundendi, quia Balthasar regem Chaldaeorum interfecit . De quo equo dicitur, Job, XXXIX, 25 : Procul odoratur bellum, exhortationem ducum, et ululatum exercitus. Et est similitudo : quia sicut equus per ascensorem dirigitur et regitur, ita regnum per regem." Et ipse, " scilicet, vir in equo, " stabat " rectus per justitiam et virtutem. III XVIII, 1 : Vivit Dominus Deus Israel, in cujus conspectu sto. " Inter myrteta, " ut situ scilicet ostenderet, quoniam appropinquabat afflictis per propitiationem. Myrtetum enim condensa plantatio myrti est, et significat Sanctos jam purgatos redolentia devotionis in oratione, et virore virtutis in opere. Deuter. IV, 7 : Nec est alia natio tam grandis, quae habeat deos appropinquantes sibi, sicut Deus noster adest cunctis obsecrationibus nostris. " Quae, " scilicet myrteta, " erant in profundo, " in imo scilicet tribulationis et angustiae. Psal. LXVIII, 3 : Infixus sum in limo profundi, et non est substantia. Jonae, II, 7 : Ad extrema montium descendi, terrae vectes concluserunt me. Unde Septuaginta habent, " Inter montes umbrosos.))

" Et post eum, " scilicet virum in equo rufo sedentem, " equi rufi, varii, et albi. " Hieronymus : " Quidam ordine mutato " per albos equos significant Persas et " Medos, sub quibus captivitas d imissa, " et templum instauratum est : per va- " rios, Macedones, quorum quidam ami" ci, alii persecutores fuerint : per rufos, " Romanos sanguine cruentos, qui popu-" luna occiderunt et templum subverte-" runt. Alii sequentes ordinem litterae, " virum qui ascendit super equum ru" furn et caeteros qui sequuntur, quatuor " regna interpretantur, scilicet Assyrio-" rum, Chaldaeorum, Medorum, et Per-" sarum. Primum et secundum dicunt " sanguinarium, Assyrios scilicet et Cimi" daeos., quorum primi decem tribus sub " Salmanasar duxere captivas : secundi, " Judam et Benjamin, incensa Jerusalem " et templo subverso. Apocal,VI,4 : " Exivit alius equus rufus, et qui sede- " bat super illum, datum est ei ut sume- " ret. pacem de terra, et ut invicem se in- " terficianl, et datus est ei gladius mag- " nus. Tertios et quartos, varios et albos, " Medos et Persas interpretantur, quo-" rum alii clementes ut Cyrus et Darius, " filius Hystaspis, et Assuerus quem " Graeci Artaxerxem vocant : alii crude-" les, ut Cambyses et caeteri." Melius tamen exponitur hoc mystice, ut per ascendentem super equum rufum, Dominus

noster Jesus Christus intelligatur, qui rufus est in passione et rector Ecclesiae. Isa. LXIII, 2 : Quare ergo rubrum est indumentum tuum ? Rufi, sequentes martyres : varii, confessores, varietate virtutum depicti : albi, innocentes et virgines et religiosi. De rufis dicitur, Apocal. VII, 14, et XXII, 14, quod laverunt stolas suas in sanguine Agni. De variis, in Psal. XLIV, 10 : Adstitit regina a dextris tuis, in vestitu deaurato, circumdata varietate. De albis, Apocal.III,5 : Qui vicerit, sic vestietur vestimentis albis. Eccle, ix, 8 : Omni tempore sint vestimenta tua candida.

Et subdit de explanatione :

" Et dixi : Quid sunt isti, domine mi ? " Angelum vocat dominum, quia potestate divina regere videbatur. " Et dixit ad me Angelus, " qui forte in specie corporali loquebatur, " qui loquebatur in me. " Accusativi casus, hoc est, locutione in me tendente, ut scilicet intelligerem. Psal. LXXXIV, 9 : Audiam quid loquatur in me Dominus Deus, " Ego ostendam tibi quid sint haec, " hoc est, quid ista significant. Simile, Daniel. VIII,16: Gabriel, fac intelligere istum visionem.

" Et respondit vir, " Angelus scilicet, " qui stabat inter myrteta, " qui principalior videbatur, " et dixit, " supple, Angelo qui mihi loquebatur, secundum quod superior Angelus illuminat inferiorem : "Isti sunt, " supple, qui praesunt regnis quatuor, " quos misit Dominus, " ut mundi gubernator, " ut perambularent terram, " ut scilicet unumquodque regnum voluntatem Domini suo tempore ad dispositionem Angeli qui sibi praeest, perficiat. Eccli.XVII, 14 et seq. : In unamquamque gentem praeposuit re-

ctorem: et pars Dei, Israel facta est manifesta. Et omnia opera illorum velut sol in conspectu Dei, Et sicut est in bonis Angelis, ita est in malis ad exercitium ordinatis. Unde Job, I, 7, dixit Satan cum redderet rationem de potestate accepta : Circuivi terram, et perambulavi eam.

" Et responderunt, " rufi scilicet, varii, et albi, " Angelo Domini, qui stabat inter myrteta, " qui, supple, princeps et principalis esse videbatur, " et dixerunt, " rationem reddentes de officiis suis : " Per ambulavimus terram, " omnia scilicet ad ordinem justitiae Dei disponentes. Et hoc est quod sequitur : " Et ecce omnis terra, " videlicet uniuscujusque regni non simul, sed successive. " habitatur " per cultum, " et quiescit " in fructu bonorum suorum. Haec quae dicta sunt confirmantur. III Reg. XXII, 19 : Vidi Dominum sedentem super solium suum, ei omnem exercitum caeli assidentem ei a dextris et a sinistris. Job, I, 6 : Cum venissent filii Dei ut assisterent coram Domino, affuit inter eos etiam Satan: sicut et III Reg. XXII, 22, affuit spiritus mendax. Dan. VII, 10 : Millia millium ministrabant ei, et decies millies centena millia assistebant ei. Job, XXV, 2 et 3 : Potestas et terror apud eum est, qui facit concordiam in sublimibus suis. Numquid est numerus militum ejus? et super quem non surgit lumen illius ? Ad Hebr. I, 14 : Omnes sunt administratorii spiritus in ministerium missi. Job, XXXVIII, 33 : Numquid nosti ordinem caeli, et pones rationem ejus in terra ? Deuter.XXXII, 8, secundum Septuaginta : Statuit terminos populorum, juxta numerum Angelorum Dei.

Ex omnibus his accipitur, quod dispositio Dei in terra et in hominibus disponitur per Angelos, et quod assistunt coram Domino, de officiis suis rationem reddentes. Sed , sicut super Danielem notatum est, Deus Angelo loquitur per illuminationem, quae dicitur theoria vel theophania : theoria quando est contemplatio simplex secundum cursum naturae vel jura hominum, inferiora disponens. Theophania autem lumen divinum dicitur, in quo cognoscitur qualiter ad supernaturalia et super consueta in hominibus, inferiora ad voluntatem et ordinationem Dei disponuntur. Hoc igitur modo loquitur eis Deus, ipsi autem Angeli Deo, quando inferiora disposita et quasi in visione vespertina ordinata referunt ad lucem sapientiae divinae quasi ad visionem matutinam : ut ostendatur quod in inferioribus nihil discors est sapientiae divinae, quae omnia praeordinat vel ad merita justorum vel praemia, vel ad purgationes purgandorum, vel ad vindictas malefactorum, vel ut sordescant hi qui. in sordibus sunt, ut dicitur,Apoc, XXII, 11 . ''Angelus autem ad Angelum loquitur, superior quidem ad inferiorem per communicationem illuminationis, inferior vero ad superiorem per relationem ministerii sui ad claritatem illuminationis acceptae, sicut refertur exemplum ad exemplar, et artificiatum ad artis rationem. Par autem pari loquitur dupliciter, scilicet per ostensionem illuminationis acceptae, et per declarationem ministerii perfecti, secundum illuminationem. Angelus autem animae loquitur dupliciter : si enim loquitur ad sensum vel ad imaginationem, tunc loquitur per speciem corpoream assumptam : si loquitur ad intellectum, tunc loquitur per acceptae illuminationis a Deo influentiam. Talis enim ordo in luminibus spiritualibus et in corporalibus est, quod superiora superinfluunt inferioribus, et non e converso : et inferiora conjunguntur et applicantur superioribus ut formalibus, et non e converso. Unde omnes planetae applicantur Saturno, et Saturnus nulli, ut dicit Astronomus. Discordia quae est

inter eos, dissimilitudo administrationis est ad finem disposita a Deo, et reductio ad concordiam nihil aliud est quam ostensio finalis dispositionis.

" Et respondit Angelus Domini. " Hic ponitur oratio Angeli in persona sanctorum, et ponuntur hic tria, scilicet oratio Angeli, responsio de consolatione Domini, et enuntiatio facta ad populum.

" Et respondit Angelus Domini. " Iste Angelus fuit (ut dicunt Hebraei) Michael, qui praefuit synagogae. Respondit autem occasionem accipiens ex verbis aliorum Angelorum provincialium, quia omnis terra habitatur et quiescit, quod et Judaeorum terra deberet habitari et quiescere. " Et dixit : Domine exercituum, " Angelorum scilicet, et daemonum, et hominum, " usquequo tu non misereberis Jerusalem ? " ut scilicet reaedificetur. Ex quo enim tota terra habitatur et quiescit, et solus populus tuus affligitur, misereri deberes. Psal. lxxvi, 10 : Aut continebit in ira misericordias suas ? Habacuc, iii, 2 : Cum iratus fueris, misericordiae recordaberis, " Et urbium Juda, quibus iratus es ? " Quia omnes urbes Juda, hoc est, duarum tribuum destructae erant. Isa, XXXVI, 1 : Ascendit Sennacherib, rex Assyriorum, super omnes civitates Juda munitas, et cepit eas. Ira autem Domini ad paenam refertur.

Et subjungit petitionis rationem, et meo judicio debet legi interrogative : " Iste jam septuagesimus annus est ? " supple, tuae promissionis, quam fecisti per Jeremiam, in cap. XXIX, 10. Quasi dicat : Non est, imo est centesimus septimus : quia sexagesimo septimo anno data est licentia redeundi primo anno Cyri, et postea ad hunc annum secundum Darii scilicet, fluxerunt anni qui cum aliis sexaginta septem, centum et septem faciunt. Et est sensus, ac si dicat : Moveat pietatem tuam, quod triginta septem annis ultra promissionem a te factam in captivitate remanserunt. Alii quidam dicunt, quod remissive legatur littera, et quod intelligitur de annis desolationis templi, non de annis captivitatis. Dicit autem Hieronymus, quod primus annus Cyri fuit quadragesimus annus desolationis templi. Inter Cyrum autem et secundum annum Darii, filii Hystaspis, fluxerunt anni sedecim, et ita anni desolationis in illo tempore fuerunt septuaginta anni. Primam tamen expositionem magis videtur approbare Hieronymus.

" Et respondit Dominus Angelo qui loquebatur in me, " accusativi casus, hoc est, locutione tendente in me. Osee, ii, 14 : Loquar ad cor ejus, Isa. xl, 2 : Loquimini ad cor Jerusalem. " Verba bona, " per se scilicet, et ad se bona conferentia, " verba consolatoria, " de scilicet mali contristantis amotione. Isa. xl, 1 : Consolamini, consolamini, popule meus, dicit Deus vester.

" Et dixit ad me Angelus, qui loquebatur in me, " illuminatus scilicet ab Angelo cui loquebatur Dominus : " Clama, dicens. " Clamor notat intensionem desiderii ad impletionem dicti. Isa. xl, 6 : Vox dicentis : Clama. " Haec dicit Dominus exercituum, " qui scire potest, et exsecutioni mandat per ministros. " Zelatus sum Jerusalem, " populum scilicet, " et Sion, " regnum scilicet, " zelo magno. " Beda : " Zelus est amor cum ira et " indignatione contrarii, quo quis quae-" libet mala videns, corrigit si potest : si " non potest, tolerat et gemit. " Et sic Dominus amavit populum, ut corrigeret in eo delicta. Joel, ii, 18 : Zelatus est Dominus terram, suam, et pepercit populo suo. Psal. lxviii, 10 : Zelus domus tuae comedit me. Econtra de obstinatis dicitur, Ezech, XVI, 42 : Auferetur zelus meus a te.

" Et, " ideo, supple, quia zelatus sum Jerusalem, " ira magna ego irascor su-per gentes opulentas. " Ira magna dicitur quae desaevit usque ad destructionem corporis et animae, quod patientur hi qui persequuntur Sanctos. Jerem.II, 3 : Sanctus Israel Domino, primitiae frugum ejus : omnes, qui devorant eum, delinquunt : mala venient super eos, dicit Dominus. Gentes opulentae dicuntur, quia de facultatibus Sanctorum repleverunt marsupia sua. Jerem. li, 34 : Absorbuit me quasi draco, replevit ventrem suum teneritudine mea. Job, XX, 15 : Divitias quas devoravit, evomet, de ventre illius extrahet eas Deus,

Et subjungit causam :

" Quia ego iratus sum parum, " supple, usque ad peccati purgationem. Isa. liv, 8 : In momento indignationis abscondi faciem meam parumper a te. "Ipsi vero, " supple, in malignitate suae voluntatis, " adjuverunt in malum, " plus inferendo scilicet ex malitia voluntatis quam concessum sit eis ex ordinatione justae potestatis. 1s 5 : Vae Assur ! Virga furoris mei ei baculus ipse est: in manu eorum indignatio mea. Et post pauca, v. 7 : Ipse autem non sic arbitrabitur, et cor ejus non ita existimabit : sed ad conterendum erit cor ejus, et ad, internecionem gentium non paucarum.

" Propterea haec dicit Dominus : " quia scilicet ita malitiose fecerunt inimici super sanctos. " Revertar, " ab ira mea, " ad Jerusalem in misericordiis. " Isa. liv, 8 : In momento indignationis abscondi faciem meam parumper a te, et in misericordia sempiterna misertus sum tui. Jerem.XXXI, 20 : Adhuc recordabor ejus. Idcirco conturbata sunt viscera mea super eum : miserans miserabor ejus. Et dicit in quibus est illa misericordia : " Et domus mea aedificabitur in ea, " templum scilicet. Sicut enim incepit destructio a templo, ita incipere de- buit reaedificatio. Ezech.IX, 6 : A sanctuario meo incipite, dictum est Angelis percutientibus. Propterea opus Domini debet esse primum, nostrum autem secundum. III Reg. XVII, 13 : Verumtamen mihi primum fac de ipsa farinula subcinericium panem parvulum, et affer ad me : tibi autem et filio tuo facies postea. " Ait Dominus exercituum. " Confirmatio sermonis est. " Et perpendiculum extendetur super Jerusalem, " supple, aedificandam : quod significat Ecclesiae aedificium, maxime in Ecclesiis collegiatis. Psal. L, 20 : Benigne fac, Domine, in bona voluntate tua Sion : ut aedificentur muri Jerusalem.

" Adhuc clama, dicens, " de consolatione scilicet derivanda in totam terram : " Haec dicit Dominus exercituum. " Confirmatio sermonis est. " Adhuc affluent civitates meae, " Sanctorum scilicet congregationes, " bonis, " spiritualibus scilicet, et temporalibus. Jerem.XXXI, 23 et seq. : Adhuc dicent verbum istud in terra Juda, et in urbibus ejus, cum convenero captivitatem eorum : Benedicat tibi Dominus, pulchritudo justitiae, mons sanctus : et habitabunt in eo Judas et omnes civitates ejus simul, agricolae et minantes greges. Quia inebriavi animam lassam, et omnem animam esurientem saturavi. " Et consolabitur adhuc Dominus Sion, " etiam post captivitatem, " et eliget adhuc Jerusalem, " electione scilicet finali : non enim in aeternum abjecit, sed multos vocavit. Isaiae, li, 3 : Consolabitur Dominus Sion, et consolabitur omnes ruinas ejus : et ponet desertum ejus quasi delicias, et solitudinem ejus quasi hortum Domini. Gaudium et laetitia invenietur in ea, gratiarum actio et vox laudis.

" Et levavi oculos meos. " Tangitur hic qualiter exsecutioni mandabuntur : et primo ostendit inimicorum potentiam, secundo, contritionem, ibi, " Ei ostendit mihi Dominus quatuor fabros. "

Prima adhuc duo habet : visionem scilicet, et explanationem,

" Et levavi oculos meos. " Licet unus sit intellectus animae, tamen duos habet oculos : theoriae scilicet, et theophaniae. Theoria est in contemplatione divinorum in lumine virtutis et gratiae. Theophania est contemplatio divinorum, quae simillima est lumini gloriaeae. Augustinus : " Fi-" des oculos aperit, spes erigit, charitas " figit. " Oculus levatur plus et plus quando intellectus ad fidem convertitur, quae per speculum et aenigma contemplatur. I ad Corinth, xiii, 12 : Videmus nunc per speculum in aenigmate. Fides vero ad intellectum donum erigitur, de quo Gregorius : " Intellectum dat, dum " de auditis mentem illuminat. " Psal. xxxv, 10 ; In lumine tuo videbimus lumen. Et intellectus ad munditiam cordis sublevatur : munditiam vero cordis voco purum intuitum mentis ab omnibus erroribus et phantasiis emundatum. Matth, v, 8 : Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt. Et adhuc quando talis munditia cordis in excellenti luco figitur per assensum. Genes, xxxii, 30 : Vidi Deum facie ad faciem. Luc. XXI, 28 : Respicite , et levate capita vestra. Baruch, IV, 36 : Circumspice Jerusalem ad orientem, et vide jucunditatem a Deo tibi venientem. " Et vidi, " id est, interius intellexi. Daniel, viii, 5 : Et ego inielligebam, visionem scilicet. " Et ecce quatuor cornua, " potestates quatuor regnorum significantia, scilicet Assyriorum, Chaldaeorum, Medorum et Persarum (ab his enim vexatus est populus Dei), et significant quatuor vitia spiritualia. Assyria sublimis interpretatur, et significat superbiam. Chaldaei, feroces, significant iram. Medi, mensuratores, et significant avaritiam. Persae, latera sua dissuenles, significant invidiam, isti enim per detractionem, latera, hoc est, confaederafos et amicos dissuunt. Vel, ut dicit Hieronymus, " quatuor animi passiones inordi- natas, " et inducit versum Lucani : Nunc cupiunt, metuunt, gaudentque, dolentque.

Cupiunt, ponit pro spe : quia quod sperat quis, cupit. Psal. LXXIV, 6 : Nolite extollere in altum cornu vestrum. Dan. VIII, 5 : Hircus habebat cornu insigne inter oculos suos.

" Et dixi ad Angelum, qui loquebatur in me, " quaerens scilicet interpretationem : " Quid sunt haec ? " hoc est, Quid significant haec ? In visione enim opus est interprete, eo quod in aenigmatibus et figuris proponitur. I ad Corinth. XIV, 5 : Major est qui prophetat, quam qui loquitur linguis : nisi forte interpretetur, ut Ecclesia aedificationem accipiat, " Et dixit ad me, " interpretando scilicet visa : " Haec sunt cornua, " id est, potestates significatae per cornua, " quae ventilaverunt Judam, " hoc est, duas tribus, " et Israel, " hoc est, decem tribus, " et Jerusalem, " hoc est regnum. Per quae significantur clerus, et populus, et religiosi. Ventilare autem est in omnem ventum ad vana dispergere. Dan, viii, 8 : Orta sunt quatuor cornua subter cornu magnum per quatuor ventos caeli.

Et subdit de confractione cornuum : " Et ostendit mihi Dominus quatuor fabros, " destructores malorum, et constructo res honorum, Judaei dicunt primum fabrum esse Cyrum, qui destruxit Chaldaeum et liberavit Judaeos. Secundus est Esther et Mardochaeus, qui destruxit quod fabricaverit Medus. Tertius, Judas Machabaeus cum fratribus suis, qui destruxit quod fabricaverat Graecus. Quartus, Hei ius Adrianus, qui templum resedi ficavit, quod destruxerat Romanus, Titus scilicet et Vespasianus. Nos autem dicimus, quod isid quatuor fabri sunt amor Dei, timor Dei, dolor peccati, et gaudium internum. Amor Dei conterit amorem mundi, timor Dei timorem humanum, dolor peccati tristitiam saeculi, internum gaudium vanum gaudium.

" Ei dixi, " quaerens scilicet illuminationem : " Quid isti, " scilicet fabri, " veniunt facere ? et intelligitur, quod malleos habebant in manibus extensos ad percutiendum. Jerem, xxiii, 29 : Numquid non verba mea sunt quasi ignis, dicit Dominus : et quasi malleus conterens petram ? Proverb. XIX, 29 : Mallei percutientes parati sunt stultorum corporibus.

" Qui ait dicens, " hoc est, me illuminans. " Haec sunt cornua, " scilicet primae visionis, " quae ventilaverunt, " hoc est, disperserunt " Judam, " hoc est, duas tribus, vel clerum, vel Ecclesiam, " per singulos viros. " Non enim sufficit in communi vexare Sanctos, nisi ad singulos derivetur vexatio. " Et nemo eorum levavit, " id est, levare potuit " caput suum, " pondere scilicet tribu- lationum depressus. Psal. XXXVII, 5 : Sicut onus grave gravatae sunt super me. Thren.I, 14 : Vigilavit jugum iniquitatum mearum : in manu ejus convolutae sunt, et impositae collo meo. " Et venerunt isti, " fabri scilicet, " deterrere ea, " cornua scilicet. Tsa. liv, 16 et 17 : Ecce ego creavi fabrum sufflantem in igne prunas, et proferentem vas in opus suum: et ego creavi interfectorem ad disperdendum. Omne vas quod fictum est contra te, non dirigetur : et omnem linguam resistentem tibi in judicio, judicabis. " Ut dejiciant cornua Gentium, " gentiliter scilicet viventium. Psal. LXXIV, 11 : Omnia cornua peccatorum confringam. " Quae levaverunt cornu, " suae scilicet potestatis, " super terram Juda, " Sanctorum scilicet, " ut dispergerent eam. " Psal. LXXIV, 6 : Nolite extollere in altum cornu vestrum : nolite loqui advertis Deum iniquitatem. Poeta :

Hoc discas verbum: frangit Deus omne superbum.