IN CAPUT IX OSEE

ENARRATIO.

" Noli laetari, Israel. " Hic secundum superius inductam divisionem, inclinat populum ad dolendum de peccato commisso : et quia ad duo inclinat, propter hoc in duo dividitur. Primo enim inclinat ad hoc, quod a laetitia peccati convertatur in tristitiam paenae. Secundo, quod peccatum deserat a pulchritudine et honestate patrum, ibi,V 10: " Quasi uvas in deserto, "

In primo sunt tres paragrapho. Primo, enim ostendit, quod laetitia convertetur in tristitiam. Secundo, quam solemniter hoc fiet, ibi, " Quid facietis in die solemni ? Tertio, quantae stultitiae sit sic laetari, ibi, " Scitote, Israel, stultum. "

In primo quatuor dicit. Primo enim prohibet in malis exsultare : secundo ostendit, quod haec laetitia convertatur in tristitiam per paenam damni : tertio, quod non expiabitur oblatione sacrificII : quarto, causam inducit quare per sacrificium non possit expiari.

Dicit ergo : " Noli laetari, Israel, " Laetabantur enim in festo idoli, sicut et peccatores laetantur in peccatis. Et est gam eos : omnes principes eorum recedentes.

16. Percussus est Ephraim, radix eorum exsiccata est, fructum nequaquam facient. Quod et. si genuerint, interficiam amantissima uteri eorum.

17. Abjiciet eos Deus meus, quia non audierunt eum : et erunt vagi in nationibus.

laetitia gaudium cordis, quasi latitia dicta, eo quod dilatat cor. Prov. 11, 14 :

Laetantur cum male fecerint, et exsultant in rebus pessimis. Et attende, quod nolo, non vis, per totum condeclinium, voluntatem habet affirmatam, et negatio refertur ad volitum. Unde sensus est: Noli laetari, velis non laetari, hoc est tristari. Voluntaria enim tristitia paenitentiae tristitia est quae sola secundum Deum est. II ad Cor. VII, 10 : Quae enim secundum Deum tristitia est, paenitentiam in salutem stabilem operatur, " Noli exsultare sicut populi. ". Exsultatio ad corpus refertur, quando scilicet gaudium cordis in signis apparet corporis, sicut in risu, plausu manuum, tripudio, et hujusmodi : sicut in deserto fecerunt patres eorum ante idolum. Exod, xxxii, 6 : Sedit populus manducare et bibere, et surrexerunt ludere. Et ludus ille fuit in choreis et cantibus ante vitulum, quem ludum detestabatur Sara, ubi fecit ancillam ejici et filium ejus, cum vidisset filium ancillae aegyptiae ludentem cum isaac . Prov. XIV, 13 : Risus dolore miscebitur, et extrema gaudii luctus occupat. Quod autem dicit, sicut populi, intelligit populos nationum qui laetabantur in diis suis, vel sicut populares laetantur, qui laetantur in peccatis, cum eis quae male desiderant, ad votum proveniunt. Job, XXI, 12 et 13 : Tenent tympanum et citharam, et gaudent ad sonitum organi. Ducunt in bonis dies suos,

et in, puncto ad infernum descendunt, De quo alitem non laetetur, subdit : " Quia fornicatus es a Deo tuo," id est, de hoc non debes laetari, quod fornicatus es, assumens deos alienos in conjunctionem amoris tui, credens te per hoc liberatum esse ab obligatione legis, quod diu desiderasti. Jerem, II, 20 : A saeculo confregisti jugum, meum, rupisti vincula mea, et dixisti : Non serviam. Bene dico, " noli laetari, " quia per hoc perdes omne quod dilexisti.

Et hoc est, supple, quia

" Dilexisti mercedem, super omnes areas tritici, " hoc est, triticum super omnes areas crescens dilexisti pro mercede. Non enim habes oculum nisi ad temporalia. Deuter. XXXIII, 28 : Oculus Jacob in terra frumenti et vini. Psalm. IV, 8 : A fructu frumenti, vini, ei olei sui, multiplicati sunt.

Et hoc totum perdes, supple, quia " Area et torcular non pascet eos,-" deficiente pane et vino, quae fames primo sub Elia et Achab facta est . Secundo, autem facta est sub Eliseo , ita quod etiam matres comederunt filios. Psal. CIV, 16 : Vocavit famem super terram : et omne firmamentum panis contrivit. Unde etiam, IV Reg. VI, 26 et 27 : Mulier quaedam exclamavit ad regem dicens : Salva me, domine mi rex. Qui ait : Non te salvat Dominus, unde te possum salvare ? de area, vel de torculari ? " Ei vinum mentietur eis, " quando cultus et labor et expensae adhibita sunt, et fructum non reddit, tunc vinum mentitur. Ilabac. III, 17 : Mentietur opus olivae : ei arva, non afferent cibum. Isa. XVII, 11 : In die plantationis tuae labrusca, et mane semen tuum florebit : ablata est messis in die haereditatis, et dolebit graviter. Haec eadem, referuntur ad mercenarios clericos, qui non ministrant nisi pro fructu, areae et vineae, et idcirco judicio Dei. dissipatur utrumque. Isa. XVI, 10 : Et auferetur laetitia ei exsultatio de Carmelo, ei in vineis non exsultabit neque jubilabit.

Famem autem sequetur captivitas. Et hoc est quod subjungit : " Non habitabunt in terra Domini. " Terra enim deceni tribuum terra Domini erat, quam illi, quantum in eis erat, Domino abstulerunt et idolis dederunt, et idcirco ejecti sunt et tracti ad terras idolorum quae coluerunt. Jerem. II, 7 : Induxi vos in terram, Carmeli, ut comederetis fructus ejus, et optima illius : et ingressi contaminastis terram meam, et haereditatem meam posuistis in abominationem. Ideo dicitur, Jerem. V, 19 : Sicu... servistis deo alieno in terra vestra, ita servietis alienis in terra non vestra. Hoc idem dicitur clericis et laicis peccatoribus, quibus propter peccata, et fames spiritualis et corporalis inducitur, et de terra Domini, hoc est, ab Ecclesia in infernum projiciuntur. Psal. CIII, 35 : Deficiant peccatores a terra, etc.

Et subjungit causam, et suppletur, quia " Reversus est Ephraim, " regnum scilicet decem tribuum, et Israel, hoc est, populus decem tribuum " in aegyptum, " hoc est, ad conversationem et imitationem aegyptiorum, vitulos scilicet colendo sicut illi boves : " et in Assyriis pollutum comedit, " hoc est, in imitatione Assyriorum, quorum idola etiam assumpserunt et conversationem imitati sunt. Jerem. II, 18 : Quid tibi vis in via aegypti, ut bibas aquam turbidam ? et quid tibi eum via Assyriorum, ut bibas aquam fluminis ? Sic revertuntur in aegyptum religiosi et clerici, qui peccata saicularium in concupiscentia carnali quae signatur per aegyptum, et in fastu ambitionis quae signatur per Assyrium, quae interpretatur altussensus, imitantur. Contra primum horum dicitur, Eccli. XVlII, 30 : Post concupiscentias tuas non eas, et a voluntate tua avertere. Contra secundum dicitur, ad Roman. XIII, 16 : Non alta sapientes, sed humilibus consentientes. Ad Philip. II, 5 : Hoc sentite in vobis quod et in Christo Jesu. Quod autem dicitur pollutum comedisse idolothytum, intelligit quod idolis aegyptiorum vel Assyriorum fuerat immolatum. Ezech. IV, 13 : Comedent filii Israel panem suum pollutum inter gentes, ad quas ejiciam eos. Pollutum etiam comedit, qui indigne pabulum praebendae sumit. Ad Tit. l, 15 : Coinquinatis, et infidelibus nihil est mundum.

Et subdit, quod hoc peccatum non potest expiari sacrificiis :

" Non libabunt Domino vinum. " Libare idem est quod gustare, quia ea quae de liquidis offerebantur, primo gustabaIItur an digna essent ad offerendum. Causam subjungit : " Et, " id est, supple, quia " non placebunt ei sacrificia eorum. Manus enim quae idolis elevantur, sacrificare Deo non possunt, sicut et a peccatoribus oblatio non recipitur. Gen. IV, 5 : Ad Cain et ad numera illius Dominus non respexit. Eccli. XXXIV, 21 : Immolantis ex iniquo oblatio est maculata. Malach. i, 10 : Non est mihi voluntas in vobis, dicit Dominus exercituum : et munus non suscipiam de manu vestra. Attende quod vinum libatur in sanguine Christi, et sacrificium de area in corpore, quod in manibus malorum et bonorum sacerdotum aequale est. Unde quod dicitur, non libabunt, intelligitur quod non libant ad salutem, sed ad damnationem. I ad Cor. XI, 29 : Qui enim manducat ei bibit indigne, judicium sibi manducat, et bibit : non dijudicans corpus Domini. Et secundum litteram vult dicere, quod quia indigne labaverunt ido- lis, faciet quod prae paupertate et captivitate, nec Domino, nec idolis libare possint. Daniel. III, 38 et 39 : Non est in tempore hoc princeps, ei dux, et propheta, necque holocaustum, neque sacrificium, necque oblatio, neque incensum, neque locus primitiarum coram te, ut possimus invenire misericordiam tuam. Et subjungit causam, quare. non sit acceptum sacrificium, et supletur, quia " quasi panis lugentium " mortuum, supple, est oblatio eorum. Panis lugentium dicitur caena quae praeparatur lamentantibus mortuum, qui panis immundus reputatur secundum legem Levitici : et hoc est quod sequitur : " Omnes qui comedunt eum, contaminabuntur, " hoc est, immundi reputabuntur.

Et hujus etiam subjungit causam : " Quia panis eorum, " hoc est, lugentium, " animae ipsorum, " hoc est, mortuorum scilicet pollutus est, et idcirco contingentes cadaver mortui vel comedentes in domo, in qua est, polluuntur, et ab ingressu templi suspenduntur. Et hoc est quod sequitur : " Non intrabit in domum Domini. " Hoc etiam videmus spiritualiter impleri in Religiosis et Sacerdotibus, qui panem, lugentium comedunt pro animabus mortuorum oblatum, et obsequium quod debent non solvunt, et per vitam malam indignos se exhibent. Osee, IV, 8 : Peccata populi mei comedent, et ad iniquitatem eorum sublevabant animas eorum. Ad Hebr. XIII, 10 : Habemus altare, de quo edere non habent potestatem, qui tabernaculo, id est, corpori, deserviunt. Tales etiam ab Ecclesia expellendi essent, Ad Hom. XVI, 18 : Hujuscemodi enim Christo Domino non serviunt, sed suo veniri : et per dulces sermones, et benedictiones, seducunt corda innocentium. D e his dicitur, Joan. VI, 26 : Amen, amen dico vobis : quaeritis me, non quia vidistis signa, sed quia manducastis ex panibus, ei saturati estis.

" Quid facietis in die solemni. " Tangit hic quam solemniter judicium de eis fiet, et dicit tria : solemnitatem scilicet judicii, convictionem rei, et damnationem convicti,

" Quid facietis in die solemni ? " Dies dicitur propter claritatem lucis justitiae. I ad Corinth. IV, 5 : Nolite ante tempus judicare, quoadusque veniat Dominus, qui et illuminabit abscondita tenebratum,et manifestabit consilia cordium. Solemnis dicitur, quia communis omnibus, enim Graece Latine sonat commune, Jr sat. CXVII, 27 : Constituite die solemnem in condensis. " In die festivitatis Dominis " quando scilicet judex faciet festum vos idolis per gladium sacrificando. Isa. xXXIV, 6 : Victima Domini in Bosra, et interfectio magna in terra, Edom, Fere idem, Isa. X, 3 : Quid facietis in die visitationis, et calamitatis de longe venientis ? ad cujus confugietis auxilium ? et ubi derelinquetis gloriam vestram ?

Et subdit, de convictione rei.

" Ecce enim profecti sunt " supple in aegyptum, " a vastitate, " hoc est, timentes vastitatem Chaldaeorum. Et tangit hoc quod habetur Jerem. XLII, 2 et seq., et XLIII, 1 et seq., quod contra consilium Domini et Jeremiae, fugerunt in aegyptum interfecto Godolia. Isa. XXX, 1 et 2: Vae, filii desertores, dicit Dominus, ut faceretis consilium, et non ex me : ei ordiremini telam, ei non per spiritum meum, ut adderetis peccatum super peccatum : qui ambulatis ut descendatis in aegyptum!

Et subdit damnationem.

Et ideo, " aegyptus congregabit eos, " ut scilicet omnes inveniantur ad gladium. Jerem. XII, 3 : Congrega eos quasi gregem ad victimam, et sanctifica eos in die occisionis, " Memphis sepeliet eos. " Memphis metropolis erat aegyti, antequam Alexandria aedificaretur, et ad illam civitatem plurimi confugerunt, et idola illa venerati sunt propter auxilium. Jerem, II, 16: Filii quoque Mempheos ei Taphnes constupraverunt te usque ad verticem. Hoc idem dicitur eis qui propter vastitatem paupertatis clericatum assumunt, vel religionem, qui semper corde revertuntur in aegyptum, hoc est, ad saeculi conversationem, quod significatur, Num. IX, 4 et 5, ubi dicitur : Vulgus flagravit desiderio, carnium scilicet, sedens et flens,. . ait : Quis dabit nobis ad vescendum carnes ? Recordamur piscium quos comedebamus in aegypto gratis. III sunt qui omne obsequium convertunt ad lucrum, et ad ventrem. Ad Philip. III , 1.3 et seq. : Multi ambulant, quos saepe dicebam vobis (nunc autem et flens dico) inimicos crucis Christi : quorum finis interitus , quorum Deus venter est : et gloria in confusione ipsorum, qui terrena sapiunt. Nostra autem conversatio in caelis est. " Desiderabile argentum eorum. " Posset aliquis dicere : Quid fieret de possessionibus eorum eis captivatis? et ad hoc respondet. Et vocatur argentum, quidquid argento mensuratur ad valorem. Unde Glossa : " Per argentum signantur omnia quae " argento emuntur. " Desiderabile argentum eorum, " hoc est, possessiones argento aestimatas, " urtica haereditabit, " hoc est, ita desolabitur, quod urtica ibi crescet. Urtica autem ab urendo dicitur, significat sensibilem dolorem et ustivum, qui succedit de possessionibus avarorum. Jacob. v, 3 : Aurum, ei argentum vestrum a eruginavit : ei aerugo eorum in testimonium vobis erit, et manducabit carnes vestras sicut ignis. Prov. XXIV, 30 et 31 : Per agrum hominis pigri transivi, et per vineam viri stulti . et ecce totum repleverant urticae, et operuerant superficiem ejus spinae. " Lappa in tabernaculis eorum, " Lappa lati foli: est, sed acuti. Unde et contra scabiem datur et significat vermem conscientiae qui semper remordet et acutus est. Isa LXVI, 24 : Vermis eorum, non morietur, ei ignis eorum non exstinguetur. Taber-

nacula autem dicuntur habitationes vel exteriores vel interiores.

Quod autem tempus sit in solemnitate Domini haec faciendi, subdit : " Venerunt dies visitationis, " in quibus scilicet peccatum manifestetur ad judicium. Isa. XXVI, 21 : Visitet Dominus iniquitatem habitatoris terrae contra eum. " Venerunt dies retributionis, " Isa. XXXIV, 8 : Dies ultionis Domini, annus retributionum judicii Sion. Isa. lxiii, 4 : Dies ultionis in corde meo. annus redemptionis meae venit.

" Scitote, Israel, stultum. " Tangit hic privitionem rationis et profunditatem peccati ad. puniendum, et ideo duo dicit : rationis privationem, et peccati profunditatem, ibi, " Profunde peccaverunt. "

In primo describit rationis privationem a tribus, scilicet, ex parvitate discretionis, ex multitudine iniquitatis, et ex negligentia officii.

Dicit ergo : " Scitote, Israel, stultum. " Stultus dicitur a stoliditate, qui non sapiens tantum non est, sed etiam capax sapientiae non est. Eccle. I, 15 : Perversi difficile corriguntur, et stultorum infinitus est numerus. In quo autem stultus sit, subjungit : " Prophetam, insanum virum spiritualem " Meo judicio convertenda est propositio hoc modo. Scito illum esse virum spiritualem, hoc est, spiritu Dei plenum, quem judicasti Prophetam esse insanum. Et tangit historiam, quae habetur, Jerem, xlii, 2 et seq., et XLIII, 1 et seq., quod scilicet Jeremias Propheta, spiritu Dei plenus, judicabatur ab eis insanus, et mendacium loquens, et contra consilium et praecep-" tum ejus fugerunt in aegyptum. Et quod vir spiritualis fuerit Jeremias, habetur Eccli. xlix, 9, ubi dicitur : Male tractaverunt illum, qui a ventre matris con-secratus est propheta. Quod autem eum dixerunt insanum, acceperunt IV. Reg. IX, 1 et seq., ubi Eliseus misit discipulum suum prophetam ad inungendum Jehu, et quaesiverunt ab eo : Quid venit insanus iste ad te 1? Saeculares enim spirituales homines reputant insanos. Sap. v, 3 et 4 : Iii sunt, quos habuimus aliquando in derisum, et in similitudinem improperii. Nos insensati, vitam illorum aestimabamus insaniam. Hieronymus tamen aliter legit, dicens : " Sci-" tote prophetaui insanum, qui proplie-" tat tibi impunitatem in peccatis, cum " Deus peccantibus non parcat. " Ad Hebr. ii, 2 : Omnis inobedientia accepit justam mercedis retributionem. " Virum spiritualem, " hoc est, qui putabas te esse virum spiritualem. Et signat hypocritas, qui se reputant spirituales cum carnales sint. Matth, vii, 15 : Qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces.

Et explanat multitudinem amentiae, subdens : " Propter multitudinem iniquitatis tuae, " hoc est, quia diligis iniquitatem, et hoc est contra Deum et contra homines : " et multitudinem amentiae : " affectus enim ligat intellectum ne veritatem agnoscat. Psah xlviii, 21 : Homo, cum in honore esset, non intellexit, etc. Osee, IV, 11 : Fornicatio, et vinum, et ebrietas auferunt cor.

Et subdit de negligentia officii : " Speculator Ephraim cum, Deo meo. " Meo judicio loquitur hic de Abia, de quo legitur III Reg. XI, 30 et seq., et xii, 1 et seq., quod scidit pallium in duodecim partes, et deceni partes dedit Jeroboam, duas relinquens Roboam, et dixit : Haec dicit Dominus Deus Israel : Ecce ego scindant regnum de manu Salomonis, ei dabo tibi decem tribus . Non autem dixit : Scindam a templo et a cultu Dei. Et hic Propheta fuit cum Deo meo, quia imperio Dei fecit, et tamen per occasionem non per causam. " Propheta laqueus ruinae factus est super omnes vias ejus, " quia scissio regni occasionavit scissionem a templo, et a cultu divino. Simile est, Luc, ii, 34, Simeon dixit de Christo : Ecce positus est hic in ruinam, et in resurrectionem multorum in Israel: et in signum, cui contradicetur. Christus enim in resurrectionem est per causam : sed in ruinam non potest esse, nisi per occasionem, scilicet, quia alii peccant in ipsum, non ipse in alios. Hieronymus tamen hic aliter legit, sic dicens : " Deus constituit Reges et Sacer-" dotes et Prophetas, ut providerent po-" pulo. " Unde dicit ad. Ezechielem, in, 17, et xxxiii, 7 : Fili hominis, speculatorem dedi te domui Israel, Dicit ergo : " Ephraim, " hoc est, Jeroboam, " cum Deo meo, " hoc est, secundum voluntatem Dei mei constitutus est " speculator, " ad hoc ut ipse et sequaces ejus populo Dei utilia providerent, et sicut Prophetae ad bonum erigerent. Sed in omnibus viis et actionibus " factus est laqueus, " quia suadendo et cogendo ad idololatriam inducebat. Et hoc dici potest de malis Praelatis, qui juxta vias, hoc est, opera hominum ponunt scandala mali exempli. Osee, v, 1 : Laqueus facti estis speculationi, Psal. cxxxix, 6 : Juxta iter scandalum posuerunt mihi. Et subdit explanans illud, et suppletur, quia " insania in domo Dei ejus. " Insania enim bene est propter idola pervertere vitam. Sap. xiv, 23 et 24 : Aut obscura sacrificia facientes, aut insaniae plenas vigilias habentes, neque vitam, neque nuptias mundas custodiunt.

Et subdit de profunditate peccatorum dicens i

" Profunde peccaverunt. " Qui adhuc spirat in profundo non est submersus, ita dum peccator spirat in proposito paenitendi submersus non est : quando vero desperat, submersus est. Prov, xviii, 3 : Impius, cum in profundum venerit peccatorum, contemnit, " Sicut in diebus Gabaa. " Legitur Judic, xix, 26, quod uxore Levitae cum marito revertente de Bethlehem in Gabaa, incredibili stimulo libidinis Gabaonitarum est interfecta : Dominus, sicut dicit Philo in libro centum trium quaestionum, vindicavit, et in Tsraelitas, et in Gabaonitas, In Tsraelitas, quia bis ceciderunt. In Gabaonitas, quia ex libidine uxorem alterius et violaverunt et occiderunt. Causa vindicationis in Tsraelitas haec fuit ut dicitur, quia uxorem Levitae quae propter adulterium a marito recesserat, et secundum legem lapidanda fuerat vindicaverunt, et idolum quod in domo Michae invenerunt , secum asportaverunt, et in Madiam non vindicaverunt, cum tamen adulterium minus scelus sit quam, idololatria. In Gabaonitas autem, quia contra honestatem humanam uxorem sacerdotis stimulo libidinis interfecerunt, et ita isti fecerunt, quia, sicut dicitur ad Ephes, iv, 19 : Desperantes, semetipsos dederunt impudicitiae. Aliter exponitur ab Hieronymo, quod Gabaa civitas fuit, in qua unctus fuit Saul 2. Et sicut Saul contra Dominum regnavit, ita Jeroboam : et sicut peccatum Saulis profundum fuit et remedium non habuit, ita et peccatum Jeroboam. Exod, xv, 5 : Descenderunt in profundum quasi lapis. Propter quod sequitur : " Recordabitur iniquitatis eorum, " antiquae scilicet ad vindictam quam ex patribus haereditaverunt. Exod, xx, 5 : Visitans iniquitatem patrum in filios, in tertiam ei quartam generationem corum qui oderunt me. " Et visitabit peccata eorum, " quae scilicet veteribus addiderunt. Psal. cxxxviii, 0 : Tu cognovisti omni a, novissima, et antiqua. Singuli enim pro omnibus peccatis digna recipiunt. Psal. lxi, 13 : Tu reddes unicuique juxta, opera sua.

" Quasi uvas in deserto, " Tangit hic quod casus a pulchritudine et honestate patrum debet ei esse causa doloris paenitentiae, et habet duas partes. Primo enim dicit casum : secundo autem causam casus, ibi, V. 15 : " Omnes nequitiae eorum. " Prima habet duo. In primo tangit casum a desiderabilitate patrum. Qui fuerunt viri desideriorum, et hic est casus a gratia et virtute. Secundo, tangit casum a multitudine patrum et copia divitiarum, et hic est casus a gloria, ibi, " Gloria eorum a partu. "

In primo tria sunt, scilicet quam suaves in gustu fuerunt patres, quam abominabiles filii, quam facile ad malum inducti. Dicit ergo : " Quasi uvas in deserto inveni Israel. " Sensus est: Inveni perditum peccatis, et assumpsi ad gratiam meam Israel, populum scilicet decem tribuum in deserto, quando eduxi eos de aegypto, et legem dedi quasi uvas gustu desiderabiles, cordis gaudium generantes, propter bonitatem patrum. Deuter. XXXII, 10 : Invenit eum in terra deserta, in loco horroris, et vastae solitudinis. De uvis autem, Cant. I, 13 : Botrus cypri dilectus meus mihi in vineis Engaddi. Tunc enim ubera populi assimilata sunt botris, sicut dicitur, Cant. VII, 7 . Ubera ejus fuerunt doctrina, et exhortatio : ubera doctrinae fuderunt lac veritatis ad fidem, uber exhortationis fundebat lac dulcissimae consolationis ad virtutem et bonitatem : de quibus dicitur, Cant. 1, 1 et 2 : Meliora sunt ubera tua vino, fragrantia unguentis optimis. Et quod dicit, in deserto, non tantum notat locum, sed etiam desertum tunc fuisse mundum a cultu divino, ut scilicet omnibus aliis neglectis, hunc populum solum elegerit. Unde Deut. VII, 6 : Te elegit Dominus Deus tuus, ut sis ei populus peculiaris. Hoc sub eodem sensu refertur, ad primitivam Ecclesiam, et primitivam religionem, et clerum.

Et subjungit similitudinem a dulcedine virtutis : " Quasi prima ponta ficulneae, " supple, inveni eos. Prima poma ficulneae grossi sunt, qui propter raritatem plus desiderantur, et ita primi patres desiderabili dulcedine virtutis Deo adhaeserunt. Michaeae, VII, 1 : Praecoquas ficus desideravit anima mea, De utrisque dicitur, Cant.II, 13 : Ficus protulit grossos suos : vineae florentes dederunt odorem suum.

Et innuit expositionem metaphorae, subdens : " In cacumine ejus, " hoc est, ficulneae, " vidi, " hoc est, lumine meo illustravi et peruidi " patres eorum, " qui lumine meo calefacti ad charitatem, et digesti ad virtutis dulcedinem, charissimi mihi fuerunt. Umbra enim in refrigerio concupiscentiae dulcis fuit, fructus autem in opere virtutis suavissimus. Cant, II, 3 : Sub umbra illius, quem desideraveram, sedi : et fructus ejus dulcis gutturi meo. Et attende quod in cacumine arboris, quanto magis succus a radice ( quae virtutem terrae habet) sublevatur ad cacumen, tanto magis digeritur, subtiliatur, et liberius soli exponitur, et fructus affert dulciores, isa. XVII, 6 : In cacuminibus ejus fructus ejus, dicit Dominus Deus Israel. Elevati enim a terra et exhibiti soli justitiae fructum dulcissimum ferunt. Hoc signatum est, Jerem. XXIV, 2 : Calathus unus ficus habebat malas nimis, ut solent ficus esse primi temporis. Hoc totum simul refertur ad statum primitivae, in clero, in populo, et in religiosis, sicut dicitur ad Romam XI, 28 : Secundum electionem autem, charissimi propter patres.

Subjungit autem qualiter in filiis facti sunt abominabiles :

" Ipsi autem, " quamvis a bonis geniti, " intraverunt ad Beelphegor. " Beclphegor componitur a Bel et phegor, quod est idolum tentiginis, quod, sicut dicit Hieronymus, " Imago fuit viri nu-

" di, et habebat pellem mortui in ore, " ut significaret quod non esset reme-" dium mortalitatis, ita quod natura fuci giens teneri non posset, nisi per os in " cibo et potu ministraretur materia II-" bidini, ita quod per Priapum in coitu " natura fugiens teneretur, unde exten-" sum habebat veretrum . " Quod autem populus huic morbo subjacuerit, dicitur, Numer. XXV, 1 et seq. : Fornicatus est populus cum filiabus Moab, Quae vocaverunt eos ad sacrificia sua, At illi comederunt et adoraverunt deos carum. Initiatus que est Israel Beelphegor. Psal. CV, 28 : Initiati sunt Beelphegor, et co- , mederunt sacrificia mortuorum. II Pa-- ral. XV, 17, laudatur Asa eo quod, matrem suam Maacha ex angusto deposuit imperio, eo quod fecisset in luco simulacrum Priapi, quod omne contrivit in frusta comminuens. Maacha ventris percussio interpretatur, eo quod ictibus concupiscentiae in umbilico tundebatur, quae deponenda est ne libidini serviat, et ipsa libido per carnis afflictionem est comminuenda. " Ei abalienati sunt " a Deo, vero scilicet. Isa. I, 4 : Dereliquerunt Dominum, blasphemaverunt sanctum Israel, abalienati sunt retrorsum. " In confusionem, " damnationis scilicet et mortis : quia etiam confusio magna est servire turpitudini libidinis. Psal. CVIII, 29 : Operiantur sicut diploide confusione sua. Jerem. XXXI, 19 : Confusus sum, et erubui, quoniam sustinui opprobrium adolescentiae meae. " Et facti sunt abominabiles, " supple, mihi et omnibus bonis, ita scilicet ut nauseam provocent. Apocal. II 16 : Incipiam te evomere ex ore meo. " Sicut ea quae dilexerunt, " supple, sunt abominabilia, sicut idola et concupiscentiae, Sap. XIV, 9 : Similiter odio sunt Deo impius, ei impietas ejus. Job, XV, 18 : Abominabilis et inutilisest homo, qui bibit quasi aquam iniquitatem.

Et subdit quam leviter a Deo recessit : " Ephraim quasi avis auolauit. " Avis componitur ab a quod est sine, et via quasi sine via, quia nullam certam viam tenet, et cito recedit a loco in quo est : sic populus de facili et cito deseruit legem Dei. Exod. XXXII, 8 : Recesserunt cito de via, quam ostendisti eis. Sap. v, 11 : Tamquam avis, quae iransvolal in aere, cujus nullum invenitur argumentum itineris. Haec per omnem eumdem modum, et sub eisdem auctoritatibus referuntur ad populum clerum et religiosos, qui formam primitivorum patrum relinquunt et libidini serviunt.

" Gloria eorum a partu. " Tangit hic casum a gloria dupliciter. Ceciderunt enim a gloriosa multitudine successorum, et a copia divitiarum.

" Gloria eorum, " hoc est, gloriatio eorum, est " a partu " quem gloriosum ediderunt,quod signatum est, Genes. CXX, 13, ubi dixit pariens Lia : Hoc pro beatitudine mea : Beatam qui+pe me dicent mulieres. " Ei ab utero, " qui scilicet nobilis et fide thori et castitate matrimoniali erat. Unde, Joan. VIII, 41, dicunt : Nos ex fornicatione non sumus nati. Cantic. VII, 2 : Venter tuus sicut acervus tritici, vallatus lilIIs, hoc est, ut triticum purus et desiderabilis, et ut lium omni flore, castitate mirabilis, " Et a conceptu, " quem scilicet usque ad debitum tempus partus retinuerunt, et aborsum non patiebantur. Job, XXI, 10 : Bos eorum concepit, et non abortivit : vacca peperit, et non est privata faetu suo.

Quia autem ab his filii ceciderunt, propter hoc sequitur :

" Quod et si enutrierint filios suos, " quos scilicet ad formam sui peccati nutriunt, " absque liberis eos faciam in hominibus, " I Reg. XV, 33 : Absque liberis erit inter mulieres mater tua. Liberi dicuntur filii de utero libero et ad liberos virtutis actus nati. Ad Galat. IV, 31 : Non sumus ancillae filii, sed liberae : qua libertate Christus nos liberavit. Unde non negat quin servos possit habere filios. Joan. VIII, 34 : Qui facit peccatum, servus est peccati. Et hunc sensum innuit persequens : " Sed et vae eis, " scilicet aeternae damnationis, " cum recessero ab eis, " per gratiae scilicet subtractionem. Jerem XVII, 13 : Recedentes a te, in terra scribentur. Hoc signatum est, 1 Reg. XVI, 14, ubi. dicitur quod spiritus Domini recessit a Saul, et exagitabat eum spiritus malus statim . Haec omnia referuntur ad clerum et religiosos qui gloriantur in. multitudine partus, quod scilicet multos ad formam suam ducunt et generant, et ab utero libidinis qua uterum Ecclesiae corruperunt, et a contemptu, quod scilicet in magnis Ecclesiis concepti sunt : cum tamen dicat Psal. LVII, 4 : Erraverunt ab utero : locuti sunt falsa. Non enim sunt de illis, de quibus dicitur, Isa. XXVI, 18 : Concepimus, ei quasi parturivimus, et peperimus spiritum. Sed figurantur, I Reg. VI, 2, per uxorem Phinees, qui os mulum interpretatur, quae moriens in partu vocavit filium suum Ichabod, hoc est, inglorium, dicens : Translata est gloria de Israel,

Et subdit de casu a copia divitiarum, dicens :

" Ephraim, ut vidi, " hoc est, ut eum. luce prosperitatis perlustravi, " Tyruserat, " hoc est, similis Tyro in. copia di-

vitiarum, de qua multum legitur, Ezech. XXVIII, 12 et 13 : et inter caetera dicitur ibi: Tu signaculum similitudinis, plenus scientia, et perfectus decore, in deliciis paradisi Dei fuisti : omnis lapis pretiosus operimentum, tuum. Et hoc est quod sequitur : " Fundata in pulchritudine,)) hoc est, potentatu, divitIIs, et splendore honoris. Ezech. XXVII, 3 : 0 Tyre, tu dixisti : Perfecti decorisego sum. Hoc idem nunc de Ecclesiis et claustris dici potest, et haec omnia per peccatum auferentur. Et hoc est quod sequitur : " Ei Ephraim educet. " Sic continuandum, est : In pulchritudine fundata fuit, sed quia cor elevatum est in pulchritudine ejus, Ezech. XXVIII, 17 : Elevatum est cor tuum in decore tuo, ideo ad tantam inediam deducetur, quod Ephraim educet de civitate, supple, prae media famis, " ad interfectorem filios suos, " potius volens eos interfici quam fame tabescere. Quod litteraliter factum est, IV Reg. VI, 25, ubi habetur quod Benadab rege Syriae obsidente Samariam, facta est fames tam valida, donec venumdaretur caput asini octoginta argenteis, et quarta pars cabi stercoris columbarum quinque argenteis. Stercore enim columbarum (ut dicit Josephus) Hebraei pro sale utebantur. Stercus enim columbarum propter ca+iditatem et siccitatem fortiter aquae commixtum, et ad modum salinarum decoctum salem reddit. Unde tunc Samaritani cogitaverant exire ad inimicos ut interficerentur. Thren. IV, 9 : Melius fuit occisis gladio, quam interfectis fame : quoniam isti extabuerunt. Hoc etiam refertur ad personas ecclesiasticas, quae fundatae erant in, pulchritudine, modo ad tantam inopiam revertuntur, ut ad. interfectorem, hoc est, saecularem conversationem filios educent: saecularibus enim negotii\s sunt intenti. Thren. i, 20 : Foris interfecit gladius, et domi mors similis est.

Et ideo subddit Propheta prophetiam, sub oratione : " Da eis, Domine. " Psal. XCIII, 2 : Redde retributionem superbis. " Quid dabis eis ? " Ex desiderio quaerit: tanta est enim culpa eorum, quod nescit quid pro retributione petat. Exigentia enim culpae vincit omnem paenam. Unde, lsa. I, 5 : Super quo percutiam vos ultra ? Id tamen quod magis congruit, subdit : " Da eis vulvam sine liberis, " Vulva a volendo dicitur, quia semper concupiscit. Unde Proverb. XXX, 15 et 16, inter insatiabilia computatur os vulvae, et concupiscentiam signat, quia. avarus non replebitur pecunia 1. Jerem. XVIII, 21 : Fiant uxores eorum absque liberis. Est autem sine liberis, quia nihil liberum conciperunt. " Et ubera arentia, " Uber ab ubertate dicitur, quia libertini fundit. Duo enim ubera, doctrinae scilicet et exhortationis arent in eis. lilith, I, 11 : Num ultra habeo filios in utero meo, ut viros ex me sperare possitis ? Cant. VIII, 8 : Soror nostra parva est, ei ubera non habet,

" Omnes nequitiae eorum, " Tangit causam: casus et a gratia et a gloria. " Omnes nequitiae eorum, " hoc est, causa omnis nequitiae, " in Galgal, " supple, initium habuit. Galgal sive Galgala locus est ubi Josue secundam circumcisionem fecit, sicut dicitur Josue, V, 9. Et propter hoc locus in veneratione fuit, propter quod idolum in loco illo posuerunt, ut ex loci veneratione facilius populum ad idololatriam inclinarent. I Reg. IX et x, dicitur, quod Samuel in Galgalis Saul in regem unxit, qui contra Dominum fuit, et ideo et quantum ad idololatriam et quantum ad tyrannidem regiam, in Galgalis peccatum incipit. Et hoc est quod sequitur I " Quia ibi, " hoc est, propter peccatum inibi factum, " exosos habui eos, " Jerem, XV, 1 : Non est anima mea ad po-pulum istum. Moraliter autem, Galgal interpretatur revelatio vel volutabrum : revelant enim et praedicant peccata sua in scandalum. Isa. III, 9 : Peccatum suum quasi Sodoma praedicauerunt, nec absconderunt. Et in volutabro concupiscentiarum tota die volvuntur. II Petr. II, 22 : Canis reversus ad suum vomitum : et, Sus Iota in volutabro luti, quos exosos habet Dominus. Psal. CXVIII, 113 : Iniquos odio habui. " Propter malitiam adinventionum eorum, " quia scilicet nova genera peccatorum invenerant. Isa. III, 8 : Lingua eorum et adinventiones eorum contra Dominum. " De domo mea ejiciam eos, " Psal. c, 7 : Non habitabit in medio domus meae qui facit superbiam. Genes. XXI, 10 : Ejice ancillam hanc, ei filium ejus. " Non addam ut diligam eos, " Glossa, " in errore manentes. " Aliter contrarium esset ei quod dicitur, Osee, XIV, 5 : Diligam eos spontanee : quondam aversus est furor meus ab eis.

Et subdit causam, et suppletur, quia " Omnes principes eorum recedentes, " supple, sunt : a primo enim Jeroboam (III Reg. XIII usque ad ultimum Osee (IV Regum XVI nullus fuit regum Israel qui non faceret malum in conspectu Domini. Sic etiam principes malorum recedunt a Deo. Isa. I, 23 : Principes tui infideles, socii furum.

Et tangit de desperatione redeundi ad bonum :

" Percussus est Ephraim, " hoc est, abscissus. Luc. III, 9 : Sederis ad radicem arborum posita est. Omnis ergo arbor non faciens fructum bonum, excidetur, et in ignem mittetur. Luc. XIII, 7 : Ecce anni tres sunt ex quo venio quaerens fructum in ficulnea hac, et non invenio : succide ergo illam : ut quid etiam terram occupat ? Et ne aliquis di- cat quod de radice aliquid oriri posset, respondet subdens : " Radix eorum exsiccata est, " nullo scilicet humore pietatis infusa, et radix dicitur cor vel liberum arbitrium. Isa. xl, 24 : Et quidem neque plantatus, neque salus, neque radicatus in terra truncus eorum : repente flavit in eos, ei aruerunt, et turbo quasi stipulam auferet eos, " Fructum nequaquam facient, " boni operis scilicet et virtutis. Judas in epistola, v. 12 : Arbores autumnales, infructuosae, bis mortuae, eradicatae. " Quod ei si genuerint, " supple, per spuria vitulamina, sive per adulterinas plantationes. Deut. xxxii, 5 : Generatio prava atque perversa, " Interficiam amantissima uteri eorum. " Uterus enim foedus est, et amantissima uteri foeditate sunt informata. Isa. XIV, 20 et 21: Non vocabitur in aeternum semen pessimorum. Praeparate filios ejus occisioni.

Causam autem subdit :

" Abjiciet eos Deus meus, " sicut contemptos scilicet. I Reg. XVI, 1 : Usquequo tu luges Saul, cum ego projecerim eum ? Psal. v, 11: Secundum multitudinem impietatum eorum expelle eos. " Quia non audierunt eum, " hoc est, non exaudierunt, ut obedirent. Prov. I, 24 et 26 : Quia vocavi et renuistis: extendi manum meam et non fuit qui adspiceret... Ego (pioque in interitu vestro ridebo. " Et erunt vagi in nationibus ," hoc est, per diversos errores et delectabilia nationum errantes. Genes, IV, 12 : Vagus et profugus eris super terram, scilicet omnibus diebus vitae tuae. Prov. XI, 18 : Impius facit opus instabile. Thren, I, 8 : Peccatum peccavit Jerusalem, propterea instabilis facta est.

Haec expositio communis est ad litteralem et moralem intellectum.