IN CAPUT IV AMOS

ENARRATIO.

" Audite verbum hoc, vaccae pingues. " Ostensa ratione visitationis, aggreditur visitationis modum : et habet partes duas, in quarum prima dicit, quod visitabitur culpa per paenam. In secunda describit per similitudines qualiter inducetur paena, infra, VII, 1, ibi, " Haec ostendit mihi Dominus Deus. "

Prima pars dividitur in tres, in quarum prima exaggerat peccatum in Deum in comparatione ad paenam. In secunda, quantitatem mali describit per planctum, infra, v, 1, ibi, " Audite verbum istud. " In tertia, peccata describit carnalia, et peccata in proximum, ibi, v. 6 : " Unde et ego dedi vobis stuporem. "

Prima adhuc in duas : in quarum prima expresse describit peccatum, in secunda, autem sub ironia, ibi, v. 4 : " Venite ad Bethel. "

Adhucprima in duas, in quarum prima exaggerat peccatum. In secunda confirmat paenam, ibi, " Juravit Dominus. "

In prima innuit peccata, scilicet la -

11. Subverti vos, sicut subvertit Deus Sodomam et Gomorrham , et facti estis quasi torris raptus ab incendio : et non redistis ad me, dicit Dominus.

12. Quapropter haec faciam tibi, Israel : postquam autem haec fecero tibi, praeparare in occursum Dei tui, Israel.

13. Quia ecce formans montes, et creans ventum, et annuntians homini eloquium suum, faciens matutinam nebulam, et gradiens super excelsa terrae : Dominus Deus exercituum nomen ejus.

sciviae, calumniae, tyrannidis, oppressionis sive rapinae, et ebrietatis sive ingluviei.

" Audite verbum hoc, " Excitatio est ad auditum. Psal. cxl, 6 : Audient verba mea, quoniam potuerunt. " Vaccae pingues : " vaccae propter lasciviam, pingues propter ingluviem. Osee, x, 5 : Vaccas Bethaven coluerunt habitatores Samariae, " hoc est, lascivias inutiles : quia Bethaven domus inutilis interpretatur. Hieronymus : " Derisorie vaccas pingues " vocat,quia residentes domi,gulae et ven-" tri serviebant. " Ad Rom. XVI, 18 : Hujusmodi Christo Domino non serviunt, sed suo ventri : et per dulces sermones, et benedictiones seducunt corda innocentium. Psal. LXXVII, 30 et 31 : Adhuc escae eorum erant in ore ipsorum : et ira Dei ascendit super eos. Et occidit pingues eorum. " Quae estis in monte Samariae, " hoc est, in Samaria, quae est terra montuosa. Et notatur in hoc superbia : esse enim in monte, est habitare in sublimitate. Zach. IV, 7 : Quis tu, mons magne, coram Zorobabel ? in planum. Elevatio enim mentis in planum redigenda est.

Et subdit de peccato calumniae :

" Quae calumniam facitis egenis, " imponendo scilicet falsa crimina ut condemnentur. Osee, V, 11 : Calumniam patiens est Ephraim, fractus judicio : quoniam coepit abire post sordes. Genes. XLIII, 18 : Introducti sumus, ut devolvat in nos calumniam , et violenter subjiciat servituti. Et nota quod calumnia in se peccatum est. Egenis autem facere calumniam, gravissimum est peccatum. Eccle. IV, 1 : Vidi calumnias quae sub sole geruntur et lacrymas innocentium, et neminem consolatorem. Prov. XXVIII, 17: Hominem, qui calumniatur animae sanguinem, si usque ad lacum fugerit, nemo sustinet.

Et subdit de peccato tyrannidis :

" Et confringitis pauperes, " sustentamenta scilicet virium eorum auferendo, et ad labores corporales compellendo. Isa. III, 15 : Quare atteritis populum meum, et facies pauperum commolitis ? Hoc peccato peccant Praelati Ecclesiae, omnia judicia sua convertentes ad lucrum.

Et subdit de peccato oppressionis et rapinae:

" Quae dicitis dominis vestris : Afferte. Officiati enim et ministri sub majoribus constituti, superioribus dicebant quod afferrent, ut sic ad quaeque illicita ministrarent. Prov. XXX, 15 : Sanguisugae duae sunt filiae ,dicentes: Affer, Affer: una scilicet in dominis per malos ministros populum praedantibus, alia in ministris stipendia pro tali obsequio a Dominis accipientibus. Utrisque autem dicitur, Isa. III, 14 : Rapina pauperis in domo vestra. Et ibidem, v. 12 : Populum meum exactores sui spoliaverunt.

" Et bibemus : " Innuit ebrietatem et ingluviem, quod scilicet spoliata a pauperibus, in ebrietates expenderunt. Isa. V, 11 : Vae qui consurgitis mane ad ebrietatem sectandam, et potandum usque ad vesperam, ut vino aestuetis ! Prov. XXXIII, 29 et 30 : Cui vae ? cujus patri vae ? cui rixae , cui foveae ? cui sine causa vulnera ? cui suffossio oculorum ? Nonnehis qui commorantur in vino, et student calicibus epotandis ?

Et subdit de poenae confirmatione : " Juravit Dominus Deus, " hoc est, per veritatis sententiam confirmavit, " insancto suo, " id est, in fortitudine sua. Quidam tamen dicunt, " in templo, " et quidam, " in sancto, " pro sanctis : sed Dominus jurans in templo vel in sanctis, jurat in seipso. Ad Hebr. VI, 13 : Quoniam neminem habuit, per quem juraret, majorem, juravit per semetipsum. Psal. LXXXVIII, 36 : Semel juravi in sancto meo. " Quia ecce dies venient. " Per adverbium ecce, demonstrandi notatur evidentia culpae in paena. Tobiae, XIV, 3 : Video enim quia iniquitas ejus finem dabit ei. Per hoc autem quod dicit Dominus, venient, notatur temporis propinquitas. Isa. XIV, 1 : Prope est ut veniat tempus ejus. " Super vos. " Per hoc notat quod paena erit opprimens. Job, XXX, 16 : Nunc in memetipso marcescit anima mea, etpossident me dies afflictionis. " Et levabunt vos in contis. " Servat metaphoram vaccarum, quae postquam interfectae sunt et excoriatae, vecte levantur infixo per nervos posteriorum crurum, et sic suspensae vaccae deportantur conto. Vel cantus est proprie instrumentum piscatorum quo anguillae et caeteri pisces de limosis et lapidosis antris expelluntur in retia, et ita vult dicere, quod isti exeoriati per exspoliationem, ligati per captivitatem deportabuntur in exsilium. Simile, Isa. XXII, 17 : Ecce Dominus asportari te faciet, sicut asportatur gallus gallinaceus. Gallus enim gallinaceus similiter ligatis pedibus vecte portatur. " Ei reliquias vestras in ollis ferventibus. " Reliquias vocat inferiora vitalia, hepar scilicet, et intestina. Ollae autem ferventes sunt obsessae civitates et munitiones, in quibus efferbuerunt vitalia eorum antequam caperentur. Et haec similitudo describitur, Ezech. XXIV, 9 et 10: Vae civitati sanguinum, cujus ego grandem fa-

clam pyram ! Congere ossa quae igne succendam : consumentur carnes, et coquetur universa compositio, hoc est, intestina et vitalia. Jerem. 1, 13: Ollam succensam ego video, et faciem ejus a facie aquilonis,

" Et per aperturas exibitis. " Aperturas vocat fracturas parietum, quia per ostia, hoste obsidente, exire non audebant. Ezech, XII, 12 : In caligine egredietur : parietem perfodient ut educant eum. Jerem. XXXIX, 2 et 4 : Aperta est civitas.... Et omnes viri bellatores fugerunt : et egressi sunt nocte de civitate per viam horti regis, et per portam quae erat inter duos muros, Chaldaeis obsidentibus urbem in gyro. " Altera, " scilicet vacca, " contra alteram, " scilicet vaccam. Et in hoc notat, quod ita arctati erant ab hostibus, quod unus alterum comprimebat in exiendo. Isa, XXII, 3 : Fugerunt simul, dureque ligati sunt. " Et projiciemini in Armon. " Armon montes sunt Armeniae protensi ad fines Medorum et Persarum : quia illic decem tribus captivatae, sicut res viles projectae sunt. Thren. V, 22 : Projiciens repulisti nos, iratus es contra nos vehementer.

Haec melius exponuntur de damnatis in judicio, quos daemones in contis levabunt, hoc est, rigiditate et inflexibilitate sententiae divinae : et reliquias, conscientiarum scilicet, in ollis ferventibus succendent, hoc est," receptaculis inferni, in quae secundum exigentiam meritorum projicientur. Ezech. XXIV, 11 : Pone ollam super prunas vacuam, ut incalescat, et liquefiat aes ejus: et confletur in medio ejus inquinamentum ejus, et consumatur rubigo ejus. Et quod dicit, " per aperturas exibitis, " intendit quod anima per aperturam inferni, et corpus per aperturam sepulcri egredientur, et sic altera pars venit ad alteram, anima scilicet ad corpus,ut simul puniantur. Ezech. XXXVII, 12: Ecce ego aperiam tumulos ve-stros, et educam vos de sepulcris vestris. Et quod addit : " Projiciemini in Armon. " intendit de projectione in infernum. Armon enim exemplum tristitiae vel anathema maeroris interpretatur. Matth. XXII, 13: Ligatis manibus, et pedibus ejus, mittite eum in tenebras exteriores: ibi erit fletus et stridor dentium. Isa. XXIV, 22 : Congregabuntur in congregatione unius fascis in lacum, et claudentur ibi in carcere. " Dicit Dominus. " Confirmatio praeteritorum est.

" Venite ad Bethel. " Per ironiam exaggerat peccatum hoc in Deum, Hoc autem facit quinque modis, sicut patebit per ordinem in littera.

Primo itaque tangit impietatem in adoratione idoli : " Venite ad Bethel, " ad aureum scilicet vitulum, " et impie agile. " Adoratio enim idoli impietas est in Deum. Job, XXXI, 28 : Quae est iniquitas maxima, et negatio contra Deum altissimum. " Ad Galgalam,)) supple,etiam venite, " et multiplicate praevaricationem, " id est, ex hoc multiplicabilis : in diversis enim iocis idola coletis, quod est multiplicare praevaricationem. Galgal vel Galgala enim locus erat, in quo facta est secunda circumcisio. Osee, IX, 15 : Omnes nequitiae eorum in Galgal. Locus enim famosus erat, et confluxit illuc populus, propter quod ibi idola ponebant.

" Et afferte mane victimas vestras. " Et intendit mane crastinae diei. Et tangit quaedam sacrificia, ut sunt hostiae pacificae, de quibus praeceptum est, quod usque mane non remaneant : quod praeceptum violabant, victimas scilicet et hostias usque in mane reservantes. Levit, VII, 15 : Cujus carnes, scilicet hostiae pacificae, eadem comedentur die, nec remanebit eis quiddam usque mane, " Tribus diebus decimas vestras, " supple, afferte. Et tangit quaedam sacrificia quae in tertium diem differri non debebant, sicut voto vel sponte oblata. Levit. VII, 17 et 18 :

Quidquid tertius invenerit dies, ignis absumet. Si quis de carnibus victimae pacificorum in die tertio comederit, irrita fiet ejus oblatio, nec proderit offerenti : quin potius quaecunque anima tali se edulio contaminaverit, praevaricationis rea erit. Has oblationes decimas vocat, quia cum decimis offerebantur tribus vicibus per annum. Hoc praeceptum isti non curantes in diem tertium oblata servaverunt.

" Et sacrificate de fermentato laudem. " Septuaginta, " Eucharistiam. " Eucharistia enim gratiarum actio est. Unde sensus est : Sacrificate de fermantato laudem, hoc est, laudabilem oblationem. Et est ironia. Levit. II, 11 : Omnis oblatio, quae offertur Domino, absque fermento fiet, nec quidquam fermenti ac mellis adolebitur in sacrificio Domino. Contra hoc tamen videtur esse quod dicitur, Levit. VII, 13 : Panes quoque fermentatos, offeres scilicet, cum hostia gratiarum, quae immolatur pro pacificis. Sed dicendum, quod fermentati panes quidam offerebantur Sacerdoti, sed super altare non ponebantur.

Quod autem ironice locutus sit, innuit subdens:

" Et vocate, " supple hoc, " voluntarias oblationes, " quae sic scilicet contra legem oblatae sunt, de quibus dicitur, Malachiae, I, 10 : Non est mihi voluntas in vobis, dicit Dominus exercituum : et munus non suscipiam de manu vestra. " Et annuntiate, " aliis scilicet peccata, ut complices habeatis. Isa, III, 9 : Peccatum suum quasi Sodoma praedicaverunt, nec absconderunt. " Sic enim voluistis. " Ac si dicat : Non ex me dixi quae dicta sunt, sed ex voluntate vestra, quia sic voluistis, o " filii Israel, dicit Dominus Deus. "

Hoc spiritualiter exponitur de clericis et religiosis, qui veniunt ad Bethel, hoc est, ad domum Dei. Genes. XXVIII, 17 :

Non est hic aliud nisi domus Dei, et porta caeli, et impie agunt ibi. Jerem. XI, 15 : Quid est, quod dilectus meus in domo mea fecit scelera multa ? Hi veniunt ad Galgal?m, hoc est, revelationem (quod Galgala interpretatur) hoc est, ad scientiam litterarum, et multiplicant praevaricationem : quia quo plus intelligunt, eo pejus agunt. Jerem. IV, 22 : Sapientes sunt ut faciant malum, bene autem facere nescierunt. Himane offerunt victimas, quia in crastinum, hoc est, in futurum oblata Sanctis, sibi thesaurizant, et sic ab Ecclesiis recedunt. Proverb. VII, 19 et 20 : Non est vir in domo sua, abiit via longissima. Sacculum pecuniae secum tulit. Hi tribus diebus offerunt decimas, hoc est, oblata colligunt, De tribus enim decimae offeruntur, agris scilicet, vineis, et animalibus : de decimis enim colligendis maxima cura est eis, de animabus vero nihil. Tales vocantur mercenarii. Joan. X, 13 : Mercenarius fugit, quia, mercenarius est, et non pertinet ad cum de ovibus : supple, quamvis pertineat ad cum de utilitate ovium. Ezech. XXXIV, 3 : Lac comedebatis, et lana operiebamini, et quod crassum erat occidebatis : gregem autem meum non pascebatis. Hi sacrificant de fermentato laudem, quia psalmodiam ore resonant, et vitae corruptionem immiscent. I ad Corinth. V, 7 : Expurgate vetus fermentum, ut sitis nova conspersio. Marc. VIII, 15 : Videte, et cavete a fermento Pharisaeorum, et fermento Herodis . Exod. XIII, 7: Non apparebit apud te aliquid fermentatum, nec in cunctis finibus tuis. Hi aliis nuntiant peccata sua per malum exemplum. Malach, II, 8 : Vos recessistis de via, et scandalizastis plurimos in lege. Hi obsequia divina quae faciunt, voluntarias vocant oblationes, cum tamem spe mercedis temporalis conducti sint. Malach. I, 10 : Quis est in vobis, qui claudat ostia, et incendat altare meum gratuito ?

" Unde et ego. " Tangit peccati Incorrigibilitatem, et dicit duo : Paenas per quas non correcti sunt, et si non corrigantur, parent se ad similes vel majores, ibi, v. 12 : Postquam autem haec fecero tibi. "

Prima habet quinque paenas hic inductas, quae patent in littera. Prima est fames, secunda siccitas, tertia ventus urens, quarta gladius interficiens, quinta subversio. Quaelibet istarum dividitur in duas.

Dicit enim ictum poenae ferientis, et duritiam populi non revertentis :

" Unde et ego, " volens scilicet vos avertere avia iniquitatis," dedi vobis stuporem dentium. " Sensus est : Afflixi vos ut stuperent dentes, quod ex nimia siccitate famis consuevit accidere. Subtracto enim nutrimento, dentes arescunt : quia de humido nutrimentali crescunt, et confirmantur de radicali. Et tunc quod subditur : " In cunctis urbibus vestris, " generalitatem famis significat, et quod sequitur expositivum est praecedentis : " Et indigentiam panum in omnibus locis vestris. " Haec fames facta est, III Reg. XVII, 1 et seq., sub Elia, et IV Reg. VI, 25 et seq., sub Eliseo, quam deplorat Jeremias, Thren. V, 10 : Pellis nostra, quasi clibanus exusta est a facie tempestatum famis.

Moraliter autem, dentes quibus masticatur cibus Scripturae, intellectus sunt et affectus, memoria, meditatio, et rationis collatio, et hujusmodi, de quibus dicitur, Thren. III, 16 : Fregit ad numerum dentes meos. Hi stupescunt per peccatum quando dulcedinem cibi masticati non sentiunt, eo quod acerba in consolationibus mundanis masticaverunt. Ezech. XVIII, 2 : Patres comederunt uvam acerbam, et dentes filiorum obstupescunt. In cunctis urbibus est defectus iste, quia magis stupescunt dentes eorum qui sunt in praesidIIs Ecclesiae. Jerem. V, 5 : Optimates magis simul confregerunt jugum, ruperunt vincula. I Esdrae, IX, 2 : Manus principum etmagistratuum fuit in transgressione hac prima. Hi patiuntur indigentiam panis, verbi scilicet, Eucharistiae, et gratiae. Psal. CIV, 16 : Vocavit famem super terram, et omne firmamentum panis contrivit. Isa. III, 7 : In domo mea non est panis, neque vestimentum. " Et non estis reversi ad me, dicitDominus. " Isa. IX, 13 : Populus non est reversus ad percutientem se.

Et subdit paenam secundam : " Ego quoque prohibui a vobis imbrem, " serotinum scilicet, " cum adhuc tres menses superessent usque ad messem : " quod dicit Hieronymus a fine Aprilis esse usque ad principium Augusti, quando messis est. Propter quod etiam Dominus ante Passionem loquens Discipulis ait, Joan. IV, 35 : Nonne vos dicitis, quod adhuc quatuor menses sunt, et messis venit ? Hoc enim cum ante Pascha dixerit, in Martio dixit, et ideo tribus hic dictis unum apposuit. Imber autem ille ad maturitatem fructuum est ex quo grana formantur, ut quantitatem debitam accipiant, et digerantur ad maturitatem. Jerem. III, 3 : Prohibitae sunt stillae pluviarum, et serotinus imber non fuit.

Et qualiter hoc malum per partes induxerit, subdit : " Et plui super unam civitatem, " supple, et illa fructus habuit. Psal. lxiv, 11 : In stillicidIIs ejus laetabitur germinans. " Et super civitatem alteram non plui, " ut scilicet exemplo illius corrigeretur altera. Sap. XII, 2: Eos, qui exerrant, partibus corripis : et de quibus peccant, admones et alloqueris : ut relicta malitia, credant in te, Domine. " Pars una compluta est, " civitatis scilicet, vel terrae, " et pars altera super quam non plui, aruit. " Hoc ad litteram intelligitur,et factum est, III Reg. XVIII, 1 et seq., sub Elia, quando non pluit annos tres et menses sex.

Cujus siccitatis signum ponit ulterius :

" Et venerunt duae et tres civitates, " hoc est, plures et pauciores non complutae scilicet, " ad unam civitatem, " complutam scilicet, " ut biberent aquam, " hoc est, ut sitim saltem refocillarent. Et hoc est quod sequitur : " Et non sunt satiatae. " Jerem XIV, 3 : Majores miserunt minores suos ad aquam : venerunt ad hauriendum, non invenerunt aquam, reportaverunt vasa sua vacua. Et subdit de incorrigibilitate : " Et non redistis ad me, dicit Dominus, " per paenitentiam scilicet. Isa. xlv, 22 : Convertimini ad me, et salvi eritis.

Ista siccitas ablationem doctrinae significat. Isa. v, 6 : Nubibus mandabo ne pluant super eam imbrem. Tres menses usque ad inessem, defectum significant trium illuminationum, scilicet fidei, spei, et charitatis. Osee, v, 7 : Nunc devorabit eos mensis cum partibus suis. Quod subdit, distinctionem significat. Super civitatem enim Sanctorum pluit et doctrinam et gratiam. Et iste est rosin concha, vellere, et area Gedeonis . Concha significat Virginis uterum, vellus hominem assumptum, area totius Ecclesiae infusionem. Et quod additur, quod pars una compluta est et alia aruit, distinctionem significat inter homines, ex quibus unus pluviam recipit, alter vero non. Ad Hebr, VI, 7 et 8 : Terra saepe venientem super se bibens imbrem, et generans herbam opportunam illis, a quibus colitur, accipit benedictionem a Deo : proferens autem spinas, ac tribulos, reproba est, et maledictioni proxima : cujus consummatio in combustionem, scilicet ignis est. Et quod additur, quod tres et duo miserunt ad unam, desiderium populi sitientis doctrinam significat, quamvis non inveniat. Joan. IV, 15 : Domine, da mihi hanc aquam. Et ibidem, v . 10 : Si scires donum Dei, et quis est, qui dicit tibi : Da mihi bibere : tu forsitan petisses ab eo, et dedisset tibi aquam vivam. Id autem quod de incorrigibilitate subditur, commune est utrique expositioni. Job, XXIV, 29 et 30 : Haec omnia operatur Deus tribus vicibus per singulos. Ut revocet animas eorum a corruptione, et illuminet in luce viventium.''

" Percussi vos in venio urente, " quia ab Austro scilicet venit, et calore resolvit corpora, et humores laxat : et quia turbulentus est, venenosas materias per poros corporibus ingerit : propter quod pernecabilis est, ut dicunt medici. Et hoc est quod dicit, " percussi vos, " hoc est, occidi. " Et in aurigine, " hoc est, aurae rubigine, supple, percussi " multitudinem hortorum vestrorum, " ut scilicet quod residuum fuit siccitati, consumeretur aurigine. Hortus autem ab oriendo dicitur, et significat omnia quae in terra oriuntur. Et propter hoc sequitur : " Et vinearum vestrarum, " supple, percussi multitudinem, ut scilicet de terraenascentibus nihil remaneret ad esculentum, vel ad poculentum pertinens. Et subdit de pertinentibus ad condimentum : " Oliveta, vestra, " scilicet oleum perunctionis portantia, " et ficeta vestra, " dulcedinis fructum portantia, " comedit eruca, " hoc scilicet quod superfuit ariditati et aurigini.

Haec plaga spiritualiter significat superbiam : quae (sicut dicit Augustinus) etiam bonis operibus insidiatur ut pereant, et semper quasi vento inflata tumescit. Job, XXVII, 21: Tollet eum ventus urens, et auferet, et velut turbo rapiet eum de loco suo. Job, I, 19 : Repente ventus vehemens irruit a regione deserti, hoc est, a diabolo, et concussit (quatuor angulos domus, quae corruens oppressit liberos tuos. Aurigo autem significat invidiam, superbiae (ut dicit Augustinus) pedissequam. Sap. II, 24 : Invidia au-tem diaboli mors introivit in orbem terrarum. Haec consumit hortos et vineas : quia quidquid viroris est in opere, et quidquid gaudii spiritualis in sancti Spiritus consolatione, arescere facit per detractionem. Joel, I, 4 : Residuum bruchi comedit rubigo. Eruca vero significat libidinem, quae, maculat omne quod tangit, et comedit oliveta, pinguedinem scilicet devotionis quam aufert, et ficeta, dulcedinem scilicet virtutum. Joel, I, 4 : Residuum erucae comedit locusta. " Et non redistis ad me, dicit Dominus. " Jerem. III, 1 : Revertere ad me, dicit Dominus, et ego suscipiam te.

Et subdit paenam quartam :

" Misi in vos mortem in via aegypti. " Narrat Hieronymus, quod " cum so-" lemn.es nuntios mitterent in aegyptum " ad petendum auxilium contra Assy-" rios, Assyrii insidiantes in via cepe-" runt nuntios, quibus occisis, equos in " spolium duxerunt, " et hoc tangit hic. Et sequitur : " Percussi gladio juvenes vestros, " illos scilicet qui in aegyptum missi fuerant. Psal. LXXVII, 63 et 64 : Juvenes eorum comedit ignis, et virgines eorum non sunt lamentatae. Sacerdotes eorum in gladio ceciderunt, etc. " Usque ad captivitatem equorum vestrorum, " quia sicut dictum est, equos abstulerunt. Et quia fugientes hostibus resistere non poterant, multis interfectis ad portas eorum, corpora sepelire non audebant, et sic prostrati foetores ad nares eorum spargebant. Et hoc est : " Et ascendere feci putredinem castrorum vestrorum, " hoc est, occisorum in castris, " in nares vestras, " Isa. i, 6 : Vulnus, et livor, et plaga tumens, non est circumligata, nec curata medicamine, neque fota oleo. " Et non redistis ad me, dicit Dominus. " Jerem. II, 24 : Nullus avertet eam : omnes, qui quaerunt eam, non deficient.

Haec plaga spiritualiter significat gau- dium mortalis peccati, quo multi in via aegypti percussi sunt. Psal. XXXVI, 14 : Gladium evaginaverunt peccatores : intenderunt arcum sinim. Equi illorum, effraenes concupiscentiae sunt in captivitatem diaboli redactae. Psal. XXXI, 9 : Nolite fieri sicut equus et mulus. Foetor cadaverum, infamia est carnalium peccatorum. Joel, l, 17 : Computruerunt jumenta in stercore suo. Joan, XI, 39 : Jam faetet, quatriduanus est enim.

Et subdit de poena quinta:

" Subverti vos, sicut subvertit Dominus Sodomam, et Gomorrham. " Similitudinem notat in parte et non in toto, quia sicut in Sodoma subversa liberati sunt pauci, Lot scilicet et filiae et uxor, ita pauci ex istis liberati, et alii consumpti sunt. Et hoc legitur, IV Reg. XVI et xvii, ubi decem tribubus captivatis, pauci Fugerunt ad duas tribus, et salvati sunt, revocati scilicet per Ezechiam . Sodomam et Gomorrham nominat, quamvis quinque fuerint, quia istae fuerunt principales. " Et facti estis quasi torris, " hoc est, titio " raptus ab incendio, " qui scilicet partim consumptus est et partim adhuc manet, sicut Lot qui exivit de Sodomis parte sui corporis, hoc est, uxore perempta, ita et vos magna parte consumpta facultatum et sociorum, paucissimi salvati estis. Zachar, iii, 2 : Numquid non iste torris est erutus de igne. " Et non redistis ad me, dicit Dominus, " obstinati scilicet in peccatis. Osee, ii, 5 : Vadam post amatores meos, qui dant panes mihi.

Haec plaga spiritualiter desperationem significat, quae totum subvertit aedificium spirituale. Psal. CXXXVI, 7 : Dixerunt : Exinanite, exinanite iisque ad fundamentum in ea. Thren. IV, 6 : Major effecta est iniquitas filiae populi mei peccato Sodomorum, quae subversa est in momento, et non ceperunt in ea manus.

Aliquando tamen isti facti sunt, sicut torris raptus de incendio diaboli. I ad Corinth. III, 15 : Ipse salvus erit, sic tamen quasi per ignem. Consumptis enim jam viribus et aetate multi convertuntur. Hoc Hieronymus dicit significari, Ezech. XVI, 55 : Soror tua Sodoma, et filiae ejus revertentur ad antiquitatem suam. Hieronymus : " Ut qui suo vitio Sodo-" mites est, postquam in eo Sodomiae " opera arserint, in antiquum restituatur " statum. "

Et subdit generaliter : " Quapropter, " scilicet quia plagis non corrigeris, " haec faciam tibi, " hoc est, alias curas ingeram tibi, " o Israel." Hieronymus : " Quid facturus sit tacet, " ut dum ad singula genera paenarum " pendet Israel incertus, quaeque terri-" biliora sunt inferenda suspicetur, et " saltem hoc terrore agat paenitentiam. " Osee, VI, 1 : In tribulatione sua mane consurgent ad me.

" Postquam autem haec. " Secundum translationem Hieronymi et Septuaginta, exponuntur de consolatione. Secundum translationem Symmachi autem et quintae editionis, exponuntur de plagis majoribus. Dicit autem duo : occursum populi, et magnificentiam Dei.

" Postquam autem haec fecero tibi, " plagando te multis, Prov. XXVIII, 35 : Verberaverunt me, sed non dolui : traxerunt me, ei ego non sensi. Jerem. V, 3 : Attrivisti eos, et renuerunt accipere disciplinam. " Praeparare in occursum Dei tui, Israel. " Symmachus et quinta editio : " Praeparare ut adverseris Deo tuo. " Deus enim ex tunc impugnavit te. Sap. V, 21 : Pugnabit cum illo orbis terrarum contra insensatos. Deut. XXVIII, 63 : Laetabitur Dominus disperdens vos atque subvertens. Psal. XCIII, 16 : Quis consurget mihi adversus malignantes ?

Et ne praesumat resistere, potentiam Dei subinfert :

" Quia ecce formans montes. " Exod. XV, 3 : Dominus quasi vir pugnator, omnipotens nomen ejus. Septuaginta sic habent : " Verumtamen quia sic faciam " tibi, praeparare ut invoces Deum tuum " Israel : " et secundum hoc hic promittit beneficia, et tunc ita exponitur : Postquam plagis veniam accepisti peccati, praeparare pura conscientia et fidei devotione in occursum Dei tui, o Israel, qui jam scilicet venit per incarnationem et naturae sanctificationem. Isa. lxiv, 5 : Occurristi laetanti, et facienti justitiam. Sic occurrit Tobias pater Tobiae juniori, et osculatus est eum .

" Quia ecce formans montes, " hoc est, vertices Sanctorum in gloria et gratia. Cant. II, 8 : Ecce iste venit saliens in montibus. Jerem. XXXI, 23 : Benedicat tibi Dominus pulchritudo justitiae, mons sanctus. Psal. CXXIV, 2 : Montes in circuiui ejus : et Dominus in circuitu populi sui. " Et creans ventum, " refrigerantem scilicet spiritum. Daniel, III, 50 : Fecit medium fornacis (quasi ventum roris flantem. Ezech. XXXVII, 9 : A quatuor ventis veni, spiritus, et insuffla super interfectos istos, et reviviscant. Primum horum facit Deus potestate, secundum bonitate, et subdit tertium quod facit sapientia.

" Et annuntians homini eloquium suum, " per inspirationem scilicet prophetalem. Amos, III, 7 : Non facit Dominus Deus verbum, nisi revelaverit secretum suum adservos suos Prophetas . Joel, II,28: Effundam spiritum meum super omnem carnem : et prophetabunt filii vestri.

Et subdit quartum, quod procedit de largitate : " Facietis matutinam nebulam. " Glossa : " Nebula pinguedo aeris " est, et significat pinguedinem quam " omnibus dat devotionis et gratiae, qui " mane vigilant ad illum. " III Reg. VIII,

12 : Dominus dixit ut habitaret in nebula. Eccli. XLIII, 24 : Medicina omnium in festinatione nebulae.

Et subdit de quinto, quod est opus fortitudinis et iustitiae : " Et gradiens super excelsa terrae, " hoc est, sublimia mundi conculcans. Eccli. XXIV, 11 : Omnium excellentium et humilium corda virtute calcavi. Quaedam Glossa excelsa exponit de celsitudine Sanctorum, in quibus Deus graditur per profectum virtutis. Isa. LVII, 15 : Haec dicit Excelsus, et sublimis habitans aeternitatem:et sanctum nomen ejus in excelso, et in sancto habitans. Glossa inducit illud. Apostoli, ad Philip. III, 20 : Nostra conversatio in caelis est, " Dominus, " possessione, " Deus, " providentia, " exercituum, " quia semper tres habet exercitus, scilicet Angelorum disponentium, daemonum instigantium, et hominum exsequentium, suam voluntatem. Isa. VI, 3 : Sanctus, sanctus, sanctus, Dominus Deus exercituum. III Reg. XXII, 19 : Vidi Dominum sedentem super solium suum, et omnem exercitum caeli assistentem ei a dextris et a sinistris. " Nomen ejus, " quia per notitiam talis potestatis nominatur. Exod. XV, 3 : Omnipotens nomen ejus.