IN CAPUT III NAHUM

ENARRATIO.

" Vae civitas sanguinum ! " Hic describitur captivitas in comparatione ad causam. Et dividitur in tres partes. Primo enim exaggerat paenam per culpam. Secundo, ostendit destruibilitatem, et resistendi impotentiam, ibi, V. 8 : " Numquid melior es ? " Tertio, insultat jam destructae, ibi, V. 14 : " Aquam propter obsidionem. "

In prima quatuor sunt paragraphi, in quorum primo exaggerat culpam, et maxime crudelitatis et idololatriae. In secundo determinat paenam. In tertio ostendit, quod haec paena est per ultionem divinam. In quarto ostendit, quod propter abominationem non habebit consolationem humanam.

In primo duo sunt, scilicet peccatum exaggeratum, et signum.

" Vae ! " temporalis scilicet paenae, et aeternae. Isa. I, 4 : Vae genti peccatrici, populo gravi iniquitate ! " Civitas sanguinum. " Licet sanguis pluralem numerum non habeat secundum Grammaticos, tamen sanguinum dicit, ut significet quod multum et multis modis sanguinem fudit. IV Reg. XXIV, 4 : Implevit Jerusalem cruore innocentium. Psal. LXXVIII, 3 : Effuderunt sanguinem eorum tamquam aquam in circuitu Jerusalem. Multis modis etiam fudit, scilicet occidendo, et nutrimenta sanguinis diripien- do, pro pecunia prodendo, et injuste condemnando. II Reg. XVI, 7 : Egredere, egredere, vir sanguinum, et vir Belial. III Reg. XXI, 19 : Occidisti, insuper et possedisti. Psal. liv, 24 : Viri sanguinum, et dolosi non dimidiabunt dies suos. Eccli. XXXIV, 25 : Panis egentium vita pauperis est : qui defraudat illum, homo sanguinis est. Osee, IV, 2 : Sanguis sanguinem tetigit. Sensus est : Vae tibi quae civitas sanguinum es ! " Universa mendacii, " hoc est, mendacio et dolis dedita. Osee, XII, 1 : Tota die mendacium, et vastitatem multiplicat. Sap. 1, 11 : Os quod mentitur, occidit animam. Dicitur autem mendacium falsa vocis significatio cum intentione fallendi. Et aliquando intentio fallendi refertur ad vocem tantum, ut scilicet aliud intelligatur quam significatur in voce : et tunc mendacium est vel libidinosum, vel jocosum. Aliquando refertur ad rem significatam, et hoc dupliciter : eo quod deceptio aliquando est ad profectum, aliquando ad. nocumentum : si ad profectum, est mendacium officiosum ; si ad nocumentum, sic est perniciosum, et de hoc intelligitur. Et dicit universa, ut intelligatur, quod nullus in tanta multitudine fuit, propter quem tantae civitati misericordia Dei parceret. Jerem. IX, 5 et 6 : Docuerunt linguam suam loqui mendacium : ut inique agerent, laboravenint. Habitatio tua in medio doli : in dolo renuerunt scire me, dicit Dominus. Psal. v, 11 : Linguis suis dolose agebant. " Dilaceratione plena " dupliciter : activa scilicet, et materiali. : activa, quia multos dilaceravit : materiali, quia quae lacerando ab aliis distraxit ipsa possedit,

et de his avaritiam suam implevit. Unde, Isa. XVIII, 2, de Sanctis sustinentibus haec dicuntur : Ite, Angeli veloces, ad gentem convulsam, et dilaceratam. Jerem. XXIII, 1 : Vae pastoribus, qui dispergunt et dilacerant gregem pascuae meae ! " Non recedet a te rapina. " Vel interrogative, vel remissive potest legi. Et significat pertinaciam in malo. Et attendendum, quod quidam recedunt a peccato et sunt paenitentes : et a quibusdam recedit peccatum, et sunt peccare impotentes. Avaritia vero peccatum est, quod nec recedit, nec ab ipso receditur : non recedit, quia senescente homine juvenescit avaritia ; ab ipso non receditur, quia lucrum continuum non satiat avaritiam, sed incitat. Eccle. V, 9 : Avarus non implebitur pecunia. Mich. VI, 10 : Adhuc ignis in domo impii, thesauri iniquitatis. Proverb. XXX, 16 : Terra non satiatur aqua. Propter hoc dicitur, Job, XVIII, 9, de avaro, quod exardescet contra eum sitis.

Et subdit de signo, decem subjiciens signa :

" Vox flagelli, " hoc est, nihil auditur de Ninive nisi vox, quod flagellum sit pauperum. Isa. XXVIIII, 18 : Flagellum inundans cum transierit, eritis ei in conculcationem. Isa, XIV, 5 et 6 : Contrivit Dominus baculum impiorum, virgam dominantium, caedentem populos in indignatione. " Et vox impetus rotae, " supple, auditur. Et per rotam intelligitur circuitus nuntiorum discurrentium per terras ad tributa colligenda. Isa. V, 28 : Rotae ejus quasi impetus tempestatis. Hieronymus inducit hoc Psal. LXXVI, 19 : Vox tonitrui tui in rota, tonitruum vocans intonationes et comminationes populum pauperem ferientes. In qua rota adhuc ambulant officiati curiarum. Psal. XI, 9 : In circuitu impii ambulant. Job,

I, 7 : Circuivi terram, et perambulavi eam. " Et equi frementis, " supple, auditur vox, hoc est, quod frementibus equis terram tibi subjicis, et duris ungulis conculcas. Habac. III, 12 : In fremitu conculcabis terram : in furore obstupefacies gentes. Isa. V, 28 : Ungulae equorum ejus ut silex. Hieronymus inducit illud Job, XXXIX, 20 et 21 : Gloria narium equi, terror. Terram ungula fodit. Tali enim terrore quaerit terrenum lucrum. " Et quadrigae ferventis, " supple, vox auditur. Et fervere dicitur quadriga, propter velocitatem motus. Quadrigarum autem usus fuit ad portanda arma et victualia, his qui regi Assyriorum terras subiecerant. Exod. XIV, 6 et 7 : Junxit ergo currum,et omnem populum suum assumpsit secum. Tulitque sexcentos currus electos, et quidquid in aegypto curruum fuit. Haec dicitur quadriga, quia quatuor trahitur equis, et quatuor vehitur rotis. Equi sunt ambitio potestatis, libido dominandi, avaritia lucri, et crudelitas populi conterendi. De istis dicitur, Nahum, II, 4 : Quadrigae collisae sunt in plateis. Unde, Judicum, v, 28, de Sisara interfecto dicitur : Quare tardaverunt pedes quadrigarum illius ? Quatuor rotae sunt (ut dicit Hieronymus) quatuor inordinatae passiones currum istum ferventer agitantes. Jerem. XLVII, 2 et 3 : Clamabunt homines, ululabunt omnes habitatores terrae a strepitu pompae armatorum, et bellatorum ejus, a commotione quadrigarum ejus, et multitudine rotarum illius. " Et equitis ascendentis, " supple, vox auditur, quod scilicet mittit equites, qui violenter torqueant et homines concutiant. Hoc enim officium assumpserunt sibi milites. Unde et Joannes dixit eis, Luc. III, 14 : Neminem concutiatis, neque calumniam faciatis : et contenti estote stipendiis vestris. De his dicitur, Exod. XIV, 28, quod mare operuit currus, et equites universi exercitus .''

" Et micantis gladii, " supple, auditur vox, quod scilicet evaginato gladio terribiliter hominibus supervenit. Exod xv, 9 : Evaginabo gladium meum, interficiet eos manus mea. Ezech. XXI, 9 : Gladius exacutus est, et limatus. Ut caedat victimas, exacutus est : ut splendeat, limatus est. De hoc dicitur, Matth. XXVI, 52 : Qui acceperint gladium,gladio peribunt. " Et fulgurantis hastae, " supple, auditur vox, hoc est, quod ira tua etiam distantes pungis. Haec hasta dicitur fulgurare, quia non ex ratione, sed ex impetu pungit. Sap. v, 21 : Acuet diram iram in lanceam. Habac. iii, 11 : Ibunt in splendore fulgurantis hastae tuae. " Et multitudinis interfectae, " supple, auditur vox, hoc est, vox vindictam expostulans in interfectores. Apoc. VI, 9 et 10 : Vidi subtus altare animas interfectorum propter verbum Dei, et propter testimonium, quod habebant : et clamabant voce magna, dicentes : Usquequo, Domine (sanctus et verus) non judicas, et non vindicas sanguinem nostrum ? Genes, IV, 10 : Vox sanguinis fratris tui clamat ad mede terra. " Et gravis ruinae, " supple, auditur vox, quia scilicet te regnante et stanle omnes ruunt. Daniel. v, 19 : Pater tuus,Nabuchodonosor... quos volebat, interficiebat : et quos volebat, percutiebat. Prov. XXVIII, 12 : Regnantibus impiis ruinae hominum. Unde, Isa. III, 8, postquam de malitia principum dixit, subjunxit : Jerusalem et Judas concidit. Et paulo ante, v. 5 : Irruet populus, vir ad virum, et unusquisque ad proximum suum. " Nec est finis cadaverum, " hoc est, non ponis finem in occidendis. Habac. I, 17 : Semper interficere gentes non parcet. Sap. xviii, 16 : Stans, in terra scilicet, replevit omnia morte.

Et subdit de interminatione paenae pro his peccatis. Et est secundus paragraphus.

" Et, " supple, ideo " corruent in corporibus suis," vel vitam corporalem tendo, vel pro corporibus eorum quos occiderunt paenam sustinendo. Dicit enim Hieronymus, quod " multa sunt peccata " etiam corpori nocentia, ut luxuria, " ebrietas. " Ad Roman. viii, 10 : Corpus quidem mortuum est propter peccatum.

Et hoc est quod sequitur :

" Propter multitudinem fornicatianum, " spiritualium scilicet, et corporalium. I ad Corinth. VI, 18: Omne peccatum, quodcumque fecerit homo, extra corpus est : qui autem fornicatur, in corpus suum peccat. Psal. LXXII, 27 : Perdidisti omnes qui fornicantur abs te. " Meretricis, " A merendo dicitur meretrix, eo quod omnia spe lucri temporalis faciat, sicut et isti: erant enim de illis, de quibus dicitur, Sap. XV, 12 : aestimaverunt conversationem vitae, hominis scilicet, compositam esse ad lucrum, et oportere. undecumque etiam ex malo acquirere. " Speciosae, " ut magis alliciat : delectabile enim speciosum magis tentat. Genes. III, 6 : Vidit igitur quod bonum esset lignum, ad vescendum,et pulchrum oculis,adspectuque delectabile. " Et gratae, " propter vehementiam scilicet delectationis. Et loquitur prosequens metaphoram meretricis, quarum una magis delectabilis est quam altera. II Petr. II, 14 : Oculos habentes plenos adulterii, et incessabilis delicti. Pellicientes animas instabiles,)) Et habentis maleficia. " Ad litteram, maleficos sive magos habebant, qui eos in errore detinebant, sicut et Pharao in aegypto Tamen simile maleficio est delectatione libidinis, ambitione honoris, spe lucri temporalis, in peccatis homines detineri : propter quod Sanctis dicitur in Psal. LVII, 12 : Quae non exaudiet vocem incantantium, et venefici incantantis sapienter. De malis autem, Isa. XLVII, 12 : Sia cum incantatoribus tuis, et cum multitudine maleficorum tuorum, in quibuslaborasti ab adolescentia tua, si forte quid prosit tibi. Nec tantum illiciebatur ad meretricium, sed etiam alios exposuit: " Quae vendidit gentes in fornicationibus suis, " in omnibus enim gentibus, in quibus potestatem habuit, subjectos sibi spe lucri ad idololatriam exposuit : similiter in moribus subjectos sibi ad libidines excitavit. " Et familias in maleficiis suis, " supple, vendidit. Familiae autem dicuntur domestici et propinqui. Hoc significatur, II Machab. IV, 12, ubi Simon gymnasium et ephebiam in Jerusalem constituit sub ipsa arce, et optimos quosque cepit epheborum in lupanaribus ponere . ''Hoc expresse videmus in Praelatis Ecclesiarum, qui sibi subjectos verbo et exemplo inducunt ad libidines.

Et subdit in tertio paragrapho, quod haec ultione divina perficientur :

" Ecce ego ad te, " supple, veniam, id est, contra te, " dicit Dominus exercituum, " ut scilicet virtute divina fiat, quod virtute humana non credis esse futurum. Jerem. XLIX, 19 : Quis enim similis mei ? et quis sustinebit me ? et quis est iste pastor, qui resistat vultui meo ? " Et revelabo pudenda tua, " hoc est, de quibus verecundaris, nuditatem scilicet, et paupertatem, et infirmitatem : auxilio enim divino destitutus et gratia, et pauper, et nudus et infirmus est. Ezech. XVI, 37 : Nudabo ignominiam tuam coram eis, et videbunt omnem turpitudinem tuam. " In facie tua, " ut scilicet et tu videas quae ante videre nolebas. Psal. XLIX, 21 : Arguam te, et statuam contra faciem tuam. " Et ostendam Gentibus nuditatem tuam, " ut omnes scilicet videant quam turpitudinem imitantes in te decepti sunt. Turpiter enim deceptus est, qui fallaci specie mulieris, vel delectatione gulae, vel pretio nummi deceptus est. Eccli. XXXVI. 2 : Alleva manum tuam

super gentes alienas, ut videant potentiam tuam. " Et regnis ignominiam tuam, " supple, ostendam. Ignominia est quod propter sui abominationem et turpitudinem gnostica virtus, hoc est, cognoscitiva refugit accipere. Ad Roman. I, 26 : Tradidit illos Deus in passiones ignominiae. Psal. LXXXII, 17 : Imple facies eorum ignominia. Regna autem majora sunt quam gentes, quia unum regnum multas gentes continet. Et est sensus, quod omnibus, bonis et malis, ignominia peccatorum ostendetur. Ezech. XVI, 22 : Eras nuda, et ignominia plena.

" Et projiciam super te, " sicut onus scilicet, " abominationes, " quas scilicet fecisti, ut in poena sentias, quod in culpa cognoscere nolebas. Ezech. XVI, 51 et 52 : Justificasti sorores tuas in omnibus abominationibus tuis, quas operata es. Ergo et tu porta confusionem tuam. Abominatio autem dicitur peccatum, quod propter sui immunditiam naturae humanae resistit. Ad Romam. I, 26 : Tradidit illos Deus in passiones ignominiae. Psal. LII, 2 : Abominabiles facti sunt . " Et contumeliis te afficiam, " hoc est, doloribus te afficiam pro contumeliosis peccatis. Sap. IV, 18 et 19 : Illos autem Dominus irridebit : et erunt post hoc decidentes sine honore, et in contumelia inter mortuos in perpetuum. " Et ponam te in exemplum, " ut omnes scilicet suae correctionis in te exemplum recipiant : quia ad alios corrigi nolebas, quos pro peccatis punivi. Ptolomaeus in Proverbiis : " Qui ad alios non corrigitur, " alii corrigentur ad ipsum. " Deut. XXIX, 23 : Ponet te in exemplum subversionis Sodomae et Gomorrhae. II Paralip. VII, 20 : Tradam eam in parabolam, et in exemplum cunctis populis.

Et subdit in quarto paragrapho, quod non habebit consolatorem :

" Et erit. " Confirmatio prophetalis est : est enim vice adverbii confirmandi, sicut et in Evangelio legitur vel ponitur, Amen. I Reg. IX, 6 : Omne, quod loquitur, absque ambiguitate venit. " Omnis qui viderit te, " supple,sic condemnatam, et depopulatam, et deturpatam, " resiliet a te, " hoc est, compassionem retrahet, sciens quod juste condemnata es. Luc. XVI, 26 : Inter nos et vos chaos magnum firmatum est : ut hi, qui volunt illuc transire ad vos, non possint, neque inde huc transmeare. Thren. I, 2 : Non est qui consoletur eam ex omnibus charis ejus. " Et dicet, " cum magno gaudio unus alteri : " Vastata est Ninive. " Jerem. LI, 31 : Currens obviam currenti veniet: et nuntius obvius nuntianti, ut annuntiet regi Babylonis quia capta est civitas ejus a summo iisque ad summum. Et sic laetitia Sanctorum erit in destructione mundi. " Quis commovebit super te caput ? " Compatientium signum est caput movere ad tribulatum. Job, XVI, 4 et 5 : Utinam esset anima vestra pro anima, mea : consolarer et ego vos sermonibus, et moverem caput meum super vos. Hieronymus : " Quis tuus poterit esse consolator, qui " in tua potestate nullius miserebaris ? " Costabenluce in libro de Spiritu et Anima dicit, quod " homo in angustia vel " dubio constitutus movet caput ut fa" cilius spiritus transeat ad logisticam, " hoc est, cellam rationis, quo melius vi-" cieat effugium vel medium evasionis. " Et hoc est quod sequitur : " Unde quaeram consolatorem tibi ? " Quasi dicat : Quae omnes offendisti, nullum habebis consolatorem. Thren. I, 9 : Deposita est vehementer , non habens consolatorem. Et, ibidem, v. 16 : Idcirco ego plorans, et oculus meus deducens aquas : quia longe factus est a me consolator, convertens animam meam. quod. Ninive destructioni resistere non possit, et argumentatur per locum a majori. Magis enim videbatur quod Alexandria resistere posset loci munitione et bellatorum multitudine quam Ninive, et resistere non potuit quin caperetur a rege Babylonico : ergo et Ninive capietur. In hac ratione tria facit. Primo enim ostendit, quod Alexandria magis parata fuit ad resistendum, et non restitit. Secundo concludit, quod minime resistet, ibi, " Et tu ergo inebriaberis ." Tertio, consequentiae ostendit rationem, ibi, " Ecce populus tuus. "

In primo duo sunt. Primo enim ostendit quod munita Alexandria fuerit. Secundo, quod capta sit, ibi, " Sed et ipsa in transmigrationem. " in prima tria sunt. In primo facit quaestionem de comparatione civitatum Alexandriae et Ninive. Secundo, Alexandriae ostendit munitionem ex situs firmitate. Tertio, fortitudinem ex adjutorum et bellatorum multitudine.

" Numquid melior es Alexandria ? " Objectio est contra litteram : quia temporibus Prophetae nulla fuit Alexandria, quae postea destructo regno Medorum ab Alexandro Macedone, Alexandria dicta est. Unde translatio Hieronymi habet sic : " Numquid melior es ab Amon " in fluminibus. " Septuaginta sic : " Apta corda, pars Amon qui habi" tas in fluminibus. " Hieronymus : " Hebraeus qui me in Scripturis erudivit, " hanc litteram ita legi posse asseruit : " Numquid melior es quam No Amon ? " Et ait hebraice elici No Alexandriam : " Amon autem multitudinem sive popu-" los, et esse ordinem lectionis : Num-" quid melior est Alexandria populosa " sive populorum? " Ad objectionem ergo dicendum est, quod temporibus Prophetae non dicebatur, sed postea a translatoribus (quia nomen ejus mutatum fuerat) Alexandria nominata est, ut noto nomine, melius intelligeretur. No enim nomen antiquum a memoria exciderat.

" Numquid melior es " ( o Ninive) c( Alexandria populorum? " hoc est, populosa. Quasi dicat : Non es. Si enim propter multitudinem parcendum est,

illa populosior est: et cum illi non sit parcitum, nec tibi parcetur. Ad Roman. XI, 20 et 21 : Noli alium sapere, sed time. Si enim Deus naturalibus ramis non pepercit, ne forte nec tibi parcat. Ad Hebr. II, 23 : Si inobedientia accepit justam mercedis retributionem : quomodo nos effugiemus, si tantam neglexerimus salutem ? Simile est, Isa. XX, 6, ubi destructa aegypto et Alexandria, dixerunt Judaei : Ecce haec erat spes nostra, ad quos confugimus in auxilium, ut liberarent nos a facie regis Assyriorum : et quo modo effugere poterimus nos ? Destructo enim potentiore, de resistentia desperat infirmior. Et subjungit de munitione loci : " Quae habitat in fluminibus. " Hieronymus: " In una

" parte super Nilum, rivum aegypti : " in secunda munitur lacu Mareotico : " in tertia et quarta cingitur Mari Ru-" bro, et sic in fluminibus undique af" fluentibus habitat. " Unde, Ezech. XXIX, 3, de rege aegypti dicitur : Draco magne, qui cubas in medio fluminum tuorum, et dicis : Meus est fluvius. No autem sive Alexandria, metropolis fuit aegypti. " Aquae in circuitu ejus, " supple, sunt munientes eam, scilicet Nilus et Mareoticus lacus, et Mare Rubrum. Ezech. XXVII, 32 et 33 : Quae est ut Tyrus, quae obmutuit in medio maris? quae in exitu negotiationum tuarum de mari implesti populos multos. Et hoc est quod sequitur : " Cujus divitiae, mare. " Navigationibus enim mercatorum impleta fuit multis divitiis, sicut Tyrus . Deuter, XXX, 19 : Inundationem maris quasi lac sugent, et thesauros occultis simos arenarum. " Aquae, muri ejus, " hoc est, pro muro sunt ei. Exod. XIV, 22 : Erat aqua quasi murus a dextra eorum et laeva. Dives ergo erat et munita.

Et subdit de adjutoribus et numero bellatorum :

" aethiopia fortitudo ejus, " hoc est, adjutrix ei confortans eam, " et aegyptus, " supple, fortitudo ejus fuit. Et ne parum hoc videatur, addit : " Et non est finis, " supple, adjutorem ex aethiopia et aegypto venientium. Isaiae, II, 8 : Repleta est terra ejus equis, et innumerabiles quadrigae ejus. " Africa, " hoc est, Africani, " et Libyes, " hoc est de Libya venientes, " fuerunt in auxilio tuo, " supple, o Alexandria.

istud facile est exponere de habitantibus in mundo. Illi enim Alexandria volunt esse in mundo, scilicet lacere. Alexandria enim interpretatur tenebrarum angustias auferens: isti enim nullas angustias sustinere volunt. Et populosa, est ista Alexandria : multi enim sunt qui in talibus gaudent, contra quod dicitur, Job, XXXI, 26 et 21 : Si vidi solem cum fulgeret, et lunam incedentem clare : et laetatum est in abscondito cor meum. Et in Psal. lv, 4 : Ab altitudine diei timebo. Timendum enim est, quando lux prosperitatis exaltatur. Hi habitant in fluminibus, hoc est, in affluentIIs vanitatis et delectationis, quae sunt flumina Babylonis, super quae Sancti plorant. Psal. CXXXVI, 1 : Super flumina Babylonis, illic sedimus et flevimus. In haec flumina (ut dicit Hieronymus) Pharao, rex aegypti, qui diabolum significat, omne masculinum Hebraeorum precipitari fecit . Masculinum enim Hebraeorum perfectum est in Sanctis, quod diabolus dicitur trahere ad delicias et vanitates. Hi aquis se muniunt, hoc est, affluentibus divitiis. Psal, lxi, 11 : Divitiae si affluant, nolite cor apponere. Horum fortitudo aethiopia est, et aegyptus. aegyptus enim maeror, aethiopia tenebrosa interpretatur. In obscuris enim peccatis vivere cupiunt, quae ad maerorem aeternum inducunt. Sap. XVII, 2 : Vinculis tenebrarum

et longae noctis compediti, inclusi sub tectis. Horum non est finis. Eccle. I, 15 : Stultorum infinitus est numerus. Ho rum auxiliatores sunt Africa, quae fertilis interpretatur, et Libya, quae introiens et veniens interpretatur : quia fertilitas rediviva et semper veniens nutrit in deliciis. Jerem. XLVIII, II : Fertilis fuit Moab ab adolescentia sua, et requievit in faecibus suis. Hieronymus haec exponit de Ecclesia, quae tenebras excludit per lumen doctrinae. Sapient. XVIII, 1 : Sanctis tuis maxima erat lux. Quae in fluminibus gratiarum habitat. Joan. VII, 38 : Qui credit in me, sicut dicit Scriptura, flumina de ventre ejus fluent aquae vivae. Aqua in circuitu, expiationes significat sacramentorum. Ezech. XXXVI, 25 : Effundam super vos aquam mundam. Hujus divitiae mare, hoc est, amaritudo paenitentiae et tribulationis, quae divites faciunt in virtute. II ad Corinthios, XII, 9 : Libenter gloriabor in infirmitatibus meis, ut inhabitet in me virtus Christi. Eccli. XLIV, 3 : Homines magni virtute, et prudentia sua praediti. Et, ibidem, v. 6 : Homines divites in virtute, pulchritudinis studium habentes. Aquae muri ejus, quia tribulatione munitam et tutam reddunt Ecclesiam. Genes. VII, 17 : Aquae elevaverunt arcam in sublime a terra. aethiopia fortitudo ejus, hoc est, tenebrosi peccatores ad Ecclesiam conversi. Et aegyptus, hoc est, de maerore saeculi ad sinum Ecclesiae conversi. Psal. LXVII, 32 : Venient legati ex aegypto : aethiopia praeveniet manus ejus Deo. Africa et Libya auxiliantur ei, hoc est, fertiles in virtute, et nova devotione semper venientes et introeuntes. Isa. lx, 3 : Ambulabunt Gentes in lumine tuo. Et, post pauca, v. 5 : Videbis, et afflues, mirabitur et dilatabitur cor tuum, quando conversa fuerit ad te multitudo maris, fortitudo Gentium venerit tibi.

Et subdit, quod haec talis et tanta captivata sit :

" Sed et ipsa in transmigrationem, " qua scilicet de patria in exsilium migravit, " ducta est in captivitatem. " In patria enim captivatum esse grave est, et multo gravius est esse in exsilio captivum. Et hoc est quod in transmigratione prima, qua transmigravit de terra sua, postea durius ducta est in captivitatem : sicut et homo spiritualiter per amissionem gratiae migrat de Ecclesia, et postea a diabolo captivatur, ut quasi vinculis trahatur ad omnem suam voluntatem. Thren. I, 3 : Migravit Judas propter afflictionem, et multitudinem servitutis : habitavit inter Gentes, hoc est, gentilem conversationem imitantes, nec invenit requiem. Ezech. XII, 11 : In transmigrationem et in captivitatem ibunt.

Quam foede autem in captivitate tractentur, subdit: " Parvuli ejus, " hoc est, Alexandriae, " elisi sunt, " hoc est, ad lapides et ligna elidendi trucidati, " in capite omnium viarum, " hoc est, in omnibus compitis. Hieronymus : " Quia cum pede sequi non possent " recedentes, ne vivi remanerent, in " compitis ab hostibus elisi sunt: et " si praegnantes fuerunt, scissae sunt. " IV Reg. VIII, 12 : Civitates eorum munitas igne succendes, et juvenes eorum interficies gladio, et parvulos eorum elides, et praegnantes divides. Dicit autem, quod hoc factum est in compitis, hoc est, ubi via patriae a via exsilii dividebatur. " Et super inclytos ejus, " illustres scilicet et divites, "miserunt sortem, " quis quem haberet captivum. Marc. XV, 24 : Mittentes sortem super eis, quis quid tolleret. " Et omnes optimates ejus, " hoc est, principes sine distinctione, " confixi sunt, " hoc est, simul fixi sive ligati, " in compedibus, " ut scilicet nullus evaderet. Psal. CXLIX, 8 : Ad alligandos reges eorum in compedibus, et nobiles eorum in manicis ferreis. Ultioni enim divinae nihil resistere potest. Ad Roman. IX, 19 : Voluntati ejus quis resistit ?

Et attende, quod hoc onus super Alexandriam sub typo aegypti (cujus metropolis fuit Alexandria) describunt Isaias, XVIII, xix et XX, et Jeremias, xlv, et Ezechiel, XXIX XXX, XXXI et XXXII. Hieronymus dicit, quod " etiam " inclyti de Ecclesia transmigrantes a " gratia in captivitatem diaboli detine-" buntur, et sortem mittent daemones " quis quem tollet, unum scilicet ad " fornicandum, alium ad avaritiam, " alium ad. superbiam, et sic de aliis, et " optimates, hoc est, praecipui in pec-". catis per consuetudinem peccandi, " quasi compedibus durae necessitatis " ad voluntatem diaboli ligati sunt. " Isa. XXII, 3 : Cuncti principes tui fugerunt simul, (iureque ligati sunt.

Et ex his arguit, subdens : " Et tu ergo inebriaberis, " calice scilicet irae Dei. Inebriatio autem notat paenae multitudinem, et ad intima transeuntem, et ad tantam angustiam perducentem quod sensum rationis avertat. Thren. III, 15 : Replevit me amaritudinibus, inebriavit me absinthio. Jerem. XXV, 27 : Bibite, et inebriamini, et vomite : et cadite, neque surgatis a facie gladii, quem ego mittam inter vos. " Et eris despecta, " quae modo inclyta es. Abdiae, v. 2 : Ecce parvulum dedi te in Gentibus : contemptibilis tu es valde.

Quantum autem dejecta sit, subdit: " Et, " id est, quia " tu quaeres auxilium ab inimico. " Auxilium vocat vitae sustentationem, quam a Babyloniis cogentur mendicare. Vel, auxilium vocat, quia alios invocabunt ad auxilium contra Babylonios, et non invenient. Thren. IV, 17 : Defecerunt oculi nostri ad auxilium nostrum vanum, cum respiceremus attenti ad gentem, quae salvare, nos scilicet, non poterat.

Quam facile autem capienda sit, subdit :

" Omnes munitiones tuae, hoc est, nobilitas, divitiae, amici, in quibus te munitam esse confidis, supple, sunt " sicut ficus cum grossis suis, " qui propter raritatem plus desiderantur, et citius excutiuntur : et ita tuae munitiones plus desideratae ab hostibus facile capientur. Unde, Judicum, IX, 11, dicit ficus : Numquid possum deserere dulcedinem meam, fructusque suavissimos ? Mich. VII, 1 : Praecoquas ficus desideravit anima mea. Et subdit quam facile cadunt quo magis ab hostibus desiderantur : " Si concussae fuerint, " tempestate scilicet invadentis hostis, " cadent in os comedentis, " sive devorantis hostis, scilicet qui aviditate praedae dentes exacuit ad devorandum. Apocal. VI, 13 : Stellae de caelo ceciderunt super terram, sicut ficus emittit grossos suos, cum a vento magno movetur.

Hoc autem ostendit, subdens : " Ecce populus tuus,mulieres," hoc est, ut effeminati sunt, nihil virilitatis habentes respectu Alexandrinorum, " in medio tui, " ubi fortior esse deberet. Isa. III, 4 : Dabo pueros principes eorum, et effaeminati dominabuntur eis. Supple, et ideo, " inimicis tuis, " supple hominibus, et daemonibus, " adapertione pandentur, " ut undique possint ingredi, " portae terrae tuae, " hoc est, omnium civitatum quae sunt in terra vestra. Jerem. IX, 21 : Ascendit mors per fenestras nostras, ingressa est domos nostras. " Devorabit ignis, " libidinis quidem in peccatis, et irae Dei in paenis, " vectes tuos, " hoc est, Praelatos qui repagula contra hostes esse deherent. Isa. xlv, 2 : Portas aereas conteram, ei vectes ferreos confringam. Praelatus praeceptis et comminationibus sonans, ostium aereum est : officio autem, quod tamen non exercet, vectis ferreus est, praecipue quando rigidus et in- flexibilis est. Psal. CVI, 16 : Contrivit portas aereas, et vectes ferreos confregit.

" Aquam. " Hic quasi captam deridet Niniven. Et habet duas partes. Primo enim, insultat civitati, et postea regi, ibi, " Dormitaverunt pastores tui. "

In primo duo sunt. Insultat enim civitati quantum ad munimenta aedificiorum, et quantum ad congregationes bellatorum, ibi, " Congregare ut bruchus. "

" Aquam propter obsidionem hauri tibi : " ne scilicet potus desit hominibus et animalibus obsessis. Simile, Isa. XXII, 11 : Lacum fecistis inter duos muros ad aquam piscinae veteris, supple, congregandam. Simile, Isa. VII,3, ubi dicitur, quod Achaz erat ad extremum aquaeductus piscinae superioris. Considerabat enim qualiter piscina superior civitati . influens, abundantiam aquae praeberet civitati obsessae. " Exslrue munitiones tuas, " in turribus scilicet et pinnis muri, et propugnaculis, ut scilicet hosti resistere possint, et tu in pace intus reserveris. Psal. CXXI, 7 : Fiat pax in virtute tua, et abundantia in turribus tuis. Isa. V, 2 : aedificavit turrim in medio ejus. Cantic. IV, 4 : Sicut turris David collum tuum, quae aedificata est cum propugnaculis : mille clypei pendent ex ea, omnis armatura fortium.

Qualiter autem hoc facere possit, subdit : " Intra in lutum, " ex quo scilicet fiunt lateres, " et calca, " hoc est, commisce et apta lutum ut glutinosum et tenax sit, " subigens, " hoc est, magnus in partes luti subinferens, " tene " hoc est, comprehende " laterem, " hoc est, lutum formatum in laterem, ex quo scilicet ruinosa murorum reparare possis. Genes, XI, 3 : Habueruntque lateres pro saxis, et bitumen pro caemento. Isa. XVI, 7 : His, qui laetantur super muro cocti lateris, loquimini plagas suas.

Et innuens quod irrisio sit, scilicet ac si dicat, Cum haec omnia feceris, nihil valebit, subdit :

" Ibi, " hoc est, in illis munitionibus, " comedet te, " hoc est, devorabit te, " ignis, " scilicet irae Dei, et Nabuchodonosor. Deuter. XXXII, 22 : Ignis succensus est in furore meo, et ardebit usque ad inferni novissima : devorabitque terram cum germine suo. Simile, Thren. ii, 3 : Succendit in Jacob quasi ignem flammae devorantis in gyro. " Peribis, " in corpore scilicet, " gladio, " regi scilicet Babylonis. Job, XIX, 29 : Fugite a facie gladii, quoniam ultor iniquitatum gladius est.

Et modum devorandi subdit : " Devorabit te ut bruchus. " Hieronymus : " Sicut humus a brucho, ita in gladio " furentis exercitus devoraberis. " Bruchus enim nihil relinquit viroris, Isa, I, 20 : Gladius devorabit vos, quia os Domini locutum est. Deuter. Si acuero ut fulgur gladium meum, et arripuerit judicium manus mea : reddam ultionem hostibus meis. Hieronymus dicit, quod " haec spiritualiter " miserae animae dicuntur, cui propter " obsidionem tentationum a diabolo " emissarum, aqua Scripturae haurien.-" da est. " Genes. XXIV, 43 : Da mihi pauxillum aquae ad bibendum ex hydria tua. Hydria enim hauritur aqua, et significat studium Scripturarum.

In lutum per propriae utilitatis considerationem intrandum est. Job, x, 9 : Memento, quaeso, quod sicut lutum feceris me, in pulverem reduces me. Lutum hoc calcandum est per castigationem carnis. I ad Corinthios, IX, 27 : Castigo corpus meum, et in servitutem redigo. Manus huic luto subigenda est ut formetur ad virtutem. Job, x, 8 : Manus tuae fecerunt me, et plasmaverunt me totum in circuitu. Later corporis tenendus et restringendus est, ne lubricitate et mollitie fluat in vitia. Psal. XXXI, 9 : In camo et fraeno maxillas eorum constringe, qui non approximant ad te.

Et nisi haec fiant, gladius ultionis divinae devorabit eam, ut bruchus, qui significat vermem conscientiae.

Et subdit de irrisione quantum ad congregationem bellatorum : " Congregare ut bruchus, " Congregatio bruchi significat congregationem plebeII populi. " Multiplicare ut locusta. " Locusta quae salit et longius volat, congregationem significat adjutorum longe lateque distantium. Joel, I, 4 : Residuum locustae comedit bruchus.

Et hoc quidem facere poteris, supple, quia

" Plures fecisti negotiationes tuas, " quas scilicet agebas super subjectos et confoederatos, " quam sint stellae caeli. " Hyperbole est, hoc est, innumerabiles fecisti sicut stellae innumerabiles sunt. Ezechiel. XXVII, 33 : In exitu negotiationum tuarum de mari implesti populos multos. De omnibus enim subjectis et finitimis ad lucrum negotiabatur Assyrius. Et hoc quidem quod sic te congregas et tuos, non valebit : " Bruchus expansus est, " hoc est, sicut bruchus natis alis expansus est ad volandum, ita populus tuus propter peccata traditus est ad transmigrandum. " Et avo lavit, " hoc est, velociter, in captivitatem abiit. Psal. LIV, 8 : Ecce elongavi fugiens : et mansi in solitudine.

" Custodes tui quasi locustae, " supple, sunt. Et custodes vocat inferiores Praelatos, quibus commissae erant villae civitatis circumquaque. Proverb. XXX, 21 : Regem locusta non habet, et egreditur universa per turmas suas, " Et parvuli tui, " filii scilicet : consumunt enim omne quod viride est. Psal. CIV, 34 : Dixit, ei venit locusta, et bruchus, cujus non erat numerus. " Quasi locustae locustarum, quae considunt, " hoc est, simul sedent, " in sepibus, " hoc est, ruinosis et vilibus munitionibus et cito capien- dis. Isa. V, 5 : Auferam sepem ejus, et erit in direptionem. " In die frigoris, " hoc est, praesentis necessitatis, ut ab hoste defendantur. " Sol ortus est, " hoc est, claritas et ardor zeli Dei ad vindicandum. Jacob. I, 11 : Exortus est sol cum ardore, et arefecit faenum. " Et avolaverunt, " in captivitatem scilicet, " et non est cognitus locus earum, " destructis scilicet villis, et aedificIIs, " ubi fuerint : destructi enim sunt sine spe reaedificationis. Psal. XXXVI, 36 : Transivi, et ecce non erat : et quaesivi eum, et non est inventus locus ejus. Eccli. XKIII, 19 : Sicut locusta demergens descensus ejus. " Hoc (ut dicit Hieronymus) de " voluptuosis dicitur, qui omne viride " consumunt sicut locustae, et in sepi-" bus, hoc est, in beneficiis Ecclesiae re-" sident tempore frigoris, quo infriguit " charitas, et invaluit carnalitas Praelato-" rum. "

c( Dormitaverunt. " Insultat hic regi et principibus, et improperat eis duo, scilicet quod voluptatibus detenti in vigilantia curae pastarolis dormitaverunt, et quod populus eorum negligentia dispersus sit. Et subjungit quod ideo maxima plaga percussi sunt :

" Dormitaverunt pastores tui, " hoc est, principes qui cura et vigilantia pascere debebant populum, dormitaverunt per inertiam voluptatibus consopiti. Matth. XXV, 5 : Dormitaverunt omnes, et dormierunt. Proverb. VI, 9 : Usquequo piger dormies? " Rex Assur. " Et arguit regem quod tales Praelatos negligentes instituit. Et hoc videtur in Ecclesiae Praelatis qui tales instituunt. Contra quod dicitur, Luc. II, 8 : Pastores erant in regione eadem vigilantes, et custodientes vigilias noctis super gregem suum. Rex autem Assur magnus rex fuit super alios regnans. Isa. X, 12 : Visitabo super fructum magnifici cordis regis Assur. Supple, et ideo, " sepelientur principes tui, " interfecti scilicet a Babyloniis vel a dia- bolo. Principes enim tales causa sunt peccati populi, sicut dicitur, Osee, VII, 5 : Coeperunt principes favere a vino, erroris scilicet et insaniae. Et statim sequitur : Extendit manum sitam cum illusoribus, supple,populus. Unde, ibidem dicitur, f. 3 : In malitia sua laetificaverunt regem, et in mendaciis principes. Hinc est quod, Numer. XXV, 4,praecipitur, quod mali principes suspendantur contra solem, ut scilicet paena eorum clare visa, populus emendetur .

Interfectis autem principibus, populum dispergi necesse est. Et hoc est quod sequitur : " Latitavit populus tuus, " fugiens scilicet " in montibus, " et in cavernis scilicet petrarum. Et simile, Matth. XXVI, 31 : Percutiam pastorem, et dispergentur oves gregis. Sicut et nunc videmus, quod pastoribus interfectis in peccato, grex per silvestria dispergitur. III Regum, XXII, 17 : Non habent isti dominum : revertatur unusquisque in domum suam. " Et non est qui congreget, " populum scilicet sicut oves errantem, sicut bonus pastor dicitur congregare. Isa. xl, 11 : Sicut pastor gregem suum pascet: in brachio suo congregabit agnos, et in sinu suo levabit, foetas ipse portabit. Zachar. XI, 4 et 5 : Pasce pecora occisionis : quae qui possederant occidebant, et non dolebant, et vendebant ea, dicentes : Benedictus Dominus ! divites facti sumus.

Non enim quaerebant salutem ovium, sed lucra : propter quod sequitur, quod plagati sunt plaga manifesta :

" Non est obscura contritio tua : " nota enim est per totum mundum. II Regum, XII, 12 : Ego faciam verbum istud in conspectu omnis Israel, et in conspectu solis. Quae confusio illos potissimum manet, qui non abscondentes peccata sua alios scandalizant. Isa. III, 9 : Peccatumsuum quasi Sodoma praedicaverunt, nec absconderunt. " Pessima est plaga tua. " Glossa, " quae manu medici non potest " curari: " non quidem ex impotentia medici, sed quia infirmus contraria facit medicinae. Jerem. X, 19 : Vae mihi super contritione mea, pessima plaga mea ! Jerem. XXX, 12 et 13 : Insanabilis fractura tua, pessima plaga tua : non est qui judicet judicium tuum ad alligandum : curationum utilitas non est tibi. " Omnes qui audierunt auditionem tuam, " hoc est, famosum interitum tuum et durum. Isa. XXI, 3 et 4 : Corrui cum audirem, turbatus sum cum viderem : emarcuit cor meum, tenebrae stupefecerunt me. " Compresserunt manum super te, " admirantes scilicet et plaudentes super interitu tuo. Ezechiel. XXI, 12 : Clama, et ulula, fili hominis,... plaude super femur, quia gladius factus est in populo meo. Et post pauca, v. 14 : Percute manu ad manum, et duplicetur gladius, ac triplicetur gladius interfectorum. Isa. lv, 12 : Omnia ligna regionis plaudent manu. Ligna regionis vocat populos prius oppressos, qui de morte gaudent oppressoris.

Et subjungit causam. Ac si dicat : Nec est mirum,

" Quia super quem non transiit, " opprimendo scilicet, " malitia tua semper. " Hieronymus : " Nullus tuo vul-" neri donavit lacrymas, quia nullus est c( super quem non fuerit malitia tua, " quae non est permanens, sed transito-" ria : hoc enim consolatio est. " Jerem. XXII, 18 : Non plangent eum : Vae, frater ! et vae, soror ! Non concrepabunt ei : Vae, domine ! et vae, inclgte ! Simile, Isa. XIV, 7 et 8 : Conquievit et siluit omnis terra , gavisa est, et exsultavit : abietes quoque laetatae sunt super te, et cedri Libani : ex quo dormisti, non ascendet qui succidat nos. Unde Titus Livius narrat quod in morte Neronis, qui multos offenderat et Rempublicam pessime rexerat, cum multi laetarentur, et sperarent ex morte ejus ad meliora proficere, cornicula sedens in turri montis TarpeII convertens se ad civitatem, clara voce clamavit : Semper erit bene. Quod versu comprehendens Ovidius, dixit :

Montis TarpeII qui sedit culmine cornix, Est bene non potuit dicere, dixit : Erit.

Ac si dicat : Ablato omnis boni obstaculo, in futurum ad meliora proficiet Respublica.

D. ALBERTI MAGNI,

EPISCOPI RATISBOXENSIS, DOCTRINA TOTO ORBE GELEBERRIMI, ORDINIS PRAEDICATORUM,