Prologus divi Hieronymi in Habacuc prophetam.

Quatuor prophetae in duodecim prophetarum volumine continentur : e quibus tres in principio AdminBookmark id est, pondus titulum habent, Nahum, Ha- bacuc, et Malachias. Porro Zacharias, in medio et circa finem duos hujuscemodi ponit titulos, et quibus unus est: Onus verbi Domini in tetra Hadrach, et Damasci requiei ejus . Alter in fine : Onus verbi Domini super Israel . De Nahum, orationibus tuis jam liber editus est : de Zacharia et Malachia, si vita comes fuerit, disseretur. Nunc Habacuc habemus in manibus, qui vel ex eo quod amabilis Domini est, vocatur amplexatio : vel quod in certamen et luctam, et (ut ita dicam) amplexum cum Deo congreditur, amplexantis, id est, luctantis sortitus est nomen. Nullus enim tam audaci voce ausus est Deum ad disceptationem justitiae provocare, et dicere ei : Cur in rebus humanis, et in mundi istius AdminBookmark tanta rerum versatur iniquitas ? Vociferabor ad te, vim patiens, et non salvabis ? Quare ostendisti mihi iniquitatem et laborem videre ?... Lacerata est lex, et non pervenit usque ad finem iudicium: quia impius praevalet adversus justum, ideo egreditur judicium perversum'' . Vides quod temeraria vox sit, et quodam modo blasphemantis Creatorem suum ad judicium provocare : et vas fragile adversus figulum, cur tale vel tale factum sit, disputare ? Necnon et hoc animadvertendum, quod assumptio vel pondus, quae gravia esse jam diximus, prophetae visio est : et adversum Montani dogma perversum, intelligit quod videt, nec ut amens loquitur, nec more insanientium foeminarum dat sine mente sonum. Unde et Apostolus jubet ut si prophetantibus

aliis, alii fuerit revelatum, taceant qui prius loquebantur . Et statim : Non enim est, inquit, dissensionis Deus, sed pacis . Ex quo intelligitur, cum quis ex voluntate reticet, et alteri locum dat ad loquendum, posse et loqui et tacere cum velit. Qui autem in AdminBookmark id est, invitus loquitur, nec ta- cere nec loqui in sua potestate habet.

Illud quoque disce (quia semel a me violenter exigis, ut quasi quosdam gradus et scalas ad altiora nitenti, historiam tibi interpreter) prophetiam esse contra Babylonem et Nabuchodonosor, regem Chaldaeorum, ut quomodo prior propheta Nahum, quem Habacuc sequitur, vaticinium habuit contra Niniven et Assyrios, qui vastaverunt decem tribus quae vocantur Israel : ita Habacuc prophetiam habeat adversus Babylonem et Nabuchodonosor, a quibus Juda et Jerusalem, templumque subversa sunt.

Et ut scias eo tempore fuisse Habacuc, quo jam duae tribus, quae vocabantur Juda, ductae erant in captivitatem, Daniel docere te poterit : ad quem in lacum leonum Habacuc cum prandio mittitur, quamquam apud Hebraeos haec ipsa non legatur historia. Igitur sive quis recipiat scripturam illam, sive non recipiat, utrumque pro nobis est. Aut enim recipit, et jam post faciam rem liber Habacuc texitur : aut non recipit, et quasi propheta scribit quae ventura cognoscit.

Interim secundum litteram causatur adversus Deum propheta : cur Nabuchodonosor templum Dei vastet et Judam ? cur Jerusalem, quondam urbs Domini, destruatur ? Quare clamet populus, et non exaudiatur, vociferetur ad Dominum oppressus a Chaldaeis, et non salvetur ? Quare etiam ipse propheta vel populus, ex cujus persona nunc loquitur, ad hoc vixerit, et hucusque perductus sit, ut iniquitatem hostium et suum laborem videat ? cur injustitia praevaleat adversum se ? Et hoc dicit prae mentis augustia, nesciens aurum In igne conflari, et tres pueros de camino ignis puriores exisse quam Intraverant. Sed et hoc generaliter accipere possumus, quod ex persona humanae Impatientiae loquatur, ut in querulam vocem et plenam doloris erumpat, dicens : " Quare respicis contemptores, et taces, conculcante Impio justiorem se ? " Haec autem loquitur, nesciens judicia Dei Investigabilia, et profundum divitiarum sapientiae et scientiae ejus, quod non ita videat Deus, ut videt homo. Homo tantum praesentia respicit, Deus futura et aeterna cognoscit. Et quomodo si aegrotus et aestuans febribus aquam frigidam postulet, et dicat ad medicum : " Vim patior, crucior, uror, exanimor : usquequo, medice, clamabo, et non exaudies? " Et respondeat ei sapientissimus et clementissimus medicus: " Scio quo

tempore dare debeam quod postulas : et non misereor modo, quia misericordia ista crudelitas est, et voluntas tua contra te petit. " Ita et Deus noster sciens clementiae suae pondera atque mensuras, interdum non exaudit clamantem, ut eum probet, et magis provocet eum ad rogandum, et quasi igne excoctum justiorem et puriorem faciat. Quod intelligens Apo stolus secundum id quod misericordiam consecutus est a Domino, ait : Sed non deficimus in tribulationibus . Et benedicit Dominum in omni tempore. Et scit quod qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit : et gloriatur in labore, et cum Jeremia dicit : Tribulationem et miseriam invocabo : ut quomodo alius invocat Deum, sic sanctus vir et bellator invictus ad exercendum se et probandum, tribulationem et miseriam venire desiderat.

Josiam, regem Juda, cujus temporibus Sophonias prophetasse invenitur, Deo prae omnibus regibus Judae placuisse, historia quarti libri Regum et secundi Paralipomenon demonstrat . Josias simulacra, quae pater suus Amon, vel avus Manasses in templo Dei collocaverat, dejecta comminuisse monstratur : in quibus etiam serpentem aereum a Moyse factum, quem errori inductus populus, superstitione idolorum detentus, admiserat. Idem custodisse pascha, et intermissis temporibus multis solus celebrasse monstratur. Ideo Deus per prophetam, temporibus memorati regis, quae proventura erant ostendens, gentibus quidem lectione comprehensis affuturum judicium, populo vero Israel salutem, et civitati Jerusalem restaurationem tunc temporis tribuendam textu lectionis denuntiavit.

PROLOGI DIVI HIERONYMI IN HABACUC PROPHETAM. EXPLICATIO.

" Quatuor Prophetae. " In isto prologo sex dicit Hieronymus : Primum est de principio, quod est onus : secundum, de nomine, quod est Habacuc, ibi, " Qui vel ex eo. " Tertium, de intellectu prophetiae contra Montanum haereticum., ibi, " Necnon et hoc animadvertendum. " Quartum, de materia, ibi, " Illud quoque disce. " Quintum, de tempore prophe- tiae, ibi, " Et ut scias eo tempore fuisse,

Habacuc. " Sextum, de modo connexionis prophetiae, ibi " Interim secundum literam causatur. "

" Quatuor Prophetae, " non simpliciter inter omnes, " in duodecim Prophetarum volumine sunt , " supple, qui onera ponunt ; extra autem hos et Isaias multa ponit onera. Qualiter autem isti quatuor onus ponant, subdit : " E quibus, " scilicet duodecim, " tres in principio. " supple, librorum suorum," AdminBookmark ," Hebraeum est," idest, pondus, " latine, "titulum habent, " hoc est, in principiis librorum, ubi ponunt prophetiae suae titulos ; per quod significatur quod oppressionem et tribulationem alicujus gentis prophetant. Pondus enim et onus et massa et assumptio tribulationem significant,quae diversi interpretes sic transtulerunt ; sicut et Job, XVI, 8, dicitur : Nunc autem oppressit me dolor meus, et in nihilum redacti sunt omnes artus mei. Et qui sunt illi, subdit : " Nahum, " qui onus Assyriorum, " Habacuc, " qui onus Chaldaeorum, " et Malachias, " qui onus Israel et sacerdotum.

Et subdit de quarto : " Porro Zacharias in medio, " hoc est, nono capite, " et circa finem, " hoc est, ante finem capitis duodecimi, " duos hujuscemodi ponit titulos, " onus scilicet : " e quibus, " scilicet titulis, " unus est, " capite IX, 1 : " Onus verbi Domini in terra Hadrach, et Damasci requiei ejus, " quia ibi contra Assyrios prophetat : " alter in fine, " hoc est, XI, 1, scilicet, " Onus verbi Domini super Israel, " scilicet prophetat : quia ibi prophetat con tra Israel et sacerdotes.

Et subdit de expositione horum : " De Nahum orationibus tuis, " o Paula, "jam liber editus est, " expositionis sci- licet : " de Zacharia et Malachia, si vita comes fuerit, " ad propositum scilicet, " disseretur, " per expositionem faciendam. Zachariam enim et Malachiam ExuperioTolosano Episcopo exposuit .''Nunc Habacuc, " hoc est, expositionem Habacuc, " habemus in manibus, " hoc est, in operationibus : quam tamen expositionem non Paulae, sed Chromachio direxit .

Et subdit de nomine Prophetae : " Qui, " scilicet, Habacuc, " vel ex eo quod amabilis Domini est, vocatur, " hoc est, interpretatur " amplexatio : " amantium enim est amplexari. Deuter. XXXIII, 12 : Et Benjamin ait : Amantissimus Domini habitabit confidenter in eo : quasi in thalamo tota die morabitur. Cant. II, 6 : Laeva ejus sub capite meo, et dextera illius amplexabitur me. " Vel, " supple, dicitur amplexatio, " quod in certamen, " verborum scilicet, " et luctam" rationum scilicet justitiae, " et ut ita dicam, " supple, cum reverentia, " amplexum, " hoc est apprehensionem cum Deo, ac si manus ad manus cum Deo se apprehendat, sicut fecit Jacob cum Angelo, Genes. XXXII, 24 et seq. et Osee II, 4. " Deo congreditur, " disputando scilicet. Job, XIII, 3 : Ad Omnipotentem loquar, et dis-

putare cum Deo cupio. His, supple, duabus rationibus, " amplexantis, " id est, luctantis, " sortitus est nomen. "

Et subdit rationem : " Nullus enim, " supple, Prophetarum, " tam audaci voce. " Audacia hic dicitur non praesumptio, non timens timenda, sed confidentia reverentiam altioris non attendens : sicut saepe Sancti ex confidentia reverentiam divinae majestatis, quasi non attendentes audacter loquuntur. " Ausus est Deum ad disceptationem, " hoc est, disputationem a justitiae provocare. "

Contra hoc videtur esse instantia : quia dicitur, Job, XXI, 7 : Quare ergo impii vivunt, sublimati sunt, confortatique divitiis ? Jerem. XII, 1 : Quare via impiorum prosperatur, bene est omnibus qui praevaricantur et inique agunt ? Genes. XVIII, 25 : Non est hoc tuum, qui judicas omnem terram. Et ibidem : Absit a te, ut rem hanc facias, et occidas justum cum impio. Ad hoc dicendum, quod singuli de reverentia aliquid praemiserunt, antequam in talia verba prorumperent. Abraham quidem, ibidem, v. 27 : Loquar ad Dominum meum, cum sim pulvis et cinis. Job, XXI, 6 : Ego quando recordatus fuero, pertimesco, et concutit carnem meam tremor. Jerem, XII, 1 : Justus quidem tu es, Domine, si disputem tecum. Iste autem in prima disputatione nihil praemittit de reverentia, sed statim prorumpit in vocem querelae, dicens, I, 2 : Usquequo, Domine, etc. in secunda vero disputatione jam instructus a responso Domini, antequam prorumpat in disputationem, praemittit, ibidem,v. 13 : Mundi sunt oculi tui, ne videas malum. Et ideo solus in hac audacia esse dicitur.

" Et dicere ei, " Domino scilicet per sensum, non per verba : " Cur in rebus humanis, " publicis scilicet, " et mundi istius pompa , " quia judices magis pompa quam juris ordine praesunt, " tanta rerum versetur iniquitas, " quascili- cet bonus opprimitur et malus exaltatur? hoc enim innuitur his verbis : Usquequo, Domine, clamabo cum bonis, et non exaudies ? Cum dicatur in Psal. x secundum Hebraeos, 17 : Desiderium pauperum exaudivit Dominus : praeparationem cordis eorum audivit auris tua. Proverb. x, 24 : Desiderium suum justis dabitur. " Vociferabor, " hoc est, querulis vocibus scilicet, " ad te vim patiens, " cum bonis, " et non salvabis ? " Isa. XXXVIII, 14 : Sicut pullus hirundinis sic clamabo, meditabor ut columba. Et iterum : " Quare ostendisti iniquitatem et laborem, " bonorum scilicet, " videre, " hoc est, annuntiare praevisam ? Libentius enim fausta quam infausta praenuntiaret. Et haec fuit causa quare fugit Jonas, ne scilicet ex comparatione paenitentiae Ninive, condemnationem populi sui non paenitentis annuntiare videretur. Et iterum, audacter dicit : " Lacerata est lex, " justa scilicet conversa in abusum tyrannidis, " et non pervenit usque ad finem judicium, " hoc est, usque ad debitam causae decisionem. Et hujus subjungit causam esse Domini dissimulationem : " Quia impius praevalet adversus justum, " te scilicet dissimulante. " Ideo egreditur judicium perversum, " in causarum scilicet decisione. Dicit enim Glossa, ad Roman. I . 32, super illud : Non solum qui ea faciunt, sed etiam qui consentiunt facientibus, ''quod " consentit, qui non con-" tradicit. "

Positis exemplis, arguit quod audacter dicta sunt, subdens : " Vides, " o Paula vel Chromachi, " quam temeraria vox sit, " hoc est, esse videatur, " et quodammodo blasphemantis, " supple, sit vox haec, " Creatorem suum ad judicium, " disceptationis scilicet, " provocare. " Job, XV, 3 : Arguis verbis eum qui non est aequalis tibi, et loqueris quod tibi non expedit. Et post pauca,v. 5 : Imitaris linguam blasphemantium. Blas- phemia enim est impositio falsi criminis

in Deum, quod facit qui vias Domini aequas non esse dicit. Ezech. XVIII, 25 : Et dixistis : Non est aequa via Domini, " Et vas fragile, " terreum scilicet, " adversus figulum, " qui potestatem habet luti , " cur tale vel tale factum sit, " urceus vel amphora, faedum vel pulchrum, " disputare. " Ad lloman. IX, 20 et 21 : 0 homo, tu quis es, qui respondeas Deo ? Numquid dicit figmentum ei, qui se finxit: Quid fecisti me sic ? An non habet potestatem figulus luti, ex eadem massa facere aliud quidem vas in honorem, aliud vero in contumetiam ?''

Et subdit de intellectu Prophetae contra Montanum :

" Necnon et hoc animadvertendum, " supple, est, " quod assumptio vel pondus, " sive onus, quo scilicet intitulatur prophetia, " quae gravia esse jam diximus, " hoc est, gravitatem significare, " Prophetae, " scilicet Habacuc, " visio est, " hoc est, certa per intellectum comprehensio : " et adversus Montani " haeretici " dogma perversum, " qui dixit, quod Prophetae arreptitio spiritu in exstasi mentis nescientes quid loqueretur, locuti sunt : " intelligit " iste Propheta " quod videt.)) Daniel. x, 1: Intelligentia est opus in visione. " Nec ut amens " loquitur, id. est, qui in mente non habeat quod dicit. I ad Corinth. xlv, 19 : In Ecclesia volo quinque verba sensu meo loqui,... equam decem millia verborum in linquet,. " Nec more insanientium foeminarum, " quae facilius quam viri gaudio vel tristitia insaniunt, " dat sine mente sonum, " hoc est, sine intellectu. Psal. LXXXIV, 9 : Audiam quid loquatur in me Dominus Deus.

Hoc autem probat per Apostolum, subdens : " Unde et Apostolus , jubet, " hoc est, praecipit, " ut si prophetantibus aliis, " hoc est, aliis quibusdam in Ecclesia, " alii, " prius scilicet non prophetanti, " fuerit revelatum, " a spiritu scilicet prophetico, " taceant qui prius loquebantur, " supple, et dent locum ei qui revelationem accepit. " Et statim, " subjunxit scilicet Apostolus : " Non enim est (inquit) dissensionis Deus, sed pacis : " et intelligitur, quod non est dissensio inter Spiritum revelantis Dei, et spiritum hominis cui fit revelatio : ut scilicet, quando Spiritus Dei monet ad loquendum, spiritus hominis loqui nolit: sed concordia est inter utrumque spiritum. Et ex hoc arguit, subdens : " Ex quo, " scilicet dicto Apostoli, " intelligit , cum quis, " hoc est, aliquis, " ex voluntate " libera " reticet, " quando vult, " et alii locum dat ad loquendum " pro libera voluntate, supple, talem " posse et loqui et tacere cum velit. " Qui autem in exstasi, " hoc est, in excessu mentis ut arreptitii, id est, " invitus, " alio scilicet cogente, " loquitur, nec tacere nec loqui in sua potestate habet. "

Et subdit quarto de materia: " Illud quoque disce, " o Paula vel Chromachi, " quia semel a me violenter exigis, " hoc scilicet tibi exponi, " ut quasi quosdam gradus, " hoc est, per quosdam gradus, " et scalas, " hoc est, per quasdam scalas, " ad altiora nitenti, " eo quod per historiam ascenditur ad allegoriam, et per historiam et allegoriam ad. tropologiam, et per haec tria ad anagogiam, per nisum sive conatum studentis, " historiam tibi, " qui primus gradus est, " interpreter, " hoc est, exponam. Et alludit ei quod est, Genes. XXVIII, 12, ubi Angeli ab inferioribus ascenderunt in caelum per scalas : sicut et exploratores ascenderunt ad superiora domus Raab (Josue II, 6). Sic Judith in superiora domus ascendit (Judith, VIII, 5).

Sic gradibus ascenditur ad. templum (Ezech. xl, 6). Scias, inquam, " prophetiam " hanc, supple, esse " contra Babylonem " historialiter, " et Nabuchodonosor, regem Chaldaeorum, " de quorum scilicet onere prophetat.

Et ex hoc elicit ordinem ad immediate praecedentem Prophetam, subdens : " Ut quomodo prior Propheta Nahum, " de quo habitum est, " quem Habacuc sequitur, secundum ordinem Haebraeorum, " vaticinium habuit contra Niniven, " metropolim scilicet, ubi erat sedes regni, " et Assyrios, " id est, regnum Assyriorum, " qui vastaverunt decem tribus qui vocantur Israel, " eo quod plures tribus liliorum Israel habebant : "ita et Habacuc, " iste scilicet Propheta, " prophetiam " habeat historialiter " adversus Babylonem, " metropolim scilicet, et sedem regni, " et Nabuchodonosor, " regem scilicet Chaldaeorum, "a quibus, " rege et regno Chaldaeorum, " Juda, " hoc est, duae tribus, " et Jerusalem, " metropolis duarum tribuum, " templumque subversa sunt . "

Et subdit, probans hoc esse tempus istius prophetiae :

" Et ut scias eo tempore fuisse Habacuc. " Quia enim reges non habet in titulo, per conjecturas oportuit probari tempus prophetiae ejus, " quo jam duae tribus, quae Juda vocabantur, " quamvis enim essent Juda et Benjamin et Levi, tamen quia Levi sacerdotium habuit, et ideo regibus non subjacebat, et Benjamin principatum non habuit, sed Juda, ideo a Juda regnum denominatur, " ductae erant in captivitatem, " a Chaldaeis scilicet, "Daniel, " hoc est, liber Danielis " docere te poterit : " ad quem, " scilicet Danielem, " in lacum leonum Habacuc cum prandio mittitur : " quod non fieret, nisi Daniel cum duabus tribubus in Babylonem fuisset translatus.

Et quia infirmitatem habet haec probatio, ideo subdit : " Quamquam apud. Hebraeos, " apud quos primus fons veritatis esse deberet, " haec ipsa non legatur historia, " de Habacuc scilicet, et lacu leonum. Et ideo aliter confirmat, subdens : " Igitur sive quis recipit scripturam illam," Danielis scilicet, XIV, 32, " sive non recipit, " eo scilicet quod in canone Hebraeorum non est, " utrumque pro nobis est, " hoc est, contra nos non est. Et hoc probat, subdens subdivisionem : " Aut enim recipit, et, " supple, sequitur, quod " jam post factam rem, " hoc est, translationem duarum tribuum, " liber Habacuc texitur, " et sic habetur propositum : " aut non recipit, " alia pars divisionis, " et, " supple, tunc sequitur, quod " quasi Propheta scribit, " onera scilicet Babyloniorum, " quae ventura cognoscit, " et sic, supple, iterum habetur propositum : quia tunc onus Babylonis describit propter afflictionem duarum tribuum, quae jam praeterIIt.

Sexto subdit excusationem quorumdam quae ponuntur in littera, quae primo narrat, secundo excusat, tertio excusa-- tionem per auctoritatem Apostoli confirmat. Narrando quinque ponit:

" Interim secundum litteram causatur, " hoc est querulatur " adversus Deum Propheta, " hoc est, adversus Dei dispositionem, " cur Nabuchodonosor, " profanus scilicet, " templum vastet et Judam, " hoc, est, regnum duarum tribuum vastare permittatur ? Secundo : " Cur Jerusalem, urbs Domini quondam " a Domino electa, " destruatur, " hoc est, destrui permittatur ? Tertio : " Quare clamet populus Judaeorum, " scilicet oppressus, " et non audiatur, " hoc est, exaudiatur a Domino ? Et hoc ulterius exponit, subdens, supple, cur " Vociferetur ad Dominum, " populus scilicet " oppressus a Chaldaeis, " im- piis scilicet, et injustis, " et non salvetur ? " Et quarto : " Quare et ipse Propheta, " Habacuc scilicet, " vel populus, ex cujus persona nunc loquitur, ad hoc vixerit, " hoc est, ad hoc permissus sit vivere : " et, " id est, " hucusque productus sit, " supple, invita, " ut iniquitatem hostium,)) opprimentium scilicet, " et suum, " hoc est, suorum, Judaeorum scilicet, " viderit laborem, " hoc est, oppressionem ? Et quinto : " Cur injustitia praevaleat adversum se, " hoc est, suos ? Chaldaei enim justitiam non habebant adversum Judaeos.

Et horum subdit tres excusationes per ordinem :

" Et haec dicit prae mentis angustia. " Mens autem improprie sumitur: mens enim Sancti non premitur, cum perturbatio non cadat in sapientem, ut dicit Socrates. " Nesciens, " hoc est, formam nescientis assumens. Simile, I ad Corinth. IV, 6 : Haec autem, fratres, transfiguravi in me et Apollo, propter vos. " Aurum in igne conflari,)) hoc est, depurari. Sapient, iii, 6 : Tamquam aurum in fornace probavit eos. " Et tres pueros " de camino ignis, " hoc est, de fornace Babylonis, " puriores exisse, " in quantum jam probati erant, " quam intraverant : " tunc enim non erant probati .

Secunda excusatio :

" Sed et hoc generaliter accipere possumus, " hoc est, intelligere, quia acceptiva virtus est intellectus, " quod ex persona humanae impatientiae loquatur, " Impatientia hic dicitur a privatione actus patientiae, non a privatione habitus. Et cum duplex sit actus patientiae, unus substantialis, et alter accidentalis : substantialis quidem (ut dicit Tullius) est aequanimis adversariorum perpessio sive toleratio : accidentalis autem est in turbatione (quae propassio est) dissimulatio doloris, et hunc secundum actum privat,

cum dicitur, " humanae impatientiae, " et non primum. Conceditur enim Sanctis, cum in turbatione passionis sunt, internum animi dolorem per querelas non excedentes ostendere : sicut et Dominus fecit, Matth. XXVI, 38 : Tristis est anima mea usque ad mortem. Et hoc est quod sequitur : " Ut in querulam vocem et plenam doloris, " hoc est, plenum dolorem significantem, " erumpat, " vi scilicet doloris cogente. Baruch, III, 1 : Anima in angustiis, et spiritus anxius clamat ad te, Domine. " Dicens : Quare respicis contemptores ? " respectu scilicet prosperitatis, " et taces, " hoc est, dissimulas, " conculcante impio justiorem se ? "

Et subjungit excusationem tertiam : " Hoc autem loquitur nesciens, " hoc est, nescientis sive non advertentis figuram assumens, ((judicia Dei investigabilia, " supple, esse, " et profundum divitiarum sapientiae, " in ordine scilicet divinorum, " et scientiae, " in dispositione humanorum, " ejus, " id est Dei. Ad Roman. XI, 33 : 0 altitudo divitiarum sapientiae, et scientiae Dei ! quam incomprehensibilia sunt judicia ejus, et investigabiles viae ejus ! " Quod non ita videt Deus, " hoc est, videndo dispensat, " ut videt homo. " Job, x, 4 : Numquid oculi carnei tibi sunt : aut sicut videt homo, et tu videbis? " Homo tantum praesentia respicit, " I Regum, XVI, 7 : Homo videt ea quae parent, Dominus autem intuetur cor. " Deus futura et aeterna cognoscit, " et, supple, praesentia ad aeterna obtinenda dispensat.

"Et quomodo si aegrotus.)) Inducit simile ad declarandum quod dixit, " et aestuans febribus. " aestus enim febris sitim provocat et desiderium contrarii, frigidi scilicet, et humidi. " Aquam frigidam postulet, " quae tunc in praesenti aestum febris exstinguat, quamvis in posterum adaugeat, " et dicat ad medicum, " rationes scilicet assignans quare postulet aquam : " Vim patior, " a dolore scilicet. Isa. XXXVIII, 14 : Domine, vim patior, responde pro me. " Crucior, " febri scilicet, " exanimor, " aestu scilicet: ((usquequo, medice, clamabo, et non exaudies?)) Quasi dicat: Videris esse durus. " Et respondeat ei sapientissimus, " in consideratione circumstantiarum febris, " et clementissimus, " ad aegrotum, " medicus : Scio quo tempore dare debeam quod postulas, " sanitatem scilicet : " et non misereor modo, " quia modo obesset, " quia misericordia ista crudelitas, " supple, esset, " et voluntas tua, " quae scilicet ex aestu febris facta est, " contra te petit, " hoc est, contra sanitatem tuam. Et simile adaptat, subdens : " Ita et Dominus noster, " supple, facto facit, et si non verbo dicit, " sciens clementiae suae pondera, " quid scilicet et cui dispenset, " atque mensuras, " scilicet, quando dispenset. Sapient. XI, 21: Omnia in mensura, et numero, et pondere disposuisti, " Interdum non exaudit clamorem, " secundum scilicet praesentem subventionem. Et hujus subjungit duas causas : " Ut eum probet, " hoc est, probatum ostendat, " et magis provocet eum ad rogandum. " Ex hoc enim quod differtur exauditio, devotius oratur. Et hoc explanat, subdens : " Et quasi igne excoctum justiorem et puriorem faciat. "

Psal. XVI, 3 : Igne me examinasti, et non est inventa in me iniquitas. Ad haec confirmanda inducit auctoritatem Apostoli : "Quod intelligens Apostolus secundum id quod misericordiam consecutus est a Domino, " I ad Timoth. I, 13 : Misericordiam Dei consecutus sum, quia ignorans feci: " ait, " II ad Corinth. IV, 16: " Sed non defecimus ," supple, in tribulatione. Littera nostra sic habet, " Juxta quod misericordiam consecuti " sumus, non deficimus, sed abdicamus " occulta dedecoris. " Et tunc quod sequitur : " Et benedicit Dominum in omni tempore , " est de Psal. XXXIII,1 . " Et scit, " supple, illud Matth. x, 22 et XXIV, 13, " quia qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit : " et gloriatur, " supple, Apostolus," in labore et dolore, " II ad Corinth. XII, 9 : Libenter gloriabor in infirmitatibus meis. " Et cum Jeremia, " XX, 16, secundum Septuaginta, " dicit : Tribulationem et misericordiam invocabo. " Quod explanans, subdit : " Ut quomodo alius invocat Deum, " supple, pro prosperis, " sic sanctus vir et bellator invictus, " Sap. x, 12 : Certamen forte dedit illi ut vinceret, " ad exercendum se, " supple, in virtute," et comprobandum, " hoc est, probatum ostendendum, " tribulationem " in corpore, " et miseriam " in paupertate " invenire desiderat. " Psal. CXIV, 3 et 4: Tribulationem et dolorem inveni, et nomen Domini invocavi.