IN CAPUT VI ZACHARIAE

ENARRATIO.

" Et conversus sum. " De impletione praemissorum tangitur hic, et dividitur in partes duas. In prima tangitur destructio inimici, in secunda adeptio boni promissi, ibi, v. 9 : " Et factum est verbum Domini ad me, dicens. "

Prima in tres dividitur. Primo enim ostenditur visio. Secundo, ponitur explanationis petitio. Tertio, explanatio.

" Et conversus sum,)) a tristibus scilicet ad laeta videnda. Psal. XXXI, 4 : Conversus sum in aerumna mea. " Et levavi oculos meos, " ad supernaturalia scilicet videnda, " ei vidi, " id est, intellectu percepi, " et ecce quatuor quadrigae, " quatuor scilicet regna mundi significantes, et de quatuor partibus mundi egredientes. Ab Aquilone enim egressum est regnum Chaldaeorum, a Meridie regnum Graecorum, ab Oriente regnum Medorum, ab Occidente regnum Romanorum. " Egredientes, " de occulta scilicet Dei dispositione ad publicum mundi venientes. Isaiae, xlv, 23 : Egredietur de ore meo justitiae verbum, et non revertetur, scilicet ad me vacuum. " De medio duorum montium. " Hieronymus : " Quos supra myr" teta vel umbrosos montes vocavit , hic " vocat aeneos : montes autem dicit prop-" ter eminentiam legis et prophetiae, in " quibus semper ostendit Deus quae futu-" ra erant. " Amos, III, 7 : Non facit Dominus verbum, nisi revelaverit secretum suum ad servos suos Prophetas, " Et montes, montes aerei " supple, fuerunt. aerei dicuntur propter sonoritatem praedica- tionis. Unde Ezech. i, 7, ubi videtur quadriga Domini, scintillae micabant quasi aeris candentis. Haec quadriga quatuor habet rotas, hoc est, in quatuor partes mundi volubilitatem : unde etiam Ezech. I, 15, et 16, Rota habuit quatuor facies, et animal quatuor facies : quia quatuor regna in astutia rationis humanae, et praecipite audacia animositatis leoninae : et libidinosa concupiscentia lasciviae vitulinae, et fastu ambitionis aquilinae superbiae, quatuor mundi partes occupaverunt. Haec eadem regna per quatuor cornua significata sunt supra . Montes autem aerei significare possent altitudinem sapientiae divinae haec ordinantis, et sublimitatem potestatis ista in opere ponentis. Psal. XXXV, 7 : Justitia tua sicut montes Dei : judicia tua abyssus multa.

" In quadriga prima equi rufi. " Prima fuit Chaldaeorum regnum, cujus equi, milites, et ministri trahentes, erant saginarII et ideo rufi : et hoc in praecedentibus expositum est. Apocal.VI, 4 : Exivit alius equus rufus : et qui sedebat super illum, datum est ei ut sumeret pacem de terra, et ut invicem se interficiant, et datus ei gladius magnus.

" Et in quadriga secunda equi nigri. " Haec quadriga significat regnum Medorum et Persarum, equi ministros et milites : nigri vero dicuntur, quia per Assueri regis edictum mortem omnium Judaeorum tristi nuntio perferebant . Apocal, VI, 5 : Ecce equus niger : et qui sedebat super illum, habebat stateram in manu sua, hoc est, aequilibrium justitiae in judiciaria potestate.

" Et in quadriga tertia, " quae regnum Macedonum et Graecorum significat, " equi albi," ministri scilicet, et milites, et reges successores. Hieronymus : " Ideo

" albi, quia sub eorum rege Antiocho, " Machabaeorum victoriani legimus, et " qualiter floruerunt : quod per aibedi-" nem significatur. " Apocal, VI, 2 : Ecce equus albus : et qui sedebat super illum habebat arcum : et data est ei corona, et exivit vincens ut vinceret.

" Et in quadriga quarta, " quae regnum Romanorum significat, " equi varii, et fortes: " varii ex albo et aliis coloribus compositi. Romani enim reges fuerunt, ex quibus quidam clementes in Judaeos, ut Gaius : alii persecutores eorum fuerunt, ut Titus et Vespasianus. Fortes dicuntur propter fortitudinem principum illius regni. Unde, Daniel. II,

40, significatur per ferrum: Quomodo ferrum comminuit, et domat omnia, sic comminuet haec, supple, regnum illud, et conteret omnia. Hoc non dicitur propter hoc, quod omnia ista post prophetiam istam futura fuerunt : sed quia Deus per hoc iniquitates mundi punivit, et ante, et tunc, et postea.

Haec sunt quatuor bestiae egredientes de mari : quatuor facies rotae : quatuor cornua . Hieronymus: " Quidam putant " quatuor quadrigas, doctrinam quatuor " Evangelistarum significare, quae Domi-

" num vehit in omnes fines mundi, in " corda fidelium. Equi rufi martyres, et " equi nigri doctores, qui profunditate " mysteriorum et humilitate vitae obscu-" ri et nigri videbantur. Psal. XVII, 12 : " Tenebrosa aqua in nubibus aeris. Equi " albi confessores et virgines. Apoc, iii, " 4: Ambulabunt mecum in albis, quia " digni simi. Equi varii viros varietate " virtutum depictos. Genes, xxxvii, 3 : " Jacob filio suo fecit tunicam polymi- " tam, hoc est, diversis coloribus colo-" ratam. Ezech. XVI, 10 : Vestivi te dis- " coloribus. Sic ergo sancti rufi chari-" tate, nigri humilitate et sui abjectione, " albi conversationis honestate, varii. vir-" tutum varietate, equi justitiae aequalita-

" te, rotundi obedientiae volubilitate, per " istas quadrigas et equos intelligun-" tur. "

" Et respondi, et dixi ad Angelum, qui loquebatur in me, " desiderio scilicet illuminationis : " Quid sunt haec, domine mi ? " hoc est, Quid significant ? Haec interrogatio enim clavis scientiae est.

" Et respondit Angelus, ei ait ad me, " illuminando scilicet me de quaesitis : " Isti sunt quatuor venti caeli, " hoc est, aspirationes potestatum de caelo venientes. Ezech.XXXVII, 9 : A quatuor ventis veni, spiritus. Daniel.VII, 2 : Quatuor venti caeli pugnabant in mari magno. " Qui, " scilicet venti, occulta Dei dispositione, " egrediuntur, " in publicum scilicet, " ut stent " parati ad obsequendum, " coram Dominatore omnis terrae, " hoc est, Deo ad implendam omnem suam voluntatem. Psal. CXXXIV, 7: Qui producit ventos de thesauris suis.

Et explanat per singula:

" In qua, " scilicet quadriga, " erant equi nigri, " hoc est, regnum Medorum et Persarum " egrediebantur in terram Aquilonis, " ad illud scilicet conterendum et subjugandum. Unde , Isa. XIII, 17 et 18, in onere Babylonis dicitur : Ecce ego suscitabo super vos Medos, qui argentum non quaerant, nec aurum velint: sed sagittis parvulos interficient : sicut etiam Doctores regnum diaboli frigidum et tenebrosum conterunt. Ad Hebr. XI, 33 : Sancti per fidem vicerunt regna." Et albi, " qui regnum Graecorum significant, " egressi sunt post eos, " Medos scilicet et Persas, quos sibi Graeci subjugaverunt, " et varii, " qui Romanos significant, " egressi sunt ad terram Austri, " Grae- ciae scilicet regnum. Hieronymus : " Ad " ausiraiem plagam, et totam terram ce-

c( leri impetu vastaverunt?))

" Qui autem erant robustissimi, inter Romanos scilicet, sicut Augustus et Tiberius, " exierunt, " finibus proprIIsnon contenti, " et quaerebant ire, " libidine dominandi, " ei discurrere, " crebris scilicet victoriis, " per omnem terram, " ut scilicet totum mundum subjugarent. Luc. II, 1 : Exiit edictum a Caesare Augusto, ut describeretur universus orbis. " Et dixit , " Angelus scilicet in persona Domini: " Ite, perambulate terram. " Hieronymus : " Vestris pedibus cuncta " regna substernite. " Isa. x, 1-4 : Sicut colliguntur ova, quae derelicta, sunt, sic universam terram ego congregavi. Et hoc est quod sequitur : Et perambulaverat terram, " cuncta sibi sabjicientes. Zachar, I, 11 : Per ambulavimus terram, et ecce omnis terra habitatur, et quiescit,

" Et vocavit me, " meam scilicet magnam consolationem, " et locutus est ad me, dicens. " Cant.II, 14 : Vox tua, dulcis. "Ecce qui egrediuntur in terram Aquilonis, " hoc est, ad regnum Chaldaeorum conterendum, " requiescere fe- o cerunt spiritum meum, " hoc est, spiritum irae meae, ut ulterius non irascar et pacato animo si mGenes, VI, 3 : Non permanebit spiritus meus in homine in aeternum, quia caro est, hoc est, ira mea. " In terra Aquilonis, " hoc est, quem habui ad terram Chaldaeorum. Iratus enim per nares sufflat spiritum, et postquam se vindicavit, quiescit. Isa. II, 22 : Quiescite ergo ab homine, cujus spiritus in naribus ejus est.

" Et factum est. " Tangit hic de adeptione boni in promissis, scilicet de restitutione sacerdotii, regni, civitatis et templi : et tria dicit, scilicet materiam coronarum, inventionem coronarum, in capite sacerdotis impositionem, et coronarum significationem.

" Et factum est verbum Domini ad me, dicens, " per Angelum scilicet qui loquebatur.

" Sume a transmigratione, " hoc est, a transmigrabis qui de Babylone redierunt, quos propter dignitatem describit per nomina : " Ab Holdai, et a Tobia, et ab Idaia. " Holdai deprecatio Domini interpretatur, et significat eos qui pro liberatione populi continuo orabant. Jacob. v, 16: Multum valet deprecatio justi assidua. Tobias bonus Domini interpretatur, et significat eos qui bonum populi desiderabant ex fraterna dilectione. Ad Galat, VI, 10 : Dum tempus habemus, operemur bonum ad omnes, maxime autem ad domesticos fidei. Idaia notus Domini interpretatur, et significat eos qui notitiam Dei in timore et charitate divina habuerunt. Exod, XXXIII, 17 : Invenisti gratiam coram me, et teipsum novi ex nomine.Hi offerunt munera ad templi decorem. I Para.XXIX, 17 et :18: Populum tuum, qui hic repertus est, vidi cum ingenii gaudio tibi offerre donaria... Domine Deus, custodi in aeternum hanc voluntatem.

" Et venies tu, " o Zacharia scilicet, " in die illapy quando lucebit miseratio divina. IV Regum, VII, 9 : Haec dies boni nuntii est. " Et intrabis domum Josiae, filii Sophoniae. " Hic erat aedituus et custos templi (ut dicit Hieronymus) et apud eum thesauri templi reponebantur, et erat persona excellens in religione et fama. Isa. XXII, 23 et 24 : Erit in solium gloriae domus patris ejus. Et suspendent super eum omnem gloriam domus patris ejus. Hoc significat nomen, quia Josias salvatus interpretatur, Sophonias autem visitatio Domini interpretatur : quem enim visitat Dominus, salvatus est. Lucae, I, 78 : Per viscera misericordiae Dei nostri, in quibus visitavit nos, " Qui ve-nerunt de Babylone. " Infra apponit quartum, quem vocat Hem. Hieronymus : " Hebraei dicunt Ananiam et Azariam et " Misaelem de captivitate revertentes, " aurum et argentum in munera templi, " et coronas pontificis et ducis attulisse, " et Hem, id est, gratiam, Danielem sci-" licet cum munere venisse : et istos per " hos viros qui hic nominantur, intelligi, " mutatis nominibus. "

" Et sumes aurum, et argentum, " supple, quod obtulerunt. Isa. lx, 6 : Omnes de Saba venient, aurum et thus deferentes. " Et facies coronas, " non unam sed duas, argenti et auri varietate distinctas. Cantic.I, 10 : Murenulas aureas faciemus tibi, vermiculatas argento. Aurum enim sapientiam, argentum vero eloquentiam significat. " Et pones in capite Jesu, filii Iosedec, sacerdotis magni : " unam scilicet, et significatur quod alia imponenda erat Zorobabel, in signum restitutionis dignitatis sacerdotalis et regalis. Quae non nisi in Christo completa sunt, qui fuit Rex et Sacerdos. Isaiae, lxi, 10 : Quasi sponsum decoratum corona. Psal. VIII, 6 et 7 : Gloria et honore coronasti eum : et constituisti eum super opera manuum tuarum.

" Et loqueris ad eum, dicens. " Ad Sacerdotem scilicet, per quem ad populum verbum Dei transire debet : " Haec dicit Dominus exercituum, dicens, " de Zorobabel scilicet, vel verius de Christo : " Ecce Vir, " a vi scilicet, et virore dictus. Jerem, XVII, 7 et 8 : Benedictus vir, qui conf dii in Domino, et erit Dominus fiducia ejus. Et erit quasi lignum quod transplantatur super aquas. " Oriens nomen ejus. " Et subdit rationem nominis : " Et, " id est, quia " subter eum orietur. " Psal. LXXI, 7 : Orietur in diebus ejus justitia, et abundantia pacis. Ma- lach.IV, 2 : Orietur vobis timentibus nomen meum Sol justitiae, et sanitas in pennis ejus. Esther, VIII, 16 : Judaeis nova lex oriri visa est, gaudium, honor, et tripudium. " Et aedificabit templum Domino, " et litteraliter et spiritualiter Ecclesiam. I. ad. Corinth. III, 9 : Dei aedificatio estis.

" Et ipse, " scilicet, Zorobabel rex, " exstruet templum Domino, " hoc est, extra per effectum struet, " et ipse portabit gloriam, " alteram scilicet coronam. Isa. LXII, 3: Eris corona gloriae in manu Domini, et diadema regni in manu Dei tui. " Et sedebit, " ut Rex scilicet, et Judex : " et dominabitur , " potestate scilicet, " super solio suo, " pacis scilicet, et justitiae. Isa. XVI, 5 : Praeparabitur in misericordia solium, et sedebit super illud in veritate in tabernaculo David, judicans et quaerens judicium, et velociter reddens quod justum est.

" Et erit sacerdos super solio suo, " in throno scilicet sacerdotali sedens, docens, et regens populum. Eccli. l, 1 : Sacerdos magnus, qui in vita sua suffulsit domum. " Et consilium pacis, " totius terrae scilicet, et populi, " erit inter illos duos, " Regem scilicet, et Sacerdotem. Isa. IX, 7 : Multiplicabitur ejus imperium, et pacis non erit finis.

Et subdit de conservatione et consecratione coronarum in memoriam offerentium :

" Et coronae erunt, " supple, in templo conservatae et consecratae, " Helem.)) Quem prius Holdai vocavit, modo vocat Helem, et somnium interpretatur, ut sciatur quod tres pueri revelatione somnII gratiam hanc meruerunt . " Et Tobiae,et Idaiae : " hosetiam superius nominavit, " et Hem, filio Sophoniae. " Videtur quod quem prius Josiam custodem et aedituum templi, nunc Hem nominet, quem. Hebraei (ut dicit Hieronymus) Danielem intelligunt. Hem. enim interpretatur gratia. Daniel.I, 9 : Dedit Danieli Deus gratiam et misericordiam in conspectu principis. " Memoriale, " hoc est, in memoriale perpetuum, " in templo Domini, " ut scilicet quia haec obtulerunt, memoria eorum in sempiternum habeatur. Apocal. III, a : Non delebo nomen ejus de Libro vitae.

Et subdit de populi revocatione et litteraliter et spiritualiter :

" Et qui procul sunt, venient, " vel dissimilitudine peccati, vel spatio terrae. Isa. XLIx, i: Audite, insulae, et attendite, populi de longe. Proverb.XXXI, 10 : Procul, et de ultimis finibus pretium ejus, " Et aedificabunt in templo Domi-ni. " Unusquisque scilicet, pro rata portionis suae. Ad Ephes.II,22 : Coaedificamini in habitaculum Dei in Spiritu, scilicet sancto. " Et scietis, " supple, tunc per beneficia suscepta, " quia Dominus exercituum misit me ad vos, " ut haec scilicet praedicerem vobis.

Quia autem omnia haec intelliguntur, si obedientes fuerint mandato Domini, ideo sequitur : " Erit autem hoc, " scilicet impletio praemissorum, " si auditu " interiori, " audieritis " extra " vocem Domini Dei. vestri, " in lege scilicet, et prophetis. Isa. I, 19 et 20 : Si volueritis, et audieritis me, bona terrae comedetis. Quod si nolueritis, ei me ad iracundiam provocaveritis, gladius devorabit vos. Isa. lv, 2 : Audite, audientes me, et comedite bonum, et delectabitur in crassitudine anima vestra.