Epistola Nuncupatoria Editionis Benedictinae Eminentissimi D. D. Caesari Estraeo S. R. E. Cardinali.

0009A Inter praecipuos studiorum nostrorum, immo et totius Congregationis nostrae patronos ac fautores, cum te jam dudum in primis suspiciamus, Eminentissime Domine; nemini mirum videri debet, quod S. Hilarii Opera, quae novis recognita curis, et pro modulo a nobis illustrata in lucem denuo prodeunt, Eminentiae tuae nuncupemus et offeramus. Nam post tot honorifica testimonia, quibus non modo universum coetum nostrum, verum etiam quorumdam e sodalibus nostris, tum in sanctorum Patrum scriptis recensendis, tum in eruendis venerandae antiquitatis monumentis labores summis Pontificibus, sacro Collegio, totique Romanae curiae approbare dignatus es; sane committendum non erat, ut tam propensa in nos benevolentia et humanitas debita grati animi testificatione 0009B fraudaretur. Quod repugnante aequitate ne eveniret, nihil opportunius aptiusque nobis succurrere poterat, quam nova haec magni Hilarii Operum editio, quae, si quidem praesentium ac futurorum hominum oculis indigna non erit, beneficentiam istam reddet immortalem.

Neque vero tam bonum et idoneum pro nobis vadem, uti speramus, recusare volueris, Eminentissime Domine, utpote qui et solvendo non impar sit, et futurus debitor minime morosus et ingratus, qualem certe vel optare potuisses. Si enim generis claritatem quaeris, eximius ipse inclytae gentis Estraeae splendor: fuit ille, quod ex Fortunato discimus, inter Gallicanas familias lampade nobilitatis non obscurus (Fortunat. lib. I Vit. S. Hilarii; Hier. praef. in lib. II Comm. 0009C ad Gal.) . Si candorem, si generosum pectus, quae sunt animi tui dotes, amas: idem erat gratia generositatis et nitore pectoris ornatus. At fortasse eloquentiam, vir ipse eloquentissimus, ulterius cupis: Rhodanum eloquentiae eum vocat Hieronymus. Placet libertas dicendi, qualem in Romanis illis comitiis saepius exhibuisti? Nemo Hilario in dicendo liberior aut constantior, vel Constantio Augusto teste. Denique si fidei catholicae amorem ardentissimum probas, ut certe probare te demonstrant, quae ad detegendam et in ipsomet ortu suo configendam nefariam haeresim cum Eminentissimis collegis tuis nuper praestitisti: fuit Hilarius religionis columna quae nutantem fulsit Ecclesiam, ejusdemque beneficio Gallia monstra non habuit, haeresis periculo ab ipso liberata: qui permensus 0009D est orbem terrarum malo perfidiae infectum, ut cunctos ad emendationem et poenitentiam revocaret. Unde ab eo quaesitum in concilio Seleuciensi, quae esset Gallorum fides, ibique in spectaculum mundi productus est: Tu vero in Europae theatrum identidem productus, Gallicanae Ecclesiae fidem ac Regni jura, primum quidem 0010A in prolusionibus istis publicis, quibus ad lauream doctoralem te disponebas, quam edito singulari eruditionis specimine, anno aetatis vigesimo primo nondum absoluto, summo omnium plausu assecutus es; deinde in variis actionibus tanto studio, tanta felicitate ac dexteritate asseruisti, ut nulla vel repentina occasio te umquam imparatum invenerit, nulla, quantumvis difficilis et ardua, turbatum te et anxium effecerit.

Jam vero quanta reverentia Magnum Gallicanae ecclesiae Praesulem, pervigilem atque indefessum domus Dei speculatorem suspicies, cum tu ipse ecclesiae Laudunensi, meritorum magis quam aetatis habita ratione, nominante rege praefectus, assiduus in lustrationibus parochiarum, sedulus in celebrandis ordinationibus, 0010B frequens in administrando populis tuis confirmationis sacramento, quorum numerum pene incredibilem sacra unctione tinxisti, quibus senectus et invaletudo decessoris tui hoc beneficium negaverant; imperatis per universam dioecesim de rerum ecclesiasticarum usu atque doctrina certo tempore recurrentibus colloquiis, clero ad exactiorem disciplinam revocando, erecto a fundamentis seminario, fundato in commodum egenorum utriusque sexus, puerorum, senum, invalidorum, tam urbis, quam universae dioecesis xenodochio, monitis, adhortationibus, edictis abunde ostenderis, quid deceat ministros Christi, et dispensatores mysteriorum Dei, quos Spiritus sanctus posuit episcopos regere Ecclesiam Dei? Cum autem Romam evocatus, ac sacro Cardinalium coetui adscriptus, 0010C Ecclesiae et regni negotia per plures annos sustineres; ne tot recte instituta in dioecesi Laudunensi longiori absentia detererentur, annuente rege, ex tua gente tibi successorem delegisti, qui quae a te optime praestita ac stabilita fuerant, non modo servare, sed et consummare posset, consiliorum tuorum non solum particeps, sed aemulus, qua in re nequaquam te divina bonitas destituit, aut fefellit eventus. Ad haec cum jam plurimas Galliarum dioeceses exortae dissensiones invasissent, et ipsimet episcopi in adversas partes distrahendi viderentur; a studio partium alienus, veritatis et subjectionis amans, ea aequitate, ea prudentia ecclesiae Laudunensi prospexisti, ut pacata semper et ab his procellis libera tutaque exstiterit. Nec privatae tantum ecclesiae tuae tranquillitati studuisti, 0010D verum dum de componendo tanto negotio, sedandisque contentionibus, quae in apertam discordiam erumpere potuissent, ageretur; accersitus a rege, Pontifici gratus, nemini suspectus, quis nescit quam egregie, quam feliciter laborasti in restituenda Ecclesiae Gallicanae pace, quae viget adhuc, et tam altas 0011A radices egit, ut victuram semper, duraturamque speremus?

Et quid mirum, si tanta facilitate res maximas fidei tuae commissas geris, qui ab illustrissimo parente, in Romana legatione res Gallicas fortiter agente, fueris ad difficiliora negotia sermonibus et exemplis pene adhuc puer informatus! Scilicet, quod ex summo genere, pacis bellique muneribus clarissimo, ortus es, et quod in urbe Roma educatus, haec te et ad purpuram, et ad magna quaeque gerenda natum portendebant.

Quam non vanum omen fuerit, testantur variae, quas in Germania, Lusitania atque Italia, praesertim vero in ipsa urbe Roma gessisti legationes, quibus tanta diligentia perfunctus es solus, ut nulli umquam 0011B negotio defueris; tanta religione ac charitate cum aliis ut laudis aemulatione ne latum quidem unguem ab officii sedulitate deflexeris. Sed, quod in ecclesiastico viro summopere laudandum est, gravissimis licet immersus negotiis, amorem quem in litteras et in litteratos juvenis conceperas, aetate progrediente non minore studio retinuisti; et sicut illas neglexisti numquam, ita hos singulari semper benevolentia es complexus.

Quid dicam regias affinitates, quas dum regni commodis inservis, Estraeae genti tot olim titulis decoratae adjunxisti? Verum ad laudum tuarum cumulum sufficit regis omnium maximi tam benigne, tam strenue, tam constanter impensum pro obtinenda tibi purpura patrocinium: cujus adeo excelsum et honorificum 0011C de te judicium, purpurae ipsi non impar, insigni fidei et subjectionis exemplo confirmasti, cum oblatam didignitatem ea conditione quae mandatis regiis minus consona videbatur, pari constantia recusasti. Non 0012A ignota loquimur. Vivunt adhuc tam splendidi facinoris praeclari testes, ejusque memoria vigebit semper apud posteros. Non miramur itaque si te factorum gloria ubique sequitur, quae utinam sic ad posteros pertingat, ut inscribatur aeternae illi memoriae, cui nihil perit: quemadmodum Hilarii fama, non contenta Galliae terminis, exteras etiam nationes, immo et caelos ipsos implevit, meritorum gratia percurrente, idque efficiente, ut in utroque orbe sanctissimi Pontificis gloria militaret.

Dum in haec vota desinimus, modestiae consulimus tuae, Eminentissime Ecclesiae Princeps, quae nec se immodicis patitur onerari praeconiis, nec eum Magno Hilario conferri. In eo siquidem multa suspicis imitatione, immo et admiratione digna, zelum pro catholica 0012B veritate et pro justitia intrepidum, fortes pro religione apologias, diuturnum exilium, aliaque praeclara facta, quae gloriosum Christi Confessoris titulum ipsi compararunt: quod unum sane quibusvis elogiis illustrius merito existimas.

Tanti Doctoris ac Pontificis Opera tuis auspiciis, Vir Eminentissime, dum committimus, non Hilario ipsi, sed nobis, studiisque nostris patrocinium ex te conquirimus: quod cum antehac immeritis praestiteris, in posterum, uti ex tua benignitate sperare licet, Hilario suffragante non denegabis. Nos vero gratias tibi habebimus immortales, quod tam facile te exorari patiaris; gratiam singularem Hilario, cujus beneficio effectum est, ne simus ingrati: eritque haec ejus Operum editio perenne observantiae in te nostrae, 0012C adeoque grati animi monumentum. Ita vovent

Eminentiae tuae
Addictissimi et obsequentissimi
Monachi Benedictini Congregat. S. Mauri.