Tractatus Psalmi.

1. Psalmi hujus cum superiore connexio.—De superioris 0363A psalmi superscriptione id tantum demutatum in consequenti est, quod ubi pro populo longe a sanctis facto aenigmatum est, nunc ne corrumpas vel disperdas praescribitur: quod uno verbo τὸ μὴ διαφθείρης utrumque graecus sermo complexus est. Consequens enim erat, ut quia corruptio eos qui longe a sanctis discederent mansura esset, ne huic sanctus subderetur oraret. Nam in psalmo alio gratulationem aversae hujus a se corruptionis ostendit, dicens: Nec dabis sanctum tuum videre corruptionem (Ps. XV, 10) . Neque ambiguum est, psalmum hunc secundum apostolorum professionem ex persona esse Domini intelligendum.

2. Tituli expositio.—Itaque David ad humanae carnis gloriam resurrectionis dominicae tempus exspectans, 0363B nunc et non corrumpi se rogat, et aversam a se corruptionem in eo, in quo primitiae resurrectionis sunt, prophetae praescientia gratulatur. Ideo autem, Vers. 1: In finem tituli inscriptio est, quia et gloriosa ad aeternitatis honorem vita suscepta, et mors plurimis salutaris virorum fortium inscribatur sepulturis; et haec omnia ad eum referri oporteat, qui vel finis est legis, vel quem psalmi ipsius finis ostendat. Id autem quod in spelunca clausus haec loquitur, tempus est prophetiae, quo psalmum intelligitur scripsisse ipsa illa speluncae habitatione mansuri in corpore Domini humilitatem prophetans. Caeterum videri non potest, ut qui ob metum erat intra speluncam reconditus, psalterio et cithara, ut testatur in psalmo, id est totius artis musicae perstreperet apparatu.

3. Misericordia Dei quibus speranda. Quo fructu, quamdiu.—Coepit autem ita, Vers. 2: Miserere mei, Deus, miserere mei: quoniam in te confidit anima mea. 134 Misericordiam rogat; quia confidit in Deo, docens ab his misericordiam Dei sperandam esse qui crederent. Et misericordiae Dei quod momentum quive sit effectus, ostendit dicens: Et in umbra alarum tuarum sperabo donec transeat iniquitas. Avibus naturae est infirmitatem pullorum alis inumbrare, eosque a praetervolantium vi atque improbitate defendere. Quod et in gallinis maxime noscimus, cum collectos intra pennas foetus suos aut opacant aut 0364A tuentur. Quarum consuetudinem ad exemplum sollicitudinis suae Dominus commemorat, dicens ad Jerusalem interfectricem prophetarum: Quotiens volui colligere filios tuos, sicut gallina quae congregat pullos suos sub alis suis, et noluisti (Matt. XXIII, 37) ? Sperat ergo in umbra alarum Dei sanctus, donec iniquitas transeat, id est dum aut saeculi scandala, aut iniquitates impiorum, aut terrenae humilitatis infirmitatem, dum ( fort. quemadmodum) hanc ipsam quasi speluncam habitaculi et corporis sui David qua nunc est clausus, evadit.

4. Prophetica scientia. Diapsalma. Mors somnus. Dormientis conturbatio, Christi passio. Leonum catuli qui.—Sperans sub umbra alarum Dei, officio spei suae semper intentus est, dicens, Vers. 3: Clamabo 0364B ad Deum altissimum, Deum qui benefecit mihi. Clamat fide potius quam voce, qui fugiens et latens clamat. Porro autem non est in sermone sperantis gratulatio adeptorum: sed propheticae scientiae ac fidei est, gerendis non aliter gaudere quam gestis: et idcirco ad eum qui sub indemutabili constitutione bonitatis jam sibi benefecerit, clamat: Et quatenus benefecerit Dominus, consequentibus docet, dicens, Vers. 4 et 5: Misit e coelo, et liberavit me, dedit in opprobrium conculcantes me. Misit Deus misericordiam suam et veritatem suam, eripuit animam meam de medio catulorum leonum; dormivi conturbatus. Dignum fuit, etiamsi nulla demutatio personae esset ac sensus, diapsalma intervenire: quia ad intelligentiam dictorum sensus esset credentium erigendus. Benefecit 0364C Deus sancto suo, mittendo de coelo: ut liberato eo, in opprobrium hi qui eum conculcabant darentur. Et misit misericordiam suam ac veritatem ad eripiendam de catulorum medio animam ipsius, tum cum conturbatus dormisset. Si mors significatur in somno, vel cum dormiturus 135 David cum patribus suis est, vel cum dormiens Lazarus excitandus est, vel cum centurionis illius non est mortua puella sed dormit, vel cum eos qui dormierunt non praeveniemus in resurrectione: si conturbatio dormientis significatio est passionis, cum dicitur: Nunc anima mea turbata est valde (Joan. XII, 27) : quam tamen eripi de manu canis ita antea est deprecatus: Libera 0365A me de ore leonis, et de manu canis unicam meam (Ps. XXI, 22) : et non alii canum vel leonum catuli intelligi possunt, quam qui sunt et natio viperarum, de quorum medio anima eripitur, et eripitur per missam e coelo misericordiam et veritatem; secuncundum illud: Misericordia et veritas obviaverunt (Ps. LXXXIV, 11) , et si misericordia et veritas Dominus Jesus Christus est: non ambigitur quin illi in opprobrium dedantur, qui conculcantes Dominum in passione, ista non credunt; quibus utique opprobrium est, unigeniti Dei adventum et peccatorum indulgentiam perdidisse.

5. Vitia mentium designantur officiis corporum.—Et quia huic sanctorum spei vel persequentum odia vel negantum adversatura semper essent; commemoratis 0365B humanae salutis sacramentis, subjecit: Filii hominum, dentes eorum arma et sagittae, et lingua eorum machaera acuta. Vitia motusque animarum sub corporalibus officiis divinus sermo significat: ut in Deuteronomii cantico (Deut. XXXII, 15) , Incrassavit, et calcitravit dilectus, impietatis luxu sub significatione consuetudinis corporalis increpito; vel illud: Qui devorant plebem meam ut cibum panis (Ps. LII, 5) ; vel etiam: Dentes peccatorum contrivisti (Ps. III, 8) ; nec non et illud Apostoli: Quod si mordetis invicem, videte ne consumamini ab invicem (Gal. V, 15) : ut quod singulis quibusque membris officii actionisque mandatum est, id ad efficientiam mentium animorumque referatur: ut nunc vel persequentium vel obtrectantium commemoraturus effectus, ait: Filii 0365C hominum, dentes eorum scutum et sagittae, et lingua eorum machaera acuta, cum et consumerent saevitia potestatis, et obtrectationum jaculis vulnerarent.

6. Deus exaltari nequit, nisi prius descenderit. Spiritus sancti dono omnis terra Domini gloria plena.—Sed inter haec quae scit et exspectat Propheta non tacuit. Deprecatus enim ne corrumperetur, absorbendae corruptionis istius tempus exoptat, dicens, Vers. 6: Exaltare super caelos Deus, et super omnem terram gloria tua. Quae in altum de humilibus efferuntur, ea 136 exaltari videntur quia per profectum quemdam in id quod sublimius est evadunt. Quod autem super coelos exaltandum est, necesse est ut prius descenderit ad inferiora de coelis, per quod rursum 0365D exaltandum sit super coelos. Quod ipsum Apostolus 0366A absolutissime ita dicit: Qui cum adscendisset in altitudinem, captivam egit captivitatem, dedit dona hominibus. Ascendit autem quid est, nisi quia et descendit in inferiora terrae? Qui descendit, ipse est et qui adscendit super omnes coelos, ut adimpleret omnia (Ephes. IV, 8, seq.) : hinc exaltandi super coelos causam significans exstitisse, quod descendendi usque in inferiora terrae humilitas esset assumpta. Ex voto ergo propheta praenuntiat exaltari super coelos Deum. Et quia exaltatus super coelos impleturus esset in terris omnia sancti Spiritus sui gloria; subjecit: Et super omnem terram gloria tua: cum effusum super omnem carnem Spiritus donum, gloriam exaltati super coelos Domini protestaretur.

0366B 7. Qui gloriam aut passionem Christi suam David dicat.—Omnis autem hic profectus non naturae divinae, sed infirmitati hominis optatur: quia se per assumptionem carnis in coelestibus collocandum propheta non nescit, quippe cum concorporales et comparticipes effecti simus in Christo Jesu. Et idcirco haec ad carnis suae infirmitatem, quae et in passionibus Domini vexanda, et super coelos esset exaltanda, connexuit, Vers. 7: Laqueos paraverunt pedibus meis, et incurvaverunt animam meam. Foderunt ante faciem meam foveam, et inciderunt in eam. Per compassionis fidem etiam se ipso in Domino propheta patiente, tanquam et ipse sit passus, haec quaeritur. Sed in eos qui majestatis Dominum persecuti sunt, cum in foveam praeparatam inciderint, mortis ipsius et sensus refertur et poena.

0366C 8. Diapsalma. David psalterio et cithara se significat. —Et quia compatiendi et commoriendi fides nos glorificat in Christo: velut in procinctu spei fideique hujus propheta consistit dicens, Vers. 8 - 10: Deus, paratum cor meum: cantabo et psalmum dicam tibi. Exsurge, gloria mea, exsurge psalterium et cithara. Exsurgam diluculo, et confitebor tibi in populis, Domine, psalmum dicam tibi in gentibus. Interjecto diapsalma hunc ad Deum retulit propheta sermonem, psalmi interim fide haec eadem in quae cor ejus paratum est concinendo: et animi sui et corporis gaudia sub significatione psalterii et citharae adhortatus, sese ipsum 137 in eo quod cantet psalmumque dicat ostendit. Ait enim: Exsurge, gloria mea, exsurge, psalterium et cithara: exsurgam diluculo; se ipsum scilicet ostendi 0366D in psalterio citharaque declarans, cum ad exsurgendum 0367A cithara psalterioque commonitis, ipse potius qui in his significetur exsurgat. Exurgens autem diluculo, cum gloria sua spei evangelicae gloriam cantat, congruenti diluculi et orationis tempore et salutis. Nam id sequitur: Et confitebor tibi in populis, Domine, psalmum dicam tibi inter gentes. Laudaturus in populis et in gentibus Deum, necesse est ut in eo salutem gentium laudet: quia jam non in uno Israel funiculus haereditatis arctatus sit, neque Jacob portio, sed terrae plenitudo jam Dei sit; neque simus jam imago terreni, sed imago coelestis.

9. Veritas usque ad nubes quid. Misericordia usque ad coelos, caro corruptionis expers.—Quid autem confitendum in populis, psallendumque inter gentes esset ostendit. Vers. 11. Quia magnificata est usque 0367B ad coelos misericordia tua et veritas tua usque ad nubes. Haec est ergo in populis gentibusque confessio, quia magnificata usque ad coelos sit misericordia, et veritas usque ad nubes. Nam cum Domino obviam Sancti rapientur in nubibus (I Thess. IV, 16) , ipso illo nube in resurrectionis corpore elati , et creatura omnis secundum Apostolum a corruptione sit liberanda (Rom. VIII, 22) , pacificataque omnia per eum quae et in coelo sint et in terra (Coloss. I, 20) , merito et usque ad nubes veritas nostra ( forte nostrae) in eo resurrectionis effertur, et magnificatur usque ad coelos misericordia ejus, congemiscentis creaturae corruptione depulsa. Sed horum quidem usque ad nubes et usque ad coelos significatur elatio, verum illi proprium est coelos transgredi, et omnem sensum existimatae sublimitatis evadere.

10. Gloria Dei omnem excedens sensum, qui in terris maneat.—Repetita itaque spei suae precatione propheta sic clausit, Vers. 12: Exaltare coelis, Deus, et super omnem terram gloria tua. Nullus exaltando Deo modus est; nam super coelos ejus elatio est. Dominus enim creaturarum ultra creaturas intelligendus. Et cum nobis non aliud sit in cognitione quam coelum, ultra omnem sensum est, qui super coelos exaltatus sensum notionis excedit . Misericordia quidem ejus usque in nos redundavit: sed magnificata usque ad coelos in coelestibus mox futuris. 0368A Et cum usque ad nubes veritas ejus elata sit, nobis obviam in nube rapiendis, 138 sed coelos omnes tamen concessurus a Dei dextris ipse transcendit, gloria quoque ejus in terris, id est, nobiscum mansura, cum dicit: Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus vitae usque in consummationem saeculi (Matth. XXVIII, 20) , Dominus noster Jesus Christus, qui est benedictus in saecula saeculorum. Amen.