Ex primo libro,

1. Non enim erat tempus, quando Deus non erat Pater.

Et in sequentibus (inquit Athanasius) profitetur Christum semper esse, ut pote verbum et sapientiam et virtutem.

2. Neque vero Deus cum haec non peperisset 0119A postea Filium genuit: sed quia Filius non a se ipso, verum a Patre habet esse.

Et post pauca de ipso Filio dicit:

3. Cum sit splendor lucis aeternae, prorsus et ipse aeternus est. Luce enim semper existente manifestum est et splendorem semper exsistere: eo quippe lux esse intelligitur, quod splendeat, ac fieri nequit ut lux non luceat. Rursum enim ad exempla veniamus. Si sol est, est quoque splendor, est et dies: horum si nihil est, multum abest ut sol adsit. Quod si sol aeternus esset, dies quoque numquam deficeret. Nunc autem (neque enim ita se res 0119B habet) dies sole incipiente incipit, ac desinente desinit. Deus autem aeterna lux est, quae neque incoepit, neque deficiet unquam. Ipsi ergo praelucet ac coexsistit aeternus splendor, qui sine initio exsistens et semper genitus, ante eum emicat, quique est ea sapientia, quae dicit, Ego eram qua gaudebat: et delectabar quotidie ante faciem ejus omni tempore (Prov. VIII, 30) .

Et paulo post sermonem de eodem sic prosequitur:

4. Cum ergo aeternus sit Pater, aeternus est et Filius, lumen de lumine. Ubi enim est genitor, est et proles. Si autem proles non est, quomodo et cujus potest esse genitor? Atqui ambo sunt, et semper sunt. Cum igitur Deus sit lux, Christus est splendor. Cum autem Spiritus sit, Spiritus enim, inquit, est Deus (Joan. IV, 24) ; congruenter rursum Christus vapor dicitur: Est enim, inquit, vapor virtutis Dei (Sap., VII, 25) .

Rursumque dicit:

5. Solus autem Filius semper coexsistens Patri, et plenus eo qui est, ipse etiam est, cum sit ex Patre (ex Athan., ibid., n. 17) .

0118 1. Οὐ γὰρ ἦν ὅτε ὁ Θεὸς οὐκ ἦν Πατήρ.

Καὶ τοῦτο οἶδεν (ait Athanasius statim post) ἐν τοῖς, ἑξῆς ἀεἱ τὸν Χριστὸν εἶναι, λόγον ὄντα, καί σοφίαν, καὶ δύναμιν.

2. Οὐ γὰρ δὴ τούτων ἄγονος ὢν Θεὸς, εἶτα ἐπαιδοποιήσατο, 0120A ἀλλ᾽ ὅτι μὴ παρ᾽ ἑαυτοῦ ὁ Υἱὸς, αλλ᾽ ἐκ τοῦ Πατρὸς ἔχει τὸ εἶναι.

Καὶ μετ᾽ ὀλίγα (pergit dicere Athanasius) πάλιν περὶ τοῦ αὐτοῦ φησιν·

3. Ἀπαύγασμα δὲ ὢν φωτὸς ἀἳδίου, πάντως καὶ αὐτὸς ἀΐδιός ἐστιν. ὄντος γὰρ ἀεὶ τοῦ φωτὸς, δῆλον ὡς ἔστιν ἀεὶ τὸ ἀπαύγασμα. τούτῳ γὰρ, καὶ ὅτι φῶς ἐστι, τῷ καταυγάζειν νοεῖται, καὶ φῶς οὐ δύναται μὴ φωτίζον εἶναι. πάλιν γὰρ ἔλθωμεν ἐπὶ τὰ παραδείγματα. εἰ ἔστιν ἥλιος, ἔστιν ἡμέρα· εἰ τοιούτων μηδέν ἐστι, πολύ γε δεῖ καὶ παρεῖναι ἥλιον εἰ μὲν οὖν ἀΐδιος ὁ ἥλιος, ἄπαυστος ἂν ἦν καὶ ἡ ἡμέρα νῦν δὲ, οὐ γὰρ ἔστιν, ἀρξαμένου τε ἢρξατο, καὶ παυομένου παύεται. ὁ δέ γε Θεὸς αἰώνιόν 0120B ἐστι φῶς, οὔτε ἀρξάμενον, οὔτε λῆξόν ποτε. οὐκοῦν αἰώνιον πρόκειται, καὶ σύνεστιν αὐτῷ τὸ ἀπαύγασμα ἄναρχον καὶ ἀειγενὲς, προφαινόμενον αὐτοῦ, ὅπερ ἐστὶν ἡ λέγουσα σοφία, Ἐγὼ ἢμην ᾗ προσέχαιρε· καθ᾽ ἡμέραν δὲ εὐφραινόμην ἐν προσώπῳ αὐτοῦ ἐν παντὶ καιρῷ.

Καὶ αὖθις ἐπάγει μετ᾽ ὀλίγα (inquit Athanasius), περὶ τοῦ αὐτοῦ λέγων·

4. Ὄντος οὖν αἰωνίου τοῦ Πατρὸς, αἰώνιος ὁ Υἱός ἐστι, φῶς ἐκ φωτὸς ὤν· ὄντος γὰρ γονέως, ἔστι καὶ τέκνον· εἰ δὲ μὴ τέκνον εἴη, πῶς καὶ τίνος εἶναι δύναται γονεὺς; ἀλλ᾽ εἰσὶν ἄμφω, καὶ εἰσὶν ἀεί.

Εἶτα πάλιν προστίθησι ταῦτα (Athanasius ait):

Φωτὸς μὲν οὖν ὄντος τοῦ Θεοῦ. ὁ Χριστός ἐστιν ἀπαύγασμα. πνεύματος δὲ ὄντος· Πνεῦμα, γὰρ, φησὶν, ὁ Θεὸς· ἀναλόγως πάλιν ὁ Χριστὸς ἀτμὸς λέγεται· Ἀτμὸς, γάρ, φησὶν, ἐστι τῆς τοῦ Θεοῦ δυνάμεως.

Καὶ ἐκ τοῦ δευτέρου (inquit Athanasius) πάλιν φησί

5. Μόνος δὲ ὁ Υἱὸς ἀεὶ συνὼν τῷ Πατρὶ, καὶ τοῦ ὄντος πληρούμενος, καὶ αὐτὸς ἔστιν, ὢν ἐκ τοῦ Πατρός. Haec excitata sunt serie continua a S. Athanasio in Epistola de Sententia Dionysii, num. 15, p. 253, ed. Benedictin.