Articulus IV. De verbis barbaris, obsoletis, inusitatis, aut obscuris, quibus Arnobius usus est.

0690B

A nobis jam observatum est incultum confusumque esse Arnobii stylum ac sermonem, eumque in suis libris nomina adhibuisse obsoleta, inusitata et barbara, quae lectorem ne morentur, a nobis, ut officio nostro satisfaciamus, debent pro virili parte explicari (Supr. cap. 2, art. 2) . Plurima autem ex illis, data superius opportuna occasione, explanavimus. Sed multa non minus obscura et difficilia adhuc occurrunt quorum interpretandorum nullus sese nobis locus satis commodus obtulit. Quapropter illorum interpretationem atque explicationem censuimus ad 0690C hujusce dissertationis calcem esse rejiciendam. In hac porro disquisitione eumdem atque in superiori articulo alphabeticum, ut loqui amant, ordinem sequemur. Primum itaque dixit Arnobius:

«Ancillatrum servuli pavibundis trepidationibus imitatus,» qui scilicet potentiores homines humillime salutat (Arnob., l. VII, p. 221) . Ita sane in manuscripto codice regio legimus. Sed illum quidam ibi depravatum putantes, scribi voluerunt Ancillae aut servuli. At haec correctio sequentibus Arnobii verbis non cohaeret. Quamobrem alii restituendum suspicantur: Ancillarum servuli pavidas trepidationes imitatus. Sed nullam hujusce lectionis probationem vel conjecturam proferunt. Quid vero, si Arnobius novo verbo servitium, seu obsequium servuli significaverit, 0690D quod ipse ancillatrum, seu potius ancillatum appellat? Utrum autem genuina sit haec auctoris nostri lectio, expendant alii, et pronuntient. Nobis certe illius sensum patefecisse sufficit.

Anserum grinnitus Arnobius appellat; quia Grinnire, inquit Festus, anserum vocis proprium est (Ibid., l. VI, p. 205. Fest. ad verb. Grunnire) .

Arbor pausata ab Arnobio pinus vocatur, sub qua Attis se viri nomine privavit, et cujus circum robur mater deum sociatis cum Acdesti planctibus, pectus tundit et sauciat (Arnob., l. V, p. 160) . Cur autem arbor pausata dicatur, omnes horum Arnobii librorum commentatores sibi fatentur esse incompertum. Vocem itaque pausatae corruptam fuisse nonnulli 0691A arbitrantur, ac pro ea lanatae, vel lausatae, vel positae legendum. Sed haec alii ut meras nugas explodunt atque exsibilant. Quid enim vetat quominus Arnobius usus sit verbo pausatae, imitatus Plautum, qui dixit Pausa, id est, quiesce. Nam ibi auctor noster scribit matrem deum in antrum suum detulisse illam arborem, et circum robur illius ibi pausatae, sive quiescentis et positae sociatis cum Acdesti planctibus suum tutudisse ac sauciavisse pectus.

Arquata sellula, hoc est, semirotunda, et in arcus similitudinem formata (Arnob., l. I, p. 59) . Quo sensu ab Ovidio canitur:

Iris et arquato coelum curvamine signans. (Ovid., lib. II Metamor., pag. 418.)

Attagi phrygia lingua vocantur, quos hircos dicimus 0691B (Arnob., l. V, p. 159) . Apud Eustachium vero, inquit Bochartus, ἄττηγοι, dicuntur αἶγες ἄῤῥηνες, capri masculi seu hirci (Bochart., l. II de Anim. sacr. scrip., c. 53, p. 647) . Ab hoc autem phrygio nomine Arnobius putat factum esse nomen Attis. Sed Bochartus ex Hebraeo Athud potius derivatum arbitratur, quem, si velis, consule.

Auctificari, dixit auctor noster, Ennius vero, ut notat Nonius Marcellus, augificare: sed obsoletum verbum est, quod idem atque augere significabat (Arnob., l. VII, p. 224; Non., de Propriet. serm., c. 2) . Apud Lucretium autem legimus:

Auctificique
Motus perpetuo possunt servare creata. (Lucret., lib. II, vers. 571.)

0691C Augustare simili modo dixit Arnobius, pro augustum reddere (Arnob., l. VII, p. 201) .

Batiaca, in manuscripto autem regio codice pastiocas corruptissime (Ibid., l. I, p. 59) . Nam batiaca graece βατιάκη, sicut ex Athenaeo discimus, poculi erat genus (Athen., lib. II Deipnos., p. 486) . Unde Plautus alicubi dixit:

Quibus divitiae domi sunt, scaphio, cantharis,
Batiolis bibunt. (Plaut., Stych., act. V, scen. 4.)
At ibi quibusdam in editionibus legitur, Batiocis.

Bigarii vox est, quae in Romana horum Arnobii librorum editione et aliis posterioribus exhibetur: in manuscripto autem regio cod. Pigarii, in postrema editione, cybiarii (Hrnob., l. II p. 70) . Sed nulla 0691D hujusce immutationis ratio redditur. Cur non potius Cibarii, qui scilicet cibos conficiunt aut ministrant? Varro enim apud Nonium Marcellum: «Tuus ipse frater cibarius fuit Aristoxenis (Non. Marcell., l. de Propriet. serm., c. 2, p. 536) .» Cur non etiam, inquiet aliquis, legatur Bigarii, ex quo ab imperito librario factum Pigarii? Superiori quippe linea dixit Arnobius quadrigarios. Verum nemo fortasse sine alterius manuscripti codicis auxilio adulteratum illud nomen emendare poterit.

Bolones, in ms. codice nostro legimus, pro quo nonnulli perperam scripserunt Volones (Arnob., l. II, p. 70) . Nam ut ait Donatus: Cetarii, «qui cete, id est, magnos pisces venditant et bolones exercent,» 0692A sive ceteriam mercaturam (Donat., in Terent. Eunuch., act. II, scen. 2, vers. 26) . Ab aliis autem, qui Isidorum citant, sumitur pro iis, qui diversa genera piscium emebant et vendebant (Isidor., in Gloss., p. 620) . Videsis Turnebum lib. XIII Adversar., cap. 14.

Botulus, teste Festo, genus farciminis est, quod, propter connexionem, a bolis sic appellatur (Arnob., l. II, p. 73; Festus, ad vers. Botulus) . Martialis autem alicubi cecinit:

Qui venit botulus medio tibi tempore brumae,
Saturni septem venerat ante dies. (Martial., lib. XIV, epigr. 72.)
Quamobrem Tertullianus ethnicos hunc redarguit in modum: «Inter tentamenta christianorum botulos 0692B etiam cruore distentos admovetis, certissimi illicitum esse apud illos, per quod exorbitare illos vultis (Tertul., Apolog., c. 9, p. 11) .» Alibi vero postquam ab orthodoxorum, quos Psychicos vocat, partibus defecisset, sic eos corripit: «Quomodo protegam castitatem et sobrietatem sine taxatione adversariorum? Quinam isti sunt semel nominabo, exteriores et interiores botuli Psychicorum (Idem, l. de Jejuniis, c. 1, p. 701) .»

Buris dicitur a quibusdam pars aratri posterior, ab aliis temonis superior, et utraque incurvata (Arnob., l. II, p. 59) . Eo autem nomine usus est Virgilius, ubi canit:

Continuo in sylvis magna vi flexa domatur,
In burim, et curvi formam accipit ulmus aratri. 0692C (Virgil., lib. I Georg., vers. 169 et seqq.)
Quos in versus haec Servius observat: «In burim, in in curvaturum. Nam buris est curvamentum aratri dictum quasi βοὸς οὐρὰ, quod sit in similitudinem caudae bovis. Alii burim curvaturam temonis, quae supra est, et quod infra est urvum dicunt. Buris enim, ut curvetur, ante igni domatur, amburitur: unde et quae naturaliter inveniuntur curvae ita dicuntur. Varro ait totum burim indici ab urbe.» Priori sententiae Isidorus subscripsit (Isidor., l. XX Orig., c. 13; Arnob., l. I, p. 24, et l. VII, p. 222; ibid., l. VI, p. 200) .

Busticeta, ut animadvertitur in glossis eidem Isidore attributis, erant sepulcra in agro.

Cacabulus, diminutivum haud dubie nominis cacabus, 0692D qui vas significat, in quo pulmentarium coquebant. Videsis Lexicon Martinii, et Vossii etymologicon.

Calamistris vibrare caesariem, inquit Arnobius (Ibid., l. II, p. 72) . Calamistrum enim erat acus major, seu ferrum, quo calefacto capillus intorquetur et crispatur. Audi Virgilium:

Foedare in pulvere crines
Vibrato calido ferro, myrrhaque madentes. (Lib. XII Aeneid., vers. 90 et seqq.)
Quos in versus Servius: «Calamistrum est acus, inquit, major, quae calefacta, et adhibita intorquet capillos.» Videsis Julium Pollucem, et Isidorum (Poll., l. V, c. 16; Isidor., l. XX Orig., c. 13) .

0693A Caliendri nomine putabat Turnebus ab Arnobio indicari pallium, quod ante riciniatum appellaverat. Sed re maturius expensa, existimavit significari capitis operimentum. Quo sensu ab Horatio usurpatur:

. . . . . Altum Saganae caliendrum. (Horat., lib. I, satir. 8, vers. 48.)
Quod in carmen Acron, sive quivis ejus nomine alius, annotavit caliendrum dici, sive ornamentum capitis mulierum, quo ad exornandos crines utebantur; sive supposititios crines, quos pro naturalibus accipiebant. Tertullianus quoque hoc nomen usurpavit, ubi in mulieres invehitur: «At nunc in semetipsas lenocinando, quo planius adeantur, et stolam, et lupparum, et crepidulam, et caliendrum, ipsas quoque jam 0693B lecticas, et sellas queis in publico quoque domestice, ac secrete habebantur, ejeravere» (Tertull., l. de Pallio, c. 4, p. 136) .

«Canacheni obserata pandentes remedorum obscuritate» (Arnob., l. VI, p. 108) . Verba sunt auctoris nostri, quae pluribus plane corrupta esse haud immerito videntur. Quidam itaque pro remedorum, restitui volunt tenebrarum, sed qua auctoritate? De nomine autem Canacheni quaerendum amplius censent. Sed ubi id quaerendum, nisi alius melioris notae et integrior manuscriptus codex habeatur? At certe nulli obscurum esse potest Arnobium loqui de nocturnis praedonibus, qui deorum simulacra aut spoliaverant, aut ex templis abstulerant. An autem eos designet, qui magica arte id facerent, aliorum judicio 0693C permittimus.

Chantharulus ab Arnobio dicitur (Ibid., pag. 209) parvum vas potorium, cum quo Bacchus pingi solebat. Paucas enim ante lineas scripserat: «In Liberi, seu Bacchi, dextera pendens potoris cantharus.» Rationem si quaeras, hanc tibi Valerius Maximus suggeret. «Liber pater ex Asia ducens triumphum, hoc usus poculi genere ferebatur» (Val. Max., lib. II, cap. 6, § 7) . Cujus exemplo, uti ille et Plinius annotarunt (Plin., lib. XXXIII Hist. nat., cap. 11, pag. 73) , C. Marius post victoriam Cymbricam cantharis semper potavit.

Capite censi appellati sunt, inquit, post Julium Paulum, A. Gellius, qui nullo, aut perquam parvo aere censebantur, ac parvum aut nullum vectigal 0693D pendebant (Arnob., lib. II, pag. 63; Gell., lib. XVI, Noct. Attic., cap. 10) .

Castus peculiari sensu ab Arnobio accipitur (Arnob., lib. V, pag. 167) , ubi matris deum seu Cybeles, mysteria hunc exagitat in modum: «Quid temperatus ab alimonio panis, cui rei dedistis nomen castus.» Quod quidem ut intelligatur, ex Apuleio, Tertulliano, Hieronymo et aliis, animadvertendum est, in horum mysteriorum celebratione observatam fuisse, praeter alios plures superstitiosos ritus, ciborum saltem communium abstinentiam (Apul., lib. XI Metam., pag. 206 et 209; Tertull., lib. de Jejun., cap. 2; Hieronym., epist. 7 ad Laetam, pag. 59, et lib. II Advers. Jov., pag. 98) . At quidam, uti Martinius et Vossius, 0694A Festi verbis et auctoritate fulti, putant Castus nomine has omnes cerimonias significari. Tertullianus autem ubi adversus catholicos pro suorum Montanistarum jejuniis disputat: «Sed bene,» inquit, «quod in nostris Xerophagiis blasphemias ingerens, Casto Isidis et Cybeles adaequas» (Tertull., lib. de Jejun., cap. 16) . Si quis vero alium pro catholicis contra haereticos agentem audire malit, en praesto est Hieronymus, qui adversus Joviniani errores pugnando, haec scribebat: «De ciborum sibi placent abstinentia, quasi non et superstitio gentilium castum matris deum observet, et Osiridis» (Hieronym., adv. Jovin., lib. II, pag. 91) . Postea vero planius ac propius ad Arnobii nostri mentem: «Quomodo, inquit, virginitati verae non praejudicat imitatio virginum diaboli, 0694B ita nec veris jejuniis castum Isidis et Cybeles, et quorumdam ciborum in aeternum abstinentia, maxime cum apud illos jejunium panis, sagina carnium compesceretur» (Ibid., pag. 104) . Nonne enim illud jejunium panis, idem est atque temperatus, ut Arnobius dixit, ab alimonio panis?

Cimices vermiculi sunt foetidi ex ligno, chartis, et paleis nascentes. Isidorus vero: «Cimex,» inquit, «de similitudine cujusdam herbae vocatur, cujus foetorem habet» (Arnob., lib. II, pag. 75; Isidor., lib. XII Orig., cap. 5) .

« Cinnum,» ait auctor noster, «cyceonem quem nuncupat Graecia, oggerit» (Arnob., lib. V, pag. 174) . Haec autem ille et plura alia, quae ibi de Eleusiniis mysteriis narrat, ex Clemente Alexandrino, ut supra 0694C notavimus, mutuatus est. Graece enim doctus vir scripserat: ἔπιον τὸν κυκεῶνα, Bibi cyceonem. Cinnus autem, teste Nonio Marcello, potionis genus erat, ex multis liquoribus confectum (Clemens Alexandr., Admonit. ad gent., pag. 13; Non. Marcell., de Propriet. verb., cap. 1 et 6) . Monitos porro nos ille facit ea voce usum esse Ciceronem. Videsis Turnebum, lib XII Adversar., cap. 8.

Classici appellabantur cives Romani qui quidem varias in classes quomodo distributi fuerint, Livius et Dionysius Halicarnasseus descripsere (Arnob., lib. II, pag. 63; Liv., lib. II, cap. 43, Dionys. Halic., lib. IV, pag. 221 et seqq.) . Singulari tamen significatu, ut refert. A. Gellius, classici vocabantur primae tantum classis homines, qui centum et viginti quinque 0694D millia aeris ampliusve censi erant (Gell., lib. VII Noct. Attic., cap. 13) . At eo significatu hoc nomen classicus ab Arnobio sumitur, si integer et incorruptus sit ibi illius textus, ubi plura turpiter foedata fuisse nemo diffiteri potest. De iisdem autem Romanorum civium classibus Arnobius (lib. II, pag. 91) , uti superius vidimus, locutus antea fuerat. At de his praeterea consulere poteris, A. Gellium, lib. X Noct. Attic., cap. 28, et Lipsium, lib. I de Milit. Rom., Dialog. 2, tom. III, pag. 15.

Craterae, si Nonio Marcello credideris, vasa sunt vini; crateres vero vasa olearia; ac utrumque Virgilii auctoritate probare nititur (Ibid., pag. 56; Marcell., cap. 19) .

0695A Cupa est vas, in quo hibitur; vel, ut quibusdam placet, vas vinarium majus (Arnob., lib., II, pag. 59) .

Curculio, seu curgulio, aut gurgulio, parvum est animal frumentum corrodens (Ibid., pag. 75) , ut patet hoc Virgilii carmine:

Populatque ingentem farris acervum
Curculio. (Virgil., lib. I Georg., vers. 185.)
Lege, si velis, de Re rustica scriptores, Varronem, cap. 63; Catonem, cap. 2; Columellam, lib. I, cap. 6; Palladium quoque, lib. I, tit. 19.

Defanata spatiola dicit Arnobius (Arnob., lib. IV, p. 153) , id est profanata spatiola. Nam ibi alludere videtur ad ea quae de Tiberio Graccho, Cicero, Valerius Maximus, et alii memorant (Cic., lib. II de Natur. 0695B deor., p. 215, lib. I de Divin., p. 261; Val. Max., lib. I, cap. 1, § 3) . Cum ille, inquiunt, tabernaculum vitio cepisset imprudens, et pomarium inauspicato transgressus esset, ideo vitio creatos consules ab auguribus pronuntiatum. Quod quidem si ita sit, auctor noster tabernaculum illud et pomarium defanata spatiola appellare videtur. Si tamen ad aliam similem historiam eum respexisse probaveris, tibi certe non repugnabimus: sed eadem semper erit verborum illius significatio.

«Desultores,» inquit Isidorus, «nominati, quod olim, prout quisque ad finem cursus venerat, desiliebat ac currebat: sive quod de equo in equum transiliebat» (Arnob., lib. II, p. 70; Isidor., lib. XVIII Origin., cap. 39) . Atque hoc sensu a Livio accipitur, 0695C ubi de Numidarum agilitate ita disserit. «Nec omnes Numidae in dextro locati cornu, sed quibus desultorum in modum, binos trahentibus equos, inter acerrimam saepe pugnam, in recentem equum ex fesso armatis transultare mos erat: tanta velocitas ipsis, tamque docile equorum genus est» (Liv., lib. XXIII cap. 29) . Videsis Lipsium, lib. III de milit. Rom., Dialog. 8, pag. 95, tom. III; et Cael. Rhodiginum, lib. XXIII, lect. Antiq., cap. 30.

Dibus in regio Arnobiano codice legitur (Arnob., lib. II, pag. 60) . Sed quid ea vox significet, quia incompertum erat, pro ea in quibusdam editis nomen cubus positum est. Salmasius vero hanc, quam genuinam putat lectionem corruptam fuisse opinatur imperitia librariorum, qui secundam hujus nominis litteram 0695D u diviserunt, ac priorem ejus partem primae litterae c conjungentes fecerunt Dibus. Alio autem, sed non majoris momenti exemplo id probare connititur. At Meursius primam lectionem Dibus, qua usus est Agathias, et quae binionem significat, retinendam esse censuit (Meurs., lib. II Crit., cap. 6; Salmas., Exercitat. in Solin., pag. 417 et 699) . Alii tamen illud ab eo voluissent aliis exemplis confirmari. At nonne ad id probandum satis est, quod ibi Arnobius de numeris disputet, ac varia numerorum nomina continuo subjunxerit?

Dynamis autem ab illo ibidem notatur, et in quibusdam editionibus dymanis, sed mendose. Dynamis autem quaternionem significat, quemadmodum Meursius 0696A Hieroclis, et Elmenhorstius Hieronis Alexand. confirmant testimonio.

Enterocelici vocantur qui intestini a proprio et naturali loco descensu, seu hernia laborant. Eo quoque graeco nomine Plinius usus est, et latinum fecit (Arnob., lib. VII, p. 240; Plin., lib. XX Natur. hist., cap. 4, p. 13) .

Exauctorare deos ipsos dixit Arnobius (Eodem lib., p. 236) , pro auctoritatem eis adimere et eripere.

Fasciola, fasciae diminutivum, idemque sonat atque linteolum (Arnob., lib. II, p.59) , quod ad ligandum aliquid aptum est, vel quo speciatim vulnera alligantur, sicuti Isidorus animadvertit (Isidor., lib. XIX Orig., cap. 33) . Et Cicero quidem in quadam oratione primo sensu dixit: «P. Clodius a crocota,» 0696B inquit, «a mitra, a muliebribus soleis, purpureisque fasciolis» (Cicer. Orat. 30 de Harusp. resp., p. 436) . Horatius autem secundo sensu scripsit:

Ponas insignia morbi,
Fasciolas. (Horat., lib. II, satir. 3, vers. 254 et seqq.)

Fellitantes mammas exsugerent, honesto significatu ab Arnobio dicitur (Arnob., lib. II, p. 70) . Nam de infantibus loquitur, qui matrum aut nutricum mammas sugebant. Solinus vero dixit: «Nequaquam mater pullo ubera praebet fellitanda.» (Solin., cap. 45, p. 74.) Lege Turnebum, lib. XXIV Advers., cap. 13, et lib. XXIX, cap. 10.

Ferunculum in librorum Arnobii manuscripto codice regio legimus (Arnob., lib. II, p. 47) . Sed hanc 0696C vocem quidam corruptam opinati, furunculum in textu haud tamen merito jure posuerunt. Nam ut scriptum Isidorus reliquit: «Furunculus est tumor in acutum surgens, dictus, quod ferveat, quasi ferunculus, unde graece ἄνθραξ dicitur, quod sit ignitus.» (Isidor., lib. IV Origin., cap. 8.) Sed quoquo modo legatur, illud optime auctoris nostri proposito congruit. Dicit enim nullum vel levissimum furunculum, sive ferunculum ab nullo umquam philosopho una sola voce sanatum. De furunculo autem saepius Plinius lib. XX, et alii.

Flatare calamo, et coeli flaturas dixit auctor noster, pro flare calamo seu tibia, et coeli flatu (Arnob., lib. I, p. 7, et libr. II, p. 69) .

Fluoris quoque verbo haud semel ille utitur, quo 0696D etiam nomine usum esse Festum (Fest., ad verb. Fluviona) , Apuleium, Solinum, ac praecipue medicos legimus, ut fluxum significent.

Formatura varia res spectans, verba sunt Arnobii (lib. II, p. 59) , qui more suo, ut alibi vidimus, Lucretium sequitur:

Formaturaque labrorum pro parte figurat
. . . . . . . . . . . . .
Servat enim formaturam, servatque figuram. (Lucret., lib. IV, vers. 554 et 560.)

Frustilla ignea stellae ab Arnobio vocantur (lib. II, p. 84) , id est, frusta parvula ignea. A diminuto enim nomine frustum factum est frustillum. Plautus vero alicubi eodem modo dixit:

0697A Jam ego te faciam ut hic formicae frustillatim differant. (Plaut., in Curcul., act. 4, scen. 4.)
Hoc est, ut formicae te in parvula frusta concisum diversum ferant, atque distrahant.

Fulguritum, idem est, auctore Festo, atque fulmine ictum (Arnob., lib. V, p. 155; Fest., ad verb. Fulguritum) . Locus autem fulmine percussus, statim religiosus, et a deo sibi dedicatus ethnicis videbatur.

Fuligine oculos obumbrare, est eos nigro colore pingere (Arnob., lib. II, p. 72) . Quod quidem his probatur Juvenalis carminibus:

Ille supercilium madida fuligine tinctum
Obliqua producit acu, pingitque, trementes
Attollens oculos. (Juvenal., satir. 2, vers. 93 et seqq.)

0697B De illo autem pravo more disseruimus tom. I Apparat., lib. III, dissert. I, cap. 12, art. I, p. 788.

Fuscinum satis auctoris nostri et Augustini verbis explicatur (Arnob., lib. V, p. 176 et 184, et lib. VII, p. 239; August., lib. VII de Civit., cap. 9, p. 157) .

Gnariores in quibusdam horum Arnobii librorum editionibus legimus. In aliis ex Scaligeri, ut videtur, emendatione gnarures. At in manuscripto habetur ignarores, male profecto, uti vides. Sensus autem Arnobii postulare videtur gnarores aut ignariores (Arnob., lib. III, p. 115) . Continuo siquidem adjecit, et habere scientias in quibus singuli emineant.

Grallator a gradu magno dictus, quemadmodum Varro testificatur (Ibid., lib. II, p. 70; Varr., lib. VI 0697C de Ling. lat., p. 83) . Festus vero: «Grallatores appellabantur pantomimi, qui ut in saltatione imitarentur Aegipanas, adjectis perticis furculas habentibus, atque in his superstantes, ad similitudinem crurum ejus generis gradiebantur, utique propter difficultatem consistendi. Plautus: Vinceretis cursu cervas, et grallatorem gradu.» ( Fest., ad verb. Grallatores.) Hoc autem Plauti carmen ex ejus Paenulo, Act. 3, scen. I, desumptum est. Videsis adhuc Nonium Marcellum, de verbor. Propriet. cap. 2, ad verbum Grallatores.

Hierophanta, graece ἱεροφάντης, is est, qui sacra et cerimonias docebat, et sacrorum antistes (Arnob., lib. V, p. 174) .

Honorationis officium, hoc est, honoris et reverentiae 0697D (Ibid., lib. VII, p. 221) .

Jecusculum est diminutivum nominis jecur. Quo etiam nomine utitur Plinius: «Murium,» inquit, «jecusculi fibrae ad numerum lunae in mense congruere dicuntur.» Et prius Cicero: «Musculorum jecuscula bruma dicuntur augeri» (Ibid., lib. IV, p. 134; Plin., lib. II, cap. 37, p. 571, Cicer., lib. II de Divin., p. 283) .

Immoderatum, id est, sine modo, vel fine, seu immensum et infinitum (Arnob., lib. II, p. 97) . Quapropter Cicero quoddam Euripidis carmen (Cicer., lib. II de Natur. deor., p. 223) , sic latine interpretatur:

Vides sublime, fusum, immoderatum aethera.

0698A Inequitare haud semel scripsit Arnobius, pro insectari et persequi.

Inflexibus flexuosis, inquit Arnobius (Lib. II, p. 57) , id est, anfractibus viae, aut sinuosis et curvis reflexibus.

Infula eliciendae miserationis offerentem Jovem (Ibid., lib. V, p. 172; Varr., lib. VI de Ling. lat., p. 76) , id est, velamenta lanea, ut Varro aliique docent, quibus aut illius mater ornaretur, aut potius scelus ejus tegeretur. Examina locum, et tuum ea de re judicium feres.

Institor erat mercaturae et negotiationi praepositus (Arnob., lib. II, p. 66 et 70) . Ovidius enim cecinit:

Institor ad dominam veniet discinctus emacem:
Expediet merces teque sedente suas. (Ovid., lib. I de Art. amand., vers. 425.)
0698B Institores quoque tonsores, caupones, et coqui vocabantur ut quidam ad hoc Martialis carmen observarunt:

Abstulerat totam temerarius institor urbem,
Inque suo nullum limine limen erat. (Martial., lib. VII, epigr. 60)
Juvenalis vero:

Institor hibernae tegetis niveique cadurci. (Juvenal., satir. 7, sub fin.)

Quem in versum videsis Variorum observationes.

Interibilis pro interitui obnoxius et mortalis (Arnob. lib. II, pag. 65) .

Isicia, sive insicia, ab eo, inquit Varro, quod insecta caro, ut in carmine Saliorum est: quod in extis 0698C nunc dicitur prosectum (Ibid., pag. 73; Varr., lib. IV de Ling. lat., pag. 28) . Macrobius etiam nos monet insicium ab insectione derivari, «amissione» inquit, «litterae, postea quod nunc habet, nomen obtinuit (Macrob., lib. VII Saturn., cap. 8) . Aliam tamen hujus nominis etymologiam his Isidorus dedit verbis: «Isocem piscem quemdam vocant, ex quo primum isicia facta sunt: et quamvis ex alio genere piscium fiant, initium tamen piscis vocabulum dedit (Isidor., libr. XX Orig., cap. 1) .» Lampridius porro narrat Heliogabalum primum de piscibus, ostreis, et aliis similibus conchis fecisse insicia. Plura vero Apicius insiciorum genera, eorumque conficiendorum rationem describit. Videsis Casaubonum in libros Athenaei, et Variorum in citatum Apicii locum animadversiones 0698D (Lamprid., in Vit. Heliogab.; Apic., lib. II de Art. coquinat., cap. 1; Casaub., in Athenae., lib. IX, cap. 5, pag. 651) .

Labeones nuncupantur, quibus magna sunt labia. Plinius: «Labra» ait, «a quibus Brocchi, labeones dicti» (Arnob., lib. III, pag. 108; Plin., lib. XI Hist. natur., cap. 37, pag. 353) .

Lacernula, a nomine lacerna haud dubie derivatum. Lacerna autem vestis erat vilior et communior, et, uti ait Isidorus, «pallium fimbriatum, quo olim soli milites utebantur. Unde et in distinguenda castrensi urbanaque turba, hos togatos, illos lacernatos vocabant. Inde autem lacernae, quasi amputatis capitibus fimbriarum, neque ita laxis, ut sunt penularum» 0699A (Arnob., lib. II, pag. 56; Isidor., lib. XIX Origin., cap. 24) . Frequens autem apud varios, ac praecipue de re vestiaria scriptores, hujus nominis usus.

Laena, uti animadvertit Varro, quod de lana multa; duarum enim togarum instar: ut antiquissimum mulierum ricinium, sic hoc duplex virorum (Arnob., lib. II, pag. 56 et 59; Varr., lib. VI de Ling. lat., pag. 33; Festus, ad verb. Laenae) . Addit Festus a quibusdam traditum eam sic tusce, et ab aliis graece χλαῖναν appellatam. A. Nonio autem dicitur esse vestimentum militare, quod supra caetera omnia induebatur (Nonius, cap. 13) . Atque in opinionis suae confirmationem ab illo haec Virgili carmina citantur:

Tyrioque ardebat murice laena,
Demissa ex humeris. (Virgil., lib. IV Aeneid., vers. 262.)
0699B At Servius hos in versus varias refert de laena et ejus inventore sententias, atque ab aliis togam censeri duplicem et amictum auguralem, in quo, ut quibusdam placuit, flamines infulati sacrificabant, ab aliis vero dici amictum rotundum. Plura in ejus commentariis legere poteris.

Laminas pertundunt aurium, id est, imas auriculas, seu inferiorem earum partem, ut gemmas aliave eis insererent (Arnob., lib. II, pag. 72) . Videsis Vossii etymologicon ad vers. Lamina et ligula.

Lancicula diminutivum videtur nominis lanx (Ibid., pag. 59) , atque idcirco idem esse ac parva lanx, sive minus vas escularium, quo caro tosta, sive elixa mensis inferebatur. De lance autem canit Plautus:

0699C In popinam divortundum est mihi.
Lances detergam omnes, omnesque trullas hauriam. (Plaut., in Amphyt., act. IV, scen. 3.)
Varro autem ubi de vasis escariis: «Magidam» inquit, aut «langulam, alteram a magnitudine, alteram ab latitudine finxerunt» (Varr., lib. I de Ling. lat., pag. 30) . Atqui si Vossio credideris, langula quasi lancula dicitur. Vide ergo utrum ab Arnobio scriptum fuerint lancula, aut inde facta sit lancicula.

Laura graece λαῦρα, et latine vicus, recte dicitur, ut Athenaeus monet, ac satis probavit Casaubonus, quem, si lubet, consule (Arnob., lib. III, pag. 124; Casaub., in Athenae., lib. XII, cap. 10) .

Lenocinio fulgoris augustat deorum simulacra exterior laevitas; ita loquitur Arnobius, ac lenocinium 0699D vocat nitorem, venustatem, excellentiam. Cicero quoque corporum lenocinia appellat et Suetonius Augusti Imperatoris formam ubi describit, ait eam fuisse omnis lenocinii sive adscitae venustatis expertem (Arnob., lib. VI, pag. 201; Cicer., lib. II de Natur. deor., pag. 236, lin. 4; Sueton., in Vit. Aug., cap. 79) .

Lucanica genus farciminis erat, quam sic appellatam Varro et Isidorus putant, quod in Lucania prius facta, vel quod milites, quomodo fieret, a Lucaneis didicerunt (Arnob., lib. II, pag. 73; Varr., lib. IV de Ling. lat., pag. 28; Isidor., lib. XX Orig., cap. 1) . De illa haec sunt Martialis carmina:

Et Lucanica cum ventre Filisco. (Martial., lib. IV, epigr. 46.)
0700A Atque alio in libro:

Filia Picenae venio Lucanica porcae,
Pultibus hinc niveis grata corona datur. (Mart., lib. III, epigr. 35.)
Quos in versus nonnulli observant Lucanicam ex concisis carnibus porcae, in agro Piscaeno natae, fieri. Tullius porro Papirio scribit: «Solebam enim antea delectari oleis, et lucanicis tuis» (Cicer., lib. IX, epistola 16, pag. 102) .

Mantele, seu mantelium, et mantile, a tergendis manibus dictum, sicuti Servius annotat in hunc Virgilii versum:

Tonsisque ferunt mantilia villis. (Virgil., lib. I Aeneid., vers. 706.)
Varro quoque dixerat: «Mantelium, quasi manuterium, 0700B ubi manus terguntur» (Varr., lib. IV de Ling. lat., pag. 66) . Isidorus vero, qui illud olim huic usui fuisse fatetur, nunc operiendis mensis inservire declarat. Plura de eo Vossius in Etymologico congessit:

Marsi, de quibus infra ad verbum Psylli (Arnob., lib. II, pag. 66) .

Mastruca, vel mastruga vestis erat Sardonum (Ibid., pag. 59) , quam Isidorus sic explicat: «Vestis Germanica ex pellulis ferarum, de qua Cicero pro Scauro: quem purpura regalis non commovit, cum Sardorum mastruga mutavit. Mastruga autem dicta quasi monstruosa, eo quod qui ea induuntur, quasi in ferarum habitum transformentur» (Cicer., Orat. III, de Prov. consul., pag. 509) . Videsis Turnebum, lib. X Adversar. cap. 3, et lib. XX, cap. 9.

0700C Mateola diminutivum, sive, ut alii opinantur, idem ac mattea, vel mattya graece, ματτύα, vel ματύη (Arnob., lib. VII, pag. 231) . Delicatus est cibus, aut ciborum deliciae. Unde Martialis:

Dives et ex omni posita est instructa macello
Caena tibi, sed te Mattya sola juvant. (Martial., lib. X, epigr. 59.)
Postea vero:

Inter aves turdus si quis, me judice, certet,
Inter quadrupedes Mattya prima lepus. (Mart., lib. XIII, epigr. 92.)
Lege Athenaeum, lib. XIV Deipnosophist., pag. 662 et 663.

Meraco sapientiae tincti et saturi potu (Arnob., lib. II, pag. 47) . Meracum adjective aliquando sumitur, 0700D ac significat solum ac purum: aliquando substantive idem ac vinum sonat. Audias, velim, Horatium:

Expulit elleboro morbum, bilemque meraco. (Horat., lib. II, epist. 2, vers. 137.)

Miculam dixit haud semel Arnobius (Arnob., lib. II, p. 77, et lib. VII, p. 236) ; quod nomen a mica desumptum, quae exiguam rei alicujus aridae et siccae particulam significat. Miculam igitur vocat minimam rei micam et partem. Atque ita sanae nominibus, ut jam saepius admonuimus, diminutivis uti amat.

Minimissimus itaque digitus ab illo eamdem sane ob rationem dicitur, quamvis minimum dixisse satis ipsi fuisset (Idem., lib. V, p. 260 et 266) .

Mitra, ut docet Servius, pileus incurvus erat, ex 0701A quo pendebat baccarum tegimen, quo Phryges et Lydii utebantur, et quos Trojani imitati sunt (Idem, lib. II, p. 57; Serv., in lib. IV Aeneid., vers. 215, et lib. IX, vers. 216) . Addit autem quibusdam visum mitram meretricum esse, et iis adscriptam quibus effeminatio crimini dabatur. Romanarum autem mulierum erat integumentum, uti liquet ex his Plinii verbis: «Polygnotus Thasius primus mulieres lucida veste pinxit, capita earum mitris versicoloribus operuit.» Isidorus vero: «Mitra est pileum Phrygium, caput protegens, quale est ornamentum capitis devotarum. Sed pileum virorum est, mitra autem feminarum.» (Plin., lib. XXV Natur. hist., cap. 9, p. 197; Isidor., lib. XIX Origin., cap. 31.)

Muccinium ab Arnobio illud nuncupari Turnebus 0701B Vossiusque suspicantur, quo mucum, hoc est, narium humiditatem, detergimus (Arnob., lib. II, p. 59; Turneb., lib. XXIII Advers., cap. 14; Voss., in Etymol.) .

Mustacium, seu mustaceum docet Cato fieri farina siligena, musto conspersa, anyso, cumino, adipe, caseo, et virgae lauri ramentis (Arnob., lib. II, p. 59; Cato, de Re rustic., cap. 121) . Canit autem Juvenalis:

Nec est quare coenam et mustacea perdas. (Juvenal., satir. 6, vers. 201.)
Quem in versum scholiastes haec annotavit: Cibaria dulcia musto conspersa, quae sub finem convivii dari in nuptialibus coenis solita. Videsis Erasmi adagia chiliad. 4, centur. 9, adag. 87, pag. 942 et pag. 1215.

Nasicas a naso vocat Arnobius eos, qui, uti ille loquitur, nares habent displosas, sive sonitum edentes 0701C (Arnob., lib. III, p. 108, et lib. VI, p. 196) .

Nebridarum familiam vocat auctor noster, ubi de Eleusiniis mysteriis sermonem facit (Ibid., lib. V, p. 185) . Quidam autem putant Nebridae nomen esse proprium. Alii vero opinantur Arnobium eo nomine designasse quamdam apud Athenienses familiam, sed illum hac in re deceptum. At nobis a vero non prorsus is aberrare videtur qui dixerit Arnobium hoc ipso nomine illos nuncupavisse, vel forsitan eorum sacerdotes, qui Cereris Bacchique Orgia celebrabant. Hi enim induebantur hinnuli sive cervi pelle, quae graece νεβρὶς dicitur. Inde Clemens Alexandrinus, ex quo Arnobium plura delibasse ostendimus, in sua Admonitione ad gentes scripsit: ἧκε, ὦ παραπλὴξ, μὴ θύρσῳ σκηριπτόμενος, μὴ κιττῷ ἀναδούμενος, ῥίψον 0791D τὴν μίτραν, ῥίψον τὴν νεβρίδα, σωφρόνισσον. (Clemens Alexandr., Admonit. ad gent., p. 74.) Veni, o vesane, non thyrso innixus, neque hedera redimitus: abjice mitram, abjice nebridem sis temperans et moderatus. Statius autem cecinit:

Nunc Orgia Cadmi
Cernitis, aut avidas Bacchum scelerare parentes,
Nebridas, et fragiles thyrsos portare putastis
Imbellem ad sonitum. (Stat., lib. II Thebaid., paulo ante fin.)
Et alibi:

Quid imbelles thyrsos mercatus et aera
Urbibus in mediis, baccheaque terga, mitrasque
Huc tuleris, variosque aspersas nebridas auro. (Idem, lib. I Achilleid., pag. 234.)

0702A Nebulositate, inquit Arnobius, redundantium vaporum totum coelum claudatur, id est, redundantibus incensi thuris vaporibus, quibus tanquam nebula totum coelum, seu potius totus aer claudatur et tegatur (Arn., lib. VII, pag. 234.)

Nidamenta ponere dixit Arnobius (Idem., lib. VI, pag. 202) , verbo scilicet Plautiniano:

In nervum mille hodie nidamenta congeret. (Plaut., Rudens., act. III, scen. 6.)

Quo verbo significatur locus ubi aves nidificantur.

Nitedula, in ms. regio Nitetula, sed male (Arnob., lib. II, pag. 75) . Nitedula enimvero, seu nitella mus est sylvestris, quem gallice mulot dictum arbitrantur. Quamobrem Cicero: «Id etiam,» inquit, «fatum civitatis fuit, ut illa ex vepreculis extracta, nitedula 0702B Rempublicam conaretur arrodere» (Cicer., orat. 32 pro P. Sextio, pag. 471) . Putat autem Servius illum a Virgilio exiguum murem appellari (Serv., in lib. I Georg. Virgil., pag. 75) . Videsis Plinium, lib. VIII. Hist. nat., cap. 58, pag. 247. Gesnerum et alios.

Nominaliter, et nominitare scripsit auctor noster pro nominatim et nominare (Arnob., lib. II, pag. 80, et lib. VII, pag. 251) .

Obsolefacere etiam ab eo dicitur, pro abolere, delere, tollere de medio, et oblitterare (Ibid., lib. V, pag. 160) .

Obtentiones allegoricas vocat mystica et allegorica verborum integumenta, et involucra, sive res, quae allegoriis teguntur (Ibid., pag. 181) .

Panchristiarios apud auctorem nostrum legimus 0702C quidem, sed mendum subesse suspicamur (Ibid., lib. IX, pag. 70) , ex solita librarii, quam saepissime notavimus, imperitia ortum. Quamobrem illorum sententiae haud inviti subscribemus, qui panchrestarios potius, quam crustarios, uti putavit Turnebus, emendandum existimant. Panchrestarii autem cognominantur, qui panchrestum, cujus Cicero et Plinius meminere, id est, unguentum benignissimum, ac sanandis pluribus morbis utilissimum conficiebant (Turneb., lib. XIII Advers., cap. 14; Cicer., Orat. 3, in verr., pag. 145; Plin., lib. XXVI Natur. hist., cap. 20, pag. 326) . Nec multum refert, quod Arnobius unguentariorum mentionem prius habuerit. Neque enim insolitum illi est, aut eadem repetere, aut nullum in suis enumerationibus sequi ordinem.

0702D «Papula,» inquit Isidorus, «est parvissima cutis erectio, circumscripta cum rubore, et ideo papula dicta, quasi pupula sirimpia.» Eam autem a pustula, sicuti Auctor noster, distinxit, hancque sic definivit: «Pustula est in superficie corporis turgida veluti collectio» (Arnob., lib. I, pag. 31; Isidor., lib. IV Origin., cap. 8) . Virgilius vero ardentes pupulas dixit, quas Servius carbunculos esse affirmat. Legesis Celsum et alios medicos (Virgil., lib. III Georg., in fin.; Cels., lib. III, in fin.) .

Partiliter, et partilitas ab Arnobio dicitur pro partim, et parte aliqua (Arnob., lib. I, pag. 5 et 8; lib. I, pag. 192 et 204.)

Passibilitatem quoque dixit et passivum, quod aliquid 0703A pati potest. Unde etiam passio illud, quod aliquid patitur, et tolerat, seu tolerantiam significat (Idem., lib. II, pag. 61 et seqq.) .

Peniculantem, decurtan temcantherios Liberum (Id., lib. V, pag. 163) , seu Bacchum, videre vellem, verba haec sunt Arnobii, sed quibusdam corrupta jure non immeriti videntur. Restituendum autem quidam ominantur peniculamenta; alii penicula decurtantem cantheriorum. Martinius vero, qui favet priori lectioni, opinatur peniculamentum significare vinculum ex setis cantheriorum; Nonius vero idem sonare ac vestis fimbriam, sive partem illius, quae terram attingit (Nonius, cap. 2, ad verb. Peniculamentum) . Sed haec parum faciunt ad Arnobii propositum, nisi Bacchus ipse equorum, quibus e coelo in terram vehebatur, curam habuisse dicatur. Potuit 0703B quidem Arnobius illud ethnicis haud plane infaceta ironia exprobrare: sed sine alicujus correctioris manuscripti codicis auxilio nihil certo definire audemus.

Pestilitas Arnobio idem est ac pestis, atque ibi Lucretium, ut alibi saepius, sicut a nobis observatum est, imitatus, hoc verbum adhibuit (Arnob., lib. VII, pag. 248; Lucret., lib. VI, vers. 1096, 1123, 1130) .

Phrygiones ii vocantur, qui vestes aut pingunt aut intexunt. Testes si velis, Servium tibi citabimus, Nonium, et Isidorum (Arnob., lib. II, pag. 70; Serv., in lib. III Aeneid., vers. 484; Nonius, cap. 1, num. 10; Isidor., lib. XIX Origin., cap. 22) . Plinium adhuc his adiungemus, cujus haec sunt verba: «Pietas vestes 0703C jam apud Homerum fuisse, unde triumphales natae. Aut facere id Phryges invenerunt, ideoque Phrygionicae appellatae» (Plin., lib. VIII Hist. natur., cap., 48, p. 230) . At Phrygionis nomine Plautus saepe usus est:

Pallam illam, quam dudum dederas, ad Phrygionem ut deferas,
Ut reconcinnetur, atque ut opera addantur, quae volo. (Plaut., in Menaech., act. I, scen. 8, et act. III, scen. 2.)
Et alibi:

Stas fullo, Phrygio, aurifex, lanarius. (Idem, in Aulular, pag. 176.)

Pinguitias hostiarum dixit Arnobius (lib. VII, p. 226) , pro earum pinguedine.

Plani sunt iidem ac sycophantae, fallaces, seductores, 0703D et impostores (Idem, lib. II, p. 66) . Audi, quaeso, A. Gellium: «Planum pro sycophanta M. Cicero in oratione scriptum reliquit, quam pro Cluentio dixit» (Gell., lib. XVI Noct. Att., cap. 7, p. 880; Cicer., orat 14, p. 264) . Et re quidem ipsa id in ea oratione legitur. Horatius quoque cecinit:

Nec semel irrisus, triviis attollere curat
Fracto crure planum. (Horat., lib. I, epist. 17, vers. 52 et seqq.)
Eodem quoque verbo eodemque significatu Plinius utitur (Plin., lib. XXXV Hist. natur., cap. 10, p. 210) .

Pollinctorum, ait Arnobius, voluminibus expediri eorum corpora, qui divina Christi gratia a morte ad vitam revocati fuerant, id est, opera illorum, qui 0704A mortuorum corpora lavabant, atque curabant fasciis sepulcralibus et institis solvi et expediri (Arnob., lib. II, p. 26) Eas autem fascias volumina appellat Arnobius, quia iis corpus mortuum involvebatur.

Polubrum vas est, teste Festo, quod nos pelvim, vel, ut ait Nonius Marcellus, trulleum vocamus (Idem, lib. II, p. 59; Fest., ad verb. Polubrum; Non., cap. 19, num. 11) . Hos, si lubet, consule, et Turnebum, lib. XXVIII Adversar., cap. 7.

Porrina genus est oleris porracei, nec alio sensu ab Arnobio accipi videtur (Arnob., lib. II, p. 85, et lib. VII, p. 223) . Ab eo autem dicitur porrum sectivum, quod, inquiunt, saepius in culinae usum secatur. Juvenalis vero dixit:

Filaque sectivi numerata includere porri. 0704B (Juvenal., satir. 14, vers. 133.)
Videsis Plinium, lib. XIX, cap. 6, pag. 595 et seqq., ac Columellam, lib. I de Re rustica, cap. 3, et quid porrum sectivum a capitato differat, intelliges.

Posterganeus ab sole occasus, id est, sol oriens post tergum illius habetur, qui occidentem respicit (Arnob., lib. IV, p. 130.)

Praesidatus ab Arnobio vocatur, praefectura, seu officium praesidiis, praepositi, et praefecti (Idem, lib. III, p. 114, et lib. IV, p. 130) .

Priva, seu res singularis, una et sola. Nam ut docet Festus: «Privos privasque antiqui dicebant pro singulis: ob quam causam et privata dicuntur, quae uniuscujusque sint» ( Festus, ad verb. Privus). Et id quidem probat quibusdam Lucilii (Non., cap. 0704C 2, num. 69) , et his Lucretii carminibus:

Quod si forte animas extrinsecus insinuari
Vermibus, et privas in corpora posse venire
Credis. (Lucret., lib. III, vers. 722 et seqq.)
Sed non solum ibi, sed alibi adhuc illud nomen usurpavit (Ibid., vers. 390, et lib. IV, vers. 261 et 570) .

Protelarii, seu proletarii dicti sunt, inquit A. Gellius, qui in plebe Romana tenuissimi pauperrimique erant, neque amplius, quam millia quingenta aeris in censum deferebant (Arnob., lib. II, p. 63) . A Paulo autem, et Nonio Marcello proletarii nuncupati dicuntur, qui Reipublicae prolem tantum sufficiebant. Unde Augustinus: «Proletarii, eo quod proli gignendae vacabant, ob egestatem militare non valentes, hoc 0704D nomen acceperant.» Quamobrem proletarius sermo, apud Plautum, vilem et plebeium sermonem significat (Paulus., ad verb. Proletarium; Non., cap. 1, num. 312, et cap. 2, num. 666; August., lib. III de Civit., cap. 17, p. 75; Plaut., in Mil. glorios., act. 3, scen. 1) .

Psyllorum, et Marsorum ubi mentionem Arnobius facit (Arnob., lib. II, p. 66) , ibi corruptus est ejus textus. Sic autem in editione illius ultima exhibetur: «adversus ictus noxios, et venenatos colubrarum morsus remedia saepe conquirimus, et protegimus nos laminis, Psyllis (ms. cod. reg. lamminis phyllis) Marsis vendentibus aliisque institoribus (ms. cod. reg. institutoribus) et planis.» Theodorus autem 0705A Canterus hunc locum sic corrigendum opinatur: Protegimus nos labiis Psyllis, Marsisve dentibus. Optimo quidem sensu si Psyllorum et Marsorum legeretur. Salmasius autem haec ita vult emendari, Psyllis labinis, Marsisve dentibus. Eodem sane sensu. Quibus enim serpentes mortale infuderant mordendo venenum, hos Psylli et Marsi sugendo sanabant. Nullus autem plane dubitandi locus videtur quin Arnobius loquatur de hisce Psyllis Africae, et Marsis Italiae populis, qui reipsa venenatis serpentium morsibus medebantur. Scriptis quippe a Plinio traditum legimus: «Crates Pergamenus in Hellesponto, circa Parrium, genus hominum fuisse tradit, quos Ophiogenes vocat, serpentium ictus contactu levare solitos, et manu imposita, venena extrahere corpori. Varro etiamnum 0705B esse paucos ibi, quorum salivae contra ictus serpentium medeantur. Similis in Africa gens Psyllorum fuit, ut Agatharchides scribit, a Psyllo rege dicta, cujus sepulchrum in parte Syrtium majorum est. Horum corpori ingenitum fuit virus exitiale serpentibus, et cujus odore sopirent eos . . . . . Simile et in Italia Marsorum genus durat, quos a Circae filio ortos servant, et ideo inesse iis vim naturalem eam» (Plin., lib. VII Hist. natur. cap. 2, p. 7 et 8) . Alio in libro idem adhuc retulit, aitque hos populos tactu ipso, suctuve modico levare a serpentibus perculsos (Ibid., lib. XXVIII, cap. 3, p 566) . Quamobrem alibi Marsos serpentium domitores vocat (Ibid., lib. XXV, cap. 2, p. 376) . Denique alio adhuc in loco eamdem et Marsorum et Psyllorum memorat virtutem (lib. XXI, cap. 13, p. 134) .

0705C Aelianus vero narrat eosdem serpentium morsus a Psyllo curari, si salivam solum inspuat (Aelianus, lib. I de Anim., cap. 57) , aut cum corpus veneno nimis imbutum fuerit, si aquam multam, in ore et intra dentes diu agitatam, ac postea in speculum injectam, vulnerato propinet, postquam ea manus illius abluerit. Denique si veneni vis acrius invalescat, tum Psyllus aegrotanti nudo nudus incumbit, et proprio suo corpore illi medetur. Alii porro tradunt Psyllos virus ipso suo ore suxisse, et incantationibus hebetasse serpentes. Unde haec cecinit Lucanus:

Gens unica terras
Incolit a saevo serpentum innoxia morsu;
Marmaridae Psylli, par lingua potentibus herbis,
Ipse cruor tutus, nullumque admittere virus,
0705D Vel cantu cessante, potest: natura locorum
Jussit ut immunes mixti serpentibus essent. (Lucan., lib. IX, vers. 891 et seqq.)
Videsis Plutarchum in vita Catonis Minoris, tom. I, pag. 727; Strabonem, lib. XVII Geograph., pag. 814, Suetonium, in Vita Octaviani Caesaris, cap. 17; Solinum, cap. 27, pag. 52; Hieronymum praefat. in Johelem prophetam ad Pammachium. De Marsis denique hos Lucilii versus citant:

Jam disrumpatur medius, jam ut Marsius colubras
Disrumpit cantu, venas cum extenderet omnes. (Lucil., lib. X satir.)
Et haec quidem manifeste satis ostendunt Arnobium 0706A de his, uti diximus, Psyllis et Marsis fecisse sermonem. Utrum vero voces laminis, et vendentibus genuinae sint, aut quid pro eis reponendum, sine aliquo codice integro et incorrupto quis asserere audeat? At pro institutoribus recte institoribus restitutum, ex his colligere est, quae supra ad nomen institor diximus.

Pulticula, id est, puls parva, vel minima, quod nomen a Plinio et Columella adhibetur (Arnob., lib. VI, p. 242; Plin., lib. XXVI Natur. hist., cap. 8, p. 460, Columell., lib. VIII, de Re rustic. cap. 12) .

Pupulus diminutivum nominis pupus, ac parvulum puerum significat (Arnob., lib. VII, p. 215) . Catulus hoc sensu ad Catonem dixit:

Deprendi modo populum puellae
Trusantem. 0706B (Catull., epigr. 57.)
Aliquando vero pro imagine aliqua accipitur, qua infantes et pueri ludere solent, et a nobis gallice vocatur poupée. Atque eo sensu ab Arnobio usurpatur.

Querquera febris est cum magno frigore et tremore (Arnob., lib. I, p. 28) . Inde A Gellius: «An tu forte,» inquit, «morbum appellari hic putas aegrotationem gravem, cum febri rapida et quercera» (Gell., lib. XX Noct. Att., cap. 1, p. 1096) . Lege, si velis, varias in hunc locum annotationes, ac Festum et Paulum ad verbum Querquera.

Rancescere olearum fluenta, id est, rancore et putredine putida fieri (Arnob., lib. I, p. 12) .

Radius, codex, liber, ait Arnobius (Ibid., lib. II, p. 59) . Plures autem sunt radii significationes, sed aliquando 0706C sumitur pro instrumento, quo geometrae aliique lineas describunt. Eo autem sensu Virgilius dixit:

Descripsit radio totum qui gentibus orbem: (Virgil., eclog. III, vers. 41.)
Et rursus alibi:

Caelique meatus
Describent radio, et surgentia sidera dicent. (Et lib. VI, vers. 844.)
Verumtamen quia Arnobius radium codici et libro conjunxit, eo nomine stylum, quo scribere mos antiquis erat, ab illo designari haud forsan immerito quis suspicabitur?

Redivia, seu reduvia, et reduvium, teste Festo, appellatur, cum circa ungues cutis se resolvit (Arnob., lib. I, p. 31) . Eo verbo saepius Plinium (Plin., lib. 0706D VII Natur. hist., cap. 19, p. 38) , et alicubi Ciceronem usum esse legimus (Cicer., orat. pro Sext. Rosc., p. 34, lin. 2) . Legesis Turnebum, l. XVII Adversar. cap. 8.

Repetentiam priorum vocat auctor noster repetendi resumendi actum (Arnob., lib. II, p. 62) . Et id quidem hausisse videtur ex hoc Luretii versu:

Interrupta semel cum sit repetentia nostri. (Lucret., lib. III, vers. 868.)
Scimus quidem in jam editis legi repentia nostri: sed eo, quo diximus, modo scriptum ab Lucretio fuisse inde conjici haud prorsus absurde potest, quod Arnobius eodem loco dixit: Usu est illis vita non mancipio 0707A tradita. Quis enim facile sibi non persuadebit, id ab ipso Arnobio sumptum ex hoc alio ejus carmine?

Vitaque mancipio nulli datur, omnibus usu. (Lucret., eod. lib., vers. 984.)

Runcina ab auctore nostro appellatur instrumentum illud, quo fabri ligna aspera laevigant, et gallice rabot nuncupatur. Plinius hoc eodem significatu de abiete dixit: «Pampinato semper orbe se volvens ad incitatos runcinarum raptus» (Arnob., lib. VI, p. 200; Plin., lib. XVI Hist. natur., cap. 42, p. 304) .

Saburato sanguine genus ducant, in quibusdam Arnobii editionibus legitur (Arnob., lib. V, p. 164) : in manuscripto regio codice, ex sanguine saburatio, sed librarii proculdubio errore. Quamobrem in ultima 0707B editione positum ex sanguine saporatiore. Quis autem non videt id ex sola conjectura emendatum, quod aliqua probatione stabiliri debuit? Agitur autem ibi de profluente ex amputatis Acdestis genitalibus sanguine, ex quo malum punicum ortum fabulabantur. Dicit itaque Arnobius poma illius arboris esse uvida et vinosa; quia ex sanguine illo saporatiore, vel saporato, id est, sapido, vel sapore delibuto genus ducant. Nobis quidem non latet Plautum usum esse nomine saburratus, ubi cecinit:

Quae ubi saburratae sumus. (Plaut., Cistell., act. I, scen. 2.)
id est, ut notat interpres cibo et potu onustae. Tralatio est a navibus onerariis, quae cum omni onere sint vacuae, saburra onerantur, ut sint adversus tempestatem 0707C et fluctus magis firmae ac stabiles. Quid ergo, inquiet aliquis, si in Arnobii textu scriptum fuerit poma ex sanguine saburata, id est, repleta et onerata, genus suum ducant? Sed haec correctio non multis fortasse ita etiam explicata probabitur. Nihil itaque absque alterius codicis fide, vel certiori auctoritate, mutatum volumus.

Saccati inter obcenissimas serias, in utero matris positum infantem, dixit Arnobius (Arnob., lib. II, p. 69) . At «saccatum», uti animadvertit Isidorus, «liquor est aquae feci vini admixtus, sacco expressus» (Isidor., lib. V, Origin., cap. 3) . Verum haec vox ab Lucretio accipitur pro lotio seu urina. De pueris enim somniantibus canit:

Credunt attollere vestem,
0707D Totius humorem saccatum ut corporis fundant. (Lucret., lib. IV, vers. 1021 et seqq.)

Seriae vero significant vasa quaedam, in quibus aqua asservabatur. Inde Terentius:

Relivi dolia omnia, omnes serias. (Terent., Heautontim., act. III, scen. 1.)
Arnobius porro, ut humilem et abjectam hominis conditionem evidentius demonstraret, scripsit eum, cum in matris utero formatus est, inter pituitas et sanguinem degere, inter stercoris hos utres, et saccati supple humoris, obscaenissimas serias. Ita sane auctori nostro praegnantis foeminae uterum appellare placuit.

Salinatores cognominabantur (Arnob., lib. II, p. 70.) , qui, uti, post Papiam, Elmenhorstius observat, 0708A salem faciebant, idque vetere inscriptione confirmat. At ii etiam hoc nomen sortiti fuerant, qui ex annona salaria novum, ut loquitur Livius, vectigal statuissent (Liv., lib. XXVII, cap. 37) . Priori autem sensu potius, quam posteriori illud ab Arnobio videtur usurpari, quamvis utroque modo ad ejus propositum facere videatur.

Scientiolas, Arnobius appellat minimas artium scientias et cognitiones (Arnob., lib. II, p. 56) . Nam sicuti haud semel animadvertimus, verbis diminutivis libentius utitur.

Scitulos vocat Lydia, inquit Arnobius (Ibid., l. V, p. 159) , eos nimirum, qui aluntur lacte hirquino. Et postea hos ipse nuncupat scitulos pusiones (Ibid., p. 179) . Non deerunt fortasse qui opinabuntur scriptum 0708B ab Arnobio fuisse scitali, graece σκίταλοι, quo nomine appellabantur viles et improbi homines, quia, ut observat Suidas: Sciton fullo fuit homo vilis, qui propter improbitatem a Comicis carpebatur. Aristophanes in equitibus:

Ἄγε δὴ σκίταλοί τε, καὶ φένακες, ἦν δ᾽ ἐγὼ,
Βερέσχεθοί τε καὶ κόβαλοι, καὶ μόθωνες,
Ἀγορά τε ἐν ῇ παῖς ὢν, ἐπαιδεύθην ἐγὼ,
Νῦν μοι θράσος, καὶ γλῶτταν εὔπορον δότε,
Φωνήν τ᾽ ἀναιδῆ.
(Aristoph., Equit., p. 823, tom. II, Poetae Graec.)

Agite igitur, Scitalique et Phenaces, inquam ego,
Bereschetique et Cobuli, et Mothones,
Forumque, in quo puer existens, institutus fui,
Nunc mihi audaciam, et linguam uberem date,
Vocemque impudentem.
Atqui hi quidem versus in citata Aristophanis comoedia 0708C leguntur. Verumtamen quia Arnobius dixit scitulos pusiones atque adultos venustissimis lineis, retinenda proculdubio videtur haec vox scitulos. De quibusdam enim mulieribus Plautus canebat:

Qua sunt facie? Scitula. (Plaut., Rudens., act. II, scen. 7.)
Et hoc etiam altero:

Atque ambas forma scitula, atque aetatula. (Act. IV, scen. 1.)
id est, forma subeleganti et venusta. Eo etiam nomine Apuleius saepe utitur (Apul., lib. II Metam. pag. 19, 26 et alibi) .

Scurrula urbanus, nomen est diminutivum scurrae, cui Plautus adjectivum urbanus, quemadmodum Arnobius scurrulae conjunxit (Arnob., l. VII, p. 206) . Hi 0708D autem sunt Plauti versus:

Tu urbanus vero scurra, deliciae populi,
Rus mihi tu objectas. (Plaut., Mostell., act. I, scen. 1, pag. 521.)
Et alibi:

Quam urbani assidui cives, quos scurras vocant. (Idem, Triumn., act. I, scen. 2, pag. 1022.)
Scurram autem urbanum poeta aliique veteres appellabant facetum politumque hominem, qui minime sit rusticus. Atque hoc sensu ab Arnobio scurrulae nomen similiter accipitur. Postea tamen alia sane et contraria significatione usurpatum est. Sed ea de re videsis Turnebum, lib. XIX Adversar., cap. 13; Vossium, in Etymolog., et alios.

0709A Securicula ab Arnobio diminutive adhuc nuncupatur securis parva (Arn., l. II, p. 56) , quemadmodum a Plinio qui alicubi haec tradidit: «Securiculam insitivam pendere, qua intercidantur radices» (Plin., lib. XVIII Hist. natur., cap. 19, p. 493) .

Secus virile, et secus femineum, in nostro librorum Arnobii codice et pluribus editionibus legitur (Arn., lib. V, pag. 165, et 174) , melius quam in aliis quibusdam sexus virile. Nam ibi nomen secus eam partem significat, qua uterque sexus a se invicem distinguitur. Festo autem probatur haec significatio, quam Martinius Apuleii et Ammiani Marcellini testimonio asserere conatur. Nonius vero perhibet Salustium alicubi sexus neutro genere dixisse: sed alii illic secus scribendum opinantur (Nonnius, c. 3, § 198) .

0709B Sellularii plebeias et infimas artes sedendo exercebant (Arn. l. III, p. 112) . Quo sensu dictum a Livio legimus: «Opificum vulgus, et sellularii minime militiae idoneum genus» (Liv., l. VIII, c. 20) .

Siliquastrum, seu seliquastrum; utroque enim modo scriptum quidam volunt (Arn., l. II, p. 59) . «Ab sedendo» autem, uti Varro observat, «appellantur sedes, sedile, sedum, sellae, seliquastrum.» Festus vero. «Seliquastra, inquit, sedilia antiqui generis appellantur, d. littera in l. conversa, ut etiam in cella factum est, et subsellio, et solio, quae non minus a sedendo dicta sunt» (Varr., lib. IV de Ling. lat., p. 31; Fest., ad verb. Seliquastra) .

Spiraminibus, id est, spirandi facultatibus interclusis interire (Arn. l. VII, p, 234) . Lucanus siquidem decantabat:

0709C Hic aures, alius spiramina naris aduncae
Amputat. (Lucan., lib. II, vers. 180).
Statius quoque:

Reficit spiramina fessi
Ignis, et horrendos irrumpit turbida campos. (Stat., lib. XII Thebaid., vers. 69).

Spirula, diminutivum nominis spira, cujus multiplex significatio (Arn., l. II, p. 73) . Primo enim idem sonat ac basis columnae unius tori, vel duorum; secundo genus operis pistorii, tertio funis nauticus in orbem convolutus. Ita Festus ( Festus, ad verb. Spira). Secundo autem sensu Arnobius nomen illud accipit, et significat quoddam placentae genus, uti colligitur ex Catone, qui, quomodo fieri debet perspicue explicat 0709D (Cato, de Re rustic., p. 77) .

Stragula dicitur aut vestis, aut quidquid lecto, equo, vel alicui rei sterni solet. Priore autem significatione ab auctore nostro accipitur, quemadmodum et a Cicerone in sua pro Sexto Roscio, et aliis in Verrem orationibus, atque ab aliis etiam scriptoribus (Arn., l. II, p. 58; Cicer., orat. IV, p. 34, lin. 45; l. IV in Verr., p. 170, lin. 3) .

Stribiligo, seu Stribligo, a graeca voce στρεβλὸς, id est, pravus, curvus, intortus (Arn., l. III, p. 36) : Vetustioribus autem latinis, uti ait A. Gellius, soloecismus ita dicebatur, a versura videlicet, et pravitate tortuosae orationis, quasi sterobiligo (Gell., l. V 0710A Noct. Att., cap. 20) . Ab Arnobio autem nostro hac eadem significatione sumitur.

Strophium, Nonio auctore, est fascia brevis, quae virginalem papillarum tumorem cohibet, quemadmodum ille Turpilii, Ciceronis, Plauti, et Varronis testimonio confirmat (Arn., l. II, p. 58; Non., c. 14, Num. 8) . Possumus et hoc Catulli carmen addere:

Non tereti strophio lactantes vincta papillas. (Catull., Argonaut., vers. 65).
Coronam adhuc strophium significabat. De coronis quippe ubi disputat Plinius: «Tenuioribus, inquit, utebantur antiqui, stropos appellantes, unde nata strophiola» (Plin., l. XXI Natur. hist., cap. 2, pag. 105) . Videsis Festum ad verb. Stroppus, et Harduini in citatum Plinii locum annotationes. Primo 0710B autem sensu ab Arnobio adhibetur.

«Subscudes,» ait Festus, «appellantur tabellae, quibus tabulae inter se configuntur quia quo immituntur succuditur.» (Arnob., l. VI, p. 202; Fest., ad verb. Subscudes.) Eam vocem Cato lib. de re rustica cap. 18, usurpavit, qua quidem, sicut Arnobius, retinacula significat.

Substructionibus sacratissimos lucos aut religiosa loca polluere, et profanare (Arn., l. VII, pag. 217) . Cicero eodem sensu duxit: «Vos Albani tumuli, atque luci, vos inquam, imploro, atque obtestor, vosque Albanorum obrutae arae, sacrorum populi Rom. sociae, et aequales, quas ille praeceps amentia, caesis prostratisque sanctissimis lucis substructionum insanis molibus oppresserat: vestrae 0710C tum arae, vestrae religiones viguerunt, vestra vis valuit, quam ille omni scelere polluerat» (Cicer., orat. 38 pro Milon., p. 556 et seq.) . Prius vero auctor noster dixerat: Ossea substructione, id est, subtus structis, et positis ossibus fulciri (Arnob., l. III, p. 107) .

Subuculam vocat Arnobius genus vestis, qua subter alias homines induuntur (Idem., lib. II, p. 56) . At hanc esse illius nominis significationem non Varro tantum et Nonius ostendunt, sed id omnibus manifestum esse asserit Festus, qui tamen adjecit illo adhuc significari genus libi, quod diis ex halica, oleo, melleque dabatur (Varr., lib. IV de Ling. lat., p. 33; Non., cap. XIV, num. 36; Fest. ad verb. Subucula) . Verum priori sensu illud ab Arnobio accipi inde liquet, quod continuo alia vestium genera huic 0710D subjungit.

Suminatam, in manuscripto regio codice suaniminatam carmen legimus (Arn., lib. III, pag. 73) . Sed mendum librarii cum vidissent horum librorum editioni praefecti, emendarunt scribendo suminatam. Quod si placeat correctio, vox suminata a sumine proculdubio derivatur. Nonius autem Marcellus tradidit sumen ab antiquis dici mulieris mammam (Non., cap. XV, § 54) . Alii vero existimant sumen esse ventris ac speciatim suilli partem, quae ubera continet. Unde aiunt Martialem cecinisse:

Esse putas nondum sumen, sic ubere pleno
Effluit, et vivo lacte papilla tumet. (Martial., lib. III, epigr. 44.)
0711A Suminatam vero carnem Arnobius eam appellat, quae ex illis ventris suilli partibus desumpta est, sicuti ex superioribus ejus verbis intelligi facile potest.

Suppara Varro, paulo ante citatus, docet esse quoddam genus vestis, qua superinduimur (Arn., lib. II, p. 56; Varr., l. IV de Ling. lat., pag. 28) . Quocirca Lucanus cecinit:

Suppara nudatos cingunt angusta lacertos. (Lucan., lib. II, vers. 353.)
Non desunt tamen, qui supparum idem ac subuculam, de qua paulo supra diximus, esse opinentur. Sed cum auctor noster ea satis aperte distinxerit, nobis haud prorsus dubium est supparum, illa, quam notavimus, significatione, ab ipso adhiberi.

Symplegmata mimorum vocat Arnobius eorum 0711B complexus, complexiones, et complicationes (Arn., lib. VII, pag. 239) . Martialis autem canebat:

Praestent, et taceant, quid exsoleti
Quo symplegmate quinque copulentur. (Martial., lib. XII, epigr. 43.)

Textricula puella nomine adhuc diminutivo ab Arnobio nostro nuncupatur (Arn., lib. V, pag. 166) , quasi minima textrix, quae scilicet aliquid nondum docta manu texebat.

Tiputa, in manuscripto codice hippula, sed male (Idem., lib. II, p. 84) . Tipula autem est species vermis, seu araneoli, sex habens pedes, tantae levitatis, ut super aquas gradiatur: unde hic Plauti versus:

Neque tipulae levius pondus est, quam fides lenoniae. (Plaut., Pers., act. II, scen. 2).

0711C Trabea erat vestis, cujus triplex genus. Primum purpura factum diis consecrabatur (Arn., lib. II, pag. 56) . Aliud regum, et illud quoque purpureum, sed albi aliquid coloris mixtum habebat. Tertium augurale, purpura mixtum et cocco. Frequens illius apud bonos auctores mentio. Videsis Suetonium lib. de genere vestium, Isidor. lib. 19. Origin. capite 24 et aliorum de re vestiaria libros.

Trapetum, seu trapes, mola est olearia (Ibid., p. 59) . Virgilius quippe dixit:

Venit hyems, teritur Sicyonia bacca trapetis. (Virgil., lib. II Georg., vers. 519).
Quem in versum Servius: Trapetis, inquit, molis olivaribus, et declinatur trapetum sicut templum. Terentianus: Quos super insidens trapetos signa gyris temperat. 0711D Quod metrum aptum est olivam terentibus. Videsis Catonem lib. de Re rustica, cap. 20 et 22, ac Columellam lib. II, de Re rustica, cap. 50, et lib. III, cap. 2.

Tribula, seu tribulum quid sit (Arnob., ibid.) , docet idem Servius in hoc Virgilii carmen:

Tribulaque, traheaeque, et iniquo pondere rastri. (Virgil., lib. I Georg., vers. 164.)

Tribula enim, inquit ille, est «genus vehiculi ex omni parte dentatum, unde teruntur frumenta, quo maxime in Africa utebantur.» Adi, si velis, Varronem, lib. IV de Ling. lat., pag. 6, et lib. I de Re rust., cap. 52; Columellam, lib. I de Re quoque rustica, cap. 6, et lib. II, cap. 21.

0712A Trilices vestes, a tribus liciis, ait Isidorus, dictae (Arnob., lib. IV, pag. 144) . Apud Virgilium enim legimus:

Loricam consertam hamis, auroque trilicem. (Virgil., lib. III Aeneid., vers. 467.)
Et alio in libro:

Laevibus huic hamis consertam auroque trilicem. (Lib. V, vers. 259.)
In priorem autem versum Servius, Trilicem, ait trino nexu intextam.

Trullam et trulleos memorat Arnobius (Arnob., lib. II, pag. 56 et 59) . Trulla autem, quemadmodum a Varrone discimus, idem ac ingens cochlear, et vas vinarium sonat (Varr., lib. IV de Ling. lat., p. 29) . Sic autem ille: «Trulla,» inquit, «a similitudine 0712B truae, quae quod magna, et haec pusilla, ut truula. Hinc graeci τρυβλίον, nos trullam. Truae quae a culina in lavatrinam aquam fundunt. Trua, quod travolat ea aqua; ab eodem est appellatum trulleum. Simile enim figura, nisi quod latius concipit aquam, et quod manubrium cavum non est, nisi vinaria trulla accessit.» Priori autem sensu a Plinio, et posteriori a Cicerone accipitur, ubi sic invehitur in Verrem (Plin., lib. XXXVII. natur. Hist., cap. 2, p. 362; Cic., orat. 4, contr. Verrem, p. 172) . «Erat etiam vas vinarium ex una gemma pergrandi, trulla excavata, cum manubrio aureo . . . . . Mittit etiam trullam gemmeam rogatum, velle eam se diligentius considerare; ea quoque ei mittitur.» Juvenalis vero vas potorium esse hoc significat versu:

0712C Si trulla inverso crepitum dedit aurea fundo. (Juvenal., satir. 3, vers. 108).
Atque etiam Horatius:

Qui Veientanum festis potare diebus
Campana solitus trulla, vappamque profestis. (Horat., lib. II, satir. 3, vers. 143 et seqq.)
Videsis praeterea citatum jam a nobis Plautum ( Supr., ad verb. Lancilula), nec non Martialem, lib. IX, epigram. 98; Plinium, lib. XXXIV Nat. histor., cap. 2, pag. 91. Catonem, de Re rustica, cap. 10 et 11, et in Juvenalis carmen annotationes. Denique trulla est instrumentum caementarii omnibus notum: sed eo sensu ab Arnobio non sumitur (Arnob., lib. II, p. 73) .

Tuceta, si Fulgentio credas, dicuntur escae regiae (Fulgent., de prisco serm., num. 4) . Callim. in Pisaeis:

0712D Ambrosio redolent tuceta sapore.
Verum Johannes Britannicus in hoc Persii carmen:

Grandes patinae tucetaque crassa. (Pers., satir. 2, vers. 40.)
observat tuceta genus esse farciminis ex carnibus suillis minutim concisis. Nec aegre nobis probabitur hoc nomen illo sensu ab Arnobio accipi. Apuleius vero alicubi dixit: «Quis dominus parabat viscum furtim concisum, et pulpam frustatim collectam ad pascua virulenta; et quidem naribus. Jam mihi ariolabar tucetum per quam suavissimum.» Alibi vero: «Pulmenta recentia tucetis temperat, mensa largiter instructa» (Apul., lib. II Metam., p. 20) .

0713A Vannorum sirpiarumque vitores in Arnobii textu legimus (Arnob., lib. II, p. 70) . Nullus autem in haec illius verba vel minimum quid annotavit; haud dubie quia difficilior locus, corruptusque, nec sanabilis visus est. Quid ergo si medicam manum ei afferre tentando, aliquis pro sirpiarum dixerit sirpearum legendum? Apud Varronem enim scriptum videmus, sirpeas stercorarias, et postea sirpeam stercorariam (Varro, lib. de Re rustic., cap. 10 et 11) . Alibi vero clarius quid sirpea sit, explicat: «Sirpea,» inquit, «quae virgis stipatur, id est, colligando implicatur, in qua stercus aliudve quid evehitur.» Sirpea itaque canistri seu cophini genus est stercoribus aliisque rebus evehendis destinatum. Alio tamen sensu ab Ovidio accipitur, ubi haec cecinit:

0713B Nec mora: convivae valido titubantia vino
Membra movent; dubii stantque labantque pedes.
At dominus: discedite, ait: plaustroque morantes
Sustulit, in plaustro sirpea lata fuit. (Ovid., lib. VI Fastor., § 12.)
Id est, plaustrum seu vehiculum, quod tectum erat matta, vel storea, gallice natte. At si pro vitores, in Arnobii textu legas venditores, tribus tantum litteris vel abbreviatis, vel amanuensis librarii incuria omissis, planus apertusque erit Arnobii sensus. Proposito siquidem illius recte congruit, si vannorum sirpearumque venditores ibi appellentur. Nec mireris imperiti librarii oscitantia vel imperitia tres litteras fuisse praetermissas. Nam eadem pagina pro mentiri, tantummodo iri scripserat. Has tamen conjecturas aliorum arbitrio permittimus.

0713C Vectitatus curru quadrijugo dixit Arnobius, pro vectus aut vectatus (Arnob., lib. III, p. 183) .

Verrucula collis haud semel ab illo dicitur editior altiorque cujuspiam collis locus (Idem, lib. II, p. 77, et lib. V, p. 156) . Sic enim Cato, teste A. Gellio Verrulam locum editum et asperum appellat (Gell., lib. VIII Noct. Attic., cap. 7, p. 224) . Sed auctor noster diminutivum nomen pro more suo adhibet.

Versuras in hujusmodi cogi, hoc est, in hujusmodi sensus, interpretationes, et explicationes fabularum seu historiarum converti, transferri, et adduci (Arnob., lib. V, p. 187) .

Vindicias justas dare est alicui cum altero de re 0713D aliqua disputanti jus, et quod suum est, tribuere, 0714A vindicare, et asserere (Ibid., lib. IV, p. 128) . Videsis Festum, et citatos ab illo auctores, atque Gellium, et variorum in illum observationes (Fest., ad verb. Vindiciae; Gell., lib. XX, cap. 10) .

Vinum acoris in perfidiam repente mutari; hoc est, vinum contra naturam suam acidum fieri (Arnob., lib. I, p. 12) .

Vitiligines foedae, et albicantes, ab auctore nostro dicuntur (Ibid., pag. 26, 28 et 30) . «At vitiligo,» inquit Festus, «in corpore hominis macula alba, quam Graeci ἄλφον vocant, a quo nos album: sive a vitio dicta, etiamsi non laedit: sive a vitulo, propter ejus membranae candorem, qua nascitur, involutus. Lucilius: Haec odiosa mihi vitiligo est. Non dolet, inquit.» ( Fest., ad verb. Vitiligo.) A Seneca vero id 0714B scriptum legimus: «Creditum est quasdam aquas scabiem afferre corporibus, quasdam vitiliginem, et foedam ex albo varietatem.» (Senec., lib. III Natur. quaest., cap. 26, p. 434.) Quidam autem hanc vitiliginem lepram esse opinantur.

Ulpicum genus allii grandius est, quod Graeci, ut refert Columella, ἀφροσκόδορον, quidam allium punicum, vel Cyprium, sicuti docet Plinius, alii antiscorodon appellant (Arnob., lib. II, p. 85; Columell., lib. XI de Re rustic., cap. 3; Plin., lib. XIX Histor. nat., cap. 6, p. 597) . De illo Plautus cecinit (Plaut., in Paenul., act. V, scen. 5) :

Tum autem plenior
Allii ulpicique, quam sunt Romani remiges.
Videsis adhuc Palladium, de Re rustic., lib. XII, 0714C cap. 6.

Volumina, vide supra Pollinctores.

Ustrina a Festo sic describitur: «Ubi combustus quis tantummodo, alibi vero est sepultus, is locus ab urendo ustrina vocatur.» Ab Arnobio autem ea significatione sumi evidentissime patet (Arnob., lib. VII, p. 222; Festus, ad verb. Bustum) ; quandoquidem ibi scribit ethnicorum altaria, ubi animalia immolabantur, esse infelicissimi animalium generis ustrinas, rogos et busticeta.

Alia adhuc inusitata, exsoleta, barbara, obscura verba in illius libris haud infrequenter occurrunt. Sed ea suis locis, quando opportuna occasio data est, 0714D breviter explanavimus.