I. Quomodo Hilarius regnum Christi a regno Dei distinguat.

196. Utrumque illud regnum discernere videtur temporibus, locis, nominibus, ac beatitudinis gradu. Et Christi quidem regno non aliud attribuit tempus, quam quod a morte cujusque justi ad diem judicii excurrit. Inde autem incipit regnum Dei justis concedere. Itaque regnum Christi est in animas justorum corporibus solutas, regnum vero Dei in eosdem justos resurrectionis gloria donatos. His, ut in Psal. CXLVIII, n. 7, declarat, non in hoc saeculo, neque in aere, sed in superioribus locis sedes beati illius regni est constituta. At regno Christi ( puto quia solis animabus constat, 0096B quibus non congruat locus corporeus) corporeum locum non ita diserte adscribit. Nisi forte verbis tract. psal. CXX, n. 16, quibus sancti regno Christi gaudentes traduntur in sinu interim Abrahae collocati, quo adire impios interjectum chaos inhibet, corporeum locum intelligendum sentiamus. Longe magis animas corporum expertes is decet, in quo alias situm esse docet Domini regnum: ut pax et unanimitas sanctorum sit locus, in quo feliciter requiescant. Quia, inquit in Psal. CXLVII, n. 2: Domini nostri regnum in pace et unanimitate sanctorum est (et factus est in pace locus ejus); conventus ille beatorum, qui Dei (rectius Domini) regnum est, Jerusalem tanquam civitas pacis est dictus. Neque negaverit quisquam haec ad regnum Christi referenda esse, cum de ea Jerusalem sint dicta, quae 0096C per resurrectionem nondum consummata sit, de qua nimirum proxime subjicitur: Civitatem vero hanc vivis, ut ait Apostolus, lapidibus exstructam sanctorum coetus conformis gloriae Dei ex resurrectione consummat.

197. Quod ad nomina attinet, regnum Dei Patris a Filii regno duobus praesertim adjunctis distinguit: aut enim illud coeleste regnum, cum situm ipsius respicit, aut cum aevum, aeternum cognominat. Quippe quod in psal. CXLIV, n. 16, et in psal. CXLVIII, n. 8, regnum aeternum, in psal. CXX, n. 16, regnum coeleste, regnum coelorum, aeternum et beatum regnum, et prologo in Psalterium, n. 11, sanctae civitatis et coelestis Jerusalem tempora nuncupari audis, ad unum Dei regnum haud dubie pertinet. Regnum autem Christi quamvis pluribus ac magnificis titulis appellet, nusquam tamen coeleste aut aeternum; 0096D quod quatenus non dicat, inferius explicabimus.

198. Quanquam hoc etsi nusquam regnum aeternum, tamen in Psal. LVII, n. 6, requiem aeternam vocat. Inter haec, inquit, justi cujusque, tanquam Lazari in Abrahae sinu requiescentis, laetitia monstratur . . . Laetitia justi est, cum viderit vindictam; quia, peccatoribus puniendis, deductum se per Angelos in Aeternam Requiem laetatur. Et hanc quidem requiem in Dei susceptione sitam se sentire in psal. LIII, n. 10, sic significat: Habeat itaque hanc innocens religio fiduciam, ut . . . si quando injustae mortis vis afferatur, excedentem habitaculo corporis anima sciat in Dei susceptione requiescere. Ibi tamen mallemus in susceptione Domini; ut susceptio Domini id esset, quod custodia Domini in his tract. 0097A Psal. CXX, n. 16: Exeuntes autem de corpore ad introitum regni coelestis Per Custodiam Domini fideles reservabuntur, in sinu scilicet interim Abrahae collocati.

199. Ex duobus superioribus locis definire sic liceret illud Filii regnum: Requies est aeterna animae justae, quae excedens habitaculo corporis, in susceptione Domini requiescat: aut ex postremo, Sinus est Abrahae, in quo fideles ad introitum regni coelestis per custodiam Domini reservantur. Regnum idem jam ex tract. Psal. CXLVII, n. 2, vocari audivimus conventum beatorum, sanctorum coetum, civitatem vivis lapidibus exstructam, quae, quia civitas est pacis, Jerusalem dicta sit. Rursum in Psal. II, n. 48, sedes beatorum, in Psal. CXLVIII, n. 8, sanctae Jerusalem regnum beatum, et in Psal. CXLI, n. 5 ( nisi forte alium senserit Hilarius 0097B locum latroni, alium caeteris justis concessum), terra viventium, paradisi incolatus, et regnum haereditatis Christi cognominatur.

200. Hinc non obscurum est, eum huic Christi regno non requiem tantum, sed et beatitudinem, laetitiam, gloriam et honorem attribuere. Quod in Psal. CXVIII, lit. 18, n. 10, confirmat, ubi de Lazari beato excessu haec habet: Abrahae sinu continetur, et miseriam vitae laboriosae, beatae quietis honore demutat. Hujus tamen felicitatem regni Dei beatitudini coaequare non videtur. Nam cum prologo in Psalterium, n. 11, triplicem gradum ad salutem distinguat; regno Christi non dat nisi secundum, et regno Dei supremum reservat. Cum enim primus gradus sit ad salutem in novum hominem post peccatorum remissionem renasci; 0097C sitque post poenitentiae confessionem regnum illud Domini in sanctae illius civitatis Jerusalem tempora reservatum; et postea consummata in nos coelesti gloria in Dei Patris regnum per regnum Filii proficiamus, etc. Rursum in Psal. LXII, n. 7, triplicem memorans vitam, in saeculo nimirum, in Abrahae sinu, et in coelo; hanc quam misericordiam vocat, quia per misericordiam Dei praeparatur, duabus aliis meliorem asserit: Est enim vita post vitam, qua in Abrahae sinibus vivendum est, in qua Dei nomen pauperis quiete benedicitur, secundum illud prophetae. Non mortui laudabunt te, Domine, sed nos qui vivimus, benedicimus Domino. Super has igitur vitas misericordia ea est, quae quod oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis adscendit, his qui Dominum diligunt praeparavit.

0097D 201. Itaque Hilarius videri aliquo modo potest regnum Christi sic spectasse veluti medium quemdam statum, miseriarum quas hic patimur expertem, sed nondum ejus consortem felicitatis, quae nobis in coelis promissa est. Quocirca in Psal. CXIX, num. 1, nobis de morte nostrorum non dolendum esse hinc probat, quod nostrorum abscessio spei communis sit accelerata properatio; et n. 11, docet, Christi jussu accelerationem regni coelestis orandam esse, cum ab eo praecipiamur ut dicamus, Adveniat regnum tuum: quasi spe nostra non simus potituri, nisi cum consummatis omnibus sanctis regnum Patris adveniet. Cum tamen utrumque illum locum maxime confirmet verbis Pauli, quibus dissolutionem corporis sui et Christi 0098A consortium concupiscit; nihil inde conficitur, ut regni Christi et regni Dei diversa beatitudo demonstretur.

202. Id forte comprobabit efficacius, quod in Psal. CXLVIII, n. 8, de Christi regno ait: Illud sanctorum est regnum, per quod regnante Domino ad beatum regnum Dei Patris adscendent; et mox: Illis proprius hic hymnus est, qui per hoc sanctae Jerusalem regnum beatum aeterno regno proximi, post regnum Domini Jesu Christi, in regnum Dei Patris Domino congregante transibunt; et ad calcem: Hic ergo populus est propinquans, regno Dei Patris per regnum Filii Dei proximus. Regnat itaque Dominus, traditurus Deo Patri regnum; non regni potestate cariturus, sed nos, qui regnum ejus sumus, Deo Patri traditurus in regnum. Regni traditio, nostra provectio est; ut qui in regno Filii erimus, in regno quoque 0098B simus et Patris: digni per id regno Patris, quia digni regno erimus et Filii; proximi tum Patris regno, cum Filii erimus in regno. Quis enim eos in eodem beatitudinis gradu constituat, qui Deo propinquant, et qui ad eum pervenerunt; qui regno aeterno proximi, et qui illud sunt consecuti, quibus nonnihil superest adscendendum, et qui summum beatitudinis apicem obtinuerunt? Sed in quo sita sit illa diversitas prius quam penitius investigemus, removendae sunt nonnullae suspiciones, quae e verbis superioribus oriuntur.