Admonitio In Duos Libros Subsequentes.

0183D Etiamsi duo de vita Hilarii libri Fortunatum auctorem prae se ferant, Pascentio ambo inscribantur, et ambo eadem praefandi et incipiendi ratione conveniant: an unus tamen utriusque auctor, quisve ille fuerit, non admodum perspicuum est. Ut enim post Hilarium multi 0184D leguntur Fortunati: ita et in Annalibus Aquitanicis duo memorantur Pascentii, unus scilicet Hilarii discipulus, et in Pictavensi sede successor; alter, qui ejusdem ecclesiae regimen S. Radegundis aevo suscepit. Libri primi scriptor Hilario se coaevum facere videtur, ubi hoc Opus a se susceptum testatur rogatu Pascentii, quem sacratissimus Hilarius ac ipsis cunabulis ante sua 0185A vestigia quasi peculiarem vernulam familiariter enutrivit: ac paulo post subjicit, aequabilius fuisse, haec beato Ambrosio de fratre scribenda mandare. Verum, ut optime observavit Bollandus, si exponi commode possunt priora illa verba, ut bis Pascentius a puero in ecclesia Pictavensi institutus dicatur; posteriora autem, ut iis desideretur quispiam eloquentia Ambrosio similis, qui ut ille fratrem Satyrum, ita et Hilarium dignis laudibus celebret. An vero auctor Ambrosio aequalis de ipso diceret, cui verba florebant, aut Hilarium antiquissimum sacerdotem cognominaret? an de concilio Biterrensi, de Saturnino Arelatensi, de congressu cum Auxentio ne verbum quidem facere ei licuisset? Stylum quoque si attendas, sane quartum saeculum non sapit. In plerisque mss. solus exstat liber primus: et in secundo 0185B nulla mentio fit primi, neque in hoc alter promittitur.

De altero hoc constat, eum scilicet post Chlodovei tempora vivente adhuc Probiano scriptum. Is vulgo creditur Bituricensis episcopus, qui anno 555 Parisiensi Concilio interfuit, et an. 568, juxta Cointium obiit: maxime cum eo ipso tempore, uti Gregorius Turon. lib. IV, cap. 18, scripto mandavit, Pascentius Pictavensi ecclesiae praefuerit. Unde quod idem Gregorius lib. de gloria Conf. cap. 2, ait : Virtutes multas ad sancti Hilarii sepulcrum ostensas narrari quas liber vitae ejus continet, vix ad alterum librum referre licet. Et quia tum Venantius Fortunatus, qui postea Pictavensis episcopus fuit, ex Italia in Gallias venerat; existimat Bollandus cum pluribus aliis, Hilarii vitam duobus libris 0185C sequentibus comprehensam ab hoc Fortunato editam esse, ubi eam e veteribus monumentis erutam paululum expoliisset. Hinc styli a caeteris ejus operibus diversitatem explicat. Addere potuisset, et proprias quasdam Venantii locutiones in eo opere indidem deprehendi. At non dissimulavit, Gregorium Turonensem, cum Venantii sibi familiaris opera nunquam memorare soleat, quin simul et auctorem nominet; hoc tamen, ut vidimus, laudasse, nec nomen auctoris appellasse. Molanus juxta martyrologium ecclesiae Parisiensis ad 18 Junii diem Fortunati alterius meminit, a quo S. Marcelli Parisiensis episcopi vita rogante S. Germano scripta sit, et cui ipse S. Germanus superstes fuerit; adeoque paulo antiquioris Venantio Fortunato, a quo S. Germani gesta nobis transmissa sunt. Verum diversusne sit, an 0185D unus utriusque libri scriptor; isne censendus sit Venantius Fortunatus, an alter paulo superior; parvi refert. Hoc certe negari nequit, posteriorem librum saltem medio saeculo sexto esse conscriptum.