COMMENTARIUS.

(a) Ad quaestionem istam, etc. Sed antequam exponatur opinio Doctoris, pro clariori intelligentia praemitto sub brevitate distinctiones et identitates, quae in variis locis a Doctore Subtili ponuntur, quibus sub brevi compendio declaratis inferam propositum Doctoris. Dico ergo primo, quod illa sola ratione distinguuntur, hoc est, per actum collativum intellectus, quae tantum sunt entia rationis, vel quando unum extremum est ens reale, et aliud ens rationis, sicut animal et genus sola ratione distinguuntur. E contra, illa sunt eadem ratione, quae non possunt distingui per actum collativum intellectus, ut secunda intentio generis in se comparata, et nulli alteri comparata, sed simpliciter in se sumpta, est idem sibi ratione. Potest tamen ratione distingui a seipsa, comparando eam ad seipsam ut comparando intentionem generis ut in subjecto, ad seipsam ut in praedicato, sic dicendo , genus est genus, nam generi, ut in subjecto competit haec secunda intentio, scilicet esse subjectum, et ut in praedicato competit sibi haec secunda intentio, quod est esse praedicatum; h oc idem censeo, cum dico, homo est homo, homo ut in subjecto distinguitur a seipso, ut in praedicato tantum ratione, quia ut in subjecto aliquis respectus rationis sibi convenit, qui sibi non convenit in praedicato, ut supra patuit de genere.

Secunda distinctio, quae est minima inter omnes distinctiones, quae sunt praeter opus intellectus, nominatur a Doctore distinctio ex natura rei: et licet omnis distinctio praeter opus intellectus dicatur distinctio ex natura rei, tamen quia aliqua est vere realis, aliqua formalis, et aliqua essentialis, etc. In proposito quando loquimur de distinctione ex natura rei, accipimus minimam distinctionem praeter opus intellectus, et sic homo ab animali et a rationali, tantum ex natura rei distinguitur, quae distinctio apparet ex hoc, quod quando aliquid ex natura rei competit alicui, quod repugnat alteri, cum quo tamen stat vera identitas realis, formalis et essentialis, solum distinguitur ex natura rei, sicut homini ex natura rei competit, quod sit totum quidditative, et animali repugnat respectu hominis, qui tamen homo est idem realiter, essentialiter et formaliter ipsi animali, sequitur, quod homo tantum distinguitur ab animali ex natura rei. Et per oppositum illi sunt idem ex natura rei, quae sic se habent, quod impossibile est aliquid ex natura rei competere uni, quin illud idem competat alteri, et sic homo erit idem sibimet ex natura rei ; et breviter illa possunt dici eadem ex natura rei, in quibus nulla apparet distinctio praeter opus intellectus, vel si aliquo modo distinguuntur, in ratione ratiocinante distinguuntur, sicut dicerent Thomistae.

Tertia distinctio est formalis, et haec est duplex : quaedam positiva et quaedam negativa, quae distinctio patet a Doctore, in primo distinct. 2. parte 1. quaestione 1. et distinct. 8. quaestione 2. respondendo ad principalia argumenta. Distinctio formalis et positiva est proprie inter duas formalitates, et pro nunc hoc sufficiat, quod quando unum non includit aliud quidditative, et sunt duae formalitates, illa vere distinguuntur formaliter, sicut patet de animali et rationali, et similiter de subjecto et propria passione. Et illa tantum formaliter distinguuntur positive, quae praesupposita identitate essentiali et reali dicunt duas formalitates , quarum una non includit aliam quidditative, et sic posita identitate essentiali et reali animalis et rationalis in homine, inter se animal et rationale formaliter distinguntur, ut patet a Doctore in primo distinct., 8. ulti supra. Et talis distinctio formalis semper praesupponit distinctionem ex natura rei. E contra vero illa sunt eadem formaliter, quae sic se habent, quod unum formaliter, et quidditative includit aliud, et hoc dupliciter; aut adaequate et convertibiliter ; aut non adaequate. Exemplum primi, definitum includit quidditative et adaequate definitionem, et sic homo et animal rationale sunt idem formaliter adaequate , quia convertibiliter, unde bene sequitur, homo est idem formaliter animali rationali sic adaequate, quod quidditative nihil aliud includit. E contra sequitur, animal rationale sic adaequate dicit totam quidditatem hominis quod non excedit, neque exceditur; et hoc modo non tantum homo est idem formaliter animali et rationali, sed etiam animal rationale est idem formaliter homini. Exemplum secundi, scilicet de identitate formali non adaequato, est de quolibet inferiori respectu superioris, quia inferius includit formaliter suum superius, et est idem formaliter suo superiori, non autem e contra, quia superius non est idem formaliter suo inferiori. Et hoc modo forte intelligitur dictum tra primo, distinctione 2. part. 2. quaestione 1. ubi sic dicit, voco autem identitatem formalem ubi illud , quod dicitur sic idem includit illud, cui sic est idem in ratione sua formali, et per consequens in primo modo dicendi per se.

Si tamen volumus dicere, quod etiam definitum sit idem formaliter definitioni, et non e contra, adhuc possumus dicere, quod est idem sibi adaequate et convertibiliter, quia nihil aliud includit formaliter pertinens ad ejus quidditatem ; respectu vero superioris est idem formaliter, inadaequate tamen, quia ultra entitatem superiorem includit differentias ad ejus quidditatem pertinentes, et similiter, homo, et si sit idem formaliter rationali, quia includit illud quidditative, non tamen est idem formaliter adaequate, cum rationale non dicat totam quidditatem hominis, quae omnia bene nota.

Nota etiam, quod identitas formalis, sive adaequata sive non adaequata, stat cum distinctione ex natura rei, id est, quod si A et B, puta definitio et definitum sint eadem formaliter, distinguuntur tamen ex natura rei. De alia distinctione formali negativa, et non positiva, dico breviter, quod quando aliqua duo sic se habent, quod praesupposita identitate essentiali et reali, non dicunt duas formalitates, sed unum dicit formalitatem , et aliud tantum gradum intrinsecum ipsius formalitatis, tantum formaliter et negative distinguuntur, sic intelligendo , quod sunt non idem formaliter, vel non sunt idem formaliter, quia unum non includit aliud quidditative. Et hoc modo Deitas non est idem formaliter cum infinitate, quae a Doctore in distinct. 3. quaest. 1. ponitur gradus intrinsecus essentiae divinae, licet in quinta quaestione quodlib. videatur quodammodo dicere, quod sit de quidditate Dei. Sed de hoc vide expositionem, quam ibi feci; sufficit mihi, quod gradus intrinsecus non sit idem formaliter cum eo, cujus est gradus, et hoc patet a Doctore in primo distinct. 8. quaest. 2. Et si inferatur A et B, sunt non idem formaliter ; ergo distinguuntur formaliter, negatur consequentia , quia in antecedente negatur formalitas, et in consequente ponitur, id est, quod in antecedente, cum dicitur , sunt non idem formaliter,

non ponuntur duae formalitates ; et in consequente cum dicitur, distinguuntur formaliter, ponuntur actu duae formalitates, et sic intelligi debet illa consequentia, quam negat Doctor in 1. dist. 2. part. 2. q. 1. sunt non idem formaliter ; ergo distinguuntur formaliter , negat consequentiam, propter causam superius dictam. Ista tamen distinctio formalis et negativa praesupponit distinctionem ex natura rei, ut patet intuenti.

Quarta distinctio dicitur distinctio essentialis. Pro cujus intelligentia est advertendum , quod essentia potest accipi multipliciter. Primo, pro entitate quidditativa, quae tantum dicit esse possibile, sicut dicimus, ab aeterno habet esse quidditativum, sive esse possibile, sive esse intelligibile, quod esse est tantum esse secundum quid. Alio modo accipitur essentia pro entitate simpliciter, et hoc modo non distinguitur ab existentia, ut infra diffuse exponam, et aliqualiter supra patuit distinct. praesenti, q. 2. et in primo, distinct. 36. et in tertio, distinct. 6. Secundo est advertendum, quod distinctio essentialis potest dupliciter intelligi, aut quae est inter quidditates, et quidditates habentes esse secundum quid, et hoc dupliciter, aut inter quidditates species distinctas ; aut inter quidditates solo numero distinctas. Secundo, potest dici distinctio essentialis, quae est inter entitates essentiales habentes esse simpliciter, et hoc dupliciter, aut inter entitates essentiales specifice distinctas, aut inter entitates essentiales solo numero differentes.

His praemissis dico quatuor conclusiones. Prima : Omnes entitates quidditativae habentes esse secundum quid, modo praeexposita, specifico distinctae, distinguuntur essentialiter distinctione specifica. Secunda, omnes entitates quidditativae solo numero differentes, habentes esse secundum quid, distinguuntur essentialiter, distinctione tamen numerali, et quae distinguuntur essentialiter his modis, non distinguuntur realiter, accipiendo distinctionem realem, ut infra exponam, quae fundatur super existentiam. Tertia conclusio, omnes entitates essentiales habentes esse simpliciter, quae non distinguuntur realiter ab existentia, distinguuntur essentialiter simpliciter, distinctione specifica, si talis distinctio est inter entitates essentiales specie distinctas, si vero est inter entitates essentiales solo numero differentes, tales entitates distinguuntur essentialiter numeraliter ut patet de natura Joannis et Francisci.

Quarta conclusio est, quod quaecumque distinguuntur essentialiter distinctione fundata super entitate habente esse simpliciter , distinguuntur realiter, et hoc modo semper distinctio essentialis inferi realem, et e contra, quia ex quo distinctio realis est inter rem et rem existentem, sequitur, realiter numeraliter distinguuntur: et quae realiter specifice distinguuntur, etiam essentialiter specifice distinguuntur. Et loquor semper de distinctione reali, quae proprie est inter rem et rem, quod dico propter realem distinctionem personarum in divinis, quae licet distinctio sit inter aliam et aliam subsistentiam, non tamen inter aliam et aliam rem proprie , quia alia et alia res includit aliam et aliam entitatem essentialem. Si ergo distinctio essentialis accipitur ut distincta a distinctione reali, accipitur distinctio essentialis , prout est inter aliam et aliam quidditatem, et si accipiatur ut est inter aliam et aliam essentiam, debet accipi pro quanto talis distinctio fundatur super essentiam, ut aliquo modo distincta ab existentia, quia tamen talis existentia est simpliciter idem essentiae, absolute et simpliciter loquendo, una infert aliam, scilicet quod realis infert essentialem, et e contra.

Ex his quae dicta sunt de distinctione essentiali facile erit manifestum quid sit identitas essentialis. Unde identitas essentialis potest multipliciter contingere. Primo accipiendo essentiam pro quidditate: potest esse identitas essentialis specifica et numeralis; individua enim ejusdem speciei, ut sunt per se in Praedicamento, sunt idem essentialiter in specie specialissima, et ad invicem identitate tantum specifica, et sic intelligitur illa propositio : eo modo quo individua sunt ejusdem speciei specialissimae, inter se sunt idem identitate specifica: illa vero, quae sunt in eodem numero, constituendo ipsum, sunt idem essentialiter numeraliter, et sic natura cum sua singularitate in Francisco sunt idem essentialiter.

Adverte tamen, quod aliqua dicuntur idem essentialiter dupliciter, et hoc tam specifice quam numeraliter. Primo, quando aliquid pertinet ad essentiam alterius, et hoc modo dicimus, quod homo et rationale sunt idem essentialiter, quia homo includit in sua essentia rationalitatem, et sic illa entitas essentialis, qua homo est idem rationali vel superiori, non differt ab entitate formali, et hoc modo Doctor multoties utitur identitate essentiali pro formali, et e contra. Alio modo aliqua dicuntur idem essentialiter specifice, non quod unum includat aliud essentialiter, sed quia unum non potest distingui specie ab alio, quod tamen est sic intrinsecum alteri, quod est impossibile unum intelligi sine altero, et hoc modo species specialissima et propria passio sunt idem essentialiter. Et talis identitas essentialis nullo modo potest dici identitas formalis, cum ibi unum non includat aliud quidditative, imo cum tali identitate essentiali stat distinctio formalis positiva,

cum utrumque dicat formalitatem, quarum una in suo intellectu quidditativo non includit aliam. Sequitur etiam, quod identitas specifica et gradus ejus intrinsecus sunt idem essentialiter isto secundo modo, quia gradus intrinsecus, est sic intimus, quod unitas specifica non potest perfecte concipi sine gradu intrinseco, nec potest intelligi sine tali gradu, et major inseparabilitas est inter speciem et gradum suum, quam inter ipsam et propriam passionem. Et cum tali identitate essentiali nullo modo stat distinctio formalis positiva, quae est inter duas formalitates, quia gradus intrinsecus non dicit formalitatem distinctam ab eo, cujus est gradus: stat tamen distinctio formalis negativa, id est, non identitas formalis eo modo, quo supra exposui.

De identitate essentiali numerali potest dupliciter intelligi. Primo, quod illa dicuntur idem essentialiter numeraliter, quae sic se habent, quod unum est de constitutione alterius, sic quod unum in suo esse de necessitate includat aliud; et hoc modo si individuum sit aliquod constitutum ex natura et haecceitate, est idem essentialiter cum sua haecceitate, et similiter natura in tali individuo est idem essentialiter, et cum tali identitate essentiali stat distinctio formalis, saltem negativa, quia etsi individuum includat haecceitatem, ut constitutivam, quia tamen haecceitas non pertinet ad entitatem quidditativam, ideo sequitur quod sunt non idem formaliter, nec sequitur, non pertinet ad entitatem quidditativam; ergo non sunt idem essentialiter numeraliter, quia etsi non pertineat ad entitatem quidditativam individui, est tamen sic idem individuo, quod est impossibile esse unum sine altero, et unum intelligi sine altero.

Dico etiam, quod in Francisco natura et haecceitas sunt idem essentialiter numealiter, et cum tali identitate stat formalis distinctio, quia unum non includit aliud in suo intellectu quidditativo. Individuum etiam et gradus suus intrinsecus sunt idem essentialiter numeraliter, propter rationem superius dictam de identitate specifica essentialis speciei et gradus intrinseci, et cum tali identitate essentiali stat non identitas formalis.

Similiter individuum, et omnis propria passio contracta ad individuum quorumcumque superiorum, sunt idem essentialiter, quia est impossibile intelligere individuum sine passionibus omnium superiorum, et cum tali identitate essentiali stat distinctio formalis etiam positiva, cum unum non includat aliud in suo intellectu quidditativo.

Nota etiam, quod cum identitate essentiali tam specifica quam numerali sumpta omnibus modis supradictis, non stat, neque distinctio realis, neque identitas realis, quia talis identitas fundatur proprie super existentiam: et si aliquando concedatur, quod sunt idem realiter, improprie tamen dicuntur idem realiter, cum ut sic praescindatur ab omni existentia actuali, nisi dicatur, quod sunt idem realiter potentialiter, quia quando sunt in actuali existentia sunt idem realiter actualiter, quia omnia supradicta dicunt simpliciter eamdem existentiam, reddendo singula singulis.

Loquendo vero de illa identitate essentiali, quae respicit rem in esse simpliciter, de qua supra dixi, dico aliquas conclusiones. Prima, essentia actu simpliciter est idem essentialiter cum propria passione, et cura passionibus omnium superiorum, et cum gradu intrinseco, quia est impossibile essentiam specificam in esse simpliciter esse sine omnibus istis. Si tamen essentia specifica possit intelligi habere verum esse simpliciter, quod dico,

quia ut ipsa praescindit a singularibus actu existentibus, nullum este simpliciter habet, ut patet a Doctore in isto secundo, dist. 3. quaest. 1. dum tamen intelligitur in singularibus actu existentibus, habet verum esse simpliciter, et cum tali identitate essentiali non stat proprie nec identitas, nec distinctio formalis, quia talis, proprie loquendo, praescindit ab actuali existentia. Dico etiam, quod si Franciscus et Joannes sunt idem essentialiter in homine habente esse simpliciter, illa identitate, qua sunt idem in homine, sunt idem inter se, et sicut in homine non distinguuntur essentialiter et specifice, ita nec inter se distinguuntur essentialiter specifice. Et cum tali identitate essentiali omnibus modis supradictis quantum ad esse simpliciter, stat identitas realis. De identitate essentiali numerali quoad esse simpliciter, dico quod in Francisco natura et haecceitas, et gradus intrinsecus et omnis passio superiorum, sunt idem essentialiter, licet unum non sit de essentia alterius, sed sic idem essentialiter, quod est impossibile unum habere esse simpliciter sine omnibus istis, et cum tali identitate essentiali semper stat identitas realis numeralis, et quae sic sunt idem essentialiter in aliquo uno numero, eadem identitate essentiali numerali sunt idem inter se.

Adverte tamen, quod in Francisco, etsi sit tantum unum esse simpliciter, ut una existentia simpliciter, possunt tamen in eo distingui plures existentiae, quae tamen omnes sunt una realiter, nam in Francisco natura dicit propriam existentiam formaliter, et haecceitas propriam, et propriae passiones propriam, et sic sunt plures existentiae propriae, saltem ex natura rei, ad invicem distinctae, quae tamen omnes in Francisco dicunt unam existentiam realiter et simpliciter, quod bene nota propter multa occurrentia. Nec sequitur A et B, dicunt aliam et aliam existentiam: ergo proprie realiter distinguuntur, quia in antecedente oportet addere sic : A et B dicunt aliam et aliam existentiam realiter secundum aliam et aliam rem: ergo realiter distinguuntur. Sed non sequitur A et B, dicunt aliam et aliam existentiam secundum aliam et aliam realitatem, vel secundum aliam et aliam formalitatem: ergo realiter distinguuntur, non sequitur, quia plus significatur in consequente quam in antecedente.

Adverte etiam quod in composito habente veram essentiam simpliciter, partes componentes sunt realiter distinctae, et ab essentia compositi, et a se invicem, ut patet a Doctore in tertio dist. 2. non tamen dicuntur distingui essentialiter, nec specifice, nec numeraliter, quia quae sic essentialiter distinguuntur, accipiendo semper essentialiter secundum esse simpliciter sunt distinctae essentiae, sed partes componentes non sunt distinctae essentiae, nec specifice, nec numeraliter, patet. Nec tamen sequitur, non sunt distinctae essentiae ab invicem, nec a toto composito: ergo sunt idem essentialiter. Patet in simili, entitas et gradus intrinsecus non sunt distinctae formalitates; ergo sunt idem formaliter, non sequitur, sic in proposito. Si tamen essentia secundum esse simpliciter partialiter accipiatur, dico quod partes essentiales constituentes lotum essentialiter, essentialiter distinguuntur, et a se invicem et a toto, quia unum potest esse sine altero. Si dicatur, quod est de essentia alterius, est idem essentialiter illi, et est de intrinseca ratione illius, concedo secundam partem, et nego primam, scilicet concedo istam : quod est de essentia alicujus, est de intrinseca ratione illius: istam tamen nego : quod est de essentia alicujus est idem essentialiter illi.

Concedo tamen, quod lotum compositum est idem essentialiter partibus componentibus, quia compositum essentiale includit illas essentialiter, et sic concedo quod compositum est realiter idem partibus componentibus, tam simul sumptis quam seorsum sumptis, non tamen sequitur e contra, humanitas est idem essentialiter animae intellectivae et corpori organico; ergo anima intellectiva et corpus organicum sunt idem essentialiter humanitati, non sequitur, quia corpus et anima possunt esse sine humanitate, ut patet in triduo, et tamen tam anima quam corpus est de essentia humanitatis.

Si dicatur, nonne Doctor in tertio dist, 2. dicit quod lotum essentiale realiter et essentialiter distinguitur a partibus essentialibus seorsum sumptis, et simul sumptis: ergo non est idem essentialiter illis. Dico, quod verba Doctoris debent sane intelligi, intendit enim ibi probare, quod totum essentiale dicat entitatem absolutam aliam a partibus, et quod totum essentiale non sit tantum partes essentiales simul sumptae, ut dicit Commentator primo Physicorum com. 17. Et probat ibi, quia A et B, possunt esse sine A B; ergo compositum ex A et B, includit aliud quam A et B. Posito ergo, quod totum essentiale dicat entitatem absolutam aliam a partibus, cum dicit Doctor quod tale lotum distinguitur realiter et essentialiter a partibus, sic debet intelligi, quod partes essentiales vere et realiter distinguuntur a toto, quia possunt esse sine toto, non tamen totum realiter distinguitur a partibus, quia est impossibile ipsum totum habere esse absolutum, et reale sine partibus constituentibus.

Si dicatur, hoc videtur impossibile, quod si VI, est idem essentialiter B, quod B non sit idem essentialiter A, dico quod non sequitur hoc esse impossibile, quia haec est vera: homo est idem formaliter animali, et tamen haec est falsa : animal est idem formaliter homini, ut supra exposui secundum verba Doctoris in primo distinct. 2. part. 2. quaest. 1. in corpore quaestionis, et in responsione ad primum argumentum principale, sic est in proposito de toto essentiali et de partibus: ex quo enim totum essentiale constat Intrinsece ex partibus essentialibus, ita quod partes essentiales sunt de intrinseca ratione essentiali totius, sequitur quod ipsum totum erit idem essentialiter et realiter partibus, et non e contra. Si dicatur, est impossibile quod A includat B secundum Identitatem realem, et quod B non sit idem realiter A :

Dico, quod aliud est loqui de identitate non convertibili, et aliud de convertibili. In proposito totum est idem realiter, non tamen convertibiliter: subjectum vero est idem realiter propriae passioni convertibiliter, quia sicut homo est idem realiter risibilitati, ita e contra, et sicut homo non potest esse sine risibilitate, ita nec e contra. Si dicatur, si totum essentiale non distinguitur a suis partibus realiter, quia est impossibile esse sine illis, statim videtur sequi quod relatio sit idem realiter cum fundamento, quia non potest esse sine illo, ut patet a Doctore in 4. dist. 19.

Dico, quod non est simile, quia totum essentiale, sic est idem suis partibus, quod illae partes sunt de intrinseca ratione ipsius, ideo est impossibile intelligere humanitatem, non intellectis partibus intrinsece componentibus: non sic est de relatione, quia licet relatio non possit intelligi, termino et fundamento non praemtellectis, tamen in suo esse quidditativo non includit fundamentum et terminum, nec pertinet ad suum esse, nisi tantum extrinsece, pro quanto fundatur in fundamento, et terminatur ad aliud.

Si iterum dicatur, compositum essentiale est aliud a partibus componentibus: ergo distinguitur essentialiter ab illis. Consequentia est nota, quia aliud facit distinctionem essentialem. Antecedens patet a Doctore in 3. dist. 2. qui sic arguit : causae intrinsecae quando causant, producunt aliud: ergo. Dico, quod etsi haec sit vera : Corpus organicum et anima intrinsece causant aliud, a quo essentialiter distinguantur, non tamen sequitur e contra, quod illud causatum intrinsece essentialiter distinguatur a partibus intrinsece componentibus. Unde ly aliud, magis debet referri ad partes componentes quam ad compositum, id est, A et B, producunt C intrinsece, a quo possunt distingui realiter, quia C potest corrumpi, A et B non corruptis. Haec quae dixi potius innitendo rationibus dixi, quam aliquibus exponentibus Doctorem aliter sentientibus, salvo tamen semper meliori judicio.

Quinta est distinctio realis, quae parum differt a distinctione essentiali secundum esse simpliciter sumpta. Dico tamen, quod si inter essentiam et existentiam sit aliqualis distinctio, vel ex natura rei vel rationis (quae qualis sit, exposui in 3. dist. 6.) distinctio realis, loquendo in creaturis, proprie fundatur super aliam et aliam rem, inquantum illae res existunt, ita quod immediatum fundamentum distinctionis realis actualis est res actu existens. Illa ergo distinguuntur realiter et specifice, quae sic se habent, quod unum actu potest existere sine alio, et semper loquor in creaturis, dummodo non sint relativa, quia unum relativum non potest existere sine altero, et tamen realiter distinguuntur. Et talis distinctio realis semper praesupponit distinctionem essentialem, quia talis distinctio fundatur super essentia sola ratione, vel forte ex natura rei distincta ab existentia, quae existentia est immediatum fundamentum realis distinctionis. Illa vero realiter actualiter, et solo numero distinguuntur, quorum unum actu potest existere sine altero, exceptis semper relativis, et causa de necessitate absoluta necessario effectum causante et conservante, quia talis vere realiter distinguitur ab effectu, et tamen non potest esse sine effectu. Sed hoc inferius prolixius exponam. Et quae sic distinguuntur, semper essentialiter distinguuntur, quia ubi est distincta existentia numeralis, ibi est distincta essentia numeralis, et una semper infert aliam, et e contra, non tamen una est formaliter alia, patet, quia.realis distinctio respicit existentiam pro immediato fundamento, et essentialis distinctio respicit essentiam pro immediato fundamento. Sed quid dicendum est de partibus compositi numeralis, an illae distinguantur realiter numeraliter ab invicem, et a composito ? Dico breviter, quod si loquamur de esse totius, quod participant (de quo vide Doctorem in isto secundo, distinct. 17.) non distinguuntur realiter numeraliter, quia ut sic sunt tantum unum numero. Si vero loquamur de entitate propria et non participata, dico, quod distinguuntur, et numeraliter ab invicem et a toto composito. Visa distinctione reali facile est videre quid sit proprie identitas realis, quae proprie opponitur reali distinctioni.

Et dico aliquas conclusiones. Prima : Identitas realis formaliter sumpta proprie fundatur super identitate existentiae, sic intelligendo quod existentia, quae est immediatum fundamentum realis identitatis, sit talis existentia, quod non dicit plures existentias, quarum una possit intelligi esse sine alia. Et hoc dico, quia in eadem existentia reali, super qua fundatur Identitas realis, possunt intelligi plures existentiae ex natura rei distinctae, quae fundantur super distinctis realitatibus ex na tura rei inclusis in essentia, cujus est existentia, super qua immediate fundatur identitas realis ; et similiter possunt esse plures existentiae formaliter distinctae, secundum formalitates inclusas in essentia, ad quam ut gradus intrinsecus immediate consequitur existentia, quae est immediatum fundamentum identitatis realis. Et hanc litteram bene nota, quia ad multa utilis est.

Secunda conclusio : Illa sunt idem realiter et specifice, quae conveniunt in aliqua existentia fundata in essentia habente esse simpliciter secundum unitatem specificam, et sic quae sunt idem realiter in tali tertio, eodem modo sunt idem inter se, id est, quod sicut sunt idem realiter specifice inter se, sunt idem realiter specifice ; et talis identitas realis infert identitatem essentialem, et e contra, licet una non sit formaliter alia, ut supra exposui de distinctione reali.

Tertia conclusio : Illa sunt idem realiter et numeraliter, quae sic se habent, quod est impossibile unum existere sine altero, et hoc ex natura intrinseca extremorum vel alterius extremi, et per hoc excluduntur relativa, et causa necessaria, et causatum necessario productum, quia licet unum non possit esse sine altero: hoc tamen non est ex repugnantia intrinseca extremorum vel alterius extremi, de qua repugnantia infra patebit, ideo non sequitur quod sint idem realiter. Illa ergo sunt idem realiter, quae sic se habent, quod unum repugnat esse sine altero, et hoc ex natura extremorum vel alterius extremi, quod pro tanto est, quia talia extrema talem existentiam includunt unicam et realem, quod est impossibile unum habere aliam existentiam separabilem ab existentia alterius, et sic in Francisco natura humana, singularitas et omnis passio superiorum, ut in Francisco sunt idem realiter in ipso et ad invicem, quia ut sic unam tantum existentiam realem dicunt, licet possint esse plures ex natura rei vel formales, ut supra dixi, et talis realis identitas numeralis infert identitatem essentialem eorumdem inclusorum in Francisco, et e contra, licet una identitas non sit formaliter alia, quia identitas essentialis immediate fundatur super entitate essentiali numerali, secundum esse simpliciter, in qua entitate, possunt includi plures realitates ex natura rei, et plures formalitates, quae tamen omnes sunt una entitas essentialis et realis, non quod dicantur omnes de essentia illius, ut supra exposui. Identitas vero realis numeralis immediate fundatur super existentia numerali, in qua tamen existentia includuntur plures existentiae tam formaliter quam ex natura rei distinctae, quae tamen omnes sunt una existentia realiter, licet non formaliter et ex natura rei. Ista pro nunc sufficiant pro clariori intellectu eorum, quae hic dicuntur a Doctore. Nec oportet pro nunc facere mentionem de distinctione et identitate eorum, quae se totis, vel distinguuntur, vel sunt idem subjective vel objective, quia talis distinctio vel identitas, non est necessaria ad declarationem litterae Doctoris.

Antequam exponam litteram quaestionis adduco aliquas opiniones, quae nituntur improbare opinionem Doctoris, et solvere argumenta facta contra opinionem Henrici, quae probant relationem esse aliam rem a fundamento. Quarum opinionum prima est Reverendi Magistri Gulielmi Occham in 1. dist. 30. quaest. 1. qui subtiliter arguit contra Doctoris doctrinam; et primo arguit sic, probando quod relatio non sit alia res realiter distincta a fundamento : Omnis res realiter distincta ab alia re, potest intelligi illa alia non intellecta, et maxime si neutra illarum rerum sit pars alterius ; sed impossibile est aliquam rem, quae sit relatio, intelligi sine omni alia re ; ergo. Major videtur manifesta, quia non plus dependet intellectio unius rei totaliter disparatae ab alia re disparata, quam intellectio effectus ab intellectione causae suae essentialis, sed non est inconveniens effectum posse intelligi causa non intellecta; ergo eodem modo, si similitudo vel alia relatio sit alia res ab absolutis et a relatione correspondente, non repugnat sibi intelligi, nullo intellecto absoluto, et etiam nulla relatione alia intellecta. Minorem probo, quia si aliquis intelligat similitudinem Socratis, et Socratem sine similitudine correspondente, poterit scire Socratem esse similem, et tamen dubitare an sit alicui alteri similis, et eodem modo poterit aliquis scire aliquem esse patrem, et tamen nescire an habeat filium, imo etiam poterit ignorare an possit habere filium.

Si dicatur, quod talis apprehendens similitudinem Socratis poterit nescire an Socrates sit similis. Contra, per istum non repugnat relationi intelligi intuitive ; ponatur ergo, quod aliquis intuitive, apprehendat utramque, talis utique sciet Socratem esse similem, sicut aliquis videns intuitive albedinem in Socrate, scit Socratem esse album.

Si dicatur aliter, quod talis si videat intuitive tam Socratem quam similitudinem in Socrate, licet non videat intuitive aliam similitudinem, poterit tamen scire Socratem esse similem alteri, licet nesciat cui sit similis.

Contra, ponatur quod talis intellectio intuitiva similitudinis sit simpliciter prima in illo intellectu, ita quod nunquam prius, nec intuitive, nec abstractive intellexerit quamcumque similitudinem, talis non plus sciet, quod ille est similis alicui alteri, quam quod ista est causa alterius, nisi per deductionem rationis, et per consequens antequam incipiat deducere poterit ignorare, et hoc est propositum.

Si dicatur aliter ad majorem, quod una relatio non potest intelligi sine alia, contra, secundum istos, essentia divina potest intelligi sine relatione, quae tamen est eadem realiter sibi; ergo multo fortius una res poterit intelligi sino alia realiter distincta et disparata.

Si dicatur, quod non sequitur, quia nec identitas realis, nec distinctio formalis est causa, quare potest essentia intelligi, non intellecta paternitate, sed quia est talis natura. Sed hoc non valet, quia eadem facilitate dicam quod essentia divina est talis natura, quod non potest intelligi paternitate, et ita nulla videtur ratio posse assignari, quare unum individuum non possit intelligi, alio individuo totaliter disparato non intellecto, quia non potest dari aliqua ratio, quare unum non possit intelligi, alio non intellecto, nisi quia vel sunt idem realiter, quod non datur in proposito, vel quia unum dependet ab alio essentialiter ; et hoc non potest dari in proposito, quia essentialius dependet quodlibet absolutum creatum a Deo quam quaecumque relatio ab alia, et tamen potest creatum intelligi non intellecto Deo, sicut potest videri corporaliter, non viso Deo corporaliter. Vel quia unum necessario coexigit aliud, et hoc non potest dari in proposito, quia magis necessario vel aeque coexigit quaelibet creatura Deum, quam una relatio aliam relationem, et tamen, hoc non obstante, potest creatura intelligi, non intellecto Deo ; ergo similiter in proposito.

Si dicatur, quod nulla istarum est ratio, sed ratio est, quia res est talis naturae, et ideo nulla alia causa est quaerenda, nisi quia est relatio. Sed hoc non sufficit, quia nihil debet poni sine ratione assignata,

nisi sit per se notum, vel per experientiam scitum, vel per auctoritatem Scripturae sacrae approbatum. Sed illud non est per se notum, quia multi subtiles et exercitati hoc negant, nec etiam per experientiam est scitum, quia nullus de hoc potuit experiri, sicut patet manifeste. Nec potest dici tertium, quia ista quomodo excludit omnem auctoritatem, similiter tunc non esset relatio ponenda propter rationem, sed praecise propter auctoritatem Scripturae sacrae, quod tamen negant ; ergo qua ratione relatio una si sit alia res, non potest intelligi alia re disparata non intellecta, debet ratio assignari, vel non est propter rationem ponendum. Similiter tunc eadem facilitate dicam, quod substantia non potest intelligi sine qualitate, vel e converso, et non est alia ratio quaerenda, nisi quod substantia est substantia, et qualitas est qualitas, quae non convenienter dicuntur. Confirmatur quia non major est inseparabilitas aliquorum realium in intellectu quam in subjecto, sed istae res sunt separabiles quantum ad subjectum, quia una illarum potest esse in aliquo subjecto, in quo non est alia ; ergo eadem ratione poterunt sic separari in intellectu, quod una intelligatur alia non intellecta.

Secundo arguo sic : In omni modo relativorum, et in omni Praedicamento relativo oportet aliqua extrema summe distare ; ergo potest aliqua res fieri in uno extremo nulla re posita facta in alia; ergo si relatio sit alia res, potest uni extremo advenire aliqua relatio, nulla facta in alio extremo. Confirmatur, quia omnis creatura agit in determinata distantia ; fiant ergo talia duo extrema extra illam determinatam distantiam, hoc posito poterit aliquod agens creatum secundum convenientem distantiam approximari uni extremo, et improportionate distare ab altero extremo:

ergo poterit habere effectum suum in illo extremo, nihil causando in alio. Verbi gratia, sint duo corpora, unum album et aliud nigrum, et tantum distent per potentiam divinam, quod quodcumque agens creatum est praesens uni est sufficienter approximatum ad causandum quemcumque effectum, sive relativum, sive absolutum in alio extremo ; hoc posito poterit per divinam potentiam aliquod activum respectu albedinis debite applicari corpori nigro, et per consequens causabit albedinem in illo corpore nigro, nihil causando in alio corpore albo, respectu cujus improportionabiliter distat, et tunc erunt duo corpora alba, et per consequens similia, et tamen nihil reale causatur de novo in alio ; ergo illa similitudo non est alia res, sicut isti ponunt. Et eodem modo arguo de quibuscumque relativis aliis.

Tertio sic : Secundum istos, Deus potest facere omne absolutum sine omni posteriori ; ergo eadem ratione poterit Deus facere duo alba absoluta sine omni posteriori: ergo sine omni tali relatione, et tamen illa erunt similia ; ergo similitudo talis non est alia res.

Si dicatur, quod erunt similia, non tamen per similitudinem, contra, si similitudo sit alia res, tunc similitudo et simile habebunt se sicut album et albedo ; ergo sicut impossibile est aliquod esse album sine albedine, quae sit alia res, ita impossibile est aliquod esse simile sine similitudine, quae sit alia res. Similiter frustra poneretur tunc similitudo esse alia res, si sine tali re alia aliqua possunt esse similia, sicut frustra poneretur albedo esse alia res a subjecto, si subjectum potest sine tali re esse album.

Quarto arguo sic : Qua ratione una relatio esset alia res ab absolutis, et alia, et per consequens qua ratione similitudo, aequalitas, paternitas, filiatio, et sic de aliis, essent tales res aliae, eadem ratione diversitas, distinctio, et hujusmodi, essent res aliae. Sed talia non sunt res aliae, ergo, etc. Minorem probo, quia si distinctio vel diversitas sit res alia ab absolutis ergo illa diversitas distinguitur ab absoluto, et per consequens realiter refertur ad illam rem absolutam; ergo alia relatione, et per consequens illa relatio secunda esset diversa realiter a prima, per aliam relationem est diversa, et de illa arguo, quod erit illa diversa per aliam relationem, et erit processus in infinitum, ita quod in qualibet re erunt res realiter infinitae, quod est absurdum.

Ad istud dicit praedictus sic opinans, quod relatio seipsa refertur ad fundamentum ; non enim potest fieri absque fundamento, vel absque se sine contradictione, ipsa enim existente, et fundamento simul, ambo sunt extrema hujus relationis, scilicet alieitatis, quae est ad fundamentum ; ergo ipsa non potest esse absque contradictione sine relatione ejus ad fundamentum, et ita sine contradictione non potest esse sine suo fundamento, et ita relatio ista, quae refertur ad fundamentum erit eadem sibi.

Contra istam responsionem arguo primo sic : Ubicumque sunt distincti termini aliquarum relationum, ibi sunt distinctae relationes, quia relatio secundum istos est ad aliquid; ergo ad distinctum est distincta, quia unius relationis est tantum unus terminus, sicut istius similitudinis in Socrate, vel illius paternitatis in Socrate, terminus est filius, vel aliud album, terminus autem istius alietatis, qua ista relatio est alia a suo fundamento, est ipsum fundamentum; ergo ista relatio, et ista alietas realiter distinguuntur.

Praeterea, si Socrates est similis Platoni: ergo illa similitudo est similis isti similitudini, et eadem ratione illa secunda similitudo est similis alteri similitudini, et sic est processus in infinitum.

Ad istud respondetur ubi prius, quod status est in secundo, quod declaratur in simili de identitate, quia accipiantur prima fundamenta, Socrates scilicet et Plato, inter quae est identitas mutua, et dicatur illa in Socrate A, et illa in Platone B, identitas A ad B dicatur C, et illa identas e converso dicatur D, tunc dicitur quod A differt a Socrate, quia Socrates potest esse sine A, quia potest esse sine termino ejus, et ipsa non potest esse sine termino, A tamen non differt a C. Sed C est idem sibi, quia A non potest esse sine B, cum sint simul natura, et per consequens contradictio est A esse, nisi tam fundamentum ejus, quod est C, quam etiam terminus ejus sit, sed fundamento ejus et termino ipsius C existentibus, necessario erit C, ergo contradictio est A, esse sine C, et C formaliter inest A, quia A dicitur idem ista identitate, quae est C; ergo C est idem ipsi A, et per consequens erit status.

Contra istud, primo sic : quamvis identitas Socratis ad Platonem non potest esse sine identitate correspondente Platonis ad Socratem, tamen identitas Socratis ad Platonem potest esse sine identitate Joannis ad Paulum, ergo identitas Socratis ad Platonem differt realiter ab illa identitate, quae est eadem cum identitate Joannis ad Paulum. Et ultra arguo : quando aliqua sunt ejusdem rationis, si aliquod eorum refertur ad aliud alia relatione realiter distincta, illud idem refertur, realiter relatione distincta ejusdem rationis, sed omnes istae identitates sunt ejusdem rationis, ergo si identitas Socratis ad Platonem refertur ad identitatem Joannis ad Paulum distincta relatione, eodem modo refertur ad identitatem Platonis ad Socratem, et per consequens non erit status in secundo. Et eodem modo potest probari, quod non erit status in tertio, nec in quarto, et sic in infinitum, quia semper potest accipi aliqua relatio totaliter disparata, sine qua poterit esse illa accepta, et hoc evidenter posset ostendi in continuis, ubi sunt partes acceptabiles in infinitum, etiam disparatae.

Praeterea si A non distinguitur realiter a C, quia A non potest esse sine C, et Socrates distinguitur realiter ab A, quia potest esse sine A, et sine termino ipsius A, tunc arguo sic : Volo quod alietas qua A distinguitur realiter a Socrate sit E, et alietas qua Socrates distinguitur realiter ad A sit F, tunc arguo sic : Socrates potest esse sine F, et sine termino ipsius F; ergo Socrates distinguitur realiter ab F, ergo est relatio una media inter Socratem et A, qua Socrates distinguitur realiter ab A, et eodem modo potest argui in infinitum.

Si dicatur quamvis F distinguitur realiter a Socrate, non tamen distinguitur realiter ab A, quia A non potest esse sine F, et ita est status in secundo.

Contra, quamvis secundum istum relatio possit esse idem cum fundamento, non potest tamen relatio realis idem realiter esse cum termino. Sed terminus ipsius F est A; ergo non potest esse idem realiter cum A. Praeterea ubi prius ipse ostendit, quod relatio creaturae ad Deum non differt realiter a creatura, et arguit sic : Quod uniformiter dicitur de omni alio a termino nulli dicto ad terminum accidit, sed talis relatio communis omni creaturae uniformiter dicitur de omni alio a Deo ad ipsum Deum ; ergo nulli accidit, et ita est idem fundamento. Majorem probat, quia si alicui accideret, pari ratione et alteri, ut puta si relatio effectus ad causam accideret lapidi, et per consequens esset res alia a lapide, pari ratione haberet ipsam relationem effectus ad Deum, et tunc accideret sibi alia relatio effectus, et illa esset relatio, et sic in infinitum. Eodem modo arguo in proposito.

Quod uniformiter dicitur de omni alio a termino, nulli dicto ad terminum accidit. Sed talis relatio communis omnibus identitatibus talis rationis ad istam identitatem, quae dicitur A, uniformiter dicitur de omni alia identitate ad istam identitatem, quae est A; ergo omni vel nulli accidit. Sed non accidit nulli, quia alicui accidit, scilicet identitati disparatae, sicut prius argutum est; ergo omnis identitas est eadem illi identitati, quae est A per aliam identitatem sibi additam, et ita stat primum argumentum.

Si dicatur, quod identitas non uniformiter convenit talibus identitatibus ad ipsum, quia una illarum, scilicet disparata, est eadem per aliam identitatem, quia potest esse sine illa, et e converso, et alia est eadem seipsa, quia non potest esse sine ea, sed hoc non sufficit. Diceretur enim ita faciliter, quod relatio effectus ad primam causam non uniformiter convenit omni creaturae, quia convenit creaturae absolute, mediante relatione, quae sit alia res ; sed creaturae, quae est relatio, convenit sine tali relatione media, aeque enim faciliter dicitur unum sicut reliquum.

Praeterea, secundum istum ubi prius, sicut contradictio dicta de aliquibus est via concludendi distinctionem, ita impossibilitas recipiendi praedicationem contradictoriorum et pertinentium ad esse, est via concludendi identitatem in esse, ex hoc arguo sic : Similitudo Socratis ad Platonem non potest esse sine similitudine Platonis ad Socratem sine contradictione, nec e converso secundum istos ;

ergo ista similitudo est realiter illa, et similitudo Socratis ad Platonem, non est subjective in Platone, nec est in Socrate, quare manifestum est, quod nullibi est subjective, et non est substantia secundum istos: ergo nec est substantia, nec est accidens, et ita non erit talis res, sicut isti imaginantur.

Si dicatur, quod propositio accepta est vera, ubi unum proprie inest alteri, sicut accipit in propositione sua, contra, ubi unum proprie inest alteri, unum realiter distinguitur ab alio, quia nihil proprie inest sibiipsi: ergo propositio sic accepta, cum proprie inest alteri, includit contradictionem, et per consequens nihil valet ad propositum.

Si dicatur, quod quando unum non potest esse sine alio, et tamen distinguitur realiter, hoc est, quia sunt simul natura, et ita est in proposito, quod istae duae relationes sunt simul natura, hoc non sufficit, quia quaero quid intelligas per esse simul natura: aut quod includit contradictionem unum esse sine altero; aut quod unum dependet ab alio; aut quia sunt aeque perfecte. Si primo modo sic accipis, quod creatura est prior relatione, est petere quod deberes probare, quia de hoc est quaestio, an scilicet isto modo creatura sit prior relatione. Si secundo modo, igitur in proposito illae duae similitudines non sunt simul natura. Si tertio modo, ergo paternitas et filiatio non essent simul natura, quia cum sint alterius rationis secundum istos, una est perfectior alia ; ergo si ratio sua sit bona, aeque probat, quod una similitudo non distinguitur realiter ab alia, sicut probat quod una creatura non distinguitur realiter a relatione Dei ad creaturam.

Secundo, arguo in speciali contra diversos modos relativorum. Primo autem contra eum, qui ponitur ab eis primus n odus. Modo numeri, vel unius cujusmodi sunt duplum, dimidium, simile, aequale, et idem, et quod ista non sunt aliae res, probo per rationem istius, per quam probat quod relatio creaturae ad Deum non sit alia res, et arguo sic : Illa quae proprie insunt aliquibus, et illa non possunt esse sine illis sine contradictione, sunt eadem realiter cum illis; sed istae similitudines proprie insunt istis albis, et istae aequalitates istis aequalibus, et istae identitates istis eisdem, et ista dupleitas et ista dimidietas isti duplo, et isti dimidio ; et impossibile est sine contradictione, ista alba esse sine istis similitudinibus, et ista aequalia sine istis aequalitatibus, et sic de aliis ; ergo istae relationes sunt idem realiter cum istis absolutis. Majorem probo, quia qua ratione idem quod proprie dicitur inesse alii, aut sine quo, illud non potest esse sine contradictione, est idem sibi realiter: eadem ratione illa, quae proprie insunt aliquibus, sine quibus non possunt esse sine contradictione, sunt eadem realiter illis, quia non est major ratio, quare aliquod distinctum realiter ab aliquo possit esse sine illo, quam quod alia distincta realiter ab aliquibus possunt esse sine illis. Eamdem etiam majorem probo, sicut ipse suam, quia dicit ipse, quod si A non potest esse sine B, aut A hoc est propter identitatem B ad A, aut propter prioritatem B ad A, aut propter simultatem in natura ; ergo si B non sit prius naturaliter A, necessario simul natura, et A non potest esse absque B, sequitur quod A sit idem realiter cum B, eodem modo arguo ego : Si A et B, non possunt esse sine C et D, aut hoc est propter prioritatem C et D, ad A et B, aut propter simultatem in natura, aut propter identitatem. Sed in proposito istae duae similitudines nec sunt priora istis, nec simul natura, sicut isti concedunt, et sine istis non possunt esse ista alba ; ergo hoc est propter identitatem duarum similitudinum cum istis, et ita alia propositio generaliter accepta est vera, si propositio sua sit vera, quia non est major ratio, quod Deus possit facere prius sine posteriori, quam quod possit facere priora sine posterioribus. Major etiam patet per eos, quoad primam partem, quia sicut similitudo secundum eos proprie inest simili, ita habent dicere, quod similitudines proprie insunt similitudinibus vel albis, et eodem modo de aliis. Alia etiam pars est manifesta, quia quod aliqua non transmutata, nec secundum quantitatem, nec secundum locum, sint primo aequalia, et postea non sint aequalia, est manifesta contradictio, et eodem modo quod aliquid sit primo duplum, et non sit minus nec majus quam prius, et eodem modo illud, quod est dimidium, et tamen quod non sit duplum, sicut prius est manifesta contradictio. Similiter est de eodem et diverso, quod aliqua non transmutata secundum substantias primo sint eadem vel diversa, et postea non sint eadem vel diversa, est manifesta contradictio.

Idem argumentum posset fieri contra secundum modum relativorum, qui ponitur modus potentiae. Sed contra illum arguo magis in speciali, et probo quod causalitas, qua aliquid dicitur causa alterius non dicit rem aliam, sicut isti imaginantur ; et eodem modo paternitas, qua aliquis dicitur pater filii, non sit alia res, quia si ista causalitas vel productio sit alia res, aut ergo est prior natura effectu producto, simul natura vel posterior natura. Non prior natura, quia secundum istos, relatio essentialiter dependet tam a fundamento quam a termino, et per consequens neutrum est prius natura: sed effectus productus est terminus, secundum istos; ergo non est prior natura termino, sic secundum eos correlativa sunt simul natura. Sed respectus effectus non est prior natura ipso effectu, ergo nec respectus causae est prior natura, et eodem modo patet, quod non simul natura, cum illo effectu, nec potest poni, quod posterius natura, quia tunc prius esset effectus in rerum natura quam produceretur, et per consequens secundum modum eorum loquendi, effectus in primo instanti naturae in quo esset, non esset productus: et certum est, quod nihil producitur de novo, postquam est ; ergo nunquam effectus produceretur de novo a quacumque causa creata, quod est absurdum.

Praeterea, sequeretur illud absurdum, quod quodlibet agens creatum, quandocumque aliquid causaret, quod necessario primo mutaretur et moveretur ad aliquam veram rem positivam, et ita quandocumque Sol calefaceret ista inferiora, oporteret quod reciperet de novo tot res novas, quot res calefacit. Ex hoc arguo ultra : Si quando Sol calefacit hoc lignum, Sol recipit unam novam rem in seipso, et in isto ligno sunt partes infinitae ; ergo infinitae tales res reciperentur in Sole, etsi dicatur, quod lignum est una res, habens tamen infinitas partes in potentia, vel ejusdem proportionis.

Contra, possibile est Solem alicui passio sic approximari, quod totus Sol sive lotus teneatur categorematice sive syncategorematice, poterit agere in illud passum ; tunc accipio unam modicissimam partem Solis, quae poterit agere in totum illud passum, secundum quod totum tenetur syncategorematice, in illa parte Solis erunt tot novae res, quot sunt paries in illo passo, quia quaelibet acceptabilis vere patitur ab illa parte ; ergo quaelibet habet respectum correspondentem in illa parte, tales partes infinitae sunt ergo tales res infinitae correspondent in eadem parte Solis, quod est inconveniens.

Et si dicatur, quod nulla pars habet respectum,sed totum, contra, aliqua pars potest habere unam qualitatem, alia parte habente qualitatem contrariam ; ergo tunc etiam habet talem respectum ; ergo non repugnat parti habere talem respectum.

Praeterea, anima intellectiva vel aliquis actus existens in ea potest immutare corpus quantum, sicut patet per experientiam, quod per tristitiam existentem in parte intellectiva immutatur corpus ; ergo tunc in anima intellectiva, vel in aliquo actu ipsius animae, qui erit indivisibilis sicut ipsa est indivisibilis, reciperentur tot respectus, quot sunt partes corporis immutati, et ita cum illae partes sint infinitae correspondebunt in anima res novae infinitae.

Praeterea, specialiter contra tales relationes, quae ponuntur dupleitas, aequalitas, dimidietas, et hujusmodi, arguo sic : Accipio dupleitatem respectu alicujus dimidii, et quaero si sit una res distincta, aut est divisibilis aut indivisibilis, cum nullum accidens indivisibile possit esse primo in subjecto divisibili. Tum quia si sit indivisibilis, oportet quod sit tota in toto, et tota in qualibet parte ; sic etiam est de anima intellectiva, quae quia est indivisibilis et est in corpore, ideo est tota in toto corpore et in qualibet parte: ergo similiter illa dupleitas indivisibilis est tota in toto duplo et in qualibet ejus parte. Et similiter dimidietas in toto dimidio et in qualibet ejus parte, et tunc in quocumque est aliqua forma illius, potest vere denominari a tali forma, sicut in quocumque est albedo primo, illud vere potest dici album ; ergo si ista dupleitas sit in qualibet parte, quaelibet pars erit vere dupla respectu ejusdem, et per consequens aliqua pars erit minor aliquo, et duplum respectu ejusdem. Si autem ista dupleitas sit accidens divisibile, aut ergo est divisibile in partes ejusdem rationis, aut alterius rationis ; si in partes ejusdem rationis, ergo eodem modo erit pars dupla, sicut lotum est duplum, quod est manifeste falsum. Si sit divisibile in partes alterius rationis, contra, ipsi ponunt quod accidens non componitur ex partibus alterius rationis. Similiter quandoque partes alterius rationis faciunt aliquod per se unum, se habent sicut materia et forma nunquam distinguuntur loco et subjecto ; ergo in qualibet parte duplices sunt omnes illae partes, et per consequens omnes illae partes facerent dupleitatem, et ita adhuc quaelibet pars erit dupla, et eodem modo potest argui de aequalitate et de multis talibus.

Et si dicatur, quod propositio assumpta non est vera, sicut patet in anatomia, quod non quaelibet pars hominis est homo,etiam ubi concurrunt tam materia quam forma, hoc non sufficit,quia quidquid sit de talibus, quae habent diversas formas substantiales, tamen ubi est tantum una forma substantialis, et materia, et accidentia sunt consimilia in omnibus partibus, ibi oprtet quod aliquae partes et totum sint ejusdem rationis. Sed sic non potest poni in proposito, quia si in qualibet parte esset talis forma alterius rationis, seque- retur quod essent infinitae res alterius rationis in eodem quanto. Et si diceretur proterviendo, quod aliquod quantum est duplum respectu alterius, et quod ista dupleitas non est nisi in toto, quia includit dimidietatem, quae est in aliqua parte sui, quia quarta pars sui est dimidia respectu alicujus, respectu cujus ipsum totum est duplum, et media pars est aequalis sibi, et sic de aliis, quia quaelibet ipsius habet aliquem respectum respectu ipsius, respectu cujus totum est duplum. Sed una habet respectum qualitatis, alia dimidietatis, et sic de aliis, ex isto, inquam, sequitur quod erunt infinitae res alterius rationis in isto duplo, quia nulla pars habet eamdem proportionem respectu ejusdem, quam habet alia pars ; ergo quot sunt partes ejusdem proportionis, tot erunt infinitae proportiones alterius et alterius rationis. Nec sufficit proterviendo dicere, quod iste respectus est in toto et in nulla parte, nec secundum se totum, nec secundum talem sui partem, quia hoc non est imaginabile, quod aliquod verum accidens informans subjectum, sit informative in aliquo subjecto, et tamen non subjective, nec aliqua pars in aliqua parte subjecti.

Hic respondet Occham ad rationes. Ad primam diceret, quod major est vera, quia si A est, et B non est, sequitur quod non sunt idem realiter. Ad minorem quando dicitur, quod multae sunt relationes, absque quibus possunt esse fundamenta, dicerent quod proprie et de virtute sermonis loquendo, hoc est verum, quia relationes non sunt nisi intentiones vel conceptus in anima, et istae certe non sunt idem rebus extra, et ideo non concludit, quod sunt extrema realiter distincta.

Et si dicatur, quod hoc album potest esse, quamvis non sit simile, et tamen potest fieri simile, et tunc habuit aliquid, quod non habuit quando non erat simile. Ad illud dicerent facilius, quod hoc album, quod modo non est simile, potest fieri simile, non per adventum alicujus rei sibi, sed per hoc solum quod fit unum aliud album, quia ad hoc quod sit simile, et prius non fuit simile, non requiritur plus, nisi quod aliquid modo sit album quod prius non fuit album.

Et si dicatur, quod similitudo est in hoc albo, et illud aliud album non est in hoc albo; ergo similitudo dicit aliquid aliud quam hoc album, et illud album. Ad istud dico, quod proprie loquendo et de virtute sermonis, non est concedendum, quod similitudo est in hoc albo, quia proprie loquendo, non est nisi quidam conceptus, vel intentio, vel nomen, quod importat plura alba. Unde sicut alii habent dicere, quod causalitas non est totaliter in Deo, quamvis Deus sit realiter causativus, vel ponatur unum abstractum correspondens creanti, sicut creativitas correspondet creativo, et ponatur quod sit creatio, et tunc non est verum dicere, quod creatio est realiter in Deo, quia tunc Deus aliquid realiter haberet in se, quod prius non habuit; nam ante mundi creationem haec fuit falsa : creatio est Deus, vel e converso, eodem modo dico, quod proprie loquendo, haec similitudo non est in hoc albo. Sicut enim conceditur, quod Deus realiter est creativus vel creans quamvis creatio non sit realiter in Deo, ita debet concedi, quod hoc album est realiter simile, quamvis similitudo non sit in hoc albo. Unde illud argumentum probat aequaliter, quod creatio est alia res a creatura et a Deo, quia non minus potest esse hoc album simile sine similitudine, quam potest Deus creans esse sine creatione, ita realiter est Deus creans, et potest non esse creans, sicut hoc album est realiter simile, et potest non esse simile. Nec valet dicere, quod creatio est respectus rationis ; tum quia aeque faciliter diceretur, quod similitudo est respectus rationis, et sic de omnibus talibus; tum quia sicut postea ostendetur, non potest esse talis respectus rationis)

sicut isti imaginantur de respectibus.

Ad primam confirmationem de compositione dicerent forte, quod compositio non praecise dicit duo absoluta, puta materiam et formam, sed dicit ista, et quod nihil corporale sit medium inter ista, et ideo forte dicerent, quod est possibile formam esse et materiam esse, et quod nihil est medium corporale inter ista, et tamen quod non sit compositum. Ista tamen responsio declarabitur in sequentibus magis.

Per idem dicerent ad secundam, quod approximatio non tantum importat illa duo absoluta, sed etiam importat quod nihil impediens sit medium inter illa, et ideo quando nihil est medium inter illa impediens, et illa sunt, tunc unum poterit agere in reliquum; quando autem est aliquod impedimentum medium, tunc non oportet quod unum agat in reliquum. Unde ista ratio est contra eos, quia accipio luminosum et illuminabile, si aliquod corpus opacum interponitur, certum est, quod non agit, amoto autem illo sine omni acquisito luminoso vel illuminabili, poterit illuminare ; ergo possibile est, quod aliqua duo sic se habeant, quod unum agat in reliquum propter solam mutationem localem unius vel alterius, imo propter solam corruptionem alicujus alterius, puta si opacitas in corpore opaco corrumperetur, et tamen neutri aliquod novum addatur. Ita dico in proposito, quod approximatum alteri potest agere in ipsum, et non approximatum, non potest agere in ipsum, non est ex hoc quod approximatum habeat aliquam veram rem in se formaliter quam non habet, quando non est approximatum, sed hoc est, quia quando est approximatum nihil impediens interponitur ; quando autem non est approximatum aliquod impedimentum interponitur; nam etiam aer magnae quantitatis poterit impedire aliquando, si sit medius.

Per hoc argumentum ulterius dico, quod sicut causae possunt causare aliquid, quod prius non poterant causare, sine omni re alia addita formaliter cuicumque illarum causarum, sed propter solam amotionem medii impedientis, ita aliquando, secundum istos, poterunt partes componere sine omni re addita cuicumque illarum causarum, sed propter hoc solum, quod nunc non est medium inter materiam et formam. Isti etiam dicerent, quod non est possibile, quod tales partes alterius rationis aliquando non componerent per se unum, et aliquando non componerent, ipsis tamen partibus omnibus manentibus.

Ad aliud concedo majorem, sed dico ad minorem, quod fundamentum non continet per identitatem, nec simul, nec successive tales relationes, quia haec est falsa: Socrates est realiter similitudo, et Socrates est realiter dissimilitudo, et ideo non pono quod relatio sit idem realiter cum fundamento, sed dico quod relatio non est fundamentum, sed tantum intentio et conceptus in anima, importans plura absoluta vel plura absolute, sicut populus est plures homines, et nullus homo est populus. Quae tamen istarum propositionum sit magis secundum proprietatem sermonis, pertinet magis ad Logicum discutere quam ad Theologum.

Per idem ad aliud concedo majorem, sed ad minorem dico, quod haec est simpliciter falsa : Plures relationes sunt in eodem fundamento realiter, sicut haec est falsa simpliciter: plures similitudines sunt idem fundamentum realiter. Cujus ratio est, quia similitudo sic posita in abstracto non potest stare nisi pro intentione in anima, vel pro pluribus quorum quodlibet est simile, sicut populus non potest stare pro pluribus, et ideo, sicut utraque illarum est falsa : plures intentiones vel conceptus in anima, sunt in eodem fundamento realiter ; et similiter illa: plura quorum quodlibet est simile, sunt in eodem fundamento realiter ; ita haec est falsa simpliciter : Plures relationes vel plures similitudines sunt realiter in eodem subjecto.

Et si dicatur, quod omnis relatio fundatur in aliquo fundamento, dico quod si accipiatur fundamentum realiter pro inhaerere, et non pro denominare in praedicatione, quod haec est simpliciter falsa, sed aliter est vera.

Ad aliud per idem, quod fundamentum non continet per identitatem, similitudinem vel relationem, et ideo non omne albius est similius. Ad aliud per idem : Tales relationes non continentur per identitatem in rebus, et ideo argumentum non concludit.

Ad aliud dico, sicut alias patebit, quod relatio rationis non est aliqua res rationis a suo fundamento, illo modo quo isti imaginantur, sed verum est quod non est suum fundamentum, ita nec relatio realis non est suum fundamentum.

Ad alias rationes contra unum modum ponendi, quod relatio non est alia res, sed tantum est in intellectu. Dico, quod non est imaginandum secundum istam opinionem, quod relatio isto modo sit tantum in intellectu, quod nihil vere sit tale, nisi propter actum intellectus et propter aliquid causatum in intellectu, puta quod Socrates non sit similis Platoni nisi propter actum intellectus, sicut Socrates non potest dici subjectum vel praedicatum, nisi propter actum intellectus. Sed hic est imaginandum, quod intellectus nihil plus facit ad hoc, quod Socrates sit similis, quam ad hoc quod Socrates sit albus , imo ex hoc ipso, quod

Socrates est albus, et Plato est albus, Socrates est similis Platoni , omni alio imaginabili circumscripta, et ita Socrates est similis Platoni propter absoluta, omni alio vel in re vel in intellectu circumscripta, et ita in re nihil est praeter absoluta. Quia tamen in re sunt plura absoluta, potest illa intellectus diversimode exprimere : Uno modo exprimendo praecise Socratem esse album, et tunc habet praecise conceptus absolutos. Alio modo Platonem esse album. Tertio modo exprimendo tam Socratem quam Platonem esse album, et hoc potest facere per conceptum vel intentionem relativam, dicendi Socrates est similis Platoni secundum albedinem, quia omnino idem importat per istas propositiones, tam Socrates quam Plato est albus, et Socrates est similis Platoni secundum albedinem, et ideo simpliciter concedendum est, quod intellectus nihil facit ad hoc, quod universum sit unum , vel quod totum sit compositum, vel quod causae approximatae causent, vel quod triangulus habeat tres, etc. et sic de aliis non plus quam facit ad hoc, quod Socrates sit albus, vel ad hoc quod ignis sit calidus vel aqua frigida. Per hoc ad probationem primi inconvenientis quod adducit, dico quod secundum intellectum Philosophi debet concedi, quod unitas universi est ordo partium ad invicem, quia nihil aliud intelligit per universum esse unum, quam partes sic ordinari: non quod ordo vel unitas sit aliquod in re distinctum ab omni parte et ab omnibus partibus universi, sic enim esset procedere in infinitum. Illa enim res esset ordinata ad alias res, et per consequens eadem ratione praeter illam rem, et alias res erit una alia res, quae esset ordo earum, et esset processus in infinitum. Nec valet dicere, quod est status in secundo , quia eadem facilitate potest poni status in primo , et nunquam est ponenda pluralitas sine necessitate. Et ideo in opinione Philosophi praeter illas partes absolutas nulla res est, quia opinio Philosophi fuit, quod omnis res imaginabilis est absoluta , tamen ista intentio, unitas vel ordo, vel conceptus in anima relativa est, sine quo tamen conceptu nihil minus est unitum vel ordinatum, sicut iste conceptus vel intentio, omnis, est tantum syncategorema in anima, et tamen sine isto conceptu, omnis homo est risibilis: quod tamen omnis homo sine omni conceptu sit risibilis, non possumus exprimere, nisi per conceptum syncategorematicum.

Per idem ad secundum dico, quod nihil est compositum sine unione partium componibilium , accipiendo unionem pro ipsis partibus unitis, quia sic valet ista : nihil est compositum sine partibus realiter unitis, et non distantibus. Si autem ly unio supponat pro conceptu exprimente rem sicut est, sic est concedendum, quod potest esse compositum sine unione partium componibilium ; sicut enim omnis homo est risibilis sine hoc signo omnis distributivo, sic hic. Sed primus sensus est magis usitatus apud auctores, sive sit magis secundum proprietatem sermonis, sive non.

Per idem ad tertium, quod causae secundae non possunt causare nisi sint approximatae, et tamen non requirunt ens rationis ad hoc ut causent, et ideo sine illa intentione in anima, quae est approximatio, possunt bene causare. Si tamen approximatio stet pro ipsis approximatis, tunc non possunt causare sine approximatione, quia tunc valet ista, non possunt causare nisi sunt approximata.

Ad quartum concedo, quod passiones Mathematicae sunt relativae vel relationes, non tamen sequitur propter hoc quod destruatur realitas scientiarum Mathematicarum, quia ad realitatem scientiae non requiritur, quod extrema propositionis scitae sint realia, sed sufficit quod supponant pro realibus, sicut est superius declaratum. Et ideo passiones Mathematicae quamvis sint tantum intentiones vel conceptus in anima, sicut passiones aliarum scientiarum humanitus inventarum, tamen supponunt et stant pro veris rebus, et ideo vere sunt scientiae reales. Sic ergo dico, quod istae rationes contra istam opinionem in nullo concludunt, quamvis primae rationes contra opinantem, quod relatio sit aliquid in re idem realiter cum fundamento, et distinctum in re a fundamento, contra quem sunt adductae, sunt efficaces ; secundae autem rationes contra opinionem, quae ponit, quod Socrates non est similis, vel dissimilis, nisi propter rationem inanima satis concludunt, sed contra istam opinionem nihil valent.

Ad primum principale, dico quod arguit de respectu ad ubi, et non de genere Relationis, et ideo respondebitur illi argumento in sequenti quaestione.

Ad aliud dico, quod non est ibi aliqua situatio praeter illa, quae sunt situata, tamen illa situata possunt in aliquam operationem, in quam non possunt, nisi situata sine omni re addita, sicut patebit.

Respondeo ad omnes rationes magistri Occham. Ad primam cum arguit, omnis res realiter distincta ab alia, potest intelligi illa, alia non intellecta. Ista propositio absolute sumpta est manifeste falsa. Pro cujus intellectu est notandum, quod aliqua res sic se habet ad aliam rem, quod licet sit intelligibilis propria intelligibilitate, si tamen non habeat propriam rationem movendi intellectum in ratione objecti intelligibilis, talis res dependet ab alia re in esse cognito, et sic omnes relationes, etsi sint quidditative ens, et vere contineantur sub ente, tanquam sub objecto adaequato intellectus, quia tamen non habent propriam motionem ad sui cognitionem, sed dependent a fundamento et termino, quae movent intellectum ad cognitionem relationis. Et hoc est quod supra exposui in primo, dist. 3. q. 3. in corpore quaestionis. Dico etiam, quod quando aliqua res sic se habet, quod totum suum esse formale est praecise esse ad aliquod, ita quod in sua ratione formali includit esse ad aliud tanquam ad terminum, termino illo non praeintellecto, nullo modo potest intelligi, etsi realiter sit distincta ab illo. Et hoc est, quod dicit Doctor, in prima g. prolog. et in distinct. 3. et 8. contra Henricum, quod nulla relatio potest intelligi, termino non praeintellecto.

Et cum dicit, quod illa major est manifesta, quod non plus dependet intellectio unius rei totaliter disparatae ab alia re disparata, quam intellectio effectus ab intellectione causae suae essentialis, dico quod est falsum, quia etsi effectus essentialiter dependeat a causa sua , ex quo tamen potest habere propriam causalitatem respectu suae cognitionis, ideo potest cognosci, causa non cognita; et hoc est quod dicit Doctor in primo, dist. 3. q. 3. quod licet essentia divina virtualiter contineat omnem creaturam , quia tamen creatura potest movere intellectum propria motione ad sui cognitionem, ideo non ponitur essentia divina adaequatum objectum intellectus creati in ratione motivi, et tamen creatura magis dependet a Deo, quam quicumque effectus ab alia causa, et de hoc vide quae supra exposui in primo, q. 3. tertiae dist.

Ad probationem illius minoris, cum dicit, si aliquis intelligat similitudinem Socratis, et Socratem sine similitudine correspondente, poterit scire Socratem esse similem, et tamen dubitare an sit alicui alteri similis, et eodem modo poterit aliquis scire aliquem esse patrem, et tamen nescire an habeat filium. Dico, quod licet illa minor sit concedenda, videlicet quod relatio non potest intelligi sine omni alia re, et per consequens probatio illius minoris esset concedenda, adhuc tamen posset distingui illa minor, , quia A potest intelligi sine B , potest multipliciter intelligi: Primo , quod A habeat propriam intelligibilitatem sicut et propriam entitatem, et per consequens distincta cognitione potest cognosci alia a cognitione A, id est, quod A cognoscatur propria cognitione quae terminatur ad A, et B alia propria cognitione quae terminetur ad B. Secundo modo, quod B etsi possit habere propriam cognitionem, illa tamen cognitio causatur ab A, in ratione objecti intelligibilis. Tertio modo, quod pro quocumque instanti cognoscitur B, pro eodem instanti de necessitate cognoscatur A. Quarto modo, quod B in nullo instanti potest cognosci, nisi in A instanti priori praecognoscatur A, sic quod praehabita cognitione ipsius A, possit postea cognosci ipsum B, ita quod in illo instanti posteriori in quo B cognoscitur, in eodem A non cognoscatur, licet in priori instanti ipsum A de necessitate cognoscatur. Et sic dico, quod relatio primo modo potest intelligi sine omni alia re, et sic similiter secundo modo. Tertius tantum modus est forte dubius , quia cum relatio totaliter dependeat a termino quantum ad esse, et quantum ad cognosci, non videtur quod in aliquo instanti possit cognosci, in quo non cognoscatur terminus, saltem quarto modo non potest cognosci sine termino, et si primo modo intelligatur non sequitur probatio, scilicet si aliquis intelligat similitudinem Socratis intellectione distincta ab intellectione Socratis, poterit scire

Socratem esse similem, et tamen dubitare an sit alicui alteri similis. Hoc negatur, quia cognitio similitudinis non tantum dependet a Socrate, ut a fundamento, sed etiam dependet ab illo, cui Socrates est similis, tanquam a termino, ideo cognoscens Socratem esse similem, de necessitate cognoscit et illud, cui Socrates est similis, etiam cognoscendo similitudinem istis quatuor modis supradictis. Similiter etiam negatur, quod aliquis possit scire se esse patrem, videlicet cognoscendo paternitatem distinctam, et tamen nescire an habeat filium, quia cognitio paternitatis de necessitate praesupponit cognitionem termini ad quem terminatur.

Et cum objicit contra seipsum ibi: Si dicatur, quod talis apprehendens similitudinem Socratis poterit nescire an Socrates sit similis, si hoc dicit, ut sit quaedam responsio Doctoris Subtilis. Dico quod Doctor Subtilis non admitteret hanc responsionem, sed bene concederet, quod si quis apprehenderet similitudinem Socratis ut Socratis, statim sciret cui Socrates esset similis, exponendo aliquo praedictorum quatuor modorum. Et sic concedo quod dicit Occham, quod non repugnat relationi intelligi intuitive, et quod si aliquis intuitive apprehendat Socratem et similitudinem, sciat Socratem esse similem, sicut videns intuitive albedinem in Socrate scit Socratem esse album. Et cura dicit ibi : Si dicatur aliter ad majorem, quod una relatio potest intelligi sine alia, dico, quod aliud est dicere relationem non posse intelligi sine fundamento et termino, et aliud est dicere, relationem posse intelligi sine alia relatione. Quia in primo casu, cognitio relationis de necessitate dependet a fundamento et termino. Sed in secundo casu, una relatio non dependet in cognosci ab alia relatione, non enim paternitas nec in esse nec in cognosci, dependet a filiatione. Dico tamen, ex quo correlativa sunt simul natura , et unum non potest intelligi sine alio, quod forte paternitas non potest intelligi sine filiatione, et e contra; non quod cognitio paternitatis dependeat a cognitione filiationis, quia si, per impossibile, paternitas et filiatio essent separatae a suis fundamentis, una relatio non esset causa cognitionis alterius. Sed de facto cognoscens paternitatem cognoscit et filiationem, quia cognoscens paternitatem praecognoscit de necessitate terminum illius, quo cognito statim cognoscitur relatio, scilicet paternitas, et vice versa cognoscens filiationem praecognoscit rem quae est filius tanquam fundamentum, et rem quae est pater, tanquam terminum, et ideo praecognitis fundamento et termino distincte, ad quae de necessitate oriuntur tales relationes, simul cognoscuntur relationes , et forte hoc modo una relatio non potest cognosci sine alia. Et cum arguit contra , probando quod una potest cognosci sine alia, quia essentia divina potest intelligi sine relatione, quae tamen est eadem realiter sibi, ergo multo fortius una res poterit intelligi sine alia realiter distincta et disparata. Dico quod non est simile, quia essentia divina, ex quo est entitas absolutissima et prior omni relatione, potest intelligi distincte, relatione non intellecta. Una autem relatio non potest distincte intelligi relatione correspondente non intellecta, propter causam superius dictam, et ideo non recte assignatur causa ab isto, quare una non potest intelligi alia non intellecta.

Cum dicit : Si paternitas non potest intelligi filiatione non intellecta, aut hoc est, quia sunt idem realiter, vel quia unum dependet ab alio essentialiter, vel quia unum necessario coexigit aliud, vel quia res est talis naturae, et ideo nulla alia causa est quaerenda, nisi quia relatio est relatio. Dico, quod ultra omnes istas causas assignatur causa supradicta, quia paternitas dependet in cognosci a fundamento et termino, et similiter filiatio, et cognoscens A esse terminum relationis, statim cognoscit ipsum A esse fundamentum relationis oppositae, quando sunt relationes mutuae, ita quod res quae est pater, et res quae est filius, ut sunt praesentes intellectui in se, vel in aliquo perfecte repraesentatio, in illo intellectu de necessitate naturae causant, non tantum cognitionem sui, sed etiam relationum virtualiter contentarum. Posset etiam dici, quod ideo paternitas non potest cognosci, filiatione non cognita, quia est talis natura. Et cum dicit, quod nihil debet poni sine ratione assignata, nisi sit per se notum, vel per experientiam scitum, vel per auctoritatem sacrae Scripturae approbatum, etc. Dico, quod hoc est notum per experientiam, quia cognoscens quod A est pater, statim cognoscit quod alicujus est pater, et si cognoscat distincte A esse patrem B, in eodem instanti cognoscit ipsum B esse filium A. Patet etiam, quia notum est apud omnes, quia relativa sunt simul naturali intelligentia.

Ad secundam rationem principalem opinionis, concesso quod in omni Praedicamento relativo oportet aliqua extrema summe distare, et cum infert: ergo potest aliqua res fieri in uno extremo, nulla re positiva facta in alio, neganda est consequentia, intelligendo absolute de omni re tam absoluta quam relativa, quia si de novo A adveniat similitudo, in eodem instanti B, quantumcumque distanti adveniet similitudo opposita, quia sit album ut quatuor, et album ut octo, quae ad invicem summe distent, et agens proportionem albo ut quatuor, et possit intendere ut octo, et sit omnino improportionatum alteri albo ut octo, patet quod potest intendere album ut quatuor, usque ad gradum ut octo, et in illo instanti quo erit ut octo, erit perfecte simile alteri albo, quia cum similitudo sit relatio intrinsecus adveniens, de necessitate naturae oritur in utroque extremo. Nec valet dicere, quod agens est proportionatum uni, et improportionatum alteri, quia similitudo talis non est immediate causata ab agente, quia in Ad aliquid non est motus motus nec mutatio, ut patet quinto Physicorum, text. cont. 10. Sed positis fundamento et termino, ex natura rei oritur talis similitudo, ut clare exposui super tertio Doct. dist. 1. q. 1. Et per hoc patet ad confirmationem illam, quae nulla est, et haberet evidentiam, si aliquid esset immediate causatum in passo proportionato, non sequeretur, aliud esse causatum in passo omnino improportionato. In proposito autem, licet unum sit proportionatum agenti, quoad effectum immediate inducendum, et aliud sit omnino improportionatum, tamen aliquo effectu immediate inducto ab agente in passum proportionatum, de necessitate naturae aliquando sequitur relatio in utroque extremo, quae respectu relationis semper sunt proportionata, licet alterum illorum sit agenti improportionatum respectu effectus immediate inducendi a tali agente.

Ad tertium principale. Cum dicitur, quod Deus potest facere omne absolutum sine omni posteriori, secundum opinionem Scoti. Ista propositio potest habere multiplicem sensum. Primus est, quod omne absolutum, ut comparatur ad posterius realiter distinctum, potest facere illud sine posteriori, destruendo illud posterius, sicut patet in omnibus. Secundus sensus est, quod fiat comparatio duorum absolutorum ad aliqua posteriora realiter distincta, et tunc non semper sequitur quod possit facere talia duo absoluta sine posterioribus, quia illis duobus absolutis positis, sic de necessitate naturae praecise et adaequate oritur posterius, quia est simpliciter impossibile, ipsis manentibus posterius non esse. Licet ergo Deus posset facere unum album sine similitudine, et posset etiam destruere similitudinem fundatam in albo, albo remanente, quia destruendo terminum similitudinis, puta aliud album, destruitur illa similitudo, albo remanente. Si tamen ponerentur duo alba simul, esset impossibile ipsa esse sine similitudine etiam realiter distincta ab illis, et sic propositio Doctoris erit semper vera in primo sensu, non autem semper vera in secundo sensu. Dico etiam, quod ista propositio non sic allegatur a Doctore ; nam in isto secundo, dist. 22. q. 2. ubi praecipue declaratur ista propositio, sic dicit quod omne absolutum prius alio absoluto, et realiter distinctum ab ipso, potest esse sine tali posteriori, et hoc idem in dist. 1. quaest. 4. primi contra Henricum, et hoc modo semper est concedenda propositio. Si vero teneatur, ut aliqui Scotistae tenere videntur, quod Deus potest facere duo alba sine similitudine (quod tamen credo esse impossibile, nec esse ad mentem Doctoris, non ex parte ipsius Dei, sed ex parte creaturae) potest dici, quod erunt similia tantum fundamentaliter, hoc est dictu, quod sunt talia, quae possunt esse fundamentum similitudinis. Et per hoc patet ad illas instantias facias contra hanc responsionem; arguit enim Occham, ac si similitudo inesset formaliter illis albis, quod tamen est negandum.

Ad quartam rationem opinionis cum infert de distinctione et diversitate, concedo absolute, quod distinctio, quae oritur ex natura rei, est relatio realis et realiter distincta, ab illis rebus distinctis. Et cum infert, quod si diversitas est alia res a fundamento absoluto, ergo distinguitur ab illo, et per consequens realiter refertur ad illam rem absolutam, ergo alia relatione, et sic processus in infinitum. Dico breviter, quod diversitas distinguitur a fundamento, et concedo quod alia distinctione fundata in priori distinctione. Et cum infertur, ergo illa alia potest esse ad rem absolutam, concedo ; ergo mediante alia relatione, negatur consequentia, quia illa secunda relatio, quae fundatur in prima distinctione, seipsa est ad esse absolutum, quod est simile de accidente inhaerente, quod inhaerentia inhaeret, et quaero de illa inhaerentia. Patet solutio supra a Doctore.

Ad illud quod dicit contra hanc responsionem, videlicet quod relatio seipsa refertur ad fundamentum, etc. Cum arguit probando, quod illa secunda relatio fundata in prima sit alia res ab illa prima, quia ubi sunt distincti termini aliquarum relationum, ibi sunt distinctae relationes, quia unius relationis est primo unus terminus tantum. Terminus autem istius alietatis, qua ista relatio est alia a suo fundamento est ipsum fundamentum ; ergo ista relatio et ista alietas realiter distinguuntur. Dico quod non semper distincti termini arguunt distinctas relationes ad invicem, et si ista propositio sit vera, ut distincti termini comparantur ad relationes, quorum unus non est fundamentum alterius relationis, tamen quando idem terminus et fundamentum relationis prioris, quae relatio prior est immediatum fundamentum posterioris, propositio non erit vera. Sic est in proposito, quia distinctio, qua Franciscus distinguitur a Joanne, immediate fundatur in Francisco, et terminatur ad Joannem ; et alietas, qua illa distinctio dicitur alia a Francisco, immediate fundatur in illa distinctione, cui distinctioni simpliciter repugnat esse sine Francisco. Si ergo secunda relatio fundaretur in alia relatione, cui non repugnaret esse sine termino, propositio posset habere veritatem. Dico ultra, quod ista propositio non est formaliter vera, quod distincti termini formaliter arguant distinctas relationes, sicut nec ista est simpliciter vera : unius termini est tantum una relatio, et quomodo hoc intelligatur, alias patebit. Sed pro nunc sufficit mihi, quod quando una relatio, puta A fundatur in alia relatione, puta B, quod B immediate fundatur in C et terminatur ad D. Si repugnat ipsi B esse sine G, A fundatum in B, licet habeat alium terminum a B, quia B terminatur ad D, et A terminatur ad G, A non erit alia relatio a B, dico, alia realiter, licet possit esse alia formaliter.

Cum arguit ibi : praeterea si Socrates est similis Platoni, ergo illa similitudo est similis alteri similitudini, et eadem ratione illa secunda similitudo est similis alteri similitudini.

Dicendum ut prius, quod status est in secundo. Quod declaratur in simili de identitate, ut supra patuit in littera. Et cum arguit contra istam responsionem de identitate, instantia nulla est, ut patet intuenti. Concedo enim, quod Socrates est idem Platoni, et talis identitas est alia res a Socrate, et concedo quod talis identitas, quae fundatur in Socrate est idem Platoni, et concedo ultra, quod identitas fundata in identitate, qua Socrates est idem Platoni, est idem realiter illi identitati, quia ex quo identitati Socratis ad Platonem repugnat esse sine Platone, sequitur quod identitas fundata in illa, sit idem realiter illi. Et cum infertur, quod identitas Socratis ad Platonem differt realiter ab identitate Joannis ad Paulum, concedo. Et ultra concedo, quod identitas Socratis ad Platonem, potest referri relatiom realiter distincta ad identitatem Joannis et Pauli, quia non repugnat identitati Socratis ad Platonem posse esse sine identitate Joannis ad Paulum. Et cum ultra infertur, ergo identitas Socratis ad Platonem, refertur ad Platonem relatione realiter distincta a tali identitate, negatur. Et cum probatur, quia identitas Socratis ad Platonem est ejusdem rationis cum identitate Joannis ad Paulum, concedo, et sic debet inferri, ergo sicut identitas Socratis ad Joannem non refertur realiter relatione reali ad Platonem, ita nec identitas Joannis ad Paulum, quia utrique identitati repugnat esse sine termino. Sed non est simile comparando hujusmodi identitates ad invicem, quia uni non repugnat esse sine altera ; nam identitati Socratis ad Platonem non repugnat posse esse sine identitate Joannis ad Paulum, et per consequens potest referri relatione realiter distincta, et sic patet responsio ad hanc rationem.

Et cum arguitur ultra, probando quod hujusmodi relatio non sit idem realiter, cum dicit, si A non distinguitur realiter a C, quia A non potest esse sine D, et Socrates distinguitur realiter ab A, et ideo potest esse sine termino ipsius. Ut magis intelligatur, expono sic istam litteram: Pono, quod Socrates distinguatur realiter a Platone: ergo Socrates est alius alietate a Platone, quae alietas distinguitur realiter a Platone, et talis alietas dicatur A, et certum est quod illa alietas est alia a Socrate, ergo erit alia alietate, et illa dicatur C, modo C non distinguitur ab A, quia repugnat ipsi A ut fundamento G esse sine termino, puta sine Socrate, et certum est, quod Socrates realiter distinguitur ab A, quia potest esse sine A et sine termino ipsius A, puta sine Francisco cui est alius, et hoc totum conceditur. Et cum infert, ponendo talem casum, quod alietas qua A distinguitur realiter a Socrate sit

E, et alietas qua Socrates distinguitur realiter ab A, sit F, conceditur totum. Et cum ultra arguit, Socrates potest esse sine

F, concedo, et sine termino ipsius F, concedo ; et ultra concedo, quod Socrates realiter distinguitur ab F, et cum infert, ergo est relatio una media inter Socratem et A, qua Socrates realiter distinguitur ab A, concedo; et cum infert processum in infinitum, negatur, quia dico quod relatio F, qua Socrates est alius ab A, seipsa realiter est ad A, quia repugnat F posse esse sine A, et sic relatio fundata in F est idem realiter ipsi F, et sic non sequitur processus in infinitum. Et cum ultra infert ibi : Si dicatur, quamvis F realiter distinguatur a Socrate, non tamen distinguitur realiter ab A, quia A non potest esse sine F, et ita est status in secundo. Si hoc refert ut dictum a Doctore Subtili, in hoc casu non refert nec verba nec intentionem ipsius, et concedo instantiam factam contra, quia etiam secundum Doctorem relatio potest identificari realiter fundamento, quando fundamento repugnat posse esse sine termino, non tamen sequitur quod realiter identificetur termino, licet non possit esse sine termino, vel etiam fundamento repugnet posse esse sine termino.

Ad aliud argumentum contra Doctorem ibi: arguit ex dictis Doctoris, sicut contradictio dicta de aliquibus est via concludendi distinctionem, ita multiplicitas recipiendi praedicationem contradictoriorum et permanentium ad esse est via concludendi identitatem in esse. Haec propositio est verissima, et cum ex ista vult inferre, quod similitudo Socratis ad Platonem sit eadem realiter cum similitudine Platonis ad Socratem, quia una non potest esse sine alia, dico breviter, quod non intelligit propositionem Doctoris. Vult enim Doctor quod illa dicantur esse idem realiter, quae sic se habent, quod implicat unum posse esse sine altero, dummodo unum non sit producens, et aliud productum, et etiam non sint in diversis fundamentis, et sic licet sit implicatio contradictionis, personam Patris in divinis esse sine Filio, tamen realiter distinguuntur, quia unum producens et aliud productum. Et similiter licet sit implicatio contradictionis similitudinem Socratis ad Platonem posse esse sine similitudine Platonis ad Socratem, quia tamen istae similitudines sunt in diversis fundamentis realiter distinctis, ideo realiter distinguuntur. Intelligit ergo, Doctor quod non repugnat uni esse sine altero, ut supra declaravi, exponendo dictum Doctoris ibi : Si dicatur quod propositio Scoti est vera ubi unum proprie inest alteri. Et si haec responsio non habeatur explicite a Doctore Subtili, potest tamen concedi ut vera.Et cum arguit contra, quia ubi unum inest alteri, unum realiter distinguitur ab alio, quia nihil proprie inest sibiipsi, dico, quod inesse alteri contingit dupliciter, scilicet realiter, et secundum rationem saltem per illam propositionem Doct. 1. q. quodl. : Qualis est ordo inter aliqua, ubi distinguuntur realiter, talis est ordo, ubi distinguuntur ratione. Quam propositionem diffuse exposui in 1. q. quodlib. Et sic unum idem non est sibiipsi saltem secundum rationem.

Nunc restat respondere ad rationes opinionis factas contra Doctorem contra diversos modos relativorum, quibus specialiter probat, quod multae relationes primi modi non sint alia res a suis fundamentis, ut puta de aequalitate, similitudine et paritate, et hujusmodi, de quibus patuit supra. Dico, quod omnes istae relationes, quae immediate fundantur in absolutis, ut similitudo in qualitate, et aequalitas in quantitate realiter distinguuntur a fundamentis, et cum probat per propositionem Doctoris quod non, quia repugnat duobus albis simul esse, nisi similitudo insit; et similiter repugnat duas quantitates aequales simul esse sine aequalitate; ergo istae relationes sunt idem realiter fundamentis. Dico, quod fideliter non adducit propositionem Doctoris ; dicit enim Doctor sic : Relatio realiter identificatur fundamento, cui repugnat esse sine termino, et hoc est verum, ut supra patuit, et sic quia unum album potest esse sine alio, et e contra, ideo similitudo fundata in albo realiter distinguitur ab illo, hoc idem dico de aequalitate fundata in quantitate: quamvis ergo repugnet duo alba simul esse sine similitudine, non tamen sequitur quod illae similitudines realiter identificentur illis albis, quia unum album potest actu existere sine alio, et per consequens sine similitudine ad illud. Et sic arguit Doctor de relatione creaturae ad Deum, quia videlicet repugnat, puta lapidi esse sine dependentia ad Deum, ideo relatio creaturae ad Deum realiter identificatur, et sic patet quomodo non adducit, nec mentem, nec verba propositionis Doctoris. Ad aliud de relationibus secundi modi, quo probat, quod causalitas, sive productio, sive paternitas non distinguuntur realiter a fundamentis, dico breviter, quod hujusmodi relationes sunt realiter distinctae a fundamentis. Et cum probat specialiter de productione per unam propositionem Doctoris, quia si productio sit alia res, aut ergo est prior natura effectu producto, aut simul natura, vel posterior natura. Dico breviter, quod talis productio est posterior natura effectu absolute sumpto, ut supra declaravi praesenti dist. q. 2. quia ad absolutum in causa sequitur absolutum in effectu, ita quod prius est absolutum effectus productione activa et passiva, accipiendo productionem pro significato, pro eo quod per se significat, ut scilicet est quaedam relatio, qua producens refertur ad productum, et e contra. Et cum probat quod productio effectus non potest esse posterior, quia tunc effectus esset sine productione, quia si prior ipsa productione, sequitur quod prius habet esse, et sic effectus potest produci in esse sine productione. Dico, quod haec ratio procedit ex falsa imaginatione, videlicet, quod effectus dependeat in esse a productione, quae est relatio.

Unde pro intelligentia hujus, tria sunt consideranda in agente : Primum est ratio formalis agendi, quae est principium formale productivum, et illud est entitas absoluta. Secundum est conditio agentis, et illud est singularitas addita naturae, et hoc habetur a Doctore in primo dist. 1. q. 2. dist. 3. q. 6. Tertium est relatio, quae dicitur actio sive productio, quia producens dicitur formaliter producere, et illa non potest dici principium formale productivum, nec ab illa dependet effectus in esse, ut patet a Doctore in primo, dist. 7. in responsione ad principale argumentum, et talis productio formaliter sumpta de necessitate est posterior principio formali productivo. De effectu etiam producto tria dico : Primo in effectu producto est terminus formalis, qui est entitas absoluta, quae communiter correspondet principio formali productivo, et respectu cujus attenditur similitudo effectus ad causam, ut patet a Doctore in primo dist. 7. et talis entitas absoluta est ratio formalis terminandi productionem, sicut e contra, principium formale productivum est ratio formalis terminandi relationem producti, ut patere potest a Doctore in primo dist. 30. Secundo, in effectu est haecceitas addita termino formali, quae dicitur conditio effectus. Et tertio, est relatio fundata in tali identitate absoluta, qua effectus dicitur formaliter productus, et qua formaliter refertur ad producens. Dico ergo, quod totum absolutum in effectu habet prius esse ab absoluto in causa ; quam intelligatur relatio effectus ad causam, ete contra; nec enim productio relatio mediat inter absolutum causae et absolutum effectus, et si per possibile vel impossibile talis relatio non oriretur, positis fundamento et termino, adhuc effectus esset vere productus, ita quod nihil ei deesset pertinens ad esse ipsius, est enim immediate ab absoluto in ea, nulla relatione media, neque praecedente, neque simul natura.

Et cum addit, quod si talis relatio esset realiter distincta a causa, quod agens creatum quando causaret, necessario primo mutaretur et moveretur ad aliquam veram rem positivam, dico quod ista littera potest habere duplicem sensum : Primus, quod prius mutaretur ad aliquam relationem antequam effectus esset causatus, et hic sensus est falsus, quia ut dixi supra, relatio causae ad effectum est posterior ipso effectu. Secundus sensus est, quod posito effectu in esse, concomitatur aliqua relatio realis in causa, secundum quam dicatur mutari ; et hic sensus conceditur, quia absolutum in causa aliter se habet nunc secundum illam relationem, quam prius se habebat. Et cum infertur, quod quandocumque Sol calefaceret ista inferiora, oporteret ipsum de novo recipere tot res novas, quot res calefacit, concedo quod tot sunt relationes reales in Sole calefaciente, quot sunt calefactiones in distinctis passis. Et cum infert, quod calefaciendo lignum, in quo sunt infinitae partes, tunc essent infinitae relationes in Sole, dico, quod haec instantia nihil est, quia unus effectus habet tantum unam relationem terminatam ad causam, et sic causa tantum una relatione refertur ad effectum, quem causat. Licet ergo in ligno sint infinitae partes in potentia, tamen ibi est tantum unus effectus, videlicet calor productus in ligno. Dico etiam, quod si Sol per prius calefaceret unam partem, ita quod calefactio unius partis esset unus effectus distinctus a calefactione alterius partis, quod non possent esse effectus distincti in actu, tot relationes possent esse in causa correspondentes illis effectibus, et sic patet, quod instantia sequens nulla est. Et eodem modo solvitur illa alia instantia immediate sequens, quae probat de anima intellectiva.

Ad aliud de duplicitate, aequalitate et medietate. Cum quaerit de duplicitate, qua aliquid dicitur duplum ad aliud, si est alia res a fundamento, aut est res divisibilis aut indivisibilis. Dico breviter, quod omnis relatio intrinsecus adveniens est indivisibilis, non enim habet partes, et partes ipsam dividentes: licet enim una relatio possit dici intensior alia, nulla tamen est divisibilis, nec extensibilis. Et cum infert, quod talis duplicitas erit tota in toto, et tota in qualibet parte, et sic una pars erit dupla, quod est inconveniens: dico, quod talis relatio, quamvis sit indivisibilis, tamen primo sibi determinat totum et non partem, et sic nata est tantum denominare totum, quamvis ex consequenti dicatur etiam esse in partibus, sicut patet de similitudine, qua album ut octo est perfecte simile alteri albo ut octo, illa similitudo est indivisibilis. Et est tantum in albo ut octo, licet ex consequenti dicatur esse in partibus constituentibus ipsum album, non tamen denominant partes, quia haec est falsa : album ut unum est perfecte simile albo ut octo. Procedit enim ratio sua ex falsa imaginatione, ut patet intuenti.

Ad ultimum argumentum, quod est contra tertium modum relativorum, quo probat quod aliqua relatio tertii modi non distinguatur a suo fundamento. Cum dicit, quod in scientia non sit talis res alia respectu scibilis, dico, quod si ponatur relatio actualis scientiae ad scibile, talis relatio erit alia ab ipsa scientia, quia non repugnat tali scientiae absolute sumptae, posse esse sine scibili creato, quia illa est qualitas absolute sumpta, ut patet a Doctore in quodlib. q. 13. Et cum infert, quod scibili non manente in actu adhuc scientia potest esse in anima, et tamen tunc non refertur ad scibile relatione realiter distincta, quia talis secundum Scotum est inter extrema realia realiter distincta, dico quod si scibile non est actu existens, quod tunc refertur ad illud tantum relatione rationis, ut patet a Doctore in quodlib. ubi supra, licet hoc requirat prolixiorem tractatum. Et quod addit in illa confirmatione de notitia intuitiva, quae requirit existentiam rei, et per potentiam divinam destructa illa re, conservata notitia intuitiva, vere dicitur intellectus cognoscere rem intuitive, sicut prius: ergo nullam talem rem oportet ibi ponere. Dico primo, quod est dubium, an intellectus secundum illam notitiam possit cognoscere intuitive lapidem actu non existentem. Et credo quod non, cum notitia intuitiva terminetur ad rem existentem in se, vel quod saltem contineatur in aliquo eminenter, ut notat Doctor in primo, distinctione octava, quaestione penultima, quidquid tamen sit de hoc alias habet declarari. Dico secundo, quod si talis notitia intuitiva esset conservata in intellectu, re existente destructa, quod si intellectus secundum illam intuitive cognosceret rem non existentem, talis notitia non posset referri relatione reali, sed tantum relatione rationis, quia relatio, cujus terminus est nihil, est tantum relatio rationis, ut patet a Doctore, in isto

secundo dist. 44. et q. 12. quodlib. et alibi saepe, et sic patet solutio ad argumenta hujus opinionis facta contra positionem Doctoris.

Secundo principaliter est videndum, quomodo responsiones datae ab Occham non evacuant, nec solvunt rationes Doctoris. Ad primam, cum negat quod illae relationes, sine quibus fundamenta possunt esse, sunt tantum intentiones vel conceptus in anima, et istae non sunt idem cum rebus extra, etc. Dico quod Doctor Subtilis per primum argumentum non probat, quod hujusmodi relationes sint in anima vel extra animam, sed intendit ostendere, quod ipsa relatio non est praecise ipsum fundamentum, sed aliquid aliud a fundamento, sive sit in anima, sive sit extra animam. Dico secundo, quod si per argumentum Doctoris probatur relationem esse aliam a fundamento, de necessitate Occham habet concedere quod si fundamentum realiter refertur ad aliquid, sit realiter relativum, quod relatio, qua dicitur relativum ait extra animam, patet, quia ex quo relativum est aliquid excepta relatione, ut vult Augustinus 7. de Trinit. talis relatio erit alia a fundamento. Et cum dicit, quod hoc album, quod modo non est simile, et postea fit simile, quod non fit simile per adventum alicujus similitudinis, sed per hoc solum, quod fit unum aliud album, hoc non videtur intelligibile, scilicet quod A, nunc realiter dicatur aliquid quod prius non fuit, et quod in eo non sit formaliter aliquid quod prius non fuerit. Et videtur contradicere Simplicio super Praedicamenta, qui vult quod relatio non est forma ad se, sed ad alterum, ita illud cui advenit non mutatur ad se, sed ad aliud. Et sic secundum Simplicium mutatio est in Ad aliquid, quia secundum relationem se habet aliquis aliter ad alterum. Nec valet dicere, quod Philosophus 5. Phys. text. com. 10. dicit quod in Ad aliquid non est motus nec mutatio. Hoc verum est pro quanto ipse ponit, quod non est possibile aliquid aliter se habere ad alterum, nisi aliter se habeat ad se; ideo dicit, quod in Ad aliquid non est motus, unde solum ostendit, in quibus Praedicamentis est per se primo motus, et in quibus non.

Patet etiam, quia Philosophus ubi supra ostendit, quod in substantia non est motus, et tamen ibi est mutatio, et sic ex intentione Philosophi non potest haberi, nisi quod in Ad aliquid non sit motus, cum hoc tamen stat quod ibi sit mutatio. Sed Occham dicit in primo dist. 30. q. 3. quod haec responsio Simplicii et Philosophi non satisfacit, quia quaerit secundum principia Philosophi, quod est aliquam formam esse ad se. Aut hoc est referri ad se, aut realiter distingui a quocumque alio, aut non coexigere aliquid aliud, aut non dependere ad aliquid aliud. Si primum vel secundum detur, ita esset illa relatio ad se, sicut alia forma, quia ista esset eadem sibi, et distinguitur ab omni alio. Si detur tertium et quartum, sequitur quod nullum accidens est ad se secundum principia Philosophi, quia secundum eum quodlibet accidens necessario coexigit subjectum, et dependet ab eo. Praeterea quod dicit, quod mutatio est in Ad aliquid, non videtur secundum principia Philosophi, quia dicit Philosophus, 5. Physic. Si convenit altero mutato verum esse alterum nihil mutatis. Hoc est dictu per mutationem alterius existentem dicitur vere alterum extremum ad aliquid sine omni mutatione sui ipsius. Sed haec responsio non est ad mentem, nec Simplicii nec Philosophi. Et cum dicit quaerendo secundum principia Philosophi, quid est aliquam formam esse ad se? etc.

Patet, quia secundum ipsum, illa dicitur forma ad se, quae ex sui ratione non est ad aliud, ut ad terminum. Et quae est talis forma, secundum quam habens illam non dicitur formaliter referri ad aliud, sicut habens albedinem non est ad aliud, et sic concedo, quod forma non dicitur ad se aliquo quatuor modorum praedictorum. Sed dicitur ad se, quia in suo intellectu quidditativo non est ad aliud, ut ad terminum: et licet albedo non possit esse sine subjecto secundum Philosophum, quia accidentis esse est inesse, tamen apud ipsum dicitur qualitas absoluta, quia in suo intellectu quidditativo non includit esse ad subjectum, tanquam ad terminum. Imo ipsa albedo potest distincte intelligi quantum ad suum esse quidditativum, quod datur per intrinseca essenliter, substantia non intellecta, quia substantia non est de definitione illius, nisi tantum per additamentum, ut patet per Philosophum 7. Mel. text. com. 4. Imo relatio includit in suo esse quidditativo esse ad aliud, ut ad terminum, et impossibile est intelligi termino non intellecto, ut supra dixi. Patet ergo quomodo relatio est aliquid distinctum praeter opus intellectus a fundamento, et hoc ex natura rei, quia secundum eam aliquid aliter se habet ad alterum quam prius non se habebat: et quod dicit, quod album ex hoc solo dicitur simile, quia aliud album causatur, ita quod se solo dicitur simile. Sed hoc non videtur esse verum, quia ex quo Praedicamentum Relationis est distinctum a Praedicamento Qualitatis secundum Philosophum (licet ipse in ista parte habeat negare Philosophum, vel ipsum exponere, et non ad intentionem Philosophi) sequitur quod si album est de novo simile, quod habeat similitudinem, secundum quam dicitur simile distinctam ab ipso. Hoc etiam patet expresse secundum Philosophum in 5. Met. cap. Ad aliquid, text. com. 20. ubi vult quod similitudo fundatur super unum, et exemplificat de qualitate. Ergo vult ibi, quod similitudo non sit realiter ipsa qualitas, quia tunc idem fundaretur in seipso.

Et cum addit iste Doctor de Deo creante, quod Deus dicitur creans de novo, et tamen non est in eo nova relatio realis, dico, quod hoc non est ad propositum, quia aliud est loqui de relativis primi et secundi modi, in quibus est mutuitas, et de relativis tertii modi, in quibus non est mutuitas, et sic secundum Aristotelem aliqua dicuntur referri ad alia, ex hoc solo quod illa alia sunt ad illa quae referuntur. Scibile enim ex hoc solo dicitur referri ad scientiam, quia scientia refertur ad illud. Esset tamen impossibile aliquid referri ad aliud secundum tertium modum relativorum, nisi in illo alio esset relatio, vel formaliter distincta, secundum quam posset referri. Et sic verum est, quod Deus de novo dicitur creator ex hoc solo, quod relatio alicujus creaturae terminatur ad ipsum. Et si creatura, puta lapis, nullam relationem diceret, sed tantum entitatem absolutam, tunc Deus nullo modo posset referri ad lapidem, et hoc est quod intendit Doctor in primo dist. 30. quod relatio terminatur ad absolutum, et illud absolutum quandoque ex hoc solo, quod terminat, dicitur referri, non relatione formaliter existente in illo, sed relatione, quae est ad ipsum. Sed de relationibus primi et secundi modi, cujusmodi sunt illae, quae fundantur super unum et multa, et quae fundantur super potentiam activam et passivam, sunt aliae a suis fundamentis, quia non est intelligibile aliquid esse patrem formaliter sine paternitate formaliter inhaerente, nec similiter quod aliquid sit simile formaliter sine similitudine inhaerente, et sic patet quomodo non est simile de Deo creante et aliis rebus. Sed quare in creatis relationes causantis et causati dicantur mutuae, de hoc vide Doctorem in primo dist. 30.

Ad aliam responsionem de compositione, etc. Cum dicitur, quod unio partium in composito tantum accipitur pro illis partibus unitis, ita quod unio nihil aliud est, nisi paries unitae. Haec responsio nullo modo videtur evacuare rationem Doctoris, quia tunc quamdiu partes manerent, tamdiu diceretur unio partium, et sic in triduo anima Christi, et corpus fuissent unita, et sic fuisset realiter homo in triduo, quod est falsum, ut patet a Doctore in 3. dist. 22. Nec valet dicere, quod requiritur approximatio partium, quia quaero de approximatione illa, quia aut est relatio, et habeo intentum ; aut tantum illae paries absolute, et tunc adhuc dicerentur approximatae; tum etiam, quia hoc videtur esse contra Commentatorem 1. Phys. com. 17. ubi vult quod compositum nihil aliud sit nisi partes simul sint, et unitae, et si talis unio non requireretur ut distincta a partibus, ita compositum diceretur partibus separatis sicut et unitis.

Ad aliam responsionem de approximatione, etc. Cum dicit, quod approximatio tantum importat praeter absoluta, quae dicuntur approximata, quod inter illa non sit aliquod medium impediens. Sed hoc nihil est, quia amoto per possibile omni obstaculo, ita quod inter passum et agens non sit aliquod medium positivum, adhuc agens non posset agere in passum, nisi sibi approximatum. Nec tamen dico, quod approximatio relatio sit ratio formalis agendi vel patiendi, sed bene dico, quod requiritur talis approximatio, ut dispositio praevia. Et quia omnes responsiones istius Doctoris ad argumenta Scoti, quae incidunt in unum, scilicet quod ipsa absoluta seipsis dicuntur causae proximae, seipsis unitae, seipsis partes universi, et sic de aliis, quae responsiones videntur totam doctrinam Peripateticam destruere, et totaliter extorquere sensum Philosophi. Et auctoritates tam Philosophorum quam Sanctorum, nisi retorquerentur ad primum sensum, concluderent relationem ex natura rei dicere aliquid aliud ab absolutis, ut supra patuit. Licet iste scilicet Occham nitatur eas solvere, quae solutio datur ab eo in primo dist. 30. quaest. 3. ideo ut ostendatur quod responsio istius ad auctoritates tam Philosophi quam Sanctorum, non sit ad mentem ipsorum, recito responsionem ejus de verbo ad verbum.

Unde ad illud Philosophi in Praedicamentis qui dicit : Ad aliquid sunt quaecumque hoc ipsum quod sunt ad aliud sunt. Dicit, quod Philosophus principaliter tractat de terminis propositionum ; et bene verum est, quod terminorum propositionis quidam significant res absolute, nullas res absolute determinatas connotando. Et tales termini sunt in duplici differentia, quia quidam eorum important substantias ; quidam qualitates, quae sunt res absolute et realiter et totaliter distinctae ab omnibus substantiis, saltem multae earum; quidam sunt termini importantes istas substantias vel qualitates, non connotando alias res determinatas, etiam quantumcumque tales non significent praecise hanc substantiam vel illam, etc. Tunc ad rationem dico, quod secundum Philosophum, illi termini sunt ad aliquid, qui hoc ipsum quod sunt aliorum dicuntur, hoc est, quia sunt tales termini sic instituti ad significandum, aliquid aliud dant intelligere, ita quod nulla propositio, in qua ponitur talis terminus de aliquo, potest sciri, nisi sciatur determinate illud quod dat intelligere. Et haec est causa quare Philosophus in fine capitis ponit quod tales termini caput, manus, ala. et hujusmodi, non sunt ad aliquid, quia viso capite, potest vere sciri quod caput est, et tamen nesciri cujus est caput, quamvis realiter caput sit alicujus caput. Non sic est de duplo, simili, et hujusmodi, quia impossibile est aliquem scire aliquod esse simile, nisi sciat cui est simile in particulari.

Et si dicatur, quod secundum ista, causa et effectus et hujusmodi non sunt ad aliquid, quia possum scire de aliquo quod est effectus, nesciendo cujus est effectus, dico quod per deductionem aliquando hoc est possibile, tamen sine deductione in argumento non est hoc possibile, nisi sciatur cujus est effectus ; et ideo tales termini hoc ipsum quod sunt ad aliud, hoc est, ex hoc ipso quod sunt tales, non possunt sciri verificari pro aliquo, non quidem pro se, sed pro re, nisi sciatur respectu cujus verificantur de re. Et isto modo loquitur Philosophus, quod omnia relativa dicuntur ad convertentiam, sed aliquoties differunt secundum locutionem, ut scientia scibilis scientia dicitur, et scibile scientia scibile, et aliquando unum dicitur respectu alterius sumpti in genitivo casu, et e contra.

Ad aliud de suscipere magis et minus, potest intelligi dupliciter, vel a parte rei, ita quod realiter una pars addatur alteri, et isto modo relatio non suscipit magis et minus. Alio modo potest hoc esse in praedicatione, secundum quod aliquod nomen recipit comparationem, et isto modo relatio suscipit magis et minus.

Et hoc non semper est propter additionem rei ad rem, sed potest esse aliquando propter ablationem rei, sicut est in inaequali, quod aliquando fit magis inaequale propter solam ablationem partis suae. Unde sicut contingit quandoque denominari nomine relativo aliquo propter solam mutationem in altero extremo, secundum Philosophum, ita aliquando contingit magis, vel sic denominari propter solam mutationem in altero extremo ablativam vel additivam, vel solam ablationem in seipso, vel argumentationem alicujus absoluti in seipso. Per hoc ad secundum, quod proprie loquendo inaequale non augmentatur, nisi sic intelligendo quod dicitur magis inaequale quam prius ; et hoc potest esse sine adventu cujuscumque rei de novo propter solam ablationem partis. Unde sicut non est inconveniens dicere, quod Deus est realiter de novo creans, propter solam productionem rei alterius extra, ita non est inconveniens, quod hoc facit magis inaequale propter solam ablationem alicujus partis.

Ad aliud quando dicitur, quod aliqua sunt simul natura, dico, quod aliqua simul esse natura potest intelligi dupliciter, vel quod sint aliquae res, quarum una necessario coexigit aliam, et e converso, vel quod ex hoc quod est existere praedicetur de uno, non quidem pro se, sed pro illo, pro quo natum est supponere principaliter, sequitur esse existere verificari de altero eodem modo supponente. Primo modo non intelligit Philosophus, quod ad aliquid sint simul natura, sed tantum secundo modo, quia haec est consequentia bona, duplum est: ergo dimidium est, et e converso.

Ad aliud quod Philosophus ponit tres modos relativorum, quia omnes possunt ad illos reduci. Ad confirmationem dico,

quod male exponitur Philosophus, quando exponitur quod in tertio modo non est relatio in utroque extremo, sed in primis modis est relatio in utroque extremo. Sed ista intentio Philosophi, quae multum concordat cum intentione sua in Praedicamentis, ubi ostendit quod non omnia relativa sunt simul natura, quia in tertio modo ex hoc quod unum extremum praedicatur, vere sequitur alterum extremum praedicari de aliquo, et non e converso. Sequitur enim : aliquid est scientia actualiter;ergo aliquid est scibile actualiter, et similiter sequitur : aliquid est actualiter mensura: ergo aliquid est actualiter mensurabile; sed e contra non sequitur formaliter ex natura talium relativorum : aliquid est actualiter scibile;ergo aliquid est actualiter scientia. Et hoc est quod dicit Philosophus in Praedicamentis, quod sensibile est prius natura quam sensus, et scibile est prius natura quam scientia, quia non sequitur : sensibile est, ergo sensus est, sed bene sequitur e converso. Et eodem modo dicitur de scibili et scientia, sicut probat ibi Philosophus. In aliis autem modis semper sequitur, si esse existentiae praedicatur de uno extremo, quod etiam praedicatur de alio, et e converso ; et isto modo differt tertius modus a primis, et non aliter, quia relativa primorum modorum sunt simul natura, non autem relativa tertii modi. Et communiter, quod accipitur quod omnia relativa sunt simul natura est manifeste falsum, quia Philosophus ex intentione ostendit oppositum in Praedicamentis, unde dicit sic : Videtur autem ad aliquid simul esse natura, et exemplificat in multis, et postea subdit : Non autem omnibus relativis videtur esse simul natura, scibile enim scientia prius esse videtur, et probatur ibidem. Et si dicatur, quod exempla non sunt ad propositum, quia scibile et scientia non sunt correlativa, sed scitum et scientia sunt relativa, ut si scientia est, scitum est, et e converso. Similiter scientia potest esse existens, scibili non existente, quia de non ente in actu potest esse scientia: ergo scibile non est prius natura scientia.

Ad primum istorum dico, quod scientia est proprium correlativum scibilis, quia si hoc est scientia scibile, et tamen non sequitur, scibile est ; ergo scientia est, et ideo correlativa ista non sunt simul natura. Ad aliud dico, quod nihil est in re, quin sibi possit competere aliquod nomen relativum, nec est contra Philosophum ; sed intentio Philosophi est, quod non omnia nomina sunt relativa, sed quod sunt aliqua, quae non sint relativa, et quod verificentur de rebus sine omni connotatione alterius.

Ad aliud dico, quod non est intentio Philosophi, in 12. Met. contexi. 19. quod relatio sit quaedam res habens tria principia, sicut habet substantia composita suum fieri. Sed est intentio sua, sicut in substantia est aliquid, quod primo recipit formam, postea caruit ea, ita de relatione, quod aliquid denominatur ab illa relatione, et prius non denominabatur, ita quod sicut materia primo nullo modo habuit hanc formam, et postea vere habet eam, ita aliquid primo non est simile et postea est simile, et sic de aliis. Ad Avicennam potest dici, quod si sit ejusdem opinionis cum Philosopho, quod ipse intelligit quod relatio habet propriam certitudinem, quae est vere unum praedicabile de re extra, et vere res est talis, omni intellectu circumscripto, modo exposito prius, et eadem habet proprium inesse, accipiendo messe pro praedicari, id est, habet propriam actualitatem, quae contingenter praedicatur, non tamen propter contingenter praedicationera absoluti, sed sine illo, quia aliquando absoluto uniformiter praedicato, ipsa relatio non uniformiter praedicatur, sicut Socrates, continue existente albo, potest esse similis et potest non esse similis. Si aliam actualitatem intelligit, dico quod contradicit Aristoteli.

Respondeo ad omnes istas solutiones, quod non sunt ad mentem nec Philosophi, nec Sanctorum. Pro cujus intelligentia, suppono quod tota Metaphysica sit de ente reali, et non tantum de terminis, ut patet, quia scientia realis dividitur in Mathematicam, Physicam sive naturalem, et Metaphysicam, ut patet ab Aristotele 6. Met. text. com. 2. ubi sic habetur : Quare tres erunt Philosophiae theoricae, Mathematica, Physica, Theologia, et in alia translatione sic habetur : Modi igitur Philosophiae essentiales sunt tres : Mathematicus, naturalis et divinus, et text. com. 4. Et quia, inquit, de ente inquantum ens, cujus utique erit speculari, tunc etiam et quid est, et quae sunt inquantum ens. Sed quoniam ens dictum simpliciter, dicitur multipliciter, quorum unum est quidem quod secundum accidens, et aliud quod ut verum, et non ens quasi falsum. Praeter haec autem sunt figurae categoricae , ut quid, quale, quantum, ubi, quando, et si quid aliud significat hoc modo. Amplius praeter haec omnia quod potestate, et quid actu. Quoniam itaque multipliciter dicitur ens primo de eo quod secundum accidens dicitur, est dicendum, etc. Ex isto textu patet expresse quomodo decem praedicamenta dicantur vere decem entia. Et Commentator ibidem sic dicit: Quia declaratum est, quod ista scientia habet considerare de ente secundum quod est ens, scilicet quid sit, et quae sunt res existentes in eo secundum quod est ens, et sequitur et declaratum est, quod ens simpliciter dividitur in prima divisione de ente per accidens, et de

ente per se, et parum infra : deinde incipit numerare decem genera praedicamentum, et intendit quod hoc nomen ens dicitur de omnibus. Haec Commentator. Non ergo decem Praedicamenta accipiuntur tantum pro terminis, ut vult iste Doctor. Et quod Aristoteles intelligit de istis rebus, patet expresse 5. Met. text. com. 14. nisi textus extorqueatur, dicit enim sic : Secundum se vero dicuntur esse quaecumque significant figuras praedicationis, quoties enim dicitur toties esse significat ; quoniam ergo praedicatorum alia quid significant, alia quale, alia quantum, alia ad aliquid, alia facere, alia pati, alia ubi, alia quando, horum unicuique idem esse significat: haec ille.

Vult dicere, quod ens secundum se dicuntur esse quaecumque significant diversa Praedicamenta : quoties enim dicitur scilicet aliquid esse, toties esse significat, id est, tot modis significatur ens, quoniam Praedicamentorum alia quid significant, id est, substantiam: et quod dicit horum unicuique idem esse significat, id est, quod horum unicuique significat idem esse, quod est dictum denominative de ente. Et ibi Commentator: Intendit, inquit, Aristoteles per figuras, genera praedicamentorum, dicit enim ens secundum numerum secundum quem dicuntur praedicamenta, et hoc nomen ens dicitur de omnibus, de quibus dicuntur Praedicamenta, quia quod significat hoc nomen ens , idem videtur cum eo quod significat dictiones praedicamentorum, et tacuit Praedicamentum situs et habitus, propter abbreviationem sermonis, aut quia latent. Haec ille. Et Aristoteles specialem tractatum facit de relativis, ut patet 5. Met. cap. de Ad aliquid, text. com. 20. in quo ostendit quod praedicamentum Ad aliquid, sit distinctum ab aliis Praedicamentis secundum esse, et multae aliae auctoritates adduci possent,

quas brevitatis causa omitto, ex quibus patere posset quomodo Praedicamentum Relationis, dicat aliam rem a Praedicamentis absolutis.

Et ex iis patet quomodo hic Doctor male interpretatur mentem Aristotelis. Et cum dicit, quod Philosophus in Praedicamentis principaliter tractat de terminis propositionum, dico primo, quod et si hoc verum sit, tamen significata terminorum sunt vere res , quae a Metaphysico considerantur. Dico secundo, quod etiam in Praedicamentis tractat de ipsis rebus, ut patet per exempla ibi posita. Unde et Commentator in Praedicamento Ad aliquid, sic dicit: Differentia prima, quae ex descriptione rerum, relationis, etc. res, inquit, relativae sunt, quarum quidditas, et esse dicitur in comparatione ad aliud, sive per se, sive per conjunctionem, est proportionis, sicut idem et similia, verbi gratia, majoris enim quidditas dicitur in comparatione ad aliud; ipsum namque est majus alio, et similiter duplum est duplum ad aliquid, omnium namque horum quidditas dicitur in comparatione ad rem aliam. Ex ista littera patet manifeste quomodo Praedicamentum Relationis est aliud a Praedicamento absoluto, quia si tu dicis, quod album est ad aliud album, quaero aut hoc est secundum esse absolutum, aut secundum relationem sibi additam. Si primo, ergo quidditas albi esset ad aliud, et illud quod est de quidditate alicujus est inseparabile, et per consequens destructo alio albo, adhuc esset essentialiter ad illud. Si secundo modo, habetur intentum, et sic patet quomodo nec Aristoteles nec Commentator intendunt tantum de terminis propositionis.

Ad aliam responsionem auctoritatis Philosophi in Praedicamentis : Eorum quae secundum nullam complexionem dicuntur, singulum aut significat substantiam, aut

quantitatem, aut qualitatem, aut ad aliquid, etc. et certum est, quod ista significant veras res extra animam; et cum dicit quod nomina relativa non proprie significant ad aliquid, nisi accipiendo ad aliquid secundum quod potest stare pro ipsis rebus extra, hoc est, ad aliquid significat diversas res, quarum una est similis vel aequalis alteri.

Dico, quod hoc non est ad mentem Aristotelis, nec ejus Commentatoris, quia conjungendo dicta Aristotelis, scilicet definitionem ad aliquid, et exempla ibi posita in capitulo quinto in Antepraedicamentis et in Praedicamento Ad aliquid, patet quod si ad aliquid significat tantum ipsas res absolutas statim sequitur quod absolutum sit essentialiter ad aliud, quod est manifeste falsum. Et quod Aristoteles accipiat ad aliquid non pro secundis intentionibus, nec pro absolutis, expresse patet quinto Met. capitulo de Ad aliquid, text. com. 20. qui sic ait: Ad aliquid dicuntur alia per se, ut duplum ad dimidium, et vide textum et Commentatorem ibi. Et certum est, quod in quinto Metaphysicae non loquitur de secundis intentionibus, ut patet per totum librum, nec de relativis prout idem sunt cum absolutis, cum illa distinguantur ab absolutis, ut patet ubi supra text. com. 14. et text. com. 20. et in sexto libro text. com. 4.

Ad illam responsionem de contrariis, patet expresse, quod haec non est mens Philosophi, et patet per verba Commentatoris in Praedicamento Ad aliquid, qui sic ait: Jam sequitur res relativas, quod sint contrariae, et exemplum illius sunt virtus et vitium ; sunt enim relationes ambo, quae contraria;et similiter scientia et ignorantia unumquodque amborum est ex relatione, suntque contraria ambae, nisi quia non invenitur hoc omnibus relativis, duplum

namque non habet contrarium, neque tri plum. Haec ille. Ex hac littera patet expresse, quod relativa contraria non sunt secundae intentiones, quia illae non dicuntur contrariari nec sunt praecise absolutae. ex dictis ejus, cum ista contrarietas in relativis expresse differat a contrarietate in qualitate.

Ad aliam responsionem de magis et minus, patet expresse quod haec non est intentio Aristotelis, nec sui Commentatoris, quod magis et minus in relativis sit tantum praecise penes fundamenta absolute, ut scilicet quod unum album magis dicatur simile quam aliud, accipiendo ly simile tantum pro albo, nec similiter accipitur magis et minus in relativis praedicatione tantum, et secundo intentionaliter; unde Aristoteles sic ait : Videntur autem magis et minus relativa suscipere, simile enim magis et minus dicitur, et inaequale magis et minus, cum utrumque sit relativum , simile enim alicui simile dicitur , et inaequale alicui inaequale. Haec ille, et hoc idem Commentator. Si enim similitudo non esset aliqua res adveniens albo, sed esset praecise ipsum album, sequeretur quod album esset simile alteri, albo jam destructo. Patet, quia prius erat simile alteri albo praeexistenti, et per destructionem illius albi nihil corrumpitur in illo albo, ergo erit vere simile. Si dicatur, quod corrumpitur relatio, quae est secunda intentio, contra, quia album A, erit simile albo B existenti, nullo intellectu considerante, et album B potest destrui, ergo ipso destructo adhuc album A erit simile, quia in eo nihil corrumpitur, nec secunda intentio cum prius non fuerit, nec alia res, cum simile praecise dicat ipsum A.

Praeterea sequeretur, quod posito uno albo, et stante quidditate ipsius, si ipsum est simile alteri, quod in sua ratione quidditativa includit esse actu ad aliud, cum ejus esse quidditativum sit esse ad aliud, ut supra dixi per Commentatorem, et sic nullo alio albo existente praeter hoc actu erit ad aliud, quod est manifeste falsum. Est enim impossibile quod posita paternitate, quin sit ad aliud, ita quod in sua ratione quidditativa includit esse ad aliud, et ideo destructo termino paternitatis, praeter omne opus intellectus statim desinit paternitas, et sic si album esset ad aliud album, illo alio albo destructo, statim destrueretur aliud album , cujus oppositum experimur.

Ad aliam responsionem de simul natura, dico quod aliud est loqui ad libitum suum, et aliud est loqui secundum Philosophi opinionem. Mens enim Aristotelis expressa, est quod praeter omne opus intellectus relativa sint simul natura, ita quod pro quocumque instanti unum ponitur, de necessitate naturae aliud ponitur. Et sic si simile esset praecise album A ipso posito, de necessitate poneretur illud album B, quod est falsum, et similiter destructo uno, et reliquum destrueretur, cujus oppositum experimur. Nec oportet fugere ad secundas intentiones, quia nullo intellectu considerante, adhuc album A erit simile albo B ; ergo si duo similia ponuntur simul natura de necessitate, ita quod posito uno de necessitate, ponitur et reliquum, statim sequitur quod ista simultas non erit praecise album A et album B, quia destructo uno, adhuc remanet reliquum ; ergo erit penes relationes reales additas ipsis albis, respectu quarum statim sequitur quod una destructa alia destruitur, et haec mens est expresse Aristotelis ut patet in Praedicamento Ad aliquid, qui sic ait: Videntur autem ad aliquid simul esse natura, et in aliis quidem pluribus verum est, simul enim duplum est et dimidium, et cum sit duplum dimidium est, et cum sit servus, dominus est; similiter autem his, et alia, simul enim inferunt sese invicem , si enim non sit duplum non est dimidium, et si non est dimidium non est duplum , similiter autem et in aliis quoecumque talia sunt. Haec ille. Et Commentator ibi sic dicit : Jamque putatur quod ex propriis relativorum est, quod inveniantur simul per naturam, et hoc est evidens plurimis ipsorum, duplum namque et dimidium inveniuntur simul, quia cum invenitur unum amborum, invenitur et aliud, et cum aufertur unum ipsorum, tollitur aliud. Haec ille. Patet quod etiam relativa non sint praecise ipsa absoluta, quia certum est apud omnes, quod cognito uno relativo statim cognoscitur et reliquum ; sed potest cognosci distincte unum album, alio albo etiam actu existente non cognito, ut patet intuenti ; ergo sequitur , quod relativa erunt aliae res ab absolutis, et haec est mens Aristotelis in praedicamento Ad aliquid : Ex his, inquit, manifestum est quod si aliquis aliquid eorum, quae sunt ad aliquid definite sciet, et illud ad quod dicitur definite sciturus est, quoniam eorum esse, quoe sunt ad aliquid quodammodo se habere, si enim non noverit omnino ad quod hoec quodammodo se habet, nec si aliquid ad quod hoec quodammodo se habet sciturus est, sed in singulis ;palam hoec est, ut hoec si quis novis definite, quod est duplum, et cujus est duplum, mox definite novit; si vero nihil definite novit ipsum cujus duplum sit, neque si est omnino novit. Haec ille. Et Commentator ibidem sic ait : Et manifestum ex hac definitione vera in relativis, quod ex proprie est, propriis quod cum scitur unum duorum secundum complementum, scitur aliud necessario, quoniam homo cum sit, per

hoc est relativum, et est quidditas unius duorum relativorum quidem habens esse in proportione ad relatum secundum; manifestum est, quod cum sit quidditas unius duorum relativorum jam scit quidditatem alterius, et si non est scientia ejus in quidditate unius duorum relativorum, non est scientia illius, quod est super ipsa, sed putative et sophistice. Haec ille.

Ad aliam responsionem cum dicit, quod male exponitur Philosophus, quando exponitur quod in tertio modo non est relatio in utroque extremo, sed in primis modis est relatio in utroque extremo. Sed certe expositio istius non est ad mentem Aristotelis, tum, quia communiter exponitur Aristoteles, quod in tertio modo relativorum non sit relatio mutua, in aliis vero modis erit relatio mutua. Unde in 5. Mel. text. com. 20. secundum aliam translationem sic habetur : Omnia igitur relativa, quae dicuntur modo numeri et potentiae, sunt relativa, quia essentia eorum dicuntur ad aliquid , et non quia illud aliud dicitur ad illa, mensuratum autem et intellectum et scitum, dicitur relativum, quia ad illud dicitur aliud aliquid: intellectum enim significat habere intellectum, et intellectus non est relativus ad illud , quod est intellectus, quoniam si hoc dicatur, tunc idem dicetur bis, verbi gratia, si visus est visus ad aliquid non est visus illius quod est, etc. Haec ille. Vult dicere Aristoteles in ista littera quod relativa secundum duo , scilicet primos modos, scilicet secundum numerum et secundum potentiam, referuntur mutuo, non ex eo quod aliud tantum referatur, et propter hoc, aliud dicatur ad ipsum referri; multiplex enim refertur ad submultiplex, et econverso, et calefactivum ad calefactibile ,et e converso. Sed in tertio modo relativorum non vult, quod sit mutua relatio, quia cum subdit mensurabile, etc. dicuntur ad aliquid, supple non ad se, sed quod alterum dicitur ad ipsum, nam intellectuale, id est, objectum intellectuale significat, quia ipsius est intellectio, similiter est de sensibili respectu sensus. Haec enim quantum est de se non referuntur, nisi quatenus alia referuntur ad ipsa, puta sensus et sensibile, intellectus et intelligibile: constat ergo in hoc esse differentiam, quia in tertio modo relativorum non est mutua relatio, sicut est in primis duobus modis, et cum subdit : Et intellectus non est relativus ad illud quod est intellectus, quoniam si haec dicitur tunc idem bis diceretur. In ista littera removet quemdam errorem, quia posset aliquis credere, quod sicut scientia vel intellectus refertur per se primo ad ipsum scibile, ita per se primo referatur ad ipsum scientem vel intelligentem, et hoc excludit cum dicit, quod intellectus, id est, actus intelligendi, etc. non, supple, dicitur ad hoc cujus est intellectus, nam, supple, cum jam referatur ad ipsum intelligibile, sequitur quod idem bis utique erit dictum, et per consequens quod idem haberet duplex esse, cum esse relativi sit ad aliud se habere, similiter autem non est alicujus visus, id est videntis, etc.

Ex hac igitur littera Aristotelis, non patet expresse differentia tertii modi relativorum ad primum et secundum modum, et non intelligit sicut iste doctor exponit. Et quod sic non intelligat expresse patet per Commentatorem ubi supra sic dicentem : Omnia igitur relativa relata, quae sunt in numeris et potentiis sunt relativa, quia essentia utriusque eorum collocatur in relatione eodem ordine, non quia alterum intrat in relationem per se, et alterum non in relationem per se, sed quoniam alterum accidit ei, scilicet illud quod

est relativum per se, et accidens alterius propter quod fuit relativum. d. d. mensuratum autem et intellectum, etc. id est quod autem est de modo relativorum, sicut intellectum et scitum et sensatum dicitur esse relativum, quia illud quod est relativum per suam substantiam accidit ei, scilicet quia intellectus est in sua substantia relativus; tamen accidit ei quod fuit relativum intellecti, accidit intellecto quod fuit relativum, non quia relatio est in substantia intellecti, sicut est in substantia intellectus, sed quia relatio accidit ei. Hoc igitur intendit, cum dicit talia esse relativa, scilicet quia aliud relativum per suam substantiam praedicatur de illis, quasi dicat, quia relatio est duobus modis, scilicet aut relatio in substantia utriusque relativi, aut relatio in substantia alterius tantum, et in altero propter istud. Haec ille. Verba enim ista sunt ita expressa, quod nisi retorqueantur ad alium sensum, aliter exponi non possunt, nisi ut supra exposuimus.

Ad aliam responsionem de 4. Met. quod tunc omnia essent ad aliquid, cum dicit quod nihil est in re, quin sibi possit competere aliquod nomen relativum ; nec est hoc contra Philosophum, sed intentio Philosophi est, quod non omnia nomina sunt relativa, sed quod sint aliqua quae non sint relativa, etc. Sed ista expositio nullo modo est ad mentem Philosophi, ut patet 4. Met. text. com. 26. ubi sic habetur : Si autem non omnia sunt ad aliquid, sed quaedam sunt, et ipsa secundum se, non utique est omne quod apparet alicui apparet, quare qui dicit omnia quae apparent esse vera, omnia quae sunt facit ad aliquid, etc. Vide textum sequentem. Vult dicere, si non omnia sunt ad aliquid, sed quaedam secundum se sunt absoluta, nam quod apparet alicui apparet, et ideo hoc quod est apparere includit relationem quamdam, quia qui dicit omnia, quae apparent esse vera facit omnia quae sunt, id est, omnia entia esse ad aliquid, id est relativa, scilicet in respectu ad sensum vel opinionem, quod supple est falsum, scilicet omnia formaliter esse relativa, et nihil esse formaliter absolutum ; si ergo secundum istum Doctorem, relativa essent tantum absoluta, cum omnia dicantur ad aliquid, ut patet de creaturis, statim sequeretur quod omnia entia essent formaliter et quidditative ad aliquid, quod habetur pro maximo inconvenienti apud Aristotelem et Commentatorem ubi supra, et hoc idem in text. com. 27. et de hoc vide Doctorem in primo, distinctione 3. quaest. 5. contra Henricum qui dicebat quod quidditas cujuslibet rei est tantum respectus vestigialis.

Ad aliam responsionem ad illud Philosophi de 12. Met. qui vult quod sicut principiata sunt alia, ita principia, etc. patet quod expositio istius non est ad mentem Philosophi; non enim vult ibi, quod sicut in substantia est aliquid, quod primo respicit formam, postea caruit ea, ita de relatione quod aliquid denominatur ab illa, et prius non denominabatur, etc. Si enim intelligit, quod sicut album prius non fuit simile, et nunc est simile per relationem realem sibi advenientem, habetur propositum, quod qualia sunt principia, talia et principiata. Si vero intelligit, quod album dicatur simile, et non per aliquid sibi additum, sed tantum absolutum albi dicatur simile, tunc principiatum non esset relativum, ut patet, quia ibi nullum est principium pertinens ad relationem, nisi dicatur quod sicut principium relativum, dicitur sic principiatum quantum ad intellectum sic considerantem, et non in re, sed hoc nihil est, quia nullo intellectu considerante,

adhuc album esset simile et relativum.

Et quod Aristoteles intelligat de principiato praeter opus intellectus, quod vere dicatur relativum, patet per litteram ipsius ubi supra text. com. 19. secundum aliam translationem, et principia, inquit, sunt rerum diversarum et causae, et sunt,sicut homo debet dici universaliter omnia eadem proportionaliter, et debet homo dubitare, utrum materia et elementa substantiarum et relationum et omnium Praedicamentorum sint similiter eadem, sed est inconveniens si principia sint eadem, substantia autem et relatio erunt ex eisdem ex eo quod hoc non erit ens. Haec ille. Et vult dicere Aristoteles in ista littera, quod si sunt eadem principia substantiae et aliorum, aut erunt extra genus, aut in aliquo genere. Non primum, quia cum principium sit prius principiato, tunc aliquid esset prius Praedicamentis, puta illa principia, quae ponuntur eadem et extra genus, et per consequens aliquid esset prius Praedicamentis, quod est inconveniens, quia illud quod est prius, reperitur quandoque communius, ut animal homine; et hoc maxime sequitur secundum Platonicos, qui universalia ponunt principia nihil autem videtur communius praedicamentis. Nec secundum potest esse, quia principia videntur esse ejusdem rationis cum principiatis, sed impossibile videtur, quod substantia sit principium eorum, quae sunt ad aliquid, aut e converso.

Et similiter est de aliis generibus, unde et Commentator (ubi supra) sic dicit: Ista quaestio jam inducta est in principio istius artis, et modo iterat eam ad dissolvendum eam, et est quaestio utrum principia et elementa decem Proedicamentorum sint eadem aut diversa, et primo ponit secundum quem sunt eadem, et dicit quod causoe et principia Proedicamentorum, quamvis sint rerum diversarum

bene potest homo ponere eadem secundum proportionalitatem, et quia hoc non apparet, nisi cum fuerit declaratum quod non sunt eadem simpliciter, nec diversa simpliciter incipit declarare hoc, et dicit, et debet homo dubitare, etc. id est, et sunt eadem secundum proportionalitatem, non secundum definitionem, quia homo debet dubitare utrum elementa substantioe sint elementa relationis et aliorum, aut non, sed est inconveniens ut sint eadem ;tunc enim substantia et relatio erunt sub eodem genere, et dicit proprie relationem, quia est debilioris esse aliis proedicamentis, ita quod quidam reputaverunt ipsam esse ex secundis, intellectis. Et parum infra : Manifestum est enim quod elementa substantioe sunt substantioe, et elementa relationis relatio, et si sibstantia esset elementum relationis et aliorum contingeret ut omnia essent substantia, omne enim cujus elementum est substantia, est substantia. Et similiter est impossibile ponere unum aliorum esse elementum omnium, verbi gratia, relationem;contingeret enim omnia esse relativa, et contingeret ut in aliqua hora dissolveretur substantia in relationem, aut relatio in substantiam, et hoc contingit in genere quod est materia, non in eo quod forma : Haec Commentator.

Et quod Praedicamenta sint ad invicem diversa, ita quod res decem Praedicamentorum sint praeter omne opus intellectus ad invicem distincta, ita quod res unius Praedicamenti non est formaliter res alterius Praedicamenti, nec similiter res unius Praedicamenti est principium intrinsecum rei alterius praedicamenti, expresse patet ab Aristotele. 12. Met. text. com. 21. et a Commentatore ibidem, unde Aristoteles ibi secundum aliam translationem : Etiam quomodo est possibile, ut omnia elementa sint eadem , nullum enim elementorum possibile est ut sit, et illud quod est compositum ex elementis unum, verbi gratia, ut A sit B quoddam. Haec ille, et Commentator ibi : Manifestum est, inquit, ex isto sermone, quod elementa decem praedicamentorum impossibile est, quod sint eadem, contingit enim ut elementa et compositum ex elemento sint idem. Vide ibi Commentatorem diffuse et opinionem Alexandri et Themistii. Ex his ergo patet improbatio hujus opinionis, et quod argumenta sua nihil contra Doctorem concludunt, nec similiter responsiones datae ad rationes Doctoris evacuant illas.

Similiter ex iis, quae declaravi in exponendo mentem Doctoris, et in solvendo opinionem Occham, erit facilis responsio ad omnes rationes Gregorii de Arimino in 2. dist. 28. q. 2. Et similiter manifestum erit qualiter responsiones ejus ad rationes Doctoris minime solvant eas. Nec similiter instantiae aliquae factae contra aliquas responsiones Doctoris aliquid contra eas concludunt. Et ideo brevitatis causa non recito opinionem Gregorii, nec rationes ejus contra Doctorem, nec responsiones, cum quasi in omnibus coincidant rationibus et responsionibus Occham. Et similiter transeo multas alias opiniones de materia relationum quoad identitatem cum fundamentis,vel alietatem a fundamentis. Et similiter an sit res extra animam, an tantum in anima, quia ex dictis superius erit facilis solutio ad omnes alias opiniones ; pro nunc enim sufficit mihi sic declarare intentionem Doctoris, ut ex ejus manifesta declaratione manifeste pateat quid tenendum sit de aliis opinionibus contra Doctorem.

(b) Primum probatur. His praemissis est aggrediendum ad declarationem quaestionis principalis,in qua quaeritur an relatio creaturae ad Deum sit eadem realiter? Et respondeo ad quaestionem,dicit Doctor quod est idem realiter fundamento, et probat duabus rationibus, prima ibi : Illud quod proprie dicitur inesse alicui. Et nota in majori cum dicit : illud quod inest alicui, , quia per hoc excluditur ratio, quam facit Occham in primo dist. 30. ad probandum per rationem Doctoris quod unum simile realiter non distinguatur ab alio simili, quia unum non potest esse sine altero, quod bene sequeretur, si aliud simile inesse formaliter, et ideo Doctor se limitat, cum dicit : illud quod inest alicui, supple formaliter, et denominatione intrinseca ; et probat Doctor istam majorem ibi : Probatio majoris, etc. est via concludendi identitatem in esse. Et accipit hic esse pro esse simpliciter, quod est verum esse existens. Et vult dicere quod sicut A potest vere existere sine Ii, sic realiter distinguitur a B, quia aliquod esse simpliciter competit A, quod repugnat B ; ergo A realiter distinguitur a B. Sic simpliciter potest concludi identitas realis aliquorum, quae sic se habent, quod aliquod verum esse existentiae si competit uni, impossibile est quod illud idem non competat alteri ; et probatio hujus majoris prolixe est declarata supra, in prima ratione contra opinionem Henrici, et in principio corporis quaestionis. Et addit in littera : et hoc ubi non est dependentia essentialis, quae requirit distinctionem manifestam, patet, quia totum essentiale non potest esse sine partibus essentialibus, et tamen illae partes realiter distinguuntur ab illo. Sequitur ibi: Quod declaro sic: quia impossibilitas quod A sit sine B, aut est propter identitatem B ad A, aut est propter prioritatem aut simultatem in natura. Si primum, habetur intentum ; secundum dari non potest, nec similiter tertium, quia illud quod sic inest de necessitate, est posterius, et patet littera usque ibi : Contra rationem istam insto.

Sed contra istam rationem instat Occham, ut patet in 1. dist. 30. qui dicit quod duo alba posita sunt priora similitudine, et est impossibile illa duo alba esse sine similitudine, et tamen distinguuntur realiter a similitudine, ut patet per Doctorem.

Ad hanc instantiam respondent aliqui Scotistae quod saepe conligit, quod in eodem antecedente sint plures rationes, propter quas consequens sequitur ad antecedens, sic est in proposito, quia Socratem esse et Deum esse, de necessitate sequitur dependentia actualis ex ratione relationis intrinsecus advenientis, sed non praecise, etiam ubi dependentia talis non esset relatio, sed passio aliqua absoluta, quae consequeretur ens finitum, adhuc ad positionem Socratis sequeretur illud absolutum, et sic tenet consequentia haec, non tantum per locum a relationibus intrinsecus advenientibus, sed per locum a subjecto ad passionem.

Sed haec responsio, judicio meo, non solvit rationem Occham, fundatam super propositionem Doctoris, quia stantibus duobus albis, de necessitate naturae oritur similitudo quae est relatio, et si per impossibile talis relatio esset entitas absoluta, secundum quam illa alba dicerentur similia, adhuc illa entitas ex natura rei oriretur, nec videtur major ratio de similitudine intrinsecus adveniente quam de dependentia: videtur ergo respondendum ad rationem istius, quae responsio data est supra, respondendo ad argumenta Occham, facta contra positionem Doctoris, quam vide.

(c) Contra rationem istam insto. Hic Doctor instat contra majorem rationis, probando quod ista non sit vera si A inest B, et impossibile est B esse sine A, sequitur quod A et B sunt idem realiter. Contra, quia tunc sequeretur quod essentia divina et relatio rationis causata ab intellectu divino, esset idem realiter, quia est impossibile essentiam divinam esse sine tali relatione; et probat, quia talis relatio non potest esse ab intellectu divino de novo, nisi per novum actum intellectus divini, ut Doctor probat in primo dist. 30.

(d) Respondeo incompossibilitas separationis, etc. Hic Doctor respondet ad hanc primam instantiam, et tenet quod talis relatio sive comparatio in essentia divina non sit idem realiter cum illa, nec tamen ex hoc sequitur quod distinguatur realiter, loquendo proprie de distinctione reali, quae est inter rem et rem ; sed potest dici distingui realiter ex hoc, quod non repugnet esse essentiae divinae sine tali relatione. Et cum probatur, quod non possit esse, etc. dicit quod aliquid esse inseparabile ab alio potest dupliciter intelligi, aut ex causa intrinseca, aut ex causa extrinseca; quod est inseparabile secundo modo, non sequitur quod sit idem, quia licet motus insit coelo inseparabiliter secundum opinionem Philosophorum, quae tamen est falsa, inest tamen a causa extrinseca, quia ab Intelligentia necessario causante motum in coelo, et non a causa intrinseca ipsius coeli, quia coelum est tantum in potentia passiva ad motum, et quantum est ex parte sua in potentia contradictionis ; sic est in proposito de relatione in essentia divina, quae tantum inest sibi, quia ab actu intellectus divini necessario causantis talem relationem, et non inest essentiae divinae ab aliqua causa intrinseca ipsius essentiae divinae, et sic non sequitur quod sit idem realiter.

Sed in ista littera Doctoris occurrunt aliquae difficultates. Prima, quia videtur quod talis relatio insit essentiae divinae a causa intrinseca ; tum quia ab actu intellectus divini, qui est idem quod essentia ; tum quia essentia divina est causa talis relationis, saltem remota, et hoc ex ratione sua, sicut etiam supra patuit in primo, dist. 3. quaest. 4. ubi declaratum est quomodo objecta secundaria virtualiter continentur in essentia, ut in causa remota ; tum quia intellectus divinus non tantum de necessitate comparat essentiam, sed seipsum comparat, et sic talis relatio erit formaliter in intellectu divino, et sic erit a causa intrinseca, quia ab eodem intellectu.

Secunda difficultas est in hoc quod dicit de causa intrinseca, quia quaero quid intelligit per causam intrinsecam; aut intelligit causam formalem, aut materialem, aut efficientem. Non primo, quia non videtur quod esssentia divina sit ratio formalis et quidditativa, quare sapientia sit idem realiter sibi, quia tunc essentia et sapientia dicerent eamdem formalitatem, cujus oppositum probavit supra in primo, dist. 8. quaest. penult. Non secundo, quia materia vel quasi materia ut sic considerata, quantum est ex parte sua, est in potentia contradictionis, ut dicit Doctor in pluribus locis. Non tertio, quia efficiens ut efficiens non identificat sibi effectum suum ; oportet ergo aliter assignare causam intrinsecam.

Respondeo ad primam difficultatem, praemittendo quod causa intrinseca in proposito non dicitur illa, quae ex sua ratione formali, sive quae ex ratione sibi intrinseca producit aliquid, sed dicitur causa intrinseca ex hoc, quod intrinsece aliquo modo producit aliquid in seipso, ita quod impossibile est absolute ipsum esse, et non producere vel quasi producere A in seipso, ita quod a nullo potest impediri. Hoc praesupposito, dico quod quamvis actus intelligendi divinus de necessitate causet talem respectum sive comparationem, hoc non est ex ratione intrinseca intellectionis, quasi esset impossibile ipsam intellectionem esse, nisi producat talem comparationem ; accidit ergo sibi, quod comparet essentiam vel seipsam objectis secundariis. Si enim objecta secundaria non essent, non causaret talem comparationem ; causa enim intrinseca et necessaria, de qua Doctor intelligit in proposito, sic simpliciter et absolute se habet ad A, quod circumscripto quocumque alio extrinseco, adhuc suo modo de necessitate naturae produceret A in se, et sic patet solutio ad primam difficultatem.

Ad secundam difficultatem dico, quod Doctor accipit causam intrinsecam, causam effectivam, et sic de necessitate se habentem ad A, quod simpliciter impossibile est non producere ipsum A. Et cum dicitur, quod effectivum producit distinctum, etc. dico quod in proposito duae causae simul concurrunt; una est, quae habet rationem quasi receptivi ; et alia est, quae habet rationem quasi effectivi ; pro quanto ergo essentia divina de necessitate absoluta est quasi originativa perfectionis attributalis, et formaliter illam habet in se, sequitur realis identitas inter illa. Sicut etiam Doctor dicit in primo, dist. 3. q. 7. quod ideo passio praedicatur per se de subjecto, et est idem realiter subjecto, quia subjectum est causa necessaria talis passionis, et talis passio in nullo alio potest recipi; est ergo talis inseparabilitas A ad B ex causa intrinseca ipsius A necessario se habente ad B. Et ex hoc, quod B sic de necessitate inest A, quod est simpliciter impossibile alii inesse ab A.

Sed tunc oritur difficultas de relatione creaturae ad Deum, quae ponitur realiter esse idem ipsi creaturae, quaero a quo est talis inseparabilitas; aut enim est a causa intrinseca illius creaturae, quod non videtur, quia relatio dependet, quantum ad suum esse, ita a termino, sicut etiam a fundamento.

Respondeo, et prius recito responsionem quorumdam Scotistarum, qui dicunt quod talis dependentia sive relatio creaturae non tantum realiter identificatur, ex hoc quod est relatio intrinsecus adveniens, sed etiam ex hoc, quia oritur ut passio creaturae, quia ex hoc quod est finita, de necessitate naturae consequitur hoc, quod patet, quia si talis relatio esset entitas absoluta, de necessitate esset a tali fundamento eadem sibi, ut a causa intrinseca.

Sed haec responsio non videtur multum efficax, quia etiam multae aliae relationes realiter identificantur fundamento suo, ut patet de illis, quarum fundamentis repugnat posse esse sine termino, ut supra expositum est de distinctione et identitate, quia etsi identitas Socratis ad Platonem sit alia res a Socrate, identitas tamen fundata in identitate Socratis ad Platonem non distinguitur realiter. Et similiter licet alietas, qua Socrates est alius a Platone sit alia res a Socrate, tamen alietas qua prima alietas est alia res a Socrate, est eadem realiter cum illa in qua fundatur; et tota ratio est, quia primae alietati simpliciter repugnat esse sine termino secundae alietatis.

Tum etiam, quia posito per possibile vel impossibile, quod Deus non esset, et lapis prius creatus esset, tunc non esset ibi relatio dependentiae ad Deum, quia nec terminus, ut patet intuenti; et tamen si ponatur eadem sibi, de necessitate naturae, stante lapide, esset dependens. Dico ergo (salvo semper meliori judicio) quod talis relatio oritur a fundamento, ut a causa intrinseca, sic intelligendo, quod in quocumque instanti ponitur lapis, de necessitate naturae in eo consequitur relatio passiva, qua dependet a termino. Et si lapis posset habere esse permanens per aliquod tempus, in quo per impossibile terminus non esset, talis dependentia nullo modo esset in lapide, nec ut idem, nec ut realiter distincta, quia ad sui esse de necessitate requirit terminum: nam esse cujuscumque relationis sic est ad aliud in ratione termini, quod est de quidditate illius, ut patet per Philosophum in Praedicamento Ad aliquid, et per Commentatorem ibidem, et in quinto Met. cap. de Ad aliquid text. com. 20.

Et cum dicitur, quod talis inseparabilitas non est a causa intrinseca fundamenti, quia etiam talis relatio dependet a termino, dico, quod etsi dependet a termino in ratione termini, tamen sic a fundamento de necessitate oritur, ut simpliciter eadem sibi, et sic oritur a fundamento secundum totum suum esse, ut tale esse de necessitate sit ad aliud. Et quia creatura pro quocumque instanti ponitur in esse a Deo, ut infra patebit dist. 2. ideo pro quocumque instanti de necessitate naturae dependet a Deo, etsi in secundo instanti actu non poneretur a Deo, in eodem instanti desineret esse, ut patet a Doctore ubi supra, et in quodlib. q. 12. Et sic pro quocumque instanti ipsa creatura actu dependet a Deo, quae dependentia oritur a tali fundamento, ut a causa intrinseca, ita quod est simpliciter repugnantia, tale fundamentum poni in esse pro quocumque instanti, sine actuali dependentia ad Deum.

(e) Secunda ratio. Secundo principaliter arguit Doctor ibi : Secunda ratio principalis ad primum membrum solutionis, etc. Hic Doctor in ista ratione deducit ad manifestum inconveniens, si negaretur relationem creaturae ad Deum esse eamdem realiter ipsi creaturae, quia si talis relatio esset alia res ; ergo esset creata ab ipso Deo, et per consequens includeret relationem ad ipsum Deum, et tunc quaeritur de illa alia, an sit eadem res vel alia. Si primo, ergo et prima relatio erit eadem,

cum aeque sit ad Deum sicut ista. Si seeundo, ergo processus in infinitum. Sed haec ratio aliquibus non videtur multum efficax, quia non videtur sequi, quod si talis relatio sit alia res, quod aeque sit ad Deum, et quod possit creari, quia nulla relatio intrinsecus adveniens potest esse terminus immediatus alicujus productionis, quia tunc destructo termino et fundamento, posset immediate produci ; non enim similitudo inter duo alba potest immediate produci, ita quod sit immediatus terminus alicujus productionis, sed tantum dicitur oriri a fundamento posito termino, ut diffuse exposui super tertio Doctoris dist. 1. q. 1. Sic dicendum esset in proposito, quod si relatio creaturae ad Deum sit alia res a creatura, non tamen sequitur quod immediate possit causari ab aliquo.

Respondeo, quod si talis relatio est alia res a fundamento, quod est vere causata, vel a fundamento vel termino, et omne causatum necessario dependet a sua causa ; si ergo fundamentum est causa immediata talis dependentiae, et Deus causa mediata sive remota, quia immediata causat fundamentum, sequitur quod talis dependentia immediate dependet a fundamento, et mediate a Deo ; et tunc aut dependet alia dependentia, aut tantum seipsa realiter. Si secundo, habetur propositum, scilicet quod illa secunda dependentia, qua prima dependentia formaliter dependet, erit eadem realiter illi primae, quia repugnat illi primae posse esse sine lapide, et sic aliqua dependentia erit realiter idem fundamento. Eodem modo sequitur de dependentia, qua lapis dependet a Deo, quia est impossibile lapidem esse sine Deo, ut termino. Si primo, quod sit alia a prima, et sic realiter distinguatur a prima, ergo immediate causatur ab illa prima, et sic immediate dependet ab illa;

ergo dependet alia dependentia, quae erit tertia in ordine, et tunc quaero de illa tertia ut prius, et sic vel stabitur, quod aliqua relatio erit realiter idem fundamento, vel erit procedere in infinitum. Hoc idem concluditur comparando illam dependentiam ad Deum, ut ad causam remotam.

Praeterea si similitudo sit causata a duobus albis, scilicet ab uno ut a fundamento, et ab alio ut a termino, sequitur quod realiter dependet ab utroque albo, et tunc quaero de illa dependentia similitudinis, aut est idem realiter ipsi similitudini, et habetur propositum ; aut distincta realiter, ergo illa erit vere causata, scilicet a similitudine ut a fundamento, et a termino dependentiae, et tunc erit procedere in infinitum. Sic similiter si dependentia lapidis ad Deum sit alia realiter a lapide, erit realiter causata a lapide ut a fundamento, et a Deo ut a termino ; et sic realiter dependet a lapide et a Deo, et tunc quaero de illa secunda dependentia, aut est alia a prima, aut eadem ; si secundo, habetur propositum; si primo erit processus in infinitum.

(f) Contra istam rationem insto. Hic Doctor instat contra secundam rationem principalem, ut magis declaretur, quia non videtur inconveniens procedere in infinitum in relationibus, quia una relatio potest fundari in alia in infinitum, et probat per exemplum, quia si Socrates est idem Platoni, ergo identitas Socratis est eadem identitati Platonis, et pari ratione illa identitas est eadem identitati, et prima identitas erit alia ab identitate fundamenti, quia fundamentum poterat esse sine eo; ergo pari ratione quaelibet erit alia ab illa identitate illius cujus est, et ita erunt infinitae relationes reales.

Respondet Doctor, et dicit quod status est in secundo, videlicet quod etsi identitas Socratis ad Platonem sit alia res a

Socrate, quia non repugnat Socrati esse sine Platone, tamen secunda identitas, quae fundatur in prima identitate Socratis ad Platonem, non est alia res ab ipsa, quia primae identitati repugnat esse sine Platone ad quem terminatur, et patet in littera, et supra diffuse exposita est, respondendo ad rationes 0ccham. Tamen pro clariori intelligentia ponatur tale exemplum : accipio Socratem et Platonem ut duo fundamenta identitatis, ita quod Socrates est idem Platoni, et e contra ; et identitas Socratis ad Platonem fundatur in Socrate, et identitas Platonis ad Socratem fundatur in Platone ; identitas Socratis ad Platonem est alia res a Socrate, quia non repugnat Socrati esse sine Platone, et sic Platone destructo, ut termino, destruatur identitas fundata in Socrate, Socrate manente. Hoc idem dico de identitate fundata in Platone. Deinde pono, quod identitas Socratis ad Platonem sit eadem identitati fundatae in Platone, certum est quod erit eadem identitate, quaero modo de illa identitate, qua prima identitas est idem, aut est eadem res cum prima identitate aut alia. Dicendum quod eadem, quia identitati primae, quae immediate fundatur in Socrate repugnat esse sine Platone, et hoc est quod dicit in ista littera.

(g) Etsi quaeras qua identitate est C. idem ipsi A, quia dictum est supra, quod secunda identitas fundata in identitate Socratis ad Platonem est eadem illi primae. Quaeritur modo qua identitate est eadem, dicit Doctor, ipsa est eadem sibi, id est, quod prima identitas et secunda sunt eadem res. Sequitur quod erit eadem sibi, non identitate reali distincta, sed identitate, quae est ipsamet, et identitas ad seipsum est tantum rationis, cum nullo modo sit inter extrema realiter distincta.

(b) Secundum membrum, etc. Primus articulus fuit, quod relatio creaturae ad Deum, esset realiter idem ipsi creaturae, et probavit duabus rationibus. Et secundus articulus, quod non idem formaliter, nec praecise idem sibi identitate adaequata, ita quod fundamentum sit tantum relatio formaliter. Isti termini non idem formaliter, et non idem praecise, et non adaequate, possunt multipliciter intelligi, nam non idem formaliter, potest exponi affirmative et negative, ut supra declaravi exponendo identitatem et distinctionem formalem. Non idem praecise, potest exponi diversimode, secundum diversas distinctiones, puta ex natura rei, formalis, etc. Adaequate potest dupliciter exponi : Uno modo convertibiliter, sicut dicimus, quod definitio et definitum sunt idem adaequate. Alio modo, idem adaequate potest intelligi sic, quod nulla sit ibi penitus distinctio praeter opus intellectus, sicut dicimus quod humanitas est idem sibi adaequate.

Doctor autem in proposito intendit probare, quod relatio creaturae ad Deum vere distinguatur formaliter a creatura, et non tantum formaliter negative, qualis distinctio est inter illa, quae non dicunt distinctas formalitates, ut supra exposui ; sed etiam distinguatur formaliter positive, quia relatio creaturae ad Deum, dicit distinctam formalitatem a formalitate creaturae ; et hoc probat Doctor, quia si essent idem formaliter, sequeretur de necessitate, quod unum includeret aliud in suo conceptu quidditativo, ut supra patuit in primo, dist. 2. part. 2. q. 1. et in praesenti quaest. Probat ergo Doctor quod relatio in creatura formaliter distinguatur ab ipsa, et probatio stat in hoc : Quaecumque includunt aliam et aliam rationem quidditativam distinguuntur formaliter: sed relatio et creatura sunt hujusmodi, ergo, etc Major est nota ex superius declaratis de identitate et distinctione formali. Minor patet, quia quidditas relationis est esse ad aliud, fundamentum vero est ens ad se ; ergo, etc. Potest etiam probari ex multis aliis mediis, quae Doctor brevitatis causa omittit, nec est necesse adducere illa, quia ratio relationis, et ratio absoluti, sunt manifeste diversa, quod una formaliter non includitur in alia, nec e contra. Et quomodo non includitur in alia, nec e contra. Et quomodo in una re possint esse plures realitates formaliter distinctae, satis notum est ex superius declaratis in primo, distinct. 8. q. penultim. Et dicit Doctor in ista littera, quod ipsa creatura non est praecise ipsa relatio, sed ultra ipsam relationem dicit aliquam entitatem vere absolutam, in qua fundatur illa relatio, ita quod si, per impossibile, talis dependentia non esset, adhuc diceret entitatem absolutam. Et addit modum quomodo continet illam relationem unitive realiter, et quod sic contineat, perfectionis est in continente, et praecise sic continere est ex perfectione ipsius continentis, et addit quod continens sic unitive, si, per possibile, esset separatum a contento, sic separatum adhuc esset tantae perfectionis, quantae est cum contento, ita quod contentum unitive nullam addit perfectionem ipsi continenti, et haec est sententia istius litterae.

In ista tamen littera Doctoris occurrunt aliquae difficultates : Prima est, quia dicit quod lapis non est praecise ipsa relatio ad Deum creantem, quia videtur sibimet repugnare: vult enim quod talis relatio et creatura ipsa sint una res et una existentia numero, quia identitas realis fundatur super identitate existentiae, ut supra exposui ; et vult etiam, quod sint praecise una res, quia una existentia: ergo videtur sequi quod creatura sit praecise ipsa relatio, et e contra.

Respondeo, concedendo quod sunt praecise una res, et praecise una existentia, et quod praecise una est alia, et e contra: et tamen stat, quod creatura non sit praecise ipsa relatio, nec e contra, aliter et aliter intelligendo unam rem praecise. Nam in una re, etiam simplicissima possunt fundari plures realitates, plures formalitates; et similiter in una re existente etiam simplicissima, possunt fundari plures realitates existentes propria existentia, ita quod existentia unius realitatis non est praecise existentia alterius, nec est praecise existentia sui fundamenti: et similiter possunt fundari plures formalitates existentes propria existentia, distincta ab existentia alterius formalitatis, et ab existentia sui fundamenti. Et addo quod illae existentiae adinvicem sic se habent, quod omnes dicunt unam existentiam tantum realiter, ita quod repugnat ex causa intrinseca unam existentiam posse esse sine alia, sic quod omnes insunt fundamento existenti, et sic omnes realiter jdentificantur existentiae fundamenti; et quia sunt idem realiter in fundamento existente uno et eodem numero, inter se sunt eadem realiter per illam propositionem : Quaecumque uni, et eidem simpliciter sunt eadem, simpliciter inter se sunt eadem simpliciter, quae prius exposita est in praesenti quaestione, et diffuse exposita est in primo,dist. 2.part. 2. q. I. respondendo ad primum argumentum principale. His declaratis patet quomodo creatura et relatio sunt una res et una existentia praecise realiter, licet non una res praecise et una existentia formaliter, cum relatio dicat distinctam formalitatem et realitatem, et sic in his oportet caute respondere.

Secunda difficultas est in hoc quod dicit, quod continens unitive est ex perfectione ipsius continentis, quia si sic, sequeretur quod idem esset prius et posterius seipso: nam apud Scotistas tenetur, et apud Doctorem dist. 2. et 5. et 8. primi, et alibi, quod infinitum intensive identificat sibi realiter quidquid dicitur de eo ex natura rei. Ex hoc infero, quod ex quo ista est vera in Deo : Bonitas infinita est realiter sapientia infinita, et e contra: ergo bonitas infinita, ut continet unitive sapientiam infinitam est prior ipsa, et quod sic contineat est praecise ex perfectione bonitatis. Et quia sapientia infinita continet unitive bonitatem infinitam, sequitur quod bonitas infinita erit posterior sapientia infinita: et sic idem continens unitive, et contentum respectu ejusdem, et idem erit prius et posterius respectu ejusdem, et idem erit perfectius et imperfectius seipso, quae omnia sunt absurda. Si dicas, quod bonitas infinita no? continet unitive sapientiam infinitam, nec e converso. Contra,et accipio verba Docto -ris : Bonitas infinita est sapientia infinita identice, et non est praecise sapientia infinita, quaero ergo unde habet, quod sit identice sapientia infinita: non potest dari aliud, nisi quia bonitas infinita propter sui infinitatem unitive continet sapientiam infinitam, et e contra.

Respondeo, quod ista propositio: Bonitas infinita est identice sapientia infinita, non est primo vera ex ratione formali terminorum: et si detur bonitas infinita, non sequitur quod illa sit sapientia infinita, si, per possibile vel impossibile, posset dari talis. Si enim haec esset primo vera, sequeretur de necessitate, quod una contineret aliam unitive, et e converso. Sed ista propositio dependet a duabus aliis, scilicet quod essentia divina continet unitive per perfectam identitatem, sapientiam et bonitatem infinitam. Alia propositio est ista : Quae uni et eidem simpliciter sunt eadem realiter simpliciter inter se sic sunt eadem. Propter ergo identitatem realem, quam perfecte habent in essentia divina, conceditur ista : Bonitas infinita est identice sapientia infinita. Sed ut dixi, non est primo vera, et sic non sequitur, una continet aliam unitive, sed utraque continetur in tertio unitive, et sic patet ad instantiam.

Si dicatur, quod hoc videtur contradicere Doctor in primo dist. 8. quaest. 3. resp. ad ult. arg. principale, ubi habet quod bonitas etiam abstracta per intellectum, identificat sibi sapientiam ratione suae infinitatis: ergo non ratione essentiae divinae. Vide ibi diffuse.

Dico, quod hoc debet sane intelligi, quia hoc non habet sic continere, nisi virtute essentiae divinae, cui sic realiter identificatur. Nec volo, quod sola identitas cum essentia divina sit ratio sic realiter continendi, sed volo quod ideo bonitas continet per identitatem, sapientiam, et e converso, quia utraque habent infinitatem ab essentia divina, et realiter sunt idem illi: prima ergo ratio continendi per realem identitatem est sola essentia divina, ut expresse patet a Doctore in quodlib. q. 5. circa finem quaest, et etiam hoc patet q. 1. quodlib. nullum ergo attributum formaliter infinitum continet primo aliud attributum per realem identitatem, sed sola essentia sic continet primo.

Tertia difficultas est de continentia unitiva, quia quaeritur, quid importat continentia unitiva: aut importat tantum entitatem absolutam continentis, sic intelligendo, quia talis entitas in se, ideo sic continet unitive, aut quia ultra entitatem illam dicit causalitatem respectu contenti, aut quia se habet ut materia vel quasi materia respectu contenti. Dico breviter, quod omne continens unitive aliud semper respectu illius contenti, dicit duo. Unum, quod contentum insit formaliter continenti, vel saltem suo modo insit.

Aliud, quod de necessitate naturae ipsum contentum suo modo pullulat, sive originatur sive quasi producitur, et ubi non esset talis quasi productio, esset impossibile contentum realiter identificari sic continenti, et sic patet quomodo essentia divina sibi realiter identificat quidquid ibi potest esse, quia omne quod est in , essentia, sive absolutum, sive relativum, de necessitate naturae, et ex infinita perfectione essentiae divinae suo modo quasi originatur ab illa. De perfectionibus absolutis patet a Doctore in primo dist. 8. q. penultim. et 1. q. quodlib. De relativis autem patet, quia prima proprietas relativa immediate est ab essentia, et est in essentia, ut patet a Doctore in primo dis . 28. et filiatio et spiratio sunt etiam ab essentia,ut a primo formali productivo, et sic omnia suo modo de necessitate naturae originantur ab essentia.

Quarta difficultas est in hoc, quod dicit quod continens unitive sic continet per entitatem propriam et perfectam, quod si esset separatum, per impossibile, a contento, ita esset perfectum, sicut et quando habet contentum unitive. Dubitatur in hoc, quia anima intellectiva continet unitive intellectum et voluntatem, ut hic dicit infra dist. 16. et tamen si per impossibile esset separata ab intellectu et voluntate, non esset ita perfecta, quia ut sic, non posset esse immediatum principium propriae operationis, qualis est intelligere et velle, ut infra patet a Doctore dist. 16. Praeterea essentia divina, quae continet unitive omnes perfectiones attributales, si per impossibile, esset sine eis, non esset ita perfecta, quia non haberet omnem perfectionem simpliciter.

Respondeo quod facilis est ista responsio, et dico quod dato isto casu de anima intellectiva, ita esset perfecta separata loquendo de perfectione ultimata et pertinente ad esse ipsius animae; nec ex hoc, quod est realiter intellectus et voluntas est perfectior, quia ut est talis entitas, quae ex ratione sua formali nata est sic continere intellectum et voluntatem, dicitur perfecta entitas, et ita perfecta ac si formaliter contineret, et quod unitive contineat actu, hoc est, ex perfecta entitate ipsius animae, quae ex se et necessitate naturae originat hujusmodi perfectiones, ut easdem sibi realiter, et est simile, sicut etiam Doctor dicit in primo, d. 2. p. 1. q. 1. quod perfectius est in essentia divina virtualiter continere causalitates secundarum causarum, quam in se formaliter habere illas. Et cum dicitur, quod si anima esset separata per impossibile a potentiis, non esset immediatum principium intelligendi et volendi, quia istae operationes requirunt distincta principia, ut patet a Doctore in primo, dist. 2. part. 2. quaest. 3. et 4. dist. 6. et 8. q. penultim. et alibi saepe. Dico, quod adhuc esset ita perfecta, quia continere causalitates suo modo virtualiter vel originaliter, est quodammodo majoris perfectionis,quam habere illas formaliter, ut patuit supra ; et quod modo habeat illas formaliter, hoc non est propter perfectionem addendam, sed magis e contra, id est, quod ex magna sua perfectione de necessitate naturae suo modo originat illas in se formaliter. Et per hoc patere potest, quid dicendum de essentia divina respectu perfectionum attributalium; concedo enim quod si per impossibile esset sine illis, adhuc esset ita perfecta sicut et modo, quia ut sic, adhuc suo modo, saltem originaliter perfectissime contineret.