COMMENTARIUS.

(a) Alia opinio dicit. Hic recitat opinionem Thomae in prima parte summae,

quaest. 55. artic. 3. quae opinio stat in hoc, quod Angelus, puta Gabriel non cognoscit omnes quidditates creatas alias a se per distinctas rationes, ita quod quaelibet quidditas habeat propriam et distinctam rationem distincte repraesentandi ipsam, et partialiter vel totaliter causandi cognitionem illius quidditatis. Sed ponit quod pauciores rationes repraesentandi sunt in Gabriele, quam in aliquo intellectu alio inferiori, ita quod si mille quidditates distincte cognoscuntur per decem rationes ab aliquo Angelo inferiori per pauciores rationes cognoscuntur a superiori, et tanto per pauciores, quanto a superiori cognoscuntur, et hanc suam positionem probat, et auctoritate, et per duas rationes, quae postea solventur.

(b) Ista opinio videtur coincidere, etc. vel saltem devenietur ad aliquot paucas species, quae supple erunt rationes cognoscendi omnes quidditates, et ita quotcumque quidditates inferiores possent fleri,possent cognosci per tot species, quia quaelibet nata esset cognosci per propriam speciem, et ita attribuendo uni speciei aliquam certam multitudinem quidditatum cognoscibilium, id est, quae esset ratio cognoscendi plures quidditates, tunc non esset ex parte ejus, scilicet talis speciei invenire, unde esset ratio cognoscendi tot, et non plura, quia sicut si una species ponitur ratio cognoscendi mille quidditates, non videtur ratio ex parte ejus, quin etiam possit esse ratio cognoscendi plures quam mille. Sequitur:

(c) Et licet ista opinio secunda posset aliquo modo vitare hanc conclusionem, quia posset dicere, quod quanto una species est perfectior, tanto est ratio cognoscendi plura, puta quod si est perfectionis ut octo, erit ratio cognoscendi tot, et non plura ; et non sequitur ex hoc, quod una possit esse ratio cognoscendi infinita,

quia forte status esset ad aliquam unam, quae esset praecisa ratio cognoscendi tot, et non plura.

Sequitur : tamen contra ipsam, scilicet opinionem secundam, licet non sit prima ratio, quam ponam, erunt tamen contra eam aliae tres, sicut contra primam. Ista enim prima ratio de directo est contra opinionem Henrici ponentis illum habitum ex parte sua esse rationem repraesentandi, et intelligendi infinita objecta.Et per hanc rationem deducit ad hoc inconveniens, quod unus et idem habitus numero esset formaliter infinitus.

(d) Probo igitur primo. Prima ergo ratio stat in hoc, quia ubi pluralitas numeralis requirit majorem perfectionem,ibi infinita pluralitas, sive numeralis infinitas requirit infinitatem perfectionem. Haec propositio declarata est in primo,dist. 2. quaest 1. Sed aliquid esse rationem distincte cognoscendi distinctas quidditates concludit majorem perfectionem in ipso, quam esse rationem cognoscendi tantum unam, patet, quia accipiatur propria ratio repraesentativa, puta humanitatis, aliquam perfectionem includit, inquantum est ratio repraesentativa istius ; patet, quia per ipsam non tantum habetur praesentia humanitatis in ratione objecti intelligibilis, sed etiam est ratio cognoscendi sive causandi notitiam illius, quia quod communiter ponitur ratio repraesentandi aliquid in ratione objecti actu intelligibilis, ponitur etiam ratio cognoscendi illud ; si ergo eadem species esset ratio repraesentandi naturam hominis et asini,cum illae rationes sint simpliciter alterius rationis, sequitur quod dicunt aliam et aliam perfectionem alterius et alterius rationis ; patet, quia species intelligibilis propriae naturae asini, quae ponitur ratio repraesentandi naturam asini in ratione objecti actu intelligibilis, et similiter ratio cognoscendi illam dicit perfectionem formaliter et essentialiter distinctam, et alterius rationis a perfectione, quam includit species intelligibilis propriae naturae hominis ; ergo si una species esset ratio aeque perfecte repraesentandi naturam hominis et asini, illa eminenter includeret perfectionem utriusque speciei; ergo si esset ratio repraesentandi infinita objecta, quorum quodlibet natum esset habere speciem propriam alterius rationis ab alia, esset infinitae perfectionis intensive. Et addit, quod sint alterius rationis, quia si esset una species intelligibilis ratio repraesentandi infinita individua alicujus speciei non esset infinita intensive, quia illae rationes repraesentandi individua non essent alterius et alterius rationis, sed simpliciter ejusdem speciei, quia species intelligibilis Francisci et Joannis essent simpliciter ejusdem speciei, sicut Franciscus et Joannes, et per consequens continens plures tales, non dicitur essentialiter majoris perfectionis. Sed de hoc, an pluralitas numeralis arguat majorem perfectionem, dictum est in primo, dist. 2. q. 1.

(e) Secundo probo. Secunda probatio, istae rationes sequentes directe sunt contra Henricum et Thomam, et intendit probare Doctor quod impossibile sit esse unam rationem distincte cognoscendi duas quidditates specie distinctas, nec etiam duo individua distincta, licet de individuis hic non dicat expresse, tamen patebit infra quaestione ultima hujus distinctionis, quod istae rationes concludunt etiam de individuis. Et primo arguit sic: omnis ratio una cognoscendi potest habere aliquem unum actum intelligendi adaequatum sibi, et pro clariori intelligentia suppono aliqua:

Primo, quod ratio intelligendi, et objectum intelligibile aliquo modo differunt.

Secundo, quod ratio intelligendi est duplex, sicut est duplex cognitio, scilicet intuitiva et abstractiva ; ratio enim intelligendi in cognitione intuitiva est quidditas rei inquantum existens, objectum vero intelligibile intuitive est ipsa res existens; ratio vero intelligendi in cognitione abstractiva species intelligibilis objecti, et objectum ipsum dicitur intelligibile.

Tertio suppono, quod sicut ratio intelligendi in cognitione intuitiva est quidditas inquantum existens, et est causa partialis cognitionis intuitivae, sic species intelligibilis, sive sit primo objecti universalis, sive sit primo objecti singularis, de quibus infra quaest, ultima hujus distinctionis, est causa partialis cognitionis abstractivae, ita quod si est species intelligibilis objecti universalis, primo est causa partialis cognoscendi illud, si singularis primo est similiter causa.

Quarto suppono, quod ratio cognoscendi, puta A intuitive est sic ratio, et causa partialis talis cognitionis, quod nihil aliud potest esse ratio cognoscendi ipsum A, nisi virtualiter et eminenter contineat illud secundum totam suam entitatem, ut alias exposui in primo, dist. 3. sic species intelligibilis, puta hominis, est causa partialis cognoscendi ipsum hominem, quod nihil aliud ab ipsa potest esse causa cognitionis abstractivae ipsius hominis sub ratione propria et distincta, nisi virtualiter vel eminenter contineat ipsum hominem secundum totam entitatem suam; et tale continens potest causare speciem intelligibilem hominis, et sic Deus posset causare speciem intelligibilem ipsius hominis, et forte nulla alia creatura posset causare.

Quinto, ex his sequitur quod sicut ratio intelligendi hominem intuitive non potest esse ratio intelligendi aliud ab homine, nisi virtualiter, vel eminenter, vel essentialiter contineatur in ipso homine, sicut patet de Deitate, quae est ratio formalis quasi producendi cognitionem ipsius Dei et omnium intelligibilium: ideo enim sic est ratio, quia omnia intelligibilia alia a Deo virtualiter, et eminenter secundum totam entitatem eorum continentur in Deo, sic ratio cognoscendi, puta hominem, abstractive, distincte tamen, sic est causa partialis talis cognitionis, quod non potest esse ratio, sive causa partialis cognoscendi vel repraesentandi aliud objectum ab homine, nisi virtualiter, vel eminenter, vel essentialiter contineatur in eo.

Sexto suppono, quod differentia est inter rationem formalem cognoscendi aliquid intuitive, et rationem formalem cognoscendi aliquid abstractive, quia ratio formalis in cognitione intuitiva prior est natura, vel saltem secundum intellectum ipso objecto cognito intuitive ; ratio vero formalis in cognitione abstractiva posterior est ipso objecto cognito, patet, quia semper species intelligibilis causatur ab objecto cujus est, saltem remote. Exemplum, nam natura albedinis movet potentiam visivam causando speciem sensibilem in ea, qua causata, post causatur species sensibilis in phantasia, quae dicitur phantasma; ipsum vero phantasma partialiter causat speciem intelligibilem receptam in intellectu possibili repraesentantem albedinem ut albedo est, ut patet a Doctore in multis locis, et sic patet quomodo species intelligibilis est posterior ipso objecto intelligibili, quae tamen est ratio intelligendi ipsum: patet ergo quomodo unitas speciei in repraesentando et in causando cognitionem objecti dependet ab unitate objecti, quod enim mensuratur praecise ab aliqua mensura, non potest mensurari ab alia mensura ; patet, quia sicut unitas effectus non potest esse a pluribus causis totalibus, ut alias diximus in primo, dist. 2, sic nec unitas mensurari potest esse a pluribus totalibus, et sic species intelligibilis ipsius hominis non potest esse species intelligibilis ipsius asini, quia tunc illud in ratione mensurati dependeret a pluribus mensuris; una ergo species intelligibilis tantum erit ratio intelligendi abstractive cujus est, et omnium contentorum virtualiter vel eminenter, et forte essentialiter. Et dico forte essentialiter, quia Doctor dixit in primo, dist. 3. quaest. 1. quod sensibile causat speciem intelligibilem sui, et forte omnium superiorum, vel causat aliam et aliam speciem intelligibilem; cum ergo nulla sit creatura, quae virtualiter, vel eminenter, aut essentialiter contineat omnem aliam creaturam, sequitur quod non poterit esse aliqua species intelligibilis in aliquo Angelo, vel duae vel tres, ut posuit Thomas, vel unus habitus numero, ut posuit Henricus, qui sit ratio intelligendi illa alia objecta ab ipso Angelo, et sic patet ista ratio.

Sed difficultas est, an objecta contenta virtualiter vel eminenter in aliquo objecto possint cognosci per speciem intelligibilem repraesentantem ipsum objectum, vel per aliam et aliam speciem intelligibilem. Dico, quod utraque via est sustentabilis, sic intelligendo, vel quod una species intelligibilis est ratio cognoscendi hominem abstractive, et omnium virtualiter contentorum, vel quod sicut ipse homo causat speciem intelligibilem sui, ita potest causare aliam et aliam speciem respectu alterius et alterius contenti.

Sed difficultas est de cognitione intuitiva, an eadem esset ratio cognoscendi intuitive, puta objectum, et omnia contenta in ipso A. Dico duo, primum, quod si objecta contenta habeant propriam existentiam aliam ab objecto continente, sic dupliciter possum cognoscere intuitive.Primo per rationem formalem ipsius objecti continentis partialiter causantis cognitionem talis objecti et omnium contentorum. Secundo per naturam existentem, quae est causa partialis cognitionis talis intuitivae, et patet exemplum, quia essentia divina est ratio intelligendi se, et omnes creaturas intuitive,et tamen ipsae creaturae respectu intellectus nostri possunt habere propriam motionem partialiter causantem cognitionem intuitivam sui ; patet a Doctore in primo, q. 1. prolog. dist. 3. q. 1. dist. 8. q. 1. et in secundo, dist. 3. Si vero hujusmodi contenta non habent propriam existentiam realiter distinctam, dico quod tantum intuitive cognoscuntur per quidditatem existentem objecti continentis ; et loquor semper de existentia entis absoluti, quia forte existentia relationis non potest intellectum aliquem ad cognitionem sui immutare, de quo alias.

Si quaeratur, an voluntas divina possit producere aliquam speciem intelligibilem in intellectu Angeli, quae sit ratio repraesentandi distincte, et causandi partialiter distinctam cognitionem omnis quidditatis distinctae essentialiter ab Angelo ? Dico quod non, non quod sit repugnantia ex parte voluntatis divinae, sed est repugnantia ex parte talis effectus, quia tunc esset formaliter infinitus, ut supra probavi; infinitas, vero repugnat creaturae, ut patet a Doctore in pluribus locis.

Si iterum dicatur, an potest producere aliquam speciem intelligibilem repraesentantem duas naturas tantum, et non infinitas ? Dico quod non,quia si talis posset dari, non repugnaret sibi posse repraesentare infinita, ut in simili patet a Doctore in pluribus locis.

Si dicatur, quod hoc videtur possibile, scilicet quod possit repraesentare infinita, quia sicut Deus posset facere aliquod corpus esse in infinitis locis simul, et tamen non esset immensum, ut patet in quarto, dist. 10. quaest et posset facere unum Angelum simul esse in infinitis locis, et tamen non esset immensus, ut patet in secundo, d. 2. Hoc etiam potest elici a Doctore in quarto, d. 49. nam immensitas, ut dicit Doctor est esse in omni loco ex natura propria, sic in proposito videtur dicendum, quod quamvis talis species vel habitus ex se non posset repraesentare infinita, participative tamen posset repraesentare, inquantum particicipat tale esse a Deo.

Dico, quod non est simile, quia esse in infinitis locis passive per potentiam activam ipsius Dei, nullam perfectionem dicit, quia tantum est esse sub infinitis respectibus ubicalibus, ut patet a Doctore in quarto, dist. 10. quaest 3. Quod enim lapis virtute divina simul sit in duobus locis, nullam perfectionem arguit in lapide, sed tota perfectio est in causa effectiva, Hoc idem dico de Angelo, non sic est de specie intelligibili vel habitu, quia distincte repraesentare quidditatem a quocumque habeat, illud dicit perfectionem formaliter in ipso repraesentante, et similiter partialiter causare cognitionem objecti, dicit aliquam perfectionem formaliter in illo a quocumque sit talis perfectio. Exemplum : Intellectus est immediate creatus a Deo, et quod modo possit esse causa partialis cognoscendi aliud et aliud objectum, hoc idem est a Deo, et tamen posse sic causare, dicit formaliter perfectionem in illo.

Sed restat major difficultas, videtur, enim quod Deus possit causare aliquam speciem intelligibilem, quae sit partialis causa cognoscendi infinita objecta, patet per argumentum a fortiori. Nam intellectus est causa partialis, ut patet a Doctore quaest. 1. prologi, et in primo, dist. 3. q. 1. 7. et 8. et 9. et dist. 2. dist. 8. q. 1. ejusdem primi, et in secundo, dist. 3. q. 6. et ipse intellectus est causa magis principalis respectu objecti tamen imperfectioris, ut patet a Doctore in primo, dist. 3. q. 8. et in secundo, dist. 3. ergo si intellectus noster potest esse causa partialis, et magis principalis respectu infinitorum objectorum, sequitur quod erit formaliter infinitus, si ratio Doctoris contra Henricum probaret.

Respondeo et dico primo, quod hoc non sequitur, quia etsi sit causa partialis infinitorum cognitorum, hoc erit tantum successive ; tum, quia non potest habere omnia objecta simul, et perfecte praesentia in se, nec in cognitione abstractiva, ut patet a Doctore in primo, dist. 3. ubi vult, quod illud prius intelligatur, cujus species intelligibilis fortius movet, et vult etiam ibi quaest. 1. et 8. quod illa species fortius movet intellectum, cujus singulare fortius movet sensum. De cognitione intuitiva etiam patet, quia non omnia sunt simul praesentia in ratione intelligibilis intuitive, accipiendo intelligibile actu, quod est potentia propinqua ad movendum intellectum, ut exposui supra dist. 3. hujus. Si dicatur, nonne hujusmodi objecta possunt esse potentia in essentia divina respectu intellectus nostri, dico quod sic, et tamen, ut ibi non movent ad cognitionem intuitivam ; tum, quia ut ibi non cognoscuntur intuitive ab intellectu nostro, ut patet infra quaest. ultima hujus dist. tum, quia ut ibi licet perfectius cognoscantur, non tamen proprie. movent, sed voluntas divina, ut patet a Doctore in primo in pluribus locis. Non valet ergo, intellectus noster est causa partialis et principalis producendi infinitas cognitiones infinitorum objectorum successive, ergo est infinitus formaliter. Et quod non valeat, patet a Doctore in primo, dist. 2. quaest 1. ubi arguit infinitatem Dei ex hoc, quod habet in potestate sua simul posse producere infinita.

Secundo dico, quod posito (per possibile vel impossibile) quod essent infinita objecta, et perfecte praesentia, et actu intelligibilia, et quod intellectus simul concurreret, ut causa partialis ad cognitionem omnium illorum, adhuc non sequitur, quod sit formaliter infinitus, et ratio hujus est, quia aliud est esse rationem formalem producendi aliqua plura, quorum quodlibet specialem perfectionem requirit in causa, etc. aliud est esse rationem formalem producendi aliqua plura, quorum quodlibel non requirit specialem perfectionem in causa partiali. Sic dico in proposito, quod species intelligibilis, quae est causa partialis producendi cognitionem hominis, requirit tantam perfectionem, ita quod minor ipsa non possit esse causa partialis, et similiter species intelligibilis asini requirit aliam perfectionem in ipso, et talem perfectionem,quod alia species intelligibilis, puta hominis, non potest esse causa partialis cognitionis asini, et sic se uitur quod si esset causa partialis cognoscendi infinita, in se esset formaliter infinita ; intellectus vero non requirit sic aliam et aliam perfectionem, quia idem intellectus sic partialiter concurrit ad cognitionem objecti imperfectioris, sicut ad cognitionem objecti perfectioris.

Et si dicatur, causa potens producere simul infinita, est formaliter infinita, quorum productorum quodlibet dicit aliquam perfectionem ; ergo cum infinitae intellectiones sic se habeant, quod dicunt perfectionem aliquam, ut patet. Dico, quod ex hoc non sequitur infinita perfectio in causa, nisi tales perfectiones productae requirant aliam et aliam perfectionem in causa, et sic arguit Doctor dist. 2. primi. Et ex hoc sequitur, quod si Franciscus simul produceret infinitos homines, non diceretur infinitae perfectionis, cum alius et alius homo non requirat aliam et aliam perfectionem in producente, quod patet, quia producto homine a virtute, ut A, eadem virtute producitur alius homo, sic in proposito.

Si dicatur, istae intellectiones sicut specie distinguuntur, ita una est perfectior alia essentialiter ; ergo si homo posset producere simul infinita specie distincta, esset formaliter infinitus, ut patet a Doctore in simili dist. 2. quaest 1. primi. Dico, quod intellectiones infinitorum objectorum distinctorum specie sunt specie distinctae, sed hoc non habent ab intellectu, sed ab objectis, ut patet a Doctore in primo, dist. 3. quaest 6. et 7. et quamvis una sit perfectior essentialiter alia, major et minor perfectio essentialis in intellectionibus non est a majori vel minori perfectione ipsius intellectus, sed ab objectis ; et sic quando intellectus concurrit cum objecto perfectiori et imperfectiori aequali conatu hinc et inde causatur intellectio perfectior objecti perfectioris, sed talis perfectio principaliter est ab objecto, loquendo de perfectione specifica.

Si dicatur: Ex quo intellectus est causa principalis intellectionis, et objectum est causa minus principalis: ergo videtur quod erit causa principalis intellectionis, et quantum ad substantiam, et quantum ad intensionem ipsius, ut patet a Doctore in simili de potentia et habitu respectu operationis in primo d. 17. ergo videtur, quod perfectio intellectionis specifica principaliter sit ab intellectu, et si sic, poterit esse infinitus producendo infinitas cognitiones infini torum objectorum specie distinctorum. Dica, quod etiam hoc concesso, non sequitur infinitas intellectus, quia istae perfectiones, ut partialiter sunt ab intellectu, non requirunt aliam et aliam perfectionem in intellectu. Nam idem intellectus perfectionis ut septem, et comparatus ad objecta infinita, quorum nullum excedat perfectionem ut septem, ita quod aliquod illorum sit perfectionis ut unum, et sic ascendendo, ita quod omnia illa semper dicantur perfectiora: tunc intellectus erit causa principalis, quia semper perfectior, et ut talis perfectionis poterit producere hujusmodi cognitiones partialiter, et sic non sequitur infinita, si tamen suppleret causalitatem alicujus objecti, puta asini, de necessitate requireretur major perfectio, quia ille gradus intellectionis, si potest dari qui est ab asino, est tant e perfectionis, quod a nullo potest causari, nisi ab ipso asino vel a continente virtualiter, vel eminenter ipsum, et sic patet solutio.

Sed est alia difficultas, quia supra dictum est, quod si intellectus simul posset concurrere cum infinitis objectis partialiter; ergo simul posset recipere infinitas perfectiones, et sic esset formaliter infinitus.

Respondeo et dico primo, quod dixi supra, quod ad producendum partialiter hujusmodi effectus, non sequitur infinitas in intellectu: quod modo possit recipere infinita, est alia difficultas, et diceretur quod non possit coagere infinitis objectis, quia illa non possunt esse intelligibilia actu simul. Secundo, quod si etiam reciperet infinitas intellectiones, quod ex hoc non sequeretur ipsum esse formaliter et quidditative infinitum, quia recipere passive nullam perfectionem dicit.

Nam si lapis posset recipere a Deo infinitas albedines, non esset perfectior in se quidditative, quam esset si non reciperet, si tamen intellectus posset recipere, diceretur infinitus tantum denominative, sed casus est impossibilis, quia infinitae intellectiones simul non possunt esse in aliquo intellectu, et hanc glossam nota.

(f) Praeterea secundo omnis ratio. Ista ratio stat in hoc, quia ratio formalis producendi cognitionem, habet actum sibi adaequatum, vel intensive, vel extensive, ut patet. Nam species intelligibilis hominis est sic ratio formalis producendi cognitionem hominis, quod non potest esse formalis ratio producendi cognitionem alterius objecti non contenti virtualiter in ipsa, et sic extensive tantum erit una cognitio specie, et intensive, et erit tantae perfectionis quod majoris perfectionis non poterit esse, ut probat Doctor infra de memoria fecunda, quae probatio clara est ; sed unus habitus numero, ut ponit Henricus in Angelo, vel una species intelligibilis, vel duae, ut ponit Thomas, non possunt habere simul actum adaequate unum respectu omnium objectorum, quod patet. Non extensive, quia si esset ratio formalis cognoscendi plura objecta, tunc posset sibi cooperari intellectus ad cognoscendum illa plura distincte, quod tamen ipsi negant. Sed forte diceret Henricus, ut patet supra, quod talis ratio primo inclinat ad unum, postea ad aliud. Et forte diceret Thomas quod quamvis talis ratio sit plurium objectorum, non tamen est ratio formalis producendi cognitionem distinctam illorum, et hoc simul, sed tantum successive, et sic intellectus non intelligeret plura simul.

Haec responsio nulla est, quia si per possibile, essent duo objecta perfecte praesentia alicui intellectui in ratione objecti, ipse intellectus, cum sit causa mere naturalis, statim intelligeret illa simul, licet forte non aeque perfecte ; cum ergo per talem habitum secundum Henricum, et per speciem secundum Thomam, sint plura objecta perfecte praesentia intellectui, erit ratio simul producendi distinctam cognitionem illorum objectorum: quod enim agens non producat plura simul, puta quod homo non producat decem homines simul, hoc potest contingere ex indispositione agentis, vel ex indispositione passi, Nam si agens et passum essent perfecte disposita respectu plurium effectuum, simul illi effectus producerentur, sic in proposito. Nam ex quo talis habitus secundum Henricum, vel species secundum Thomam, sit praesens perfecte intellectui Angelico in ratione perfecti repraesentativi, sequitur quod talis intellectus simul plura objecta cognoscat, quod negant ; neque intensive, patet, quia si Henricus diceret, quod habet unum actum intensum respectu omnium objectorum aliorum ab Angelo, tunc ille actus esset formaliter infinitus, vel posset esse, si objecta repraesentata essent infinita. Hoc patet per probationem Doctoris, quam facit probando actum intellectus divini esse formaliter infinitum. Vide in primo, d. 2. q. 1. Si etiam diceret Henricus quod objecta repraesentata non sunt infinita, et pono quod tantum sint mille ; si ille habitus haberet unum actum adaequatum intensive respectu illorum objectorum quantum est ex parte sua, non repugnat sibi infinitas formalis, quia si potest esse una intellectio aeque perfecta, et aeque intensa respectu plurium objectorum simul sumptorum, quorum quodlibet requirit specialem perfectionem in actu cognoscendi, sicut cujuslibet seorsum sumpti, ex parte sua non repugnaret esse infinitorum. Et hoc posset probari per dicta Doctoris in primo, dist. 2. et a simili per Philosophum 4. Phys. quia si duo corpora possunt esse in uno loco ; ergo et infinita, sic in proposito eodem modo arguatur de specie, quam ponit Thomas.

(g) Contra istas duas rationes. Hic Doctor instat contra secundam et tertiam rationem. Contra secundam, in qua dictum est, quod ratio intelligendi habet unum objectum adaequatum sibi, in quo includuntur omnia scibilia per rationem illam. Hic dat instantiam contra, quia in Sole est tantum una forma, sive una ratio formalis producendi generabilia in istis inferioribus, et tamen Sol non habet unum objectum primum, in quo contineantur omnia alia objecta virtualiter; non enim omnia generabilia a Sole virtualiter continentur in aliquo uno objecto, quod respiciat Sol ut adaequatum, et ut virtualiter contentivum omnium generabilium a Sole. Deinde instat contra tertiam rationem ibi, nec etiam oportet, nam tertia ratio probabat, quod una ratio formalis cognoscendi potest habere aliquem unum actum intelligendi adaequatum sibi. Et Doctor instat ibi: Nec etiam oportet, etc. Dicit, quod non est necesse unam rationem formalem habere unum actum sibi adaequatum, et patet de forma Solis, quae est ratio producendi plures effectus.

(h) Respondeo virtus productiva Humilata. Hic Doctor solvit instantias istas, et solutio stat in hoc, quod non est simile de ratione formali intelligendi, et de ratione formali producendi alium effectum, quia in cognitione abstractiva, objectum habet rationem prioris naturaliter respectu ejus, quod est proxima ratio intelligendi, scilicet respectu speciei intelligibilis, quae est proxima ratio intelligendi abstractive, ut patuit in primo, distinct. 3. quaest. 6. et 8. et in praesenti, distinct.

quaest. ult. et ideo unitas posterioris de necessitate dependet ab objecto priori, et non potest esse unitas posterioris cum distinctione prioris: ex quo ergo objectum est prius specie intelligibili, et causa illius, ut supra declaravi, et aliud objectum est causa alterius speciei, si est unitas speciei intelligibilis, erit tantum ab unitate objecti, cum dependeat ab ipso essentialiter ; ergo species intelligibilis, puta lapidis, non poterit esse ratio repraesentandi aliud objectum a quo non dependet, nec proxima ratio intelligendi illud; patet per unam propositionem Doctoris in primo, dist. 3. quaest. 6. omnis species impressa ab objecto (loquendo de ratione formali objecti) repraesentat illud sub illa ratione, qua imprimitur ab eo. Si dicatur, quod pluralitas objectorum stat cum unitate speciei intelligibilis, contra, quia ex quo objectum se habet ad speciem in ratione causae, tunc sequeretur quod eadem species dependeret a pluribus causis ejusdem ordinis, quod est impossibile ; et sic oportet dicere, quod una ratio intelligendi in cognitione abstractiva erit unius objecti adaequati, et si sit ratio intelligendi plura,illa plura virtualiter continentur in illo, et hoc est quod dicit.Sed de hujusmodi specie intelligibili, quomodo causetur ab objecto, an proxime, an remote, vide quae exposui in primo, dist. 3. q. 2. et 6.

(i) In operationibus autem, quae non sunt productiones, etc. id est, in quibus non correspondet aliquod productum ut terminus, ut sunt intellectiones et volitiones, quae tantum dicuntur operationes, ut patet a Doctore in primo, dist. 2. parte 2. quaest. 3. operationes vero, quae sunt productiones, sunt illae quibus correspondet aliquod productum ut terminus, ut patet de generatione cui correspondet genitum.

Dicit ergo hic Doctor quod in hujusmodi operationibus objectum habet ibi rationem prioris naturaliter respectu ejus, quod est proxima ratio operandi. Hoc non debet intelligi absolute, quia in cognitione intuitiva ratio producendi hujusmodi cognitionem est prior objecto, ut supra declaravi, sed habet veritatem in cognitione abstractiva. (k) Similiter etiam talem formam productivam, etc. Hic solvit secundam instantiam, et dicit quod Sol vel forma productiva Solis, non habet aliquod passum sibi adaequatum, neque intensive neque extensive, quod sit receptivum actionis suae adaequatae. Hic autem memoria (puta species intelligibilis cum intellectu) habet passum sibi adaequatum, et sic memoria operativa respectu intellectionis hominis, et forte contentorum in illo, non potest esse ratio producendi intellectionem alterius objecti non contenti in illo, cujus est prima species, et habet passum sic adaequatum, puta intellectum possibilem, quod potest recipere a tali memoria, nisi tantum cognitionem hominis, et contentorum in illo, aliter non se caperent mutuo partes imaginis. Prima enim pars imaginis est memoria fecunda, videlicet species intelligibilis et intellectus, respectu tamen cognitionis abstractivae; sed respectu cognitionis intuitivae, memoria fecunda est objectum in se praesens intellectui in ratione objecti actu intuitive intelligibilis. Secunda pars imaginis est intellectio adaequata tali memoriae, sic enim adaequantur, quod talis memoria non potest habere nisi tale:n intellectionem, et talis intellectio non potest esse nisi a tali memoria, nisi tale objectum virtualiter contineatur in alio, quia tunc cognitio illius posset esse ab objecto virtualiter continente: est ergo operatio praecise adaequata memoriae fecundae, tam intensive quam extensive. Ex his ergo patet, quomodo prima instantia nihil concludit contra secundam rationem, quia virtus productiva Solis illimitata aliquo modo ad aliquos effectus est aequivoca, et ideo est simpliciter nobilior et superior quolibet suo effectu, propter quod unitas ejus non dependet ab unitate effectus ; sed effectus dependent a causa ista, et effectus possunt esse plures a causa Solis existente una, quia in posterioribus potest esse pluralitas cum unitate naturaliter prioris, sed non est sic de ratione proxima cognoscendi abstractive.

(1) Tertio arguo sic. Haec quarta ratio specialiter est contra Henricum, qui dicit quod Angelus per unum habitum cognoscit omnia alia a se, et Doctor probat hic, quod hoc non est necesse, quia poterit cognoscere, puta hominem, non habitualiter, id est, non mediante habitu, ut ratione formali cognoscendi. Dicit ergo Doctor sic: Ille intellectus non eodem, supple habitu, formaliter, novit habitualiter plura, qui sine contradictione potest nosse hoc habitualiter, et non nosse illud, id est, quod nihil idem est necessario ratio formalis proxima cognoscendi habitualiter plura, si unum illorum potest cognosci, et non per talem rationem. Sed omnis intellectus creatus potest noscere unum objectum non noto alio, patet, quia si non posset noscere habitualiter A absque hoc, quod cognosceret B sine contradictione, aut hoc esset ex parte intellectus talis, quod est falsum, quia potest noscere unum habitualiter, et non aliud, aut ex parte necessariae colligantiae objectorum, quod falsum est, quia unum illorum intelligi potest ab intellectu nostro, alio non intellecto ; ergo Angelus non necessario eodem habitualiter novit illa plura.