COMMENTARIUS.

(h) Probatio primi. Hic Doctor intendit probare, quod Angelus, puta A potest causare in Angelo, puta B, actum cognoscendi respectu alicujus objecti, non causando speciem ; patet, quia si Angelus B prius moverit objectum C, habitualiter, puta quod habeat speciem intelligibilem illius, per quam dicitur C, habitualiter notum, quia sicut habens habitum prompte agit, ita habens speciem intelligibilem objecti, statim potest intelligere illud cum vult. Si igitur C, sit habitualiter notum a B, et similiter sit habitualiter et actualiter notum ab A, tunc A poterit causare in intellectu B actualem notitiam C prius habitualiter noti a B, et tunc non causabit speciem intelligibilem in B, quia tunc in ipso B essent duae species intelligibiles respectu ejusdem objecti, quod non videtur.

(i) Similiter locutiones, etc. Hic Doctor probat quod etiam posito quod Angelus B, habeat species intelligibiles omnium simplicium, et actu cognoscat illa; et similiter propositiones necessarias constitutas ex simplicibus, sive illae propositiones sint mediatae vel immediatae, adhuc Angelus A poterit loqui Angelo B, et ipsum illuminare de multis ignotis ; patet, quia complexiones, quae includunt actualem existentiam extremorum et eorum unionem, cum sint mere contingentes, non cognoscuntur per species intelligibiles extremorum ; patet, non enim habens speciem intelligibilem albedinis, et speciem intelligibilem hominis, ex hoc sequitur quod possit actu cognoscere hominem esse album, et per consequens unus Angelus potest loqui alteri Angelo, illuminando ipsum de multis conclusionibus contingentibus. Loquendo enim communiter fit tantum de complexionibus contingentibus, et non de terminis simplicibus, cum respectu illorum habeat species intelligibiles concreatas, per quas actu potest cognoscere omnes complexiones necessarias. De illis contingentibus patet, quod unus Angelus potest causare in alio Angelo cognitionem alicujus talis complexi, sine causatione alicujus speciei.

(k) Secundum probo. Hic probat quomodo Angelus loquens possit causare speciem intelligibilem in intellectu alterius Angeli audientis et simul actum intelligendi respectu objecti, cujus est species intelligibilis, quae probatio est satis clara in littera, quam tamen litteram aliqualiter declaro.

Supponit enim primo, quod Angelus audiens non habeat cognitionem objecti C, nec habet speciem intelligibilem illius, et sic carens utroque est utriusque rece. ptivus,et si illis non careret, non esset audiens, quia audire est actu recipere notitiam objecti ignoti ab alio loquente. Probat modo, quod possit gignere in audiente speciem intelligibilem C, et actum intelligendi de specie intelligibili; patet, quia ipsa potest gignere speciem intelligibilem ejusdem rationis, sicut species rei sensibilis in medio potest gignere speciem sensibilem ejusdem rationis, puta in alia parte medii. Et hoc sic debet intelligi, quia si sensibile existens in medio illuminato, puta aliquis color, potest immediate gignere in medio illuminato speciem sensibilem, quae recipitur in parte propinquiore ipsi colori, tunc illa species immediate gignet aliam in parte propinquiora sibi, et illa alia, si sit aeque perfecta, sicut prima immediate gignet aliam aeque perfectam; si vero sit imperfectior, prima gignet aliam imperfectiorem, et in hoc pariformiter est dicendum, sicut dicit Doctor in isto secundo,

distinct. 2. quoest, ult. resp. ad secundum argumentum principale ; et sic tandem illa species sensibilis, quae est propinquissima organo, gignet aliam ejusdem rationis in ipso organo. Et sic patet, quomodo illae species sensibiles non se habent sicut effectus ordinati ejusdem causae, sed sicut effectus ordinati alterius et alterius causae. Et ex hoc infert Doctor, quod si una species sensibilis existens in medio potest aliam ejusdem rationis causare in parte propinquiori ejusdem medii, a fortiori species intelligibilis existens in intellectu Angeli A, poterit aliam ejusdem rationis causare in intellectu Angeli B, cum sit capax illius. De actu patet, quia illa species quae est in loquente principium cognoscendi illius cujus est, potest etiam esse ratio producendi actualem intellectionem illius objecti in intellectu alio capace, id est, quod Angelus A, habens speciem intelligibilem C, sicut illa species intelligibilis est ratio formalis producendi ( partialiter tamen ) actualem notitiam ipsius C, in intellectu Angeli A concurrente ipso intellectu, ut alia causa partiali et principali, ita eadem species, ut existens in intellectu Angeli A, erit ratio formalis partialiter causandi, concurrente intellectu Angeli A, ut causa principali, notitiam actualem C in intellectu Angeli B, cum sit receptivus ejusdem rationis cum intellectu Angeli A.

Occurrit aliqualis difficultas, primo in hoc, quod dicit speciem intelligibilem posse causare speciem intelligibilem ejusdem rationis, quia si sic, tunc intellectus Angeli habens speciem intelligibilem Deitatis (de qua supra dictum est dist. 3. q. 10.) posset causare speciem intelligibilem Deitatis in alio Angelo, si non fuisset prius causata in eo, et sic ille alius Angelus mere naturaliter posset cognoscere Deitatem sub ratione propria, quod tamen negat Doctor ubi supra, et q. 14. quodlib. Et licet Doctor in dist. 3. hujus secundi q. 10. dicat, quod talis cognitio possit dici naturalis, quia naturaliter elicita, tamen dicitur supernaturalis, quia principium partiale elicitivum est supernaturaliter datum; ista autem species intelligibilis Deitatis causata ab alia specie intelligibili, nullo modo dicitur supernaturalis.

Secundo ex hoc videtur sequi, quod Angelus possit causare speciem intelligibilem Deitatis, puta in anima damnata, cum sit capax illius, et sic mediante illa distincte poterit cognoscere Deitatem, et sic habere majorem beatitudinem naturalem, quam Philosophus aliquis potuisset habere.

Tertio occurrit difficultas, quia si Angelus habens speciem intelligibilem, puta Deitatis, potest in intellectu alterius non impedito, causare distinctam notitiam Deitatis, sequitur quod possit similem causare in Angelo intuitive vidente Deitatem, et sic in eodem intellectu Angeli, erunt simul cognitio intuitiva et abstractiva ejusdem objecti. Et similiter sequitur quod in intellectu suo possit causare notitiam abstractivam Deitatis, et sic simul cognoscit Deitatem abstractive et intuitive, quod est impossibile.

Quarto, si una species potest causare aliam in intellectu alterius Angeli, sequitur quod poterit aliam causare in intellectu in quo est, cum sit receptivus ejusdem rationis ; nec valet dicere quod duae species intelligibiles ejusdem rationis non possunt esse in eodem intellectu, quia ipse expresse concedit in 3. Metaph. quod duae species sensibiles ejusdem rationis, etiam et plures, possunt esse in eodem puncto medii, et similiter concedit quod duae intellectiones ejusdem rationis possunt esse n eodem intellectu. Si igitur una species potest causare aliam in intellectu in quo est, et illa alia poterit causare aliam, et sic actu erunt infinitae species intelligibiles. Probatur, quia prima causat secundam in instanti, cum nullo modo sit per motum causabilis, et illa secunda erit aeque perfecta cum prima, quia ejusdem rationis et per modum naturae producit: igitur in eodem instanti quo illa secunda est producta, illa secunda cum sit aeque perfecta, produceret tertiam aeque perfectam, et tertia quartam, et sic in infinitum .

Quinto, si species intelligibilis existens in intellectu Angeli A, causat speciem intelligibilem in intellectu Angeli B, aut est causa totalis aut partialis: non partialis, quia nec species sensibilis existens in medio est tantum causa partialis alterius speciei sensibilis, imo totalis; non secundo, quia tunc si intellectus Angeli fieret praesens alteri intellectui, non habenti speciem intelligibilem, statim causaret illam in illo intellectu, et sic statim posset habere notitiam illius objecti, et sic non esset necessaria locutio. Et similiter cum fieret praesens animae beatae, prius non habenti speciem intelligibilem Deitatis, statim causaretur in ea species intelligibilis ipsius Deitatis, et sic simul posset habere notitiam intuitivam et abstractivam Deitatis. Nec valet dicere, quod Angelus non habeat speciem intelligibilem Deitatis, cum sit contra Doctorem, qui vult in primo, dist. 3. q. 6. quod species intelligibiles sunt indelebiles, et hoc etiam videtur velle in 4. dist. 45. cum ergo habuerint species intelligibiles ante suam beatitudinem ipsius Deitatis, ut supra patet dist. 3. quoest 10. sequitur quod nunc habeant eas.

Respondeo ad primam difficultatem, quod non haberem pro inconvenienti,

quod posset Angelus causare in alio Angelo, non prius beato, nec habente aliam Et cum infertur, ergo posset mere naturaliter intelligere Deitatem, dico, quod mere naturaliter potest capi dupliciter: Uno modo, quod ex suis puris naturalibus possit habere illam cognitionem distinctam Deitatis, vel ex puris naturalibus alterius, et hoc modo non posset, quia non posset intelligere, nisi haberet speciem creatam ab Angelo alio, et ille alius Angelus cum tota sua virtute non posset causare speciem intelligibilem Deitatis in alio Angelo, non concurrente specie supernaturaliter creata. Alio modo potest intelligi naturale, quia habet in se principium naturaliter acquisitum, et hoc modo concedo, quod Angelus habens speciem supernaturalem Deitatis, potest causare aliam mere naturaliter, sicut habens potentiam visivam mere supernaturaliter potest causare visionem naturaliter, ut patet a Doctore in primo.

Ad secundam difficultatem dico, quod repugnat Angelo posse causare talem speciem intelligibilem in anima damnata, nec similiter repugnat intellectui damnato posse recipere talem speciem. Si tamen de facto non potest producere, hoc est a causa extrinseca prohibente, et nullo modo cooperante ad talem causationem, quia voluntas divina ex sua justa determinatione videtur determinasse intellectum damnati hujusmodi specie non informari. Dato etiam quod talis species esset causata in intellectu vel anima damnati, adhuc non sequitur cognitio distincta Deitatis in ipso, quia et si talis intellectus cum tali specie intelligibili sit causa perfecta producendi distinctam cognitionem Deitatis abstraetivam, tamen talis cognitio non potest sequi, nisi voluntate divina cooperante.

Ad tertiam difficultatem dico primo,

quod stante notitia intuitiva Deitatis in intellectu Angeli, alius Angelus adhuc non poterit causare speciem intelligibilem Deitatis in tali intellectu. Et cum infertur, quod talis intellectus simul poterit cognoscere Deitatem intuitive et abstractive, negatur, quia stante notitia intuitiva Deitatis in aliquo intellectu, non potest notitia distincta abstractiva Deitatis causari propter rationes formales ad invicem repugnantes, quia notitia intuitiva terminatur ad rem existentem et praesentem, inquantum existens et in se perfecte praesens. Abstractiva vero, licet possit esse existentis, non tamen terminatur ad existens, ut existens, ut patet a Doctore in pluribus locis, et sic posset stare talis species intelligibilis Deitatis sine actuali cognitione illius abstractiva. Sicut etiam dicit Doctor in tertio, dist. 31. quod non repugnat intellectui beato habere habitum fidei, repugnat tamen sibi actus credendi, qui non potest stare cum clara visione Dei. Nec similiter voluntati Beati repugnat habitus fidei, licet sibi repugnet actus sperandi, qui nullo modo potest stare cum actu perfectae fruitionis, sic erit in proposito de specie intelligibili.

Dico secundo, quod adhuc non reputo impossibile cognitionem Deitatis abstractivam in se absolute sumptam, simul posse esse cum visione, quia ex hoc non sequitur ; ergo talis intellectus simul cognoscit Deum intuitive et abstractive, quia ultra illud absolutum in cognitione requiritur, quod actu terminetur ad Deum, de quo satis patebit in quodl. quoest. 14. art. 3.

Ad quartam difficultatem, dico breviter quod non potest species intelligibilis alicujus objecti existens in aliquo intellectu causare aliam ejusdem objecti in eodem intellectu, quia tunc notitia abstractiva illius objecti simul dependeret quodammodo a duabus causis totalibus, et sic posset esse et non esse ; nam intellectus habens unam speciem intelligibilem alicujus objecti, si non est impeditus, necessario causat actum intelligendi illius objecti, cum sit una causa totalis, et ex alia parte circumscripta alia specie intelligibi-Ii, talis actus non poterit causari, patet, quia deficiente una causa partiali, altera causa partialis causare non potest. Et dixi de alia et alia specie respectu unius et ejusdem objecti.

Et cum infertur, quod duae species sensibiles in eodem puncto possunt esse, concedo de duabus speciebus ejusdem rationis, sed tamen alterius et alterius objecti saltem numero distincti. Hoc idem dico de duabus intellectionibus ejusdem rationis in intellectu. Non est igitur ratio, quod non possint esse simul, quia ad invicem simul repugnant, cum non sint formae ad invicem repugnantes, sed quia idem objectum numero in eodem intellectu haberet duo perfecte repraesentativa, quorum quodlibet esset sufficiens, et sic idem actus intelligendi numero simul dependeret a duabus causis totalibus, modo praeexposito.

Ad quintam difficultatem posset dari utrumque membrum, videlicet quod sit causa totalis alterius speciei intelligibilis, sicut etiam ponitur species sensibilis. Sed melius videtur dicendum, quod sit causa partialis, et intellectus agens in Angelo alia causa partialis, nec est simile de specie sensibili et intelligibili, quia sicut prima species sensibilis ab objecto sensibili ut a totali causa immediate causatur, ita videtur quod illa species sensibilis, ut totalis causa immediata causat aliam speciem sensibilem. Sed non est sic de specie intelligibili, nam species intelligibilis in nobis causatur ab intellectu agente et a phantasmate, et sic videtur quod illa species causata, concurrente intellectu agente, suppleat vicem phantasmatis in causando aliam ejusdem rationis. Sic videtur dicendum de specie intelligibili in Angelo, quod causetur ab objecto et ab intellectu agente, ut etiam videtur tenere Doctor in isto secundo, dist. 3. quaest. 11. et illa species causata erit partialis causa causandi aliam, supplendo partialiter vicem objecti, et concurrente intellectu agente Angeli.

Ultra istas difficultates, quaedam alia parva occurrit, videlicet, quod si species intelligibilis potest causare aliam, puta species intelligibilis lapidis possit causare aliam, an illa secunda sit perfectior prima. Dico, quod si illa prima esset causata ab intellectu agente et phantasmate, quod secunda esset perfectior, quia causae sunt perfectiores, et agunt per modum naturae ; species enim intelligibilis est multo perfectior phantasmate, igitur perfectiorem speciem intelligibilem partialiter causabit. Sed an sit ejusdem rationis secunda cum prima, loquendo de prima causata cum phantasmate, videtur quod non, quia principium partiale respectu speciei secundae intelligibilis est alterius rationis a phantasmate, ut patet. Dico conformiter dictis Doctoris in isto secundo, dist. i. quaest. ult. de potentia intellectiva animae et Angeli, vide ibi quae notavi.

(1) Tertium probo. Hic Doctor probat, quomodo unus Angelus potest causare in intellectu alterius Angeli speciem intelligibilem tantum alicujus objecti, non causando actum intelligendi ejusdem, et hoc probat, quia minor virtus activa non potest majorem virtutem impedire a sua actione, hoc patet, et per consequens, etc.

In istis verbis Doctoris ut clarius intelligantur, aliquas difficultates tango.

Prima est in hoc quod dicit, Angelum inferiorem non posse impedire Angelum superiorem ab actuali intellectione alicujus objecti. Et pono talem casum, quod Angelus superior, qui dicatur A abstractive cognoscat lapidemper speciem intelligibilem illius, et Angelus inferior habeat speciem intelligibilem supremi Angeli, et perfectam quantum habere potest, quod est possibile, ut supra patuit distinct. 3. quoest, ultima, quomodo unus Angelus et se et alium possit intelligere abstractive, et sit ille Angelus inferior B.

Pono etiam, quod in Angelo superiori non sit species supremi Angeli, quod est possibile.

Hoc posito, pono quod intellectus Angeli inferioris sit virtutis ut quatuor, et species intelligibilis supremi Angeli sit ut tria, et intellectus superioris Angeli sit ut quinque, et species lapidis sit tantum ut unum: haec omnia sunt possibilia. Stante illo casu, infero propositum, videlicet quod Angelus inferior possit impedire Angelum superiorem ab actuali notitia lapidis, quia quando tantum duae causae partiales integrantes unam totalem, quarum una est virtutis ut quatuor, et alia ut tria, est perfectior alia totali integrata ex duabus partialibus, quarum una sit ut quinque. et alia ut unum ; cum igitur Angelus inferior cum specie intelligibili supremi Angeli sit virtutis ut septem, et Angelus superior cum specie lapidis sit tantum virtutis ut sex, sequitur quod Angelus inferior poterit causare actualem cognitionem supremi Angeli in intellectu Angeli superioris, et sic impedire eum ab actuali consideratione lapidis. Ex alia etiam parte potest impedire eum, causando in eo speciem intelligibilem supremi Angeli, et tunc intellectus superioris Angeli cum illa specie intelligibili, necessario intelliget Angelum supremum, cum ille intellectus sit mere naturalis ; et quando species intelligibilis est perfectior et efficacior, tunc intellectus prius intelligit objectum, cujus est illa species, ut patet a Doctore in primo d. 3. q. 6. et sic tunc Angelus superior impeditur ab actuali cognitione lapidis per Angelum inferiorem.

Secundo ad idem arguitur, ponendo talem casum, quod Angelus superior intelligat lapidem, sive intuitive, sive abstractive, non curo ; et Angelus inferior habeat perfecte praesentem Angelum supremum sic, quod ipsum intelligat intuitive, et non intelligatur ab Angelo superiori, tunc intellectus inferioris, ut habens perfectam memoriam Angeli supremi, actu poterit causare notitiam intuitivam supremi Angeli in intellectu superioris, et tunc impediet eum ab actuali consideratione lapidis ; patet, quia existentia Angeli supremi in ratione objecti intelligibilis est perfectior intellectu Angeli superioris, et est causa partialis cognitionis intuitiva, quae unitur alteri causae partiali, scilicet intellectui Angeli inferioris. Praeterea occurrit alia difficultas, quae elicitur ex verbis Doctoris. Videtur enim ipse innuere, quod Angelus superior possit impedire Angelum inferiorem ab actione sua, cum enim dicit quod virtus inferior non potest impedire superiorem, videtur inferre quod si esset virtus superior posset inferiorem impedire, quod etiam expresse tenet in praesenti q. Ex hoc sequuntur nonnulla inconvenientia: Primum, quod tunc Angelus superior posset impedire inferiorem a quacumque actuali intellectione, et sic, si inferior actu vellet considerare alium Angelum, superior possit impedire illum, actu causando in eo perfectam notitiam, puta lapidis, et sic Angelus inferior non posset ad libitum considerare quae vellet, quia superior posset semper eum impedire si vellet, quod est valde inconveniens. Secundum inconveniens, quia si virtus superior potest impedire inferiorem, sequitur quod voluntas Angeli superioris poterit impedire voluntatem Angeli inferioris, ne amet sicut vult, supponendo quod voluntas Angeli inferioris non possit simul habere duos actus perfectos, ut tenet Doctor in primo, d. 17. et alibi. Tunc si Angelus inferior actu amat alium Angelum amore perfecto, et voluntas Angeli superioris potest causare in eo amorem perfectum alicujus hominis, ergo tunc voluntas Angeli inferioris impediretur ab amore, quem habuit ad alium Angelum ; et ultra sequeretur quod voluntas Angeli inferioris non posset ad libitum amare quem vellet, quia semper impediretur a voluntate Angeli superioris. Sequeretur etiam quod non esset simpliciter in potestate ejus amare, et non amare quem vellet, quia si potest impediri a voluntate superioris, tunc tantum amabit quantum placuerit superiori, quae omnia videntur absurda, imo posset impediri ab amore Angeli supremi, quia Angelus superior pro tunc posset in eo causare perfectum amorem alicujus hominis.

Tertia difficultas, est in hoc quod dicit, quod una species sensibilis potest aliam causare in phantasia, quia tunc quaero, si illa causata in phantasia, sit ejusdem rationis cum causante, vel alterius. Non secundo, quia tunc non esset repraesentativa ejusdem objecti. Non primo, quia tunc virtus phantastica per illam non posset cognoscere objectum cujus est abstractive ; patet, quia per primam tantum cognoscitur objectum, ut est praesens in se.

Respondeo ad has difficultates, et primo ad primam, concedendo casum esse . possibilem. Sed cum ex tali casu infertur, quod Angelus superior potest impediri ab actuali intellectione lapidis, negatur hoc posse sequi, et cum dicitur, causa totalis inferior est perfectior, dico primo, quod nulla species intelligibilis potest ita intendi,ut aliquo modo possit supplere perfectionem potentiae intelleetivae, ut patet a Doctore in primo, d. 3. q. 8. cum igitur intellectus Angeli superioris sit causa partialis intellectionis, multo perfectior intellectu Angeli inferioris, et a nulla specie intelligibili potest suppleri illa perfectio, quae pertinet ad potentiam intellectivam Angeli inferioris, sequitur quod Angelus inferior non potest tunc impedire intellectum Angeli superioris.

Dico secundo, quod etiam posito et non concesso, quod intellectus Angeli inferioris, qui dicatur A, ut habens talem speciem intelligibilem sit perfectior causa intellectu Angeli superioris, qui dicatur b, habente speciem intelligibilem lapidis, adhuc non sequitur quod possit impedire eum, quia B habet voluntatem essentialiter perfectiorem voluntate A, et pereonsequens voluntas D sic potest firmare intellectum in actuali cognitione lapidis, ut a nulla voluntate inferiori averti possit, et converti ad aliud objectum. Sicut etiam posita in intellectu meo specie perfectissima alicujus objecti, quae una cum intellectu agit secundum ultimum potentiae suae, tamen voluntas mea potest avertere intellectum a tali objecto per talem speciem praesentem, et convertere ad aliud objectum imperfectius, et imperfectiori modo praesens. Sic etiam voluntas mea potest illum intellectum sumere in actuali consideratione talis objecti imperfecti, quod per nullam speciem intelligibilem quamtumcumque intensam potest averti et converti ad objectum cujus est species ita perfecta ; sic dico in proposito, quod intellectus B nullo modo potest impediri a consideratione lapidis, stante imperio voluntatis B.

Et cum dicit, quod si intellectus B careat specie supremi Angeli, quod intellectus A habens talem speciem, potest similem causare in intellectu B, concedo, et in isto casu non potest impediri ab aliqua voluntate creata, quia etsi voluntas possit imperare intellectui, avertendo illum a consideratione alicujus objecti. et convertendo ad considerationem alterius similiter posset firmare illum in actuali, consideratione, non tamen potest eum impedire quin recipiat speciem intelligibilem, stante debita approximatione, cum hoc nullo modo sit in potestate ejus, et sic concedo casum illum.

Et cum infertur, quod ex hoc possit illum impedire, negatur. Et cum probatur quia intellectus B habens speciem supremi Angeli est perfectior causa et naturalis, id est, agens per modum naturae, quam idem intellectus, ut habens speciem lapidis, concedo. Et cum infertur, igitur tunc de necessitae intelligit supremum Angelum, et sic impeditur a consideratione lapidis, negatur, quia ultra perfectionem causae requiritur, quod voluntas B non firmet intellectum B in actuali consideratione lapidis, ut supra dixi.

Ad secundam difficultatem principalem, concedo casum illum. Et cum infertur, quod ex hoc potest impedire, dico primo quod per possibile vel impossibile, circumscripta voluntate B, quod intellectus A, ut habens perfecte praesens in ratione objecti intelligibilis essentiam supremi Angeli, quod tunc non causabit forte de necessitate naturae cognitionem intuitivam supremi Angeli in intellectu B, quia essentia supremi Angeli ut absolute considerata in ratione objecti intelligibilis, non videtur posse supplere perfectionem intellectus B in ratione potentiae, et sic intellectus B potest continuare intellectionem lapidis, quod a nullo intellectu inferiore habente praesens objectum quantumcumque perfectum poterit impediri. Et quamvis Doctor in primo dist. 3. q. 8. videatur dicere quod objectum perfectius potentia concurrat ad intellectionem ut principalior causa, non tamen diceret quod objectum creatum, etiam perfectissimum posset supplere perfectionem agendi pertinentem ad intellectum in ratione potentiae, quia tunc sequeretur quod objectum tantum posset intendi, quod per se ut totalis causa posset causare intellectionem, cujus oppositum tenet ubis upra. Si etiam concedatur quod A ut habens praesentiam supremi Angeli, possit impedire intellectum B, circumscripta voluntate B, tamen ipsa non circumscripta, sic posset firmare intellectum B in actuali consideratione lapidis, quod a nullo intellectu inferiori habente quodcumque objectum creatum perfecte praesens impediri posset, propter rationem superius dictam.

Ad aliam difficultatem quae in ordine est secunda principalis, qua probatur, quod si Angelus superior posset impedire etc. quod tunc posset eum impedire a quacumque intellectione. Dico primo, quod forte nec voluntas B quae est Angeli superioris, nec similiter intellectus B posset impedire intellectum A, scilicet Angeli inferioris, et hoc stante imperio voluntatis a quo firmatur intellectus A in actuali consideratione alicujus, quia nulla voluntas creata videtur immediate posse habere potestatem super aliam voluntatem. Dico secundo et magis ad propositum quod intellectus B, concurrente voluntate ipsius, potest impedire intellectum A, a quacumque cognitione data, et convertere eum ad cognitionem alterius ; et concedo quod sicut voluntas B potest causare aliquem actum in se, quo imperat intellectui, avertendo illum a consideratione objecti, et convertendo ad considerationem alterius objecti, ita potest similem actum causare in voluntate A, patet, quia voluntas est receptivum ejusdem rationis cum voluntate B. Pono ergo quod voluntas A imperet mediante actu suo intellectui, ut actu consideret lapidem et voluntas B producat aliquem actum in voluntate A, qui sit imperativus respectu cognitionis hominis, quo voluntas B formaliter imperet intellectui A, ut actu consideret hominem. Et quia iste actus secundus videtur incompossibilis primo elicito a voluntate A, sequitur quod primus desinat esse, quo desinente per alium actum, quo intellectus convertitur ad considerationem hominis, statim impeditur ab actuali consideratione lapidis, nisi forte dicatur quod etsi voluntas B possit causare in voluntate A quemcumque actum, quem in se causare potest, tamen ut dicatur actus imperativus, requiritur quod sit elicitus a voluntate imperante, et sic sequitur quod ille actus secundus in voluntate A, cum non sit ab ipsa voluntate A, non possit dici imperativus, sive non possit esse actus, quo voluntas A imperat intellectui suo.

Tertio potest dici quod voluntas B sicut potest imperare intellectui suo, firmando intellectum, vel avertendo vel convertendo ad objectum, ita videtur quod possit imperare intellectui inferiori, scilicet ipsum firmando in aliqua actuali intelleetione, vel avertendo ab illa, et convertendo ad aliud, quia si potest imperare intellectui suo, videtur etiam quod possit imperare per actum suum cuilibet alteri intellectui ejusdem rationis.

Sed nunc videretur sequi quod sicut voluntas superior potest sibimet imperare ad eliciendum aliquem actum, ita possit imperare voluntati inferiori ad eliciendum actum, et tunc non esset in potestate sua elicere actum vel non elicere, quod videtur inconveniens.

Sed diceretur quod non est simile de intellectu et voluntate, quia imperando intellectui, non dicitur concurrere active ad intellectionem, ita quod talis intellectio sit producta ab intellectu et voluntate, sed tantum dicitur imperare intellectui, ex hoc quod potest ipsum firmare in objecto cognito ; et. quia intellectus agit de necessitate naturae, de necessitate sequitur intellectio, potest etiam eum impedire avertendo a tali objecto, et convertendo ad aliud. Sed si imperaret voluntati alterius, tunc non esset in potestate inferioris elicere actum vel non elicere, stante tali imperio voluntatis superioris, puta si voluntas superior imperat voluntati inferiori ut eliciat actum amoris erga Deum, tunc stante tali imperio, voluntas inferior non posset non elicere.

Dico ergo breviter, concedendo quod Angelus superior possit impedire inferiorem ab actuali cognitione, et quod in duobus potest impedire. Primo, si voluntas inferioris circumscribatur quoad actum imperativum respectu sui intellectus, quod intellectus superior habens speciem intelligibilem, puta lapidis, vel habens ipsum lapidem in sua praesentia in ratione objecti intelligibilis. potest causare actualem notitiam et perfectam ipsius lapidis, et sic eum impedire a consideratione alterius objecti. Secundo, potest eum impedire, impediendo actum imperativum voluntatis, non causando in ea actum imperativum oppositum, sed causando in ea absolute alium actum perfectum, puta ponendo talem casum, quod intellectus Angeli inferioris per imperium voluntatis intelligat lapidem, et sic voluntas illa habet unum actum elicitum perfectum, quo sic imperat. Et pono quod voluntas Angeli superioris causet actum perfectum in voluntate inferiori, puta amorem perfectum alterius Angeli ; cum ergo duo actus perfecti simul non possint esse in eadem voluntate, sequitur quod stante secundo, primus desinit esse, et sic voluntas superior poterit imperare intellectui suo ut causet notitiam talis Angeli in intellectu inferioris Angeli, et sic his duobus modis superior posset impedire inferiorem. Et cum dicitur hoc esse inconveniens, quia tunc Angelus inferior non posset intelligere quaecumque vellet ad libitum, dico quod aliud est loqui de facto, et aliud de possibili; de facto enim ex determinatione divinae voluntatis communiter non impeditur ; de possibili vero, dico quod posset impedire, cum non repugnet virtuti superiori posse impedire inferiorem.

Ad aliud inconveniens, quod videtur sequi ex ista secunda difficultate principali, scilicet quod tunc voluntas inferior possit impediri ab actibus suis. Dico breviter, quod etsi de facto, et de communi lege ex determinatione divinae voluntatis non impediatur, attenta tamen perfectione voluntatis superioris, sibi non repugnat posse impedire inferiorem, et sic superiorem posse facere inferiorem non amare, puta hominem, etiam si ipse vellet, et concedo quod non est in potestate sua ad libitum amare quem vellet. Si dicatur quod tunc voluntas inferioris non esset libera, nec haberet in potestate sua actus suos, si non posset ad libitum suum amare, dico quod aliud est impedire voluntatem per aliquem actum incompossibilem actui eliciendo, et aliud est posse impedire voluntatem ut immediate possit elicere actum, nullo actu incompossibili actui eliciendo prius exposito ; primo modo potest impedire, sed non secundo modo, quod declaro per exemplum: Sit voluntas superior B, et inferior A, pono quod B, producat actum perfectum, puta volitionem perfectam respectu alicujus objecti in voluntate A, tunc stante illo actu, A non potest elicere actum amoris erga tale objectum, quia ille actus est incompossibilis primo, et tamen non sequitur quin A absolute possit amare, et non amare tale objectum. Sicut etiam si eadem voluntas nolit Franciscum esse, stante tali nolitione, non potest ipsum velle esse, quia ista volitio est incompossibilis primae, et tamen ex hoc non sequitur quin absolute possit velle Franciscum, et non velle. Similiter B causet in A, actum perfectum amoris erga hominem, A non poterit elicere actum perfectum amoris erga Angelum, et hoc stante primo actu, quia non possunt esse duo actus perfecti in eadem voluntate, ut dicit Doctor in primo, dist. 17. nisi forte dicatur quod duo actus perfecti, puta duo amores, sive ejusdem rationis, sive alteterius, non possint simul elici ab eadem voluntate,tamen ut consideratur in ratione receptivi, potest simul recipere plures actus perfectos, qui ex suis rationibus formalibus non sint incompossibiles, sicut amor et odium respectu ejusdem objecti ; et forte primo modo intelligit Doctor et non secundo modo, quia in tertio, dist. 14. videtur quasi velle, quod in intellectu animae Christi possint simul esse infinitae intellectiones infinitorum objectorum, sed quod simul et aeque perfecte possint elici a tali intellectu, absolute negat.

Ad ultimam difficultatem dico breviter, quod species causata in phantasia ab alia specie, ut a causa totali, est ejusdem rationis cum illa, quamvis illa causata etiam possit concurrere ad actum virtutis phantasticae, objecto, cujus est talis species, non praesente, quia virtus phantastica, quae est altera causa partialis ex sua ratione, ita potest in objectum absens, sicut praesens, dummodo habeat speciem illius. Sed tunc occurrit difficultas speciei intelligibilis, et de phantasmate, an sint ejusdem rationis vel alterius ; de h c alias, ne impediatur principalis intentio.