DISTINCTIO XXV.

(Textus Magistri Sententiarum.)

Definitio liberii arbitrii secundum Philosophos. Jam vero ad propositum redeamus, scilicet ad liberi arbitrii tractatum: quod Philosophi definientes dixerunt liberum de voluntate judichim, quia potestas ipsa et habilitas voluntatis et rationis, quia supra diximus esse liberum arbitrium, libera est ad utrumlibet, quia libere potest moveri ad hoc, vel ad illud. Liberum ergo dicitur arbitrium quantum ad voluntatem, quia voluntarie moveri et spontaneo appetitu ferri potest ad ea quae bona vel mala judicat, vel judicare valet.

Quod liberum arbitrium non pertinet nisi ad futurum, nec ad omne futurum.

Hoc autem sciendum est, quod liberum arbitrium ad praesens, vel ad praeteritum non refertur, sed ad futura contingentia. Quod enim in praesenti est determinatum est nec in potestate nostra est, ut tunc sit, vel non sit, quando est. Potest enim non esse, vel aliud esse postea; sed non potest non esse, dum est, vel aliud esse, dum id est, quod est: sed in futuro an hoc sit, vel illud, ad potestatem liberi arbitrii spectat. Ne? tamen omnia futura sub potestate liberi arbitrii veniunt, sed ea tantum, quae per liberum arbitrium possunt fieri, vel non fieri. Si quis enim tale quid velit ac disponat facere, quod in ejus nullatenus sit potestate, vel quod sine ipsius dispositione aeque fieret, in hoc ipse liberum non habet arbitrium.

Quod supraposita descriptio liberi arbitrii non convenit Deo, nec his qui glorificati sunt.

Et quidem, secundum praedictam assignationem, in his tantum videtur esse liberum arbitrium, qui voluntatem mutare et in contraria possunt deflectere, in quorum videlicet potestate est eligere bonum, vel malum, et utrumlibet secundum electionem facere, vel dimittere: secundum quod nec in Deo nec in his omnibus, qui tanta beatitudinis gratia sunt roborati, ut jam peccare nequeant, liberum arbitrium esse potest. Sed quod Deus liberum arbitrium habeat, Augustinus docet in lib. 22. de Civ. Dei, ita inquiens : " Certe Deus ipse numquid, quoniam peccare non potest, ideo liberum arbitrium habere negandus est"? Ambrosius quoque in lib. de Trin. ait: c Paulus dicit : Quia omnia operatur unus atque idem spiritus, dividens singu-

Iis, prout vide, id est, pro liberae voluntatis arbitrio, non pro necessitatis obsequio.

Qualiter in Deo accipitur liberum arbitrium. Sed aliter accipitur liberum arbitrium in Creatore quam in creaturis. Dei etenim liberum arbitrium, dicitur ejus sapientissima et omnipotens voluntas, quae non necessitate, sed libera bonitate omnia facit, prout vult. Ideoque Hieronymus attendens, non ita esse liberum arbitrium in Deo, sicut est in creaturis, ab ipso videtur liberum arbitrium excludere, in Homilia quadam de filio prodigo, dicens : " Solus Deus est, in quem peccatum non cadit, nec cadere potest: caetera, cum sint liberi arbitrii, in utramque partem flecti possunt ". Dum ait caetera, indicat liberum arbitrium, sicut est in caeteris, non esse in Deo.

Quod Angeli et Sancti qui jam beati sunt, habent liberum arbitrium.

Angeli vero et Sancti, qui jam cum Domino feliciter vivunt, atque ita gratia beatitudinis confirmati sunt, ut ad malum flecti nec velint nec possint, libero arbitrio non carent, unde Augustinus libr. 22. de Civ. Dei ait : " Sicut prima immortalitas fuit, quam peccando Adam perdidit, posse non mori: ita primum liberum arbitrium, posse non peccare, novissimum non posse peccare. Idem in Enchiridio: Sic oportebat prius hominem fieri, ut bene velle possit et male: postea vero sic erit, ut male velle non possit, nec ideo carebit libero arbitrio ".

Quod liberius erit liberum arbitrium, quando peccare non poterit.

" Multo quippe liberius erit arbitrium, quod omnino non poterit servire peccato. Neque aut voluntas non est, aut libera dicenda non est, qua beati sic esse volumus, ut esse miseri non solum nolimus, sed nequaquam prorsus velle possimus. Sicut ergo anima nostra nunc habet nolle infelicitatem , ita nolle iniquitatem semper habitura est. Sed ordo servandus fuit, quo Deus voluit ostendere, quam bonum sit animal rationale, quod etiam peccare possit, quamvis sit melius, quod peccare non possit. " Ecce his verbis evidenter adstruitur, quod post beatitudinis confirmationem erit in homine liberum arbitrium, quo peccare non poterit ; et nunc in Angelis est et in Sanctis, qui cum Domino sunt, et tanto utique liberius, quanto a peccato immunius et ad bonum pronius. Quo enim quisque ab illa peccati servitute, de qua scriptum est: Qui facit peccatum servus est peccati, longius absistit, tanto in eligendo bonum liberius habet judicium. Unde si diligenter inspiciatur, liberum videtur dici arbitrium, quia sine coactione et necessitate valet appetere vel eligere quod ex ratione decreverit.

De libertatis arbitrii differentia secundum diversa tempora.

Ex praedictis perspicuum fit, quod major fuit libertas arbitrii prima quam secunda, et tertia multo major quam secunda vel prima. Prima enim libertas arbitrii fuit, in qua poterat peccare et non peccare: ultima vero erit, in qua poterit non peccare, et non poterit peccare: media vero, in qua potest peccare et non potest non peccare, ante reparationem etiam mortaliter, post reparationem vero saltem veni aliter.

De quatuor statibus liberi arbitrii in homine.

Et possunt notari in homine quatuor status liberi arbitrii. Ante peccatum enim ad bonum nil impediebat, ad malum nihil impellebat. Non habuit infirmitatem ad malum, et habuit adjutorium ad bonum. Tunc sine errore ratio judicare, et voluntas sine difficultate bonum appetere poterat. Post peccatum vero, ante reparationem gratiae, premitur a concupiscentia et vincitur, et habet infirmitatem in malo, sed non habet gratiam in bono: et ideo potest peccare et non potest non peccare, etiam damnabiliter. Post reparationem vero, ante confirmationem, premitur a concupiscentia, sed non vincitur, et habet quidem infirmitatem in malo, sed gratiam in bono, ut possit peccare propter libertatem et infirmitatem, et possit non peccare ad mortem propter libertatem et gratiam adjuvantem: nondum tamen habet posse omnino non peccare, vel non posse peccare, propter infirmitatem nondum perfecte absorptam, et propter gratiam nondum perfecte consummatam. Post confirmationem vero, infirmitate penitus consumpta, et gratia consummata, nec vinci poterit, nec premi, et tunc habebit non posse peccare.

De corruptione liberi arbitrii per peccatum.

Unde manifestum est, quod praeter alias paenalitates pro peccato illo incurrit homo paenam in corruptione et depressione liberi ar-" bitrii. Per illud namque peccatum naturalia bona in homine corrupta sunt et gratuita detracta. Hic est enim ille qui a latronibus vulneratus est et spoliatus ;vulneratus quidem in naturalibus bonis, quibus non est privatus, alioquin non posset fieri reparatio: spoliatusvero gratuitis, quae per gratiam naturalibus addita fuerant. Haec sunt data optima et dona perfecta, quorum alia sunt corrupta per peccatum, id est, naturalia, ut ingenium, memoria, intellectus: alia subtracta, id est, gratuita, quamquam et naturalia ex gratia sint: ad generalem quippe Dei gratiam pertinent, saepe tamen hujusmodi fit distinctio, cum gratiae vocabulum ad speciem, non ad genus refertur. Corrupta est ergo libertas arbitrii per peccatum et ex parte perdita. Unde Augustinus in Ench. " Libero arbitrio male utens, homo et se perdidit et ipsum. Cum enim libero arbitrio peccaretur, victore peccato amissum est et liberum arbitrium. A quo enim quis devictus est, huic servus addictus est. " Ecce liberum arbitrium dicit hominem amisisse, non quia post peccatum non habuerit liberum arbitrium, sed quia libertatem arbitrii perdidit, non quidem omnem, sed libertatem a miseria et a peccato.

De tribus modis libertatis liberii arbitrii a necessitate, a peccato, a miseria.

Est namque libertas triplex, scilicet a necessitate, a peccato, a miseria. A necessitate et ante peccatum et post aeque liberum est arbitrium. Sicut enim tunc cogi non poterat, ita nec modo. Ideoque voluntas merito apud Deum judicatur, quae semper a necessitate libe ra est et nunquam cogi potest. Ubi necessitas, ibi non est libertas, ubi non est libertas, nec voluntas, et ideo nec meritum. Haec libertas in omnibus est, tam in malis quam in bonis. Est et alia libertas, a peccato scilicet, de qua dicit Apostolus : Ubi spiritus Domini, ibi libertas; et Veritas in Evangelio : Si Filius vos liberavit, vere liberi eritis. Haec libertas a servitute peccati liberat et servos justitiae facit, sicut e converso servitus peccati liberos justitiae facit. Unde Apostolus : Liberati a peccato, servi facti estis justitiae. Et item : Cum servies setis peccati, liberi fuistis justitiae. Hanc libertatem homo peccando amisit: ideoque Augustinus dicit, quod homo, male utens libero arbitrio, et se perdidit et ipsum, quia perdita est per peccatum libertas, non a necessitate, sed a peccato. Qui enim facit peccatum, servus est peccati.

Qui habent hanc libertatem , scilicet a peccato, et per quid.

. Istam libertatem, quae est a peccato, illi soli nunc habent, quos

Filius per gratiam liberat et reparat, non ita, quod penitus sint sine peccato in hac mortali carne, sed ut in eis peccatum non dominetur neque regnet. Et haec est vera et bona libertas, quae bonam parit servitutem, scilicet justitiae. Unde Augustinus in Ench. ait : " Ad justitiam faciendam non erit aliquis liber, nisi a peccato liberatus , esse justitiae coeperit servus, et ipsa est vera libertas propter recti facti laetitiam, simul et pia servitus propter praecepti obedientiam. " Est alia libertas non vera, malae servituti adjuncta, quae est ad malum faciendum , ubi ratio dissentit a voluntate, judicans, non esse faciendum quod voluntas appetit: ad bonum vero faciendum concordat ratio voluntati, et ideo vera libertas est et pia. De libertate autem ad malum et servitute mala, ait Augustinus in Enchiridio: " Servi addicti peccato, quae potest esse libertas, nisi quando eum peccare delectat. Liberaliter enim servit, qui sui Domini voluntatem libenter facit: ac per hoc ad peccandum liber est qui peccati servus est. "

Quaestio de libertate ad malum, an sit ipsa libertas liberi arbitrii, an alia?

Hic quaeri potest, utrum haec libertas, qua quis liber est ad malum, sit libertas arbitrii ? Si enim libertas arbitrii est, bonum quidem est, quia libertas arbitrii bonum naturale est. Quibusdam videtur, quod sit ipsa libertas arbitrii, quae semper bona est, sed propter peccati servitutem ad malum sit liberior et pronior: et ideo dicitur non vera esse libertas, qui ad malum est. Aliis autem videtur, quod haec libertas ad malum, quam supra commemoravit Augustinus, non sit ipsa libertas arbitrii, sed sit quaedam pronitas peccandi et curvitas, quae ex peccato est et mala est.

Quaestio alia de libertate ad bonum, an ipsa sit libertas arbitrii, an non ?

Similiter etiam quaeri solet, utrum illa libertas vera, quae est ad justitiam faciendam, sit ipsa libertas arbitrii? Quidam dicunt, illam eamdem esse, sed reparatam per gratiam, qua juvante libera est ad bonum, sine gratia vero non est libera ad bonum. Unde Augus. tinus in Enchiridio: " Ista libertas ad bene faciendum unde erit homini addicto et vendito, nisi eum redimat qui dicit: Si Filius vos liberaverit, vere liberi erilis? Quod antequam fieri in homine incipiat, quomodo quisquam de libero arbitrio gloriatur, qui nondum est liber ad operandum bene? " Ecce aperte ostendit, liberum arbitriu ?? per gratiam liberari, ut per illud bene operetur quis. Ideoque dicunt, illam libertatem veram, quae est ad bene iaciendum, cujus supra meminit Augustinus, esse libertatem ipsam arbitrii, gratia Dei liberatam et adjutam. Alii vero putant, non esse ipsam arbitrii libertatem, sed aliam quamdam, quae ex gratia et libero arbitrio in mente hominis, Deo operante, incipit esse, cum reparatur.

Certa determinatio utriusque quaestionis, qua dicitur libertas ad bonum, et ad malum esse libertas arbitrii.

Verum nobis magis placet, ut ipsa libertas arbitrii sit et illa qua quis liber est ad malum, et illa qua quis liber est ad bonum faciendum. Ex causis enim variis sortitur diversa vocabula. Dicitur enim libertas ad malum faciendum, antequam per gratiam sit reparata ,-sed cum per gratiam fuerit reparata, dicitur libertas ad bonum faciendum, quia ante gratiam libera est voluntas ad malum, per gratiam vero libera fit ad bonum. Semper igitur voluntas hominis aliquo modo libera est, sed non semper bona est. Non enim est bona nisi a peccato liberata, est tamen a necessitate libera. Unde Augustinus in lib. de gratia et libero arbitrio : " Semper in nobis voluntas libera est, sed non semper bona est. Aut enim libera est justitiae, quando servit peccato, et tunc est mala: aut a peccato libera est, quando servit justitiae, et tunc est bona. "

De libertate a miseria.

Est iterum libertas a miseria, de qua Apostolus ait: Et ipsa creatura liberabitur a servitute corruptionis in libertatem gloriae filiorum Dei. Hanc libertatem habuit homo ante peccatum, quia omni carebat miseria et nulla tangebatur molestia, et plenius habebit in futura beatitudine, ubi miser esse non poterit. Sed in hac vita, quae est inter primum peccatum et ultimam confirmationem, nemo a miseria liber est, quia paena peccati non caret.

Repetit de corruptione liberi arbitrii, ut addat alia.

Ex praedictis jam apparet, in quo per peccatum sit imminutum vel corruptum liberum arbitrium, quia ante peccatum nulla erat homini difficultas, nullumque impedimentum de lege membrorum ad bonum, nulla impulsio vel instigatio ad malum. Nunc autem per legem carnis ad bonum impeditur et ad malum instigatur, ut non possit velle et perficere bonum, nisi per gratiam liberetur et adjuvetur, quia ut ait Apostolus: Peccatum habitat in carne. Liberum ergo arbitrium, cum semper et in singulis sit liberum, non est tamen pariter liberum in bonis et in malis, et ad bona et ad mala. Liberius est enim in bonis, ubi liberatum est, quam in malis, ubi liberatum non est. Et liberius est ad malum, quod per se potest, quam ad bonum, quod, nisi gratia liberetur et adjuvetur, non potest.

De libertate quae est ex gratia, et quae ex natura.

Libertas ergo a peccato et a miseria per gratiam est, libertas vero a necessitate per naturam. Utramque libertatem, naturae scilicet et gratia, notat Apostolus, cum ex persona hominis non redempti ait : Velle adjacet mihi, perficere autem bonum non invenio ,- ac si diceret: habeo libertatem naturae, sed non habeo libertatem gratiae ; ideo non est apud me perfectio boni. Nam voluntas hominis, quam naturaliter habet, non valet erigi ad bonum efficaciter volendum vel opere implendum, nisi per gratiam liberetur et adjuvetur,- liberetur quidem, ut velit, et adjuvetur, ut perficiat ; quia, ut ait Apostolus: Non est volentis velle, neque currentis currere, id est, operari, sed miserentis Dei, qui operatur in nobis velle et operari bonum, cujus gratiam non advocat hominis voluntas vel operatio, sed ipsa gratia voluntatem praevenit praeparando, ut velit bonum, et praeparatam adjuvat, ut perficiat.

(Finis textus Magistri. )