Scholium.

Ad effectum tranquillitatis inter potentias animae, qui tribuitur justitiae originis, oportet ponere donum aliquod in voluntate, quo faciliter se retraheret a delectabilibus appetitus ; item alia dona in appetibus inferioribus, quibus delectabiliter moverentur a voluntate juxta rectam rationem, etiam quando sua delectabilia desererent.

Potest dici ergo (d) quod si originalis justitia habuit illum effectum, facere scilicet perfectam tranquillitatem in anima, quantum ad omnes potentias, ita quod natura inferior non inclinaretur contra judicium superioris, aut si inclinaretur quantum est ex se, posset tamen a superiori regulari, et ordinari sine difficultate superioris et sine tristitia inferioris, cum hoc non habuerit potentia facta in puris naturalibus, necesse est ipsam ponere donum supernaturale, quo sit ista tranquillitas perfecta in anima.

Ex hoc potest formari secunda ratio : Voluntas enim conjuncta appetitui sensitivo, nata est condelectari sibi, sicut intellectus conjunctus sensui, natus est intelligere sensibilia ; et si talis voluntas multis appetitibus sensitivis conjungitur, nata est condelectari illis omnibus: et ita non tantum illum appetitum non potest retrahere a suo delectabili, sine aliqua contraria inclinatione ex parte istius appetitus et difficultate. Sed nec etiam seipsum videtur posse retrahere sine difficultate, a condelectando illi appetitui: ad hoc igitur ut se delectabiliter retrahat, oportet eam in aliud ferri sibi delectabilius, quam sit illud delectabile appetitus inferioris, cui condelectaretur. Si hoc non esset, igitur ad hoc quod voluntas possit se retrahere sine delectabiliter ab omni delectatione inordinata,cum aliqua vi inferiori, oportuit aliquid ex se ipsi voluntati esse delectabilius, quam aliquod delectabile alicujus vis inferioris ; et cum nihil sit tale ex parte ipsius voluntates, oportet aliquid fuisse in voluntate supernaturale, quo fieret sibi finis delectabilior, quam aliquod delectabile alicujus appetitus sensitivi, propter quam rationem, delectabilius se retraheret a condelectando appetitui sensitivo quam recedendo ab illo delectabili, scilicet fine. Si igitur in primo homine fuit ille effectus, scilicet perfecta tranquillitas, et erit effectus originalis justitiae; illa justitia fuit donum supernaturale, quia fecit Deum delectabiliorem voluntati quam aliquod appetibile sensibile, quod non potuit esse ex aliquo dono naturali ipsius voluntatis.

Sed numquid ex hoc (e) tollitur omnis rebellio, ut potentia inferior delectabiliter se retrahat a suo delectabili proprio? Respondeo, si voluntas abstinet delectabiliter a condelectando potentiae inferiori, totus homo delectabiliter abstinet a delectabili appetitus sensitivi inferioris ; non autem totus homo cum tristitia abstinet, si vis illa inferior abstinet cum tristitia; hoc enim convenit homini simpliciter, quod ei convenit secundum potentiam superiorem, nec propter hoc ab eo negatur, etsi non conveniat ei secundum potentiam inferiorem.

Quod si dicatur, quod ipsa po-I tentia inferior ex parte sui delectabiliter obediat rationi, tunc videtur quod oporteat aliquid ponere in potentia inferiori, quo sic delectabiliter feratur in delectabile voluntatis. Non enim videtur quod ex natura illius potentiae esset, delectabiliter avelli a suo delectabili, nec etiam erat ex natura sua, inquantum est inferior voluntate, delectabiliter avelli a suo delectabili ab ipsa voluntate, quia iste ordo essentialis manet nunc, et tamen nunc non est talis delectatio; oporteret enim ponere in singulis potentiis appetitivis inferioribus, singula dona, ita quod quaelibet per suum donum delectabiliter moveretur a voluntate, et ipsa voluntas per donum suum delectabiliter moveret se ad potentias inferiores, etsi essent talia plura dona, potissimum tamen fuit justitia originalis, quae fuit in voluntate.

Per illud enim donum, voluntas quasdam delectationes appetitus sensitivi praevenisset ne unquam illae inessent, puta adulterandi cum puella alinea; quasdam imperasset, et bene eis fuisset usus homo, puta cognoscendi suam, obediendo praecepto divino, illi scilicet : Crescite et multiplicamini, etc. ita quod istas delectationes licitas, quandoque habendas pro tunc, quando infuissent, non habuisset voluntas pro fine, sed ad finem debitum retulisset. A quibusdam etiam delectabilibus licitis, quandoque habendis, quandoque avertisset, sicut ab illa delectatione, quae non erat habenda, nisi pro tempore, et quodcumque istorum, sive praevenire, sive bene uti habitis, sive avertere ab habendis delectabilibus, voluntas delectabiliter faceret, per donum illud supernaturale, quo delectabilius fuit sibi fini ultimo inhaerere, et omnibus ordinatis ad illum, quam ab illo separari inhaerendo alicui delectabili, non ordinato ad istum finem.

Ista omnia ex puris naturalibus suis non potuit habere, et si ex se haberet aliquod donum cui haec omnia convenirent, nec propter hoc esset delectata, licet totus homo delectaretur, cujus ista erat principalis potentia delectandi.

Nec forte necesse est ponere, quod nullus sensitivus appetitus potuit tunc tristari: potuit enim visus tunc videre turpe visibile, et auditus audire turpe audibile, et utrumque potuit offendere appetitum sensitivum, sicut et conveniens sensibile delectare. Sed voluntas tunc bene usa fuisset istis tristitiis et delectabiliter appetituum inferiorum, ita quod non contristata fuisset immoderate ab appetitibus inferioribus, sicut bene usa fuisset delectabilibus eorum, non immoderate delectando. De alio effectu, (f) qui attribuitur originali justitiae, scilicet immortalitate, non oportet arguere, quia ista immortalitas, ut dictum fuit dist. 19. non fuit impossibilitas moriendi etiam stante isto statu, sed possibilitas non moriendi, quae possibilitas conservata fuisset in actu non moriendi per multa adjutoria, quae dicta sunt ibi, puta per esum ligni vitae, per custodiam Angelorum, per protectionem divinam et bonum regimen intrinsecum, et caetera ibi dicta.

Ad primum argumentum (g) dico, quod neutrum istorum ex puris naturalibus potest haberi. Cum probatur, quia opposita istorum sunt paenae, dico quod non, sed conditiones naturales, sicut non est paena bovi mori, sed naturale, et quod appetitus ejus feratur in suum delectabile. Ex quo enim homo compositus est multis partibus organicis, et ita sunt in eo multi appetitus, naturale est quemlibet ferri in suum delectabile, et etiam ipsum corpus consumi potest, nisi sint remedia, quae suppleant abundanter ne consumptic ista vincat.

Contra istud, quia ista fuissent passiones involuntariae, ergo et paenae. Respondeo et dico, quod licet involuntariae voluntate naturali, non?tamen paenae, nam contra inclinationem naturalem bovis est mori, et tamen illa non est sibi paena. Si autem dicas involuntarium, quia contra actum voluntatis, dico quod non fuisset paena involuntaria voluntati existenti in puris naturalibus: si enim ipsa voluisset naturam suam habuisse conditionem supernaturalem, peccasset.

Ad secundum dico, quod ista rectitudo naturalis, est libertas innata ipsi voluntati, in qua necessarium est voluntatem fieri a Deo, nec illa per peccatum corrumpitur. Et ita justitia originalis, si ponatur rectitudo naturalis voluntatis, erit ipsa libertas ejus, sed ista non habet illos effectus qui attribuuntur justitiae originali: quod si isti effectus attribuantur uni qualitati mediae inter naturam et virtutem infusam, illam qualitatem mediam non est necesse ponere, quia quaecumque apparent inconvenientia de voluntate, salvabuntur sine ea.

Ad tertium dico, quod existens in puris naturalibus, non est aequalis ei, qui peccavit existens in justitia, non quia iste habeat aliquam curvitatem, quam ille non habet, sed quia iste debitor est justitiae originalis quam accepit, ille non, ideo iste est reus, et ille non. Et si neutri conferatur visio Dei, uni tamen est carentia visionis, paena, alii non est. Reus enim privatur ea propter reatum peccati, alter vero privatur ex conditione naturae.