DISTINCTIO XXVII

( Textus Magistri Sententiarum).

De comparatione gratiae ad virtutem.

Hic videndum est, quid sit virtus, et quid sit actus vel opus ejus. Virtus est, ut ait Augustinus, bona qualitas mentis, qua recte vivitur, et qua nullus male utitur, quam Deus solus in homine operatur. Ideoque opus Dei tantum est, sicut de virtute justitiae Augustinus docet super illum locum Psalmi: Feci judicium et justitiam, ita dicens : " Justitia magna virtus animi est, quam non fecit in homine nisi Deus. Ideoque, cum ait Propheta ex persona Ecclesiae: Feci justitiam, non ipsam virtutem, quam non facit homo, sed opus ejus intelligi voluit. " Ecce aperte insinuatur hic, quod justitia in homine non est opus hominis, sed Dei: quod et de aliis virtutibus itidem intelligendum est.

De fide itidem dicit, quod non est ex homine, sed ex Deo tantum.

Nam de gratia fidei Ephesiis scribens Apostolus, similiter fidem non ex homine, sed ex Deo tantum esse, asserit inquiens: Gratia estis salvati per fidem, et hoc non ex vobis; Dei enim donum est. Quod a Sanctis ita exponitur: " Hoc, id est, fides, non est ex vi naturae nostrae, quia donum Dei pure est."

Ecce et hic manifeste traditur, quod fides non est ex libertate arbitrii sive ex arbitrio voluntatis, quod superioribus consonat, ubi dictum est, gratiam praevenientem vel operantem esse virtutem, quae voluntatem hominis liberat et sanat. Unde Augustinus in libro de Spiritu et littera ait: " Justificati sumus non per liberam voluntatem, sed per gratiam Christi: non quod sine voluntate nostra fiat, sed voluntas nostra ostenditur infirma per legem, ut sanet gratia voluntatem, et sana voluntas impleat legem. "

De gratia, quae liberat voluntatem, quae si virtus est, non est ex libero arbitrio, et sic non motus mentis.

Si igitur gratia quae sanat et liberat voluntatem hominis, virtus est vel una, vel plures: cum ipsa gratia non sit ex arbitrio voluntatis, sed eam potius sanet ac praeparet, ut bona sit; consequitur, ut virtus non sit ex libero arbitrio, et ita non sit motus vel affectus mentis, cum omnis motus, vel affectus mentis sit ex libero arbitrio, sed bonus ex gratia et libero arbitrio, malus vero ex libero arbitrio tantum. Ut enim ait Augustinus in lib. Retract. " Homo sponte et libero arbitrio cadere potuit, non etiam resurgere".

Idem in lib. de duabus animabus : " Animae si libero ad faciendum et non faciendum motu animi careant, si denique his abstinendi ab opere suo potestas nulla conceditur: earum peccatum tenere non possumus. " Hic aperte ostenditur, quod motus animi, sive ad bonum sive ad malum, ex libero arbitrio est. Ideoque, si gratia vel virtus motus mentis est, ex libero arbitrio est. Si vero ex libero arbitrio vel ex parte est, jam non solus Deus sine homine eam facit. Propterea quidam non inerudite tradunt, virtutem esse bonam mentis qualitatem sive formam, quae animam informat; et ipsa non est motus vel effectus animi, sed ea liberum arbitrium juvatur, ut ad bonum moveatur et erigatur; et ita ex virtute et libero arbitrio nascitur bonus motus vel effectus animi, et exinde bonum opus procedit exterius. Sicut pluvia rigatur terra, ut germinet et fructum faciat, nec pluvia est terra nec germen nec fructus, nec terra germen vel fructus, nec germen fructus; ita gratis terrae mentis nostrae, id est, arbitrio voluntatis, infunditur pluvia divinae benedictionis, id est, inspiratur gratia, quod solus Deus facit, non homo cum eo, qua rigatur voluntas hominis, ut germinet et fructificet, id est, sanatur et praeparatur, ut bonum velit, secundum quod dicitur operans; et juvatur, ut bonum faciat, secundum quod dicitur cooperans. Et illa gratia virtus non incongrue nominatur, quia voluntatem hominis infirmam sanat et adjuvat.

Ex quo sensu dicuntur ex gratia incipere bona merita, et de qua gratia hoc intelligatur.

Cum ergo gratia dicuntur esse bona merita et incipere; aut intelligitur gratia gratis dans, id est, Deus, vel potius gratia gratis data, 1 quae voluntatem hominis praevenit. Non enim esset magnum, si haec a Deo dicerentur esse, a quo sunt omnia ; sed potius ejus gratia gratis data intelligitur, ex qua incipiunt bona merita, quae cum ex sola gratia esse dicantur, non excluditur liberum arbitrium, quia nullum meritum est in homine, quod non sit per liberum arbitrium. Sed in bonis merendis causae principalitas gratiae attribuitur, quia principalis causa bonorum meritorum est ipsa gratia, qua excitatur liberum arbitrium et sanatur, atque juvatur voluntas hominis, ut sit bona.

Quod bona voluntas gratia principaliter dicitur, et etiam gratia est, sicut et omne bonum meritum.

Quae ipsa etiam donum Dei est et hominis meritum, imo gratiae, quia ex gratia principaliter est et gratia est. Unde Augustinus, ad Sixtum presbyterum : " Quid est meritum hominis ante gratiam, cum omne bonum meritum nostrum non in nobis facit nisi gratia. " Ex gratia enim ut dictum est, quae praevenit et sanat arbitrium hominis, et ex ipso arbitrio procreatur in anima hominis bonus affectus sive bonus motus mentis ; et hoc est primum bonum hominis meritum. Sicut, verbi gratia, ex fidei virtute et hominis arbitrio generatur in .mente . motus quidam bonus et remunerabilis, scilicet ipsum ciedere; ita ex charitate et libero arbitrio alius quidam motus provenit, scilicet diligere, bonus valde ; sic de caeteris virtutibus intelligendum est. Et isti boni motus vel affectus merita sunt et dona Dei, quibus meremur et ipsorum augmentationem et alia quae consequenter hic et in futuro nobis apponuntur.

Ex qua ratione dicitur fides mereri justificationem, et alia.

Cum ergo dicitur fides mereri justificationem et vitam aeternam, ex ea ratione dictum accipitur, quia per actum fidei meretur illa. Similiter de charitate et justitia et de aliis accipitur. Si enim fides ipsa, virtus praeveniens, diceretur esse mentis actus, qui est meritum, jam ipsa ex libero arbitrio originem haberet; quod quia non est, sic dicitur esse meritum, quia actus ejus est meritum, si tamen adsit charitas, sine qua nec credere, nec sperare meritum est vitae. Unde apparet vere, quia charitas est Spiritus sanctus, quae animae qualitates informat et sanctificat, ut eis anima informetur et sanctificetur, sine qua animae qualitas non dicitur virtus, quia non valet sanare animam.

De muneribus virtutum, et de gratia quae non est, sed facit meritum.

Ex muneribus itaque virtutum boni sumus et juste vivimus: et ex gratia, quae non est meritum, sed facit, non tamen sine libero arbitrio, proveniunt merita nostra, scilicet boni affectus eorumque progressus atque bona opera, quae Deus remunerat in nobis, et haec ipsa sunt Dei dona. Unde Augustinus ad Sixtum presbyterum : " Cum coronat Deus merita nostra, nihil aliud coronat quam munera sua. Unde vita aeterna, quae in fine a Deo meritis praecedentibus redditur, quia et eadem merita, quibus redditur, non a nobis sunt, sed in nobis facta sunt per gratiam, recte et ipsa vita gratia nuncupatur, quia gratis datur. Nec ideo gratis, quia non meritis datur, sed quia data sunt per gratiam et ipsa merita, quibus datur. "

Epilogat ut alia addat.

Ex praemissis jam innotescere nobis aliquatenus potest, qualiter gratia praeveniens meretur augeri, et alia: et quid ipsa sit, an virtus, an aliud: et si virtus, an sit actus, vel non. Ostensum enim est supra ex parte quorumdam, quod ipsa est virtus, et virtus non est actus, sed ejus causa, non tamen sine libero arbitrio. Unde quod supra Augustinus dixit, bonum usum liberi arbitrii esse virtutem, ita accipi potest, id est, actum virtutis: alioquin sibi contradicere videretur, qui etiam opus virtutis supra dixit esse bonum usum eorum, quibus non bene uti possimus, in quibus posuit liberum arbitrium. Si vero bonus usus liberi arbitrii opus virtutis est, jam virtus non est. Cum ergo bonum usum ejus virtutem esse dixit, nomine virtutis ipsius usum significavit.

Quod idem usus est virtutis et liberi arbritrii, sed virtutis principaliter.

Idem nempe usus bonus ex virtute est et ex libero arbitrio,sed ex virtute principaliter Et bonus ille usus in magnis bonis annumerandus est. Illa autem gratia praeveniens, quae et virtus est, non usus liberi arbitrii est, sed ex ea potius est bonus usus liberi arbitrii ; quae nobis est a Deo, non a nobis. Usus vero bonus arbitrii t et ex Deo est et ex nobis; et ideo bonum meritum est. Ibi enim solus Deus operatur, hic Deus et homo. Hoc meritum ex illa purissima gratia provenit ; quod Apostolus notavit dicens : Gratia Dei sum id quod sum, et gratia ejus in me vacua non fuit. Super quem locum Augustinus ita ait: " Recte gratiam nominat: primum enim solam gratiam dat Deus, et non nisi gratis, cum non praecedant nisi mala merita, sed post per gratiam incipiunt bona merita. Et ut ostenderet etiam liberum arbitrium addit : Et gratia ejus in me vacua non fuit. Et ne ipsa voluntas sine gratia Dei putetur aliquid boni posse, subdit: Non autem ego, solus scilicet sine gratia, sed gratia Dei

mecum, id est, cum libero arbitrio ", Plane cum data fuerit gratia, incipiunt esse nostra merita bona, per illam tamen ; quia si illa defuerit, cadit homo.

Aliorum sententia hic ostenditur, qui dicunt virtutes esse bonos usus liberi arbitrii, id est, actus mentis. Alii vero dicunt, virtutes esse bonos usus naturalium potentiarum, non tamen omnes, sed tantummodo interiores, qui in mente sunt: exteriores vero, qui per corpus geruntur, non virtutes esse dicunt, sed opera virtutum. Et ideo quod Augustinus dicit, opus virtutis esse bonum usum naturalium potentiarum, de usu exteriori accipiunt: quod vero dicit, bonum usum liberi arbitrii virtutem esse, et in magnis numerari bonis, de usu interiori intelligunt. Et virtutes nihil aliud esse quam bonos affectus vel motus mentis asserunt, quod Deus in homine facit, non homo ; quia, licet illi motus sint liberi arbitrii, non tamem esse queunt, nisi Deus ipsum liberet et adjuvet gratia sua operante et cooperante ; quam Dei gratuitam voluntatem accipiunt, quia Deus est, qui et operatur in nobis velle et operari bonum.

Quibus auctoritatibus muniunt, quod virtutes sint motus mentis.

Quod autem virtutes sint motus mentis, testimoniis Sanctorum adstruunt. Dicit enim Augustinus super Joannem : " Quid est fides ? Credere quod non vides. " Credere autem motus mentis est. Idem in lib. 3. de doct. Christ. " Charitatem autem voco motum animi. " Si vero charitas et fides motus animi sunt, virtutes ergo motus animi sunt. Quibus alii respondentes, praemissa verba Augustini ita intelligenda fore inquiunt: Fides est credere quod non vides, id est, fides est virtus, qua creditur quod non videtur. Item: Charitas est motus animi, id est, gratia, qua movetur animus ad diligendum. Et quod haec et his similia ita accipienda sint, ex his conjicitur, quae alibi Augustinus ait. Nam in secundo libro quaestionum Evangelii, inquit : " Est fides, qua creduntur ea quae non videntur, quae proprie dicitur fides. " Item in 13. lib. de Trinit : " Alia sunt ea quae creduntur, aliud est fides, qua creduntur. " Ex quibus verbis sic argumentando procedunt : Aliud est credere, aliud illud quo creditur. Praedictum autem est, fidem id esse, quo creditur. Sic igitur credere non est fides, quia credere non est id quo creditur. Addunt quoque: Virtus opus Dei tantum est, quam ipse solus facit in nobis. Ipsa ergo non est usus vel actus liberi arbitrii; sed credere est actus liberi arbitrii: non est itaque virtus. Praemissis aliisque rationibus ac testimoniis innituntur utrique. Horum autem judicium diligentis lectoris relinquo examini, ad alia properans. (Finis textus Magistri.)