COMMENTARIUS.

Ad argumenta principalia, etc.

(a) Ad primum , respondet Doctor primo glossando propositionem Aristotelis dicens, quod loquitur de materia individuali sive haecceitate, per quam contrahitur natura ad esse individuale, et hoc non verum est, quod ens quod non habet hujusmodi haecceitatem determinativam, sive contractivam naturae, cujusmodi est essentia divina, ut supra dixi, in illo est simpliciter idem cum eo, et est conclusio, scilicet non habens materiam, ut alteram partem sui, est ex natura sua singularis ; tenet ex hoc, quod in accidente non habens materiam alteram partem sui est simpliciter necesse esse, et sic quidquid potest esse ibi de necessitate ibi, et sic non determinatur aliunde ad singularitatem, tanquam per aliquid sibi adveniens. Dicit ergo Doctor quod intentio Philosophi est, quod omne non habens materiam partem sui est formaliter necessarium, etc. Vide Doctorem in primo, distinct. 2. parte prima, quaest. 3. ubi arguit, quod si possent esse plures Dii, possent esse infiniti, et si possent esse, de necessitate actu essent.

(b) Sed discordatnus ab eo in hac propositione. Omnis quidditas non habens materiam est formaliter necessaria, et ideo in conclusione, propositio Aristotelis est ista, quod omnis quidditas, etc. et conclusio sequens est ista, quod talis quidditas non est contrahibilis ad plura individua, et nos tenemus oppositum tam propositionis quam conclusionis, quia nullam naturam tenemus esse necessariam formaliter nisi divinam, ut patuit in primo, dist. 8. quaest. ultim. Tenemus etiam, quod quidditas creata non habens materiam est vere multiplicabilis et contrahibilis ad plura individua, ut diffuse pertractat Doctor in quodlib. quaest. 2. Et vide quae ibi exposui.

Ad secundum patet responsio.

(c) Ad rationem. Ad tertium respondet quod differentia formalis potest accipi pro differentia in forma, vel pro differentia formarum. Primo modo conceditur major, sed minor est falsa, videlicet quod plures Angeli praecise differant in forma. Et cum probatur illa minor, quia Angelus differt ab Angelo qui est forma; ergo habent differentiam formalem, est fallacia Consequentis, non enim sequitur, formae differunt, ergo formaliter, sicut non sequitur, plures homines differunt, ergo in humanitate differunt, quia differre in humanitate, est humanitatem esse rationem formalem differentiae, ut patuit in primo d. 4. q. 1 . Est enim fallacia Consequentis a positione superioris ad positionem inferioris, sicut non sequitur, animal currit, ergo homo currit ; sic in proposito non sequitur, differunt ut formae, puta haec albedo, et haec albedo ; ergo differunt formaliter, sive in forma, quod est differre specifice.

Expono tamen istam litteram. Cum dicit, differentia formalis potest accipi pro differentia in forma, vel pro differentia formarum. Primo modo ponitur ratio formalis distinguendi essentialiter, sicut dicimus, quod rationale est differentia formalis hominis, quia est ratio distinguendi hominem formaliter et essentialiter ab asino, et sic homo et asinus proprie differunt formaliter.

Secundo modo non ponitur ratio formalis differendi. Exemplum, duae albedines differunt ut duae formae, id est, sunt duae formae ab invicem differentes, et tamen non differunt formaliter, quia tunc una esset ratio formalis differendi ab alia, et e converso: valet tamen ista consequentia : quae differunt formaliter, differunt ut formae, sicut ab inferiori ad superius affirmative, non tamen valet e contra. Sequitur : Et sic. minor est falsa, videlicet ista, quod duo Angeli differant formaliter, sive in forma, quae ponitur ratio formalis distinguendi unum ab altero. Sequitur : Probatio autem minoris, scilicet quod Angelus differt ab Angelo, qui est forma: ergo habet differentiam formalem, includit fallaciam Consequentis, quia arguitur a magis communi ad minus commune affirmative : sicut non sequitur,

plures homines differunt: igitur in humanitate differunt: aliud est enim aliquid distingui, et aliud ipsum esse primum rationem distinguendi, vel distinctionis. Licet enim Franciscus et Joannes distinguantur ab invicem numeraliter, tamen prima ratio distinguendi numeraliter non est Franciscus, sed ultima differentia individualis, et sic possumus concedere, quod Franciscus et Joannes distinguuntur in haecceitate,quia sensus est, quod haecceitas est ratio formalis (non tamen quidditativa) distinguendi unum ab aliero individualiter: et quamvis humanitas in Francisco, et humanitas in Joanne sint duae formae totales ab invicem distinctae, non tamen concedimus, quod Franciscus et Joannes differant in humanitate, quia humanitas non est ratio distinguendi unum ab altero quidditative, sed est ratio conveniendi. Sequitur : Quia cum hoc, quod ipsum sit distinctum, stat quod ipsum non sit ratio distinguendi: patet, quia etsi humanitas Platonis sit distincta ab humanitate Joannis, non tamen est ratio distinguendi Platonem a Joanne. Sequitur : Cum hoc autem, quod ipsum sit prima ratio distinguendi, non stat ipsum non esse distinctum, id est, quod si humanitas est ratio distinguendi Franciscum a Brunello, ipsa humanitas erit distincta a Brunello; et vult dicere in sententia, quidquid est ratio distinguendi unum ab altero, semper est distinctum ab illo, non tamen e contra sequitur, videlicet, quidquid distinguitur ab altero, puta Socrate, est ratio distinguendi, quia humanitas in Platone distinguitur a Socrate vel humanitate Socratis, ergo est ratio formalis distinguendi unum ab altero, non sequitur.

(d) Et ratio Logica est ad hoc, etc. Exemplum de termino differentiae est, cum dico, Franciscus differt ab asino, ly asinus ponitur terminus hujus differentiae, et stat confuse distributive mobiliter, quia negatio inclusa in ly differt, semper confundit terminum immediate sequentem confuse distributive mobiliter, dummodo sit capax confusionis. Quomodo autem negatio sit inclusa in differentia, patet exponendo, nam cum dico, Franciscus differt a Brunello exponitur sic : Franciscus est, et Brunellus est, et Franciscus non est Brunellus; ergo differt ab illo. Sequitur, et cum dicit etiam, quod talis negatio inclusa in differentia habet vim confundendi illud, quod specificat differentiam, ut cum dico, Franciscus differt a Brunello in humanitate, ly humanitas, ut comparatur ad negationem inclusam in differentia stat confuse distributive mobiliter, quia bene sequitur: Franciscus differt a Brunello in humanitate: ergo non est idem in ista humanitate, nec in ista, et sic de aliis. Adverte etiam, quod talis differentia includit unam affirmativam, de qua etiam supra in primo, dist. 4. quaest. 1. Cum enim dico, Franciscus differt a Brunello in. humanitate, affirmatur quod humanitas est ratio formalis distinguendi Franciscum a Brunello. Et propter affirmativam inclusam in differentia stat confuse tantum, sive stat determinate, sed nullo modo confuse distributive. Exemplum primi, quia bene sequitur: Franciscus differt a Brunello humanitate: ergo humanitas est ratio formalis distinguendi unum ab altero, et sic stat confuse tantum, et si aliquando determinate, hoc erit gratia materiae, non gratia formae, quia cum dico, Franciscus differt a Brunello humanitate, si ly humanitas supponit determinate, supponit praecise pro humanitate Socratis, per quam Socrates differt a Brunello. Exemplum secundi, quia non sequitur Socrates differt humanitate a Brunello; ergo differt ista humanitate, et ista et ista, tunc enim sequeretur, quod differret humanitate a Platone, quod est falsum.

(e) Si autem accipiatur major improprie, scilicet juxta secundum intellectum, nego majorem, scilicet istam : omnis differentia formarum est formalis. Sequitur : Ad probationem dico, quod Philosophus loquitur, etc. et sic dicit text com. 10. Palam autem, et quia si sint aliqualiter numeri substantiae sic sunt, et non sunt, ut quidam dicunt unitatum multitudo, id est, si quidditates rerum sint aliqualiter numeri, sic sunt, scilicet sicut potest haberi ex supradictis, ut patet in text com. 9. Et non ut quidam dicunt scilicet Platonici, quod sunt supple numeri limitatum. Sequitur in textu : nam definitio numerus quidam, divisibilis est etiam, et in indivisibilia, non enim infinitae rationes, et numerus autem tale. Nam definitio indicans quidditatem rei, est quiddam numerus, qui est divisibilis in indivisibilia, non enim rationes sive definitiones sunt infinitae, numerus autem aliquid tale, supple est, quod est divisibilis in indivisibilia, hoc est, quod resolvit definitionem, sic stat ad indivisibile, sicut resolutio numerorum. Exemplum, si definitio hominis dividatur in aliqua duo, puta in animal et rationale, quae dicuntur A et B, et iterum A dividitur in C et D, stabitur aliquando ad aliqua indivisibilia, nam in causis materialibus, vel formalibus non contingit procedere in infinitum, ut patet 7. Metaph. text. com. 5. et ideo divisio definiti assimilatur divisioni numeri, qui dividitur in ultimo in indivisibilia, id est, in unitates, et non assimilatur divisioni continui, quod dividitur in infinitum in semper divisibilia, ut supra patuit dist. 2. quaest 9.

Dicit ergo Doctor quod talis definitio est ejus quod vocat substantiam,hoc est quidditatis, non formae, quae est altera pars ejus,

et sic patet, quod quidditates rerum non sunt simplices, sed compositae, ut patet 8. Metaph. text. com. 9. Quare, inquit, substantia est quidem, cujus contingit esse terminum et rationem, id est, definitionem, ut compositae, sive sensibilis fuerit, sive intellectualis, primorum autem, ex quibus hoc non est, siquidem aliquid de aliquo significat ratio definitiva,et oportet hoc quidem, et illud vero ut formam. Haec ille. Es quo textu habetur, quod omnis substantia definibilis necessario est composita. Dicit ergo Doctor quod definitio proprie est substantiae compositae, quae dicitur quidditas, et non est formae, quae est altera pars ejus, ut supra patet a Philosopho, cum dicit, primorum autem, ex quibus hoc non est, id est,quod talia, ex quibus primo componuntur definitiones, sive simplicia, et ideo contingit ea definiri. Patet per textum immediate sequentem, cum dicit: Si quidem aliquid de aliquo significat ratio definitiva, etc. Sequitur : hoc autem modo dico, quod nihil additur formae, quin vanet speciem, etc. dicere, quod quamvis naturae definibili addantur, sive differentiae individuales, sive intensio, vel remissio, sive quodcumque aliud, quod non pertinet ad esse quidditativum, tale additum, nec aufert, nec addit aliquid pertinens ad quidditatem. Sequitur :

(f) Exemplum hujus esset, etc. et tamen ex hoc non sequeretur, quod numerus trinarius sit variatus, quamvis alicui unitati facta sit additio, scilicet intensio vel remissio, quia non est talis additio, quod variet speciem, et ideo nulla forma inferior ad speciem, variat quidditatem, cum nulla pertineat ad esse quidditativum speciei.

(g) Ad illud.Ad quartum respondet Doctor quod non sequitur, differentia materialis non est specifica, ergo omnis differentia formalis est specifica ; et ultra, licet omnis differentia specifica sit formalis, non autem sequitur, ergo omnis differentia formalis est specifica ; patet, quia differentia formarum, accipiendo formale pro differentia formali, et non pro differentia in forma, sive in specie, quamvis haec sit vera, sola differentia formalis est specifica: non tamen sequitur, ergo omnis differentia formalis est specifica, sed est fallacia Consequentis: sicut etiam non sequitur : solum animal est homo , ergo omne animal est homo. Antecedens est verum, et consequens falsum ; et hoc est quod dicit Doctor quod exclusiva non convertitur in universalem, terminis eodem modo se habentibus, sed bene convertitur terminis transpositis, unde bene sequitur, solum animal est homo, ergo omnis homo est animal ; non tamen sequitur sine transpositione terminorum, quia non sequitur: solum animal est homo, ergo omne animal est homo. A Philosopho igitur accipi potest, quod sola differentia formalis est specifica, etc. Dicit enim Philosophus text. com. 25. Dubitabit autem utique aliquis, quare foemina a viro non specie differt, contrario masculino et foeminino existente, differentia autem contrarietate, supple si, neque animal masculinum et foemininum diversum est specie, quamvis secundum se animalis haec sit differentia, et non ut albedo, aut nigredo, sed inquantum animal masculinum et foemininum est, id est, non se habent, supple per accidens ad animal, ut albedo aut nigredo, sed animal inquantum animal, supple per se est masculinum et foeminimum. Sequitur : Est autem haec dubitatio fere eadem, et quare haec contrarietas facit specie diversa, haec vero non, ut ambulativum et volativum, quae faciunt, supple differre specie ipsum animal, sed albedo et nigredo non; non enim animal album, ex hoc quod album differt specie ab animali nigro, numquid enim duo homines, quorum unus est albus, et alius niger differunt specie, etc. vide text. sequentem.

(h) Ad aliud dico. Ad quintum, responsio stat in tribus dictis. Primum est, si intelligatur quod carentia materiae in aliquo, loquendo de materia, quae est altera pars compositi, sit ratio, quare natura specifica ( quae quantum est ex parte sua, est in infinitis) sit tota in uno individuo, et sic tale individuum erit infinitum, ut supra declaravi, iste intellectus est falsus, quia sola carentia materiae nullo alio positivo producto in tali individuo, non videtur ratio talis infinitatis; et si sic esset, sequeretur quod perfectio speciei non esset finita vel determinata per differentiam additam generi, quod est contra omnes, quia perfectio speciei est limitata ad tantam perfectionem a differentia specifica, et si privatio materiae in aliquo esset ratio, quare tota natura, ut dixi supra, esset tantum in uno individuo, sequeretur quod illud individuum esset actu infinitum, cum talis natura non haberet limitatam perfectionem. Secundum dictum est ibi ". 10. Si autem intelligatur, prout habet aliquam probabilitatem, quod, scilicet forma, si esset separata a materia, ipsa haberet totam perfectionem speciei, quia non participabilis a materia, illa propositio esset falsa, videlicet ista, omnis forma separata a materia in se habet totam perfectionem illius speciei, et ultra hoc petit principium, petit enim, quod debet probare. Tertium dictum est ibi: nisi intelligatur, prout materia dicit illam entitatem individualem contrahentem formam, tunc propositio illa est vera, videlicet, omnis forma separata a materia, hoc est, ab omni ratione individuali contractiva, habet totam perfectionem speciei illius. Sed tunc minor est falsa, scilicet ista : Sed Angelus est forma carens materia, hoc est, differentia individuali.

(i) Ad aliud. Ad sextum, respondet Doctor primo ad formam arguendi, et dicit quod est fallacia Consequentis, infinitas non intenditur, igitur nec pluralitas numeralis ; arguitur enim a negatione minus communis ad negationem magis communis, nam infinitas numeralis infert pluralitatem numeralem, sed non e contra, quia non sequitur : pluralitas numeralis, ergo infinitas numeralis in forma; ergo arguendo potest esse fallacia consequentis, duplici modo.Primo a positione magis communis ad positionem minus communis, sic arguendo: pluralitas numeralis per se intenditur a natura, ergo et infinitas ; non sequitur, sicut nec hic, animal currit, ergo homo. Secundo fit talis fallacia arguendo uegative a minus communi ad majus commune, non enim sequitur , infinitas numeralis per se, non intenditur a natura, ergo nec pluralitas numeralis: non enim pluralitas numeralis est de se infinita, sed tantum stare potest infinitas, ipsa non repugnante, licet ergo nullus intendat infinitatem per se, quia impossibilis, tamen aliquis potest Intendere multitudinem numeralem, quae de se non est infinita, quia sicut compatitur secum infinitatem, ita et finitatem, littera sequens clara est.

(k) Ad ultimum, respondet dicens, quod generatio est perpetua ad salvandum esse divinum, et in corruptibilibus, in quibus non semper potest manere in uno individuo, non tamen dicit quod multitudo praecisa est in corruptibilibus individuis : unde ista est una causa multitudinis individuorum eadem specie, sed non praecipua causa, sed illa quae dicta est, scilicet quod omnis natura quidditativa, praeter naturam infinitam est plurificabilis in plura individua. Et quod dicitur de uno Sole, etc. dicit Doctor quod ratio Philosophi fuit, quod tale corpus singulare fuit ex tota materia illius speciei, etc. Et quia non concordant cum eo Theologi in hac propositione, omne corpus sempiternum, etc. ideo non est concordandum cum eo in conclusione, videlicet, quod natura Solis non sit de se plurificabilis in plura individua, quamvis actu tantum sit in uno individuo.

Quidam novus expositor nititur solvere rationes Doctoris, quibus probat plures Intelligentias esse in eadem specie, quae responsiones in primo ponuntur ab ipso, in expositione quam facit in lib. de Ente et Essentia sancti Thomae. Quoad tertium respondetur argumentis Scoti. Et ad primum quidem, ut terminos Theologiae admisceamus, quia argumentum Theologicum est, dicitur quod communicabilitas est triplex, quaedam cum divisione, etc. sieut universale communicabile est particularibus ; quaedam absque divisione aliqua essentiae, vel esse per identitatem, sicut essentia divina communis est tribus suppositis: quaedam per assumptibilitatem ad hypostaticam unionem, sicut natura humana communicabilis est omnibus suppositis divinis. Si in praemissis Scotus assumit communicabile primo modo, falsa est major, patet in essentia divina. Si secundo modo, falsa etiam est major; nulla enim essentia creata est illo modo communicabilis. Si tertio quoque modo, falsa est major, ut patet de essentia divina. Si autem accipiatur communicabile neutro illorum trium modorum, sed pro communicabili in communi non descendendo determinatead hoc, vel illud communicabile, concesso toto argumento, non concluditur quod quidditas Angelica sit communicabilis, sicut universale particularibus ; committitur enim fallacia Consequentis, a superiori ad inferius affirmative, unde probatio adducta nihil contra nos facit. Communicabilitas primo modo repugnat Intelligentiis propter earum perfectionem; communicabilitas secundo modo repugnat Intelligentiis propter earum imperfectionem ; communicabilitas tertio modo convenit eis ex earum imperfectione, quia esse distinguitur realiter ab essentia earum.

Ad secundum, distinguendo majorem; aliquid enim esse intelligibile sub ratione universalis convenit dupliciter. Uno modo ex parte rei et intellectus; alio modo ex parte intellectus tantum. Primo modo major est vera et minor falsa. Secundo modo major est falsa, licet minor sit vera. Cum enim universalitatis fundamentum ex parte rei sit in centro illius quidditatis in pluribus individuis simul vel successive, fundamentum vero ex parte intellectus sit repraesentatio illius quidditatis, non repraesentatis conditionibus individuationis, ut sic, illud est universale utroque modo, scilicet ex parte rei et intellectus, quia repraesentatur ab hice t nunc: illud autem est universale ex parte rei intellectus tantum, quod altero tantum fundatur fundamento, scilicet repraesentatione, ita quod ejus universalitas ex hoc solo, quod objeclive in intellectu ponitur, cui objicitur res secundum conditiones quidditativas, non individuales, ut sic. Et hoc modo quidditas Intelligentiae est universalis, licet enim individuale specificum principium ibidem sit, quia tamen repraesentatur, ut talis res, non ut hic, quia non repraesentatur secundum quod in se est, sed secundum modum rerum compositarum, in quibus aliud est natura, et aliud est individuum illius naturae, ideo est universalis ut objecta est tantum: et hoc eodem modo est praedicabilis quidditas Intelligentiae de pluribus, scilicet nec actu, nec aptitudine, sed ut objecta est intellectui, ut ab Avicenna habes 5. Metaphys. Ad probationem autem majoris sic negatae, patet responsio. Cum enim dicitur, quod implicat quidditatem esse de se hanc, et universalem, et praedicabitem de pluribus, hoc est verum, accipiendo universale ex parte rei, et similiter praedicabile; universale enim secundum rationem tantum est unum in multis et de multis, ut objectum est tantum ; universale autem ex parte rei est in multis secundum rem, licet unitatem habeat, ut objectum est.

Ad tertium dico, quod in casu illo reperiatur necessario idem Angelus numero. Ex eodem enim Gabriel est hic et Gabriel, nec est verum apud nos, quod Deus non possit idem numero reparare.

Ad quartum dicitur, quod non est simile de Intelligentiis et animabus intellectivis quoad hoc, quod animae sunt partes speciei corporibus unibiles, non autem Intelligentiae.

Ad quintum respondet Thomas quod natura humana et Angelica possunt dupliciter accipi. Uno modo secundum esse naturae, et sic natura humana est una, Angelica vero plures. Alio modo accipiunt secundum esse viae, scilicet ut viatrice3 ad beatitudinem supernaturalem, et sic sicut natura humana est una, ita tota latitudo Angelicarum specierum est una natura.

Nunc ostendendum est responsiones hujus novi expositoris, quibus intendit solvere rationem Doctoris non esse multum ad propositum. Primo cum distinguit de communicabili, concedo distinctionem illam, et dico, quod quidditas Angeli est communicabilis pluribus, sicut universale communicatur particularibus, ut deduxi supra. Et cum dicit, quod hoc repugnat tali quidditati propter earum perfectionem,

et communicabilitas secundo modo repugnat eis propter earum imperfectionem ; dico primo, quod quamvis natura Angelica sit perfectior homine corruptibili, non tamen est ita perfecta, quod repugnet ei dividi in plura numero, quod deduco, quia si praecise convenit eis ratione suae perfectionis, sequitur de facto, quod si imperfectiori non convenit sic dividi in plura numero, quod multo magis repugnabit perfectiori. Cum ergo quidditas animae intellectivae sit multo perfectior Sole et Luna, repugnabit sibi simpliciter dividi in plura numero, cum repugnet Soli, ut patet per Philosophum Primo Caeli et Mundi text. com. 9. et 92. qui tamen Sol ponitur imperfectior.

Praeterea, etsi Intelligentia sit perfectior omni alia re corporali, est tamen finita et limitata, et per consequens non excludit omnem imperfectionem.

Praeterea, hoc non videtur concludere ratione perfectionis, quia si major imperfectio stat cum perfectione naturae Angelicae, non sequitur quod ratione perfectionis illius necessario excludatur minor imperfectio. Patet per argumentum a fortiori, quia minus videtur quod major imperfectio stet cum tali natura quam minor, et tamen stat, ergo a fortiori minor poterit stare: major enim imperfectio est realiter et essentialiter dependere ab alio, et per consequens esse ens possibile et annihilabile, quam posse dividi in plura numero, quia in tali divisione non intelligitur, quod una Datura sit partibilis in se, sed quod quaelibet, ut prior ratione individui est indifferens ad omnem haecceitatem, ut supra exposui praesenti dist. quaest. 1. Et cum contrahitur per aliquam haecceitatem fit haec et singularis, et sic praecise hanc imperfectionem dicit, quia ex se non est in ultima actualitate, tamen hic est minor imperfectio, quam ponere ipsam realiter dependere in esse et conservari a causa prima, et esse ens possibile et annihilabile. Est etiam majoris imperfectionis ipsam posse recipere subjective multa accidentia realiter distincta, quam sit perfici per haecceitatem, quia talis haecceitas, licet non poneretur pertinere ad quidditatem talis naturae,est tamen ita intrinseca, quod realiter identificatur sibi.

Praeterea, iste concedit majorem dependentiam in tali natura; ergo non habet negare minorem ratione perfectionis naturae, quia si ratione perfectionis naturae repugnat minor dependentia, imo quasi nulla, multo magis major dependentia. Modo dependere ad suppositum alterius naturae, est simpliciter major dependentia, quam contrahi ad esse singulare per aliquid, quod est idem realiter ipsi contracto ; patet, quia dependere ad suppositum alterius naturae est non esse ens per se existens et in se, sed in alio, licet non per inhaerentiam. Modo posse communicari supposito divino in unitate suppositi, est subsistere in illo, et ad illud simpliciter dependere: oportet ergo assignare aliam rationem, quam per perfectionem naturae, si enim poneretur formaliter infinita ratio talis perfectionis, concluderet propositum ; sed quia habet ponere talem perfectionem formaliter finitam, limitatam, possibilem, essentialiter dependentem, natam perfici accidentibus realiter distinctis, subjectam motui locali, et multis aliis imperfectionibus posse subjici, ideo ratione talis perfectionis, cui tot imperfectiones annectuntur, non debet negari ipsam esse communicabilem pluribus individuis, modo praeexposito, cum hic esset minor imperfectio inter enumeratas imperfectiones.

Ad secundam responsionem, quae est de ratione universalis et singularis, cum dicit quod aliquid intelligi sub ratione universali contingit dupliciter. Uno modo ex parte rei, ex hoc quod talis res est vere multiplicabilis in plura. Alio modo ex parte intellectus praecise, sic quod intellectus consideret praecise quidditatem in se, et non ut hanc: et isto secundo modo potest concipere naturam Angelicam sub ratione universali. Dico, quod iste secundus modus potest habere duplicem sensum: unum, quod scilicet concipiatur praecise quidditas in se, non concipiendo illam in aliquo singulari, nec ut contracta ad aliquam singularitatem, sed ut indifferentem ad omnem singularitatem,et ut natam praedicari, saltem potentia remota de omni singulari quidditative contento sub ea ; alium sensum, sic praecise concipere illam quidditatem, quod sibi simpliciter repugnet differentia individualis. Primus sensus est verus, et habetur propositum; secundus sensus statim implicat. Dicere enim, quod intellectus concipiat A, vere sub ratione universali, et repugnare A, esse pluribus communicabile et pturificabile, vel est concipere rem aliter quam est, vel est concipere ipsam rem sub modis oppositis et repugnantibus: concipi enim sub ratione universali est simpliciter concipi sub ratione, qua indifferens est ad plura, et plurificabile in illa plura: concipi vero ut omnino non plurificabile, est modus oppositus formaliter proprio modo. Et cum dicit, quod intellectus concipit quidditatem naturae Angelicae absolute, non concipiendo ipsam ut hanc, quaero, dum intellectus concipit eam. aut concipit eam ut pluribus communicabilem ? et habetur intentum ; aut ut simpliciter incommunicabilem? ergo nullo modo concipit eam sub aliqua ratione universali; imo videtur repugnantia concipere A, ut omnino incommunicabile pluribus, et ipsum concipere non ut hoc, nam hoc etiam est impossibile de natura divina, quod aliquis intellectus vere concipiat eam, ut simpliciter incommunicabilem, et non concipiat eam ut singularem, sic in proposito. Nec valet dicere, quod intellectus, ut concipit eam absolute, concipit nec ut plurificabilem, nec non ut plurificabilem; hoc concesso nihil est ad B, quia sic concipere naturam non est eam concipere sub ratione universali, ut patet.

Ad tertiam responsionem, cum dicit iste quod in hoc casu reperitur idem Angelus numero, quia ex eodem est hic Gabriel et Gabriel, transeat. Et cum dicit, quod hoc negatur ab eis, hoc patet manifeste falsum, quia Thomas expresse in quarto, dist. 44. quaest 1. in solutione tertii argumenti, vult quod idem numero interruptum non possit redire per aliquam potentiam. Et expositio istius novi expositoris est magis extorquere intentionem Thomae quam ipsum exponere. Cum dicit iste, quod Thomas non intelligit quod eadem anima annihilata non possit redire per divinam potentiam, sed quod si in resurrectione non resumeretur eadem anima numero, non esset idem homo numero. Miror valde quod hic novus expositor nec verba, nec sensum, nec intentionem Thomae percipiat, cum Thomas loco praeallegato, expresse velit quod si in homine anima sensibilis esset diversa ab anima rationali, et per consequens corruptibilis, sicut in aliis animalibus, quod tunc optime concluderetur, quod in resurrectione non erit eadem anima sensibilis, et per consequens nec idem animal. Si vero ponatur, quod eadem anima secundum substantiam sit in homine rationalis et sensibilis, nullas in hoc angustias patiemur ; et hoc idem Thomas declarat ubi supra in solutione primi argumenti. Et ad propositum suum dicit, quia aliorum animalium forma non est per se subsistens, ut post compositi corruptionem manere valeat, sicut est de anima rationali, quae esse, quod sibi in corpore acquirit, etiam post separationem a corpore retinet, et in participatione illius esse corpus per resurrectionem abducitur, ita quod non sit aliud esse corporis, et aliud animae in homine, alias conjunctio animae et corporis esset accidentalis, et sic nulla interruptio facta est in esse substantiali hominis, ut non possit idem numero redire propter interruptionem essendi, sicut accidit in aliis rebus corruptis, quarum esse, omnino corrumpitur, etc. Ex quo expresse patet, quod ipse Thomas vult, quod idem numero interruptum nullo modo redire possit. Et sic expositio hujus novi expositoris non est ad mentem Thomae.

Ad quartam responsionem, quae est de Angelis et animabus, cum dicit quod non est simile, quia animae sunt paries speciei corporibus unibiles, sed non sic Intelligentiae, sed haec responsio nulla est. Tum, quia animae non distinguuntur per aliud et aliud corpus. Tum, quia nec per aliam et aliam unibilitatem, cum omnia ista sint posteriora ipsa anima: prius enim anima est in se haec, quam actu uniatur corpori, vel quam sit unibilis, ut supra expositum est, et magis etiam infra exponetur.

Cum dicit ad aliam instantiam contra Thomam de tota una specie damnata, etc. quod natura humana et Angelica possunt considerari uno modo secundum esse naturae, et sic natura humana est una, Angelica vero plures. Alio modo secundum esse viae, scilicet ut viatrices ad beatitudinem supernaturalem. Et sic sicut natura humana est una, ita tota latitudo Angelicarum specierum est una natura.

Dico, quod ista expositio est ita evidenter falsa, quod melius esset eam silentio pertransire, quam aliter ejus falsitatem ostendere ; si enim natura humana est reparata, quia tota lapsa, scilicet quia species naturae humanae est tota lapsa, natura vero Angelica non est reparata, quia non tota lapsa. Et inconveniens est eis totam naturam humanam esse damnatam, quia est eis valde inconveniens, quod aliqua species sit simul tota damnata; ergo multo fortius erit inconveniens aliquam unam speciem naturae Angelicae totam esse damnatam, cum sit multo perfectior tota natura humana ; sed in casu, si quilibet Angelus differret specie, sequeretur quod non tantum una tota species, sed quam plurimae simul totae essent damnatae, quia serpens ille cauda sua traxit tertiam partem stellarum: et sic patet improbatio hujus novi expositoris.