John Duns Scotus, In Librum Secundum Sententiarum

Catholic Library Home

▾

John Duns Scotus, In Librum Secundum Sententiarum

IN LIBRUM SECUNDUM SENTENTIARUM

DISTINCTIO PRIMA.

Contra, personae divinae plus conveniunt quam substantia, et virtus in creatura: sed ista non possunt separari in operatione, ergo nec illae.

Ad solutionem (n) quaestionis tria sunt videnda. Primo, quod prima causalitas respectu creaturarum est necessario in tribus personis divinis, et hoc r

Quoad secundum articulum de esse secundum quid seu diminuto, id est, esse cognito vel volito creaturarum, an sit a tribus. Scotus antequam respondeat,

Quantum (a) ad hoc igitur dico sic, quod duo ordines possunt intelligi in divinis, scilicet ordo naturae et ordo originis, qui sunt alterius rationis:

Quantum (a) ad tertium articulum, intelligendum est quod in creaturis, si comparetur causa ad duos effectus ordinatos, essentialior est ejus comparati

Explicat definitionem creationis, et quod philosophi eam admittant, si nihilum dicatur praecedere secundum ordinem naturae, non durationis. Explicat e

De secundo (a) membro, prout ly de notat ordinem durationis, negatur communiter creatio a Philosophis, quia dicunt Deum necessario producere quidquid

In isto (a) tamen membro secundo, scilicet intelligendo de prout dicit ordinem durationis, distingui potest de nihilo, esse Nihil nihil nihil

Sententia Doctoris, creationem esse de nihilo essentiae et existentiae, sed non de nihilo esse intelligibilis tamen ipsum esse intelligibile, produc

Hic dicitur (b) quod Deus potuit producere aliquid aliud a se sine principio, quia ipsum non potuisse hoc fecisse, scilicet produxisse aliquid sine pr

Contra istam (a) positionem arguitur, quod includat contradictionem, aliud a Deo fuisse sine principio, quia de omni producto, aliquando verum est, ve

Tenentes istam (c) positionem potissime (qui ponunt eamdem impossibilitatem esse ex parte speciei cujuscumque, et cum in aliqua specie, sicut in succe

Tenentes autem (a) primam opinionem, potissime propter hoc quod non invenitur contradictio in istis terminis : aliud a Deo esse sempiternum: et secund

QUAESTIO IV. Utrum

Et quia haec quaestio dependet a quadam alia, scilicet de identitate relationis ad suum fundamentum, et hic specialiter loquendo de relatione, quae es

Hic dicitur, (a) quod omnis relatio est eadem fundamento. Pro ista opinione arguitur multipliciter. Primo, quia relatio tranfertur ad Deum, secundum p

Contra istam (b) opinionem arguo sic: Primo, nihil est idem realiter A, sine quo A esse,

Et (a) quia posset proterviri de relationibus, concedendo eas non esse easdem realiter fundamento, non tamen esse alias realitateSi negando eas esse a

(f) Quod si adhuc proterviatur, quod licet relationes non sint formaliter entia rationis, sed aliquid extra intellectum, et non idem fundamento, non t

Ad primum (g) alterius opinionis dico, quod nihil alicujus generis dicitur de Deo, sicut dictum est dist. 8. primi,

Hoc (a) ergo viso de relationibus in communi, videndum est de relationibus in speciali creaturae ad Deum, et est una opinio, quae dicit illam relation

Aliter ponitur, (a) quod ista relatio Angeli ad Deum, differt realiter ab essentia Angeli, quod confirmatur per Augustinum 5. de Trinit. capite 5. ubi

(lamento, ab eo tamen distingui formaliter, et probat utrumque membrum.

Ad argumenta (a) principalia hujus quaestionis.

Resolvit primam quaestionem, ponens duplicem respectum creationis, alterum causati ad Deum, qui est idem fundamento, ex dictis alteram ad non esse im

Secundum primam (a) opinionem potest responderi ad primum argumentum, quod auctoritas loquitur de his praecise, quae per se includuntur in quidditate

Conclusio istius quaestionis est certa, scilicet quod Angelus et anima differant specie, quia formae ejusdem rationis habent eamdem rationem perficien

(a) Dico tunc ad quaestionem, quod quidquid est potens agere, est aliquod ens habens actum primum, et prior est sibi secundum naturam ratio actus prim

DISTINCTIO SECUNDA.

Hic dicitur (a) quod in existentia actuali Angeli est successio formaliter.

(a) Contra istam positionem arguitur, quod includat contradictionem, quia ubi est successio, ibi est prius et posterius, quae non sunt simul: sed adve

Contra istum (a) modum ponendi arguo. Videtur enim contradicere sibi ipsi, quia si in aeviterno non est successio, sequitur quod esse quod habet in pr

Ponit modum defendendi opinionem D.Bonavent. de successione in Angelo, quae non eat improbabilis, quia aevum secundum eum est quantitas, et sic habens

Refutat opinionem D. Bonavent. de successione, sive primo modo, sive secundo explicatur, quia si duratio est absoluta, et eadem existentiae, erit indi

Ad argumenta principalia. Ad primum (a) conceditur, quod unus Angelus creatur prius alio, sed non propter hoc sequitur, quod in esse Angli prius creat

Contra istud arguitur (c) sicut prius argutum est in quoestione 5. primoe distinctionis hujus secundi in solutione principali.

Instatur ex Philosopho 4. Phys. ubi videtur dicere esse unam nunc secundum substantiam in toto tempore, diversum tamen secundum esse. Probat late Scot

Ad secundam partem (a) quaestionis, qua quaeritur, an debeat poni in Angelo existente aliquid mensurans ejus existentiam, dico quod mensurare est quan

QUAESTIO IV. Virum operatio Angeli mensuretur oevo ?

(a)Hic dicitur, quod operatio Angeli intrinseca mensuratur tempore discreto, quod ponitur sic: Mensura, quae est durationis rei, est modus quo res men

Contra conclusionem (a) hujus positionis, arguo primo sic : Quae habent uniformem modum manendi, dum manent, habent mensuram ejusdem rationis in manen

Concedo conclusionem duarum primarum rationum, quod intellectiones Angeli mensurantur aevo, et breviter quaecumque existentia actualis invariabilis, h

QUAESTIO V. Utrum Angelus sit in loco ?

Resolvit Angelum esse in loco, quod habetur expresse ex Scriptura et locis Sanctorum citatis a Magistro 1. distinct. 37. de quo quaest. sequent. cujus

Ad primam (a) quaestionem dicitur, quod Angelus est in loco per operationem praecise, ad quod probandum adducitur Damascenus cap. 13. Incorporea (inqu

Contra conclusionem (d) hujus opinionis arguitur primo, quod sic ponens contradicat sibi ipsi, quia in quaestione illa : an Deus sit ubique, probat qu

Ad quaestionem (a) igitur illam solvendam, primo videndum est de loco corporis: cuilibet enim corpori praeter ultimum, cujus non est aliud extra conti

Ad propositum (a) igitur, ista applicando de Angelo, dico quod Angelus non necessario est in loco, quia multo magis posset fieri Angelus sine creation

In ista (a) quaestione Damascenus, lib .2. cap.

(a) In ista quaestione non est veritas ita clara, et certa de facto, sicut est in proecedenti quoestione, quia Richardus 4. de Trinit.

Secundo quod non possit moveri motu continuo arguitur, et primo in communi, quod nullum successivum sit continuum, et hoc duplici via probatur. Prima

Tertio principaliter arguitur, quod Angelus non posset moveri, quia est indivisibilis. Probat enim Philosophus 6. Physicor. cap. 2. et penultimo, cap.

Quarto principaliter arguitur, quod non possit moveri localiter continue, quia non habet resistentiam, quia, sicut dicit Com mentator super 4. Phys. c

Decidit Angelum posse moveri continue ad locum, quia est receptivus ubi, nec habet ubi certum, nec omnia ubi

Ad secundum (a) nego illud quod assumitur, scilicet nullum successivum est continuum. Antecedens etiam, quod assumitur ad ejus probationem, scilicet q

(a) Ex eodem etiam apparet improbatio alterius antecedentis de partibus minimis, quia aut illud minimum posset praecise terminare lineam indivisibilem

Ad ista argumenta (a) respondetur, quod non concludunt contra minimum secundum formam, et ita ponitur minimum seeundum formam, non autem secundum mate

Secunda (a) responsio non videtur excludere rationes praedictas, quin totum non esset compositum ex indivisibilibus, vel ex minimis partibus in toto

Nunc solvit probationes adductas num. 1. pro secundo argumento, et refutando modum aliorum, explicat illam propositionem : possibile est continuum div

Refert solutionem aliorum, ad secundam probationem antecedentis secundi argumenti, supr. n. 2. qui negant indivisibile esse quid positivum. Primo, qui

Respondeo ad argumentum (a) quod eo cedente, succedit pars continua fluens, et non indivisibile immediate, nec aliquid immediate, nisi sicut continuum

Ad aliud (a) de secundo de Anima, patet quod loquitur de quantitate naturali augmentabilis et diminuibilis, quod concedo, quia illa quantitas cuicumqu

Ad tertium (a) argumentum principale quaestionis quando dicitur, quod Angelus non possit moveri, quia est indivisibilis, quamvis potest faciliter resp

Ad quartum num. 6. adductum explicat quomodo successio motus est ex resistentia mobilis ad motorem et medii ad utrumque, quia scilicet mobile est sub

QUAESTIO X. Utrum Angelus possit movere se

Resolvit Angelum posse se movere, quia animalia, et gravia, et levia se movent,idque est in ipsis perfectionis. Quod vero gravia et levia moveantur a

Remissive ad primum docet quomodo aliquid sit simul in actu et potentia, de quo 1. d. 3. q. 7. ad 1. pro 2. opin. et 2. d. 3. q. 8. ad 4. et d. 25. q.

QUAESTIO Xl. Utrum Angelus possit moveri in instanti

(a) Hic dicitur, quod Angelus potest moveri in instanti, sed non temporis continui, sed discreti, quod probatur. Quaere in Thoma. Alius Doctor (b) dic

Rejicit tempus discretum ut superfluum, et sic ait motum Angeli mensurandum tempore communi. Et ad quaest, resolvit contra Henricum,Angelum non posse

Ponit sententiam aliorum, maxime D. Thomae, cum quo convenit, nisi in eo quod D. Thomas videtur dicere Angelum instantanea , moveri posse a se ad ubi

DISTINCTIO TERTIA.

Contra (c) istud arguitur sic: objectum inquantum objectum est prius naturaliter ipso actu: et in illo priori, per te, objectum est de se singulare, q

Ad quaestionem igitur concedo conclusionem istarum rationum, et dico quod substantia materialis ex natura sua non est de se haec, quia tunc sicut dedu

Sed contra (a) istud videntur osse duae objectiones, una, quia videtur ponere universale esse aliquid reale in re, quod est contra Commentatorem 1. de

Contra ista, (a) primo expono intellectum quaestionum motarum de ista materia: non enim quaero, quo natura est singularis vel individua, si ista signi

Contra istud, (a) primo, quia quod non est ex se distinctum, nec determinatum, non potest esse primum distinguens vel determinans aliud sed esse exi

Hic dicitur, quod substantia materialis est singularis et individua per quantitatem, et ponitur talis ratio, quia quod primo convenit alicui et per se

(a) Contra istam conclusionem arguo quatuor viis. Primo ex identitate rationis numeralis, sive individuationis vel singularitatis. Secundo ex ordine s

Propter argumenta (a) forte istarum duarum viarum fugienda tenetur positio de quantitate alio modo, hoc modo, scilicet quod sicut extensio materiae es

Ex quarta via arguo sic (d): quantitas ista qua substantia est haec signata, aut est quantitas terminata, aut interminata: non terminata, quia illa se

Contra (a) rationes opinionis, arguo primo contra primam, quod quantitas non sit ratio divisibilitatis in individua, quia quidquid est ratio divisibil

Contra istud primo (c) per auctoritates ejusdem Philosophi 7. Metaph. cap. de partibus definitionis: Palam autem, quod anima quidem substantia prima,

Hic dicitur quod natura specifica de se est haec, et tamen per quantitatem potest esse natura communis in pluribus singularibus, sive quantitas potest

Primus intellectus (a) videtur impossibilis, quia ex eo sequuntur inconvenientia in Theologia, Metaphysica, et scientia naturali. In Theologia, scilic

Secundus intellectus videtur destruere seipsum, quia illud quod est de se hoc (illo modo quo expositum est prius aliquid esse de se hoc), est de se cu

Ad quaestionem ergo (a) respondeo, quod sic. Ad quod sic arguo: sicut unitas in communi per se consequitur entitatem in communi, ita quaecumque unitas

Et si quaeras (a) quae est ista entitas individualis, a qua sumitur differentia individualis? Estne materia, vel forma, vel compositum ?

Et per hoc patet (a) ad argumentum primum principale quod concludit, quod omne individuum, in quo natura est contrahibilis, est compositius illa natur

Ad quaestionem quintam praecedentem de materia, patet solutio per argumenta contra opinionem: concedo enim quod materia absolute ut natura, non est ra

Qui dicunt ad (a) quaestiones praecedentes de individuatione, principium individuationis esse quantitatem vel materiam, dicunt consequenter ad istam q

Quod Philosophus sumpsit materiam pro differentia individuali ostendit q. praeced. n. 20. Nunc admisso quod intellexerit alteram partem compositi per

Refertur sententia D. Thomae, qui videtur asserere totam activitatem esse ab objecto, et intellectum esse mere passivum, de quo 1. d. 3. q. 7. sig. qu

Ideo dicit Gandensis aliter, quodlibeto 5. quaest 14. quod Angelus non cognoscit se per essentiam suam, sed per habitum scientialem, in quo intellectu

Ad quaestionem igitur dico (a), quod Angelus potest intelligere se per essentiam suam, secundum intellectum expositum in principio quaestionis. Quod p

Ad primum explicat, quomodo semper intellectus novit se, et ex peccato provenire quod actu non se intelligat sine specie, licet supposito peccato, hoc

Ad tertium (a) dico quod ratio istius propositionis majoris in potentiis sensitivis est vera, eo quod omnis potentia sensitiva requirit determinatum o

(a) Ad ultimum, etsi aliqui concedant conclusionem illam ibi illatam , videtur impossibilis , quia tunc sequeretur, quod illa intellectio esset actu i

Hic concordant (a) aliqui in ista negativa, quod Angeli non habent distinctam notitiam naturaliter.

Rejicit sententiam D. Thomae, primo, quia Angelus tantum discursive cognosceret Deum, quod est contra ipsum 1. p. q. 58. a. 3. de quo Scot. infra d. 7

Ad quaestionem igitur (a) respondeo aliter. Primo distinguendo de duplici cognitione. Potest enim aliqua esse cognitio objecti, secundum quod abstrahi

Hic dicitur (a) quod Angelus omnes quidditates cognoscit per unum habitum scientialem. Modus ponendi est iste, quod licet habitus sit in intellectu, s

Alia opinio dicit (a) quod non oportet ponere in Angelo proprias rationes respectu quidditatum creaturarum singularum, quia Angelus inferior, licet pe

Praeterea in speciali (a) contra primam opinionem de habitu arguo quadrupliciter. Prima contra id, quod ponunt de respectu essentiali, videtur contrad

Ad quaestionem (a) igitur concedo conclusiones quatuor primarum rationum, quae probant quod Angelus ad cognoscendum distinctas quidditates, habeat dis

Ad argumenta (a) principalia. Ad primum dico, quod intentio Philosophi 3. Metaph. est de speciebus subalternis, patet ex prima proprietate numeri, ubi

Ad argumenta pro prima opinione. Ad primum (a) de 2. Ethicorum, procedendo per divisionem eorum, quae sunt in anima, concedo quod species vere potest

Ad argumenta (a) alterius opinionis. Ad Dionysium patet per aliam translationem, quae adducit totalem, etc. quaere Linconiensem, qui exponit universal

Una opinio dicit, quod non accipit cognitionem a rebus, nec proficit in accipiendo vel recipiendo cognitionem ab eis, quia tunc Angelus haberet intell

Contra, ex eisdem principiis arguo contrarium : Angelus habet intellectum agentem et possibilem: ergo potest habere notitiam a rebus. Consequentiam co

Alii dicunt, quod si Angelus non haberet habitum concreatum, nihil intelligeret, nec singulare, nec universale. Sed per habitum qui repraesentat quidd

(a) Respondeo ergo ad quaestionem, quod Angelus potest proficere in cognitione rerum, et hoc accipiendo notitiam actualem aliquam a rebus. Et dico, qu

DISTINCTIO QUARTA.

QUAESTIO UNICA.

DISTINCTIO QUINTA.

In ista quaestione (a) secunda, non tenetur Magister, qui in fine hujus quintae distinctionis, magis il lam opinionem approbat, quae dicit ipsos fuiss

Ideo tenetur (a) quod Angeli meruerunt beatitudinem suam, et prius quam receperunt eam. Primum declaratur, quia omnis natura consequitur suam perfecti

Ad quaestionem praecedentis distinctionis, quae dependet ex solutione istius, duo sunt videnda. Primo, quot erant morae ponendae circa Angelos. Secund

Adinquirendum (a) de istis viis, ponsupendae sunt sex propositiones probabiles, quarum prima est haec: Merentes usque ad nunc praemiationis, in illo n

Sed ad inquirendum ulterius de dispositione eorum in moris istis, videtur ponenda propositio sexta probabilis, et est : Quod quilibet

(a) De secundo articulo, scilicet, quantae fuerunt istae morae, quamvis aliqui ponant eas esse diversa instantia temporis discreti, tamen ex dist. 2.

Postquam Doctor resolvit potuisse Angelum primo instanti esse beatum, ac etiam miserum, loquendo de miseria poenae, ponit sententiam D. Thomae neganti

Teneo igitur, quod potuit in primo instanti habere potentiam volitivam perfectam, et non Minitabatur ad rectam operationem: non enim habuit in secundo

De tertio articulo, quot fuerunt morae et quantae, communiter dicitur duas fuisse moras: una est in via, et alia in termino nam ponitur, quod non si

DISTINCTIO SEXTA.

Quia tamen (a) istae rationes non cogunt, potest aliter ad quaestionem responderi, scilicet quod Angelus potuit appetere aequalitatem Dei, quod persua

Positis quatuor argumentis pro utraque parte quaest, explicat pulcherrime ordinem actuum voluntatis, quomodo omne ejus nolle supponat velle, et quomod

Quoad primam inordinationem velle concupiscentiae Angeli, probat Doctor quatuor rationibus eam fuisse in indebito appetitu beatitudinis. Primo, quia v

Ad videndum (a) solutionem istarum rationum, distinguo, quid possit intelligi per istas affectiones justitiae et commodi, de quibus loquitur Anselmus

Ostenso primo inordinate amato, amore amicitiae, et primo inordinate concupito, docet Angelum ulterius habuisse alia velle inordinata, verbi gratia, e

Explicando quale peccatum sit ille inordinatus amor amicitiae Angeli re pectu sui, dicit quod non videtur esse superbiae proprie, quia haec est immode

Quantum (a) vero ad deordinationem velle concupiscentiae, videtur quod ille appetitus beatitudinis non fuerit proprie superbia, non quidem quantum ad

DISTINCTIO SEPTIMA.

QUAESTIO UNICA.

Hic ponitur (a) duplex ratio continuationis malitiae in eis. Primo sic: Appetitus proportionatur suae apprehensivae a qua movetur, sicut mobile motori

non mutatur ejus libertas. Quarto, nihil creatum potest esse ratio causae principali ut agat opposito modo ei, quem ex natura habet. Quinto, alias Ang

Praeterea, contra (a) primam viam arguitur specialiter, primo, quia ipsa supponit falsum,scilicet, quod intellectus sit sufficiens motor voluntatis, s

Tertio, tendens libere in objectum, libere in eodem quiescit. Quarto, per nullum actum extra viam obstinatur anima, nec assignari potest, quo actu via

Ad solutionem istius (a) quaestionis, duo sunt videnda : Primo, scilicet de gradibus bonitatis et malitiae. Secundo, quae bonitas possit inesse voliti

De secundo dico (a) quod Angelum malum non posse habere volitionem bonam, potest intelligi de ista triplici bonitate, et de illa prima quae est ex gen

Sed contra istud arguitur, quia tunc videretur eodem modo esse impossibile de peccatore viatore, qui tamen finaliter non poenitebit, nam Deus non prae

(i) Aliud dubium est, si illa obstinatio voluntatis malae sit a Deo, vel ab ipsa voluntate mala? Si enim sit a voluntate, videtur quod ipsa possit res

D. Thomas i.p. q. 64. art. 5. et alii negant daemonem posse ullum actum moralem elicere, quia omnes vitiat relatione ad se. Alii idem dicunt, addentes

Quantum (a) ergo ad istum articulum, videtur posse dici quod non necessario habent aliquem actum malum, nec loquendo de aliquo actu determinato vel in

DISTINCTIO OCTAVA

QUAESTIO UNICA.

In ista (a) quaestione (sicut tangunt tria argumenta) tria sunt videnda: Primo quid sit Angelum assumere corpus. Hoc quidem non est informare corpus,

De tertio (c) dico quod motum localem potest causare in corpore assumpto, et ita motum, qui videtur esse progressivus, motum etiam, qui esset inspirat

DISTINCTIO NONA.

qui loquebatur, etc. Apoc. 7. Angelus clamavit, etc. Sed quomodo loquantur, Deus et ipsi tantum certo norunt. Quatuor sunt hic examinanda, et quoad pr

Quantum ad istum articulum (a), modus cognoscendi singulare ab Angelo loquente ponitur iste Intellectus Angeli apprehendit formam per rationem univers

De tertio dicitur (f) quod sicut signata singularia a nobis cognita, nos alteri loquendo, exprimere non possumus, nisi exprimendo singularia vaga, cum

De quarto articulo dicitur, quod potest quadrupliciter intelligi Angelum superiorem illuminare inferiorem, videlicet, lumen infundendo, vel luminosum

Contra ista, (a ) et primo contra primum articulum : sicut unumquodque se habet ad esse, sic ad cognitionem, secundo Metaphys. ex distinctione tertia

Contra secundum articulum (g) arguitur sic : Ipsemet improbat speciem in beatitudine, per hoc quod unus beatus videret eam naturaliter in intellectu a

Contra tertium (k) articulum, primo sequitur, quod in intellectu Angeli loquentis sunt conceptus duo de eodem, unus vagus signans, et alius signatus

Contra quartum articulum, (1) primo non videtur quod dispositio illa ad formam mere supernaturalem, possit causari ab Angelo, quia licet ad formam imm

Ad quaestionem istam (p) de locutione, primo respondeo, quod Angelus loquitur Angelo, causando in eo conceptum immediate illius objecti de quo loquitu

Ad ista excludenda (a), primo ostendo quod Angelus etiam ditans potest causare conceptum in Angelo distante nam si non esset prioritas naturae actio

Ad ulteriorem autem declarationem propositi, restant duo intelligenda : Primo, quid gignatur in intellectu audientis ab Angelo loquente. Secundo, qual

Sed qualis actus (a) intelligendi est iste actus, qui dicitur auditio? Respondeo, quadrupliciter potest Angelus intelligere A praeter visionem ipsius

De secundo principali (h), scilicet quomodo potest loqui uni, et non alteri, dico, quod sicut in potestate Angeli est quantum ad primam intellectionem

Ad aliam quaestionem (a) de illuminatione, dico quod illuminatio in Angelo est quaedam locutio de vero, perfectiva in esse secundo sicut enim non om

Ad argumenta (a) secundae quaestionis.

Ad argumenta (a) pro prima opinione recitata, quae posita fuerunt pro primo articulo ad primum patet quod minor est falsa, et improbata in quaestione

DISTINCTIO DECIMA.

QUAESTIO UNICA.

Superiores Angeli communiter mittuntur ad intra illuminando alios, inferiores ad extra, tamen ad ardua mittuntur quandoque superiores sic missus est

DISTINCTIO UNDECIMA.

Ratione ad oppositum, docet omnes homines habere Angelum custodem ex Augustino, idem habet Hieronymus in id Mat. 18. Angeli eorum, etc. et in id Eccl.

Ad quaestionem ergo respondeo primo, quid non possit Angelus effective causare in intellectu hominis custoditi. Secundo, quid possit.

(h) De secundo, scilicet quid possit Angelus facere in intellectu, propter dicta Sanctorum, praecipue Dionysii 4. Caelest. Hierarch. dicentis revelati

Sed de aliis (a) affirmativis, quod scilicet possit Angelus circa virtutem phantasticam hominis agere vel causare : Utrum possit novum phantasma causa

DISTINCTIO DUODECIMA.

Est igitur videndum primo, (m) quale ens est materia. Ad quod praemitto quamdam distinctionem de potentia: Aliquid enim potest esse in potentia duplic

Dico igitur, (o) quod materia est per se unum principium naturae, ut dicit Philosophus primo Physicor. et 2. Quod est per se causa, ut dicit 2. Physic

Sed contra hoc objicitur, (p) quod scilicet materia non habeat tale esse in actu. Philosoplus enim primo de Generatione, arguit contra illos, qui pone

Sequitur (a) secundo videre, quomodo materia realiter distinguitur a forma ubi dico, quod sunt omnino alterius rationis et primo diversa. Quod probo

Responsio secundum illos (b) qui dicunt quod materia non est aliud a forma, non est mirum si non potest esse sine forma, idem enim non potest fieri si

Respondeo ad quaestionem (d), tenendo, ut in priori quaestione dictum est, rem materialem esse compositam ex duobus, quae sunt partes rei compositae,

Ad primam (n) rationem alterius opinionis dico, quod si accipiatur actus, prout distinguitur contra potentiam secundum quae, scilicet actum et potenti

DISTINCTIO XIII.

QUAESTIO UNICA.

De primo dico, (a) quod lux non potest poni substantia, quia est per se sensibilis non sic substantia: ergo, etc. Lux etiam in aliquo est accidens e

De secundo dico, (b) quod lumen non est substantia completa, hoc est, per se subsistens, quia nec spiritualis,cum sit extensibilis,nec corporalis, qui

Quantum ad tertium (e) articulum, qui declarat istum secundum, notandum est quod est dare triplicem radium, videlicet radium rectum et fractum et refl

DISTINCTIO XIV.

Respondeo, (a) alia videtur responsio danda secundum Theologos, alia secundum Philosophos. Secundum intentionem Philosophi, cum omnis potentia passiva

Secundum Theologos ponenda est materia ibi, quia illud chaos, quod ponitur ab eis attigisse usque ad caelum empyreum, erat materia omnium corporalium

Quantum ad animationem, videtur esse dubium, quia Augustinus in Enchiridio cap. 42. loquitur dubitative : Nec illud certum habeo, utrum ad civitatem s

q. 11. in Gen. Athan. Chrys. Theophyl. in c. 8. ad Hebr.

(e) De secundo, in quo non concordant omnes tractantes de ista materia, dubium est, an sufficiat unum caelum unicuique Planetae, et sic sufficiat tant

Propter differentiam motus elevationis et depressionis, necessario ponendos orbes eccentricos mundo, id est, non ejusdem centri cum eo, et in quolibet

Dico ad quaestionem, (b) quod stellae habent actionem in haec inferiora, in elementa, in mixta inanimata et irrationalia. In elementa habent actionem

Secundo dico (f) quod Planetae et stellae habent actionem super mixta nam mixta imperfecta, ut impressiones quaedam, generantur ab illis nam mater

Quarto dico (h), quod habent actionem super animata, alterando scilicet corpora mixta ad qualitatem convenientem vel disconvenientem animae perficient

Ad primum (i) argumentum, dico quod sufficit quod agens et patiens sunt simul, vel secundum contactum vel mediante aliquo medio, sed hic est simul sec

QUAESTIO UNICA.

Hic est una (d) opinio Avicennae, quam recitat Commentator 3. Coeli et Mundi com. 67. et primo de Gen. cap. de mixtione,

Dico ergo ad quaestionem (a) tenendo oppositum utriusque, quod elementa non manent in mixto secundum substantiam sive remissam( sicut dicit Commentato

Sed tamen propter (e) verba Aristotelis, qui videtur dicere quod elementa manent in mixto, oportet dicere quomodo manent. Dico ergo, quod in omni gene

DISTINCTIO XVI.

QUAESTIO UNICA.

Hic est unus (a) modus dicendi, quod intellectus et voluntas sunt duae potentiae realiter distinctae inter se, et ab essentia animae (de memoria modo

Rationes istae non cogunt, et cum pluralitas non sit sine ratione cogente ponenda, ergo. Ad primam dico (b), quod ibi est aequivocatio de potentia, na

Alia opinio (a) dicit quod sunt partes animae realiter distinctae inter se, quamvis non ab essentia. Quod confirmatur per Philoso phum 3. de Anima. I.

Alii dicunt (c) quod potentiae animae sunt idem essentiae animae, distinctae tamen inter se realitate relativa, ita quod potentia animae non dicit nis

Dico igitur, quod potentiae non distinguuntur realiter inter se, nec ab essentia. Illud enim est ponendum in natura, quod melius est, si sit possibile

Doctor 1. d. 2. q. 7. n. 41. et d. 8. q. 4. et d. 10. et 26. et alias saepe. Secundum hanc viam solvi possunt auctoritates, dicentes potentias egredi

Resolvit tertio ex dictis de distinctione potentiarum animae, quaestionem Theologicam, scilicet imaginem Trinitatis non consistere in tribus potentiis

DISTINCTIO XVII.

Respondeo, (b) circa istam quaestionem fuit unus error, quod anima esset de substantia Dei producta. Et ad hoc accipit argumentum ab Augustino, 7. sup

Quidquid sic de hoc (c), dico, quod possibile est animam creari sine corpore. Forma enim quae producitur in esse non nisi productione totius, non prod

Resolvit contra errorem Origenis animas non extitisse ante corpora, ita Hieronymus, epist. 27. ad Aug. et epist. ad Demet. c. 9. Gyrill. in id Joan. i

Thom. super Aristot. et antiquorum. Tamen ex navigatione Hispanorum in novo orbe constat habitabilem esse in multis locis, et valde temperatam et fert

DISTINCTIO XVIII.

QUAESTIO UNICA.

Responsio (a), hic videndum est, quid sit ratio seminalis, et quomodo et ad quid ponatur in materia. Ubi sciendum est, secundum aliquos quod in materi

Contra primum (c) motivum de creatione arguitur sic : Quaero enim, utrum illa pars formae de novo adveniens per generationem praefuerit, aut non. Si n

Arguitur etiam (h) contra illud quod dicunt de naturalitate generationis, vel de ratione transmutationis naturalis. Naturalis enim mutatio est quando

Restat igitur (1) nunc videre de affirmativa, in quo sit ratio seminalis, et aliquid, et qualiter? Ubi sciendum, quod aliqua producunt sibi dissimilia

Quid ergo est semen, et quid ratio seminalis ? Dico, quod semen est corpus quoddam, cujus forma non est intenta propter se, sed propter aliud, ut scil

DISTINCTIO XIX.

QUAESTIO UNICA.

Hic dicitur quod haec : corpus in statu innocentiae fuisset immortale (ratione negationis intellectae in hoc, quod est immortale) corpus in statu inno

Concedo, quod primus parens habuit potentiam ad mori. Sed cum dicunt, quod stante statu innocentiae, non potuit mori, nego, et dico quod homo in statu

Sed fuissetne ibi corruptio, secundo modo ab intrinseco, scilicet per subtractionem alimenti possibilis, stante innocentia? Dico quod stante innocenti

Dico ad quaestionem (a), quod aliquis potest dici confirmatus in justitia, vel quia non potest peccare eo modo, quo non posse peccare, potest creatura

Dico (a) quod soli nunc electi, fuissent in statu innocentiae nati. Ratio hujus est, quia omnis ordinate volens post volitionem finis, immediate vult

Ad secundum dico, quod si volumus dicere, quod aequalis est numerus salvandorum virorum, sicut et mulierum, solutum est argumentum: sed esto quod non

DISTINCTIO XXI.

Dicitur, (b) quod primum peccatum non potuit fuisse veniale, quia . peccatum pure veniale corrumpere non habet (remanens veniale) summam rectitudinem,

Dico ergo, (d) quod potuit peccare venialiter in illo statu. Circa quod sciendum , quod peccatum et mortale non distinguitur a veniali in hoc, quod un

(a) Hic sunt tria videnda. Primo, quale fuit primum peccatum Adae. Secundo, quam grave fuit ejus peccatum. Tertio, de comparatione gravitatis peccati

Ex isto patet (b), scilicet de gravitate hujus peccati. Nam gravitas peccati, vel concluditur ex hoc quod opponitur magis intensae bo--nitati, vel qui

De tertio dico (c), quod peccatum Evae fuit gravius multo plus quam peccatum Adae, pro eo quod voluit sibi usurpare aequalitatem divinitatis, ut dicit

DISTINCTIO XXII.

QUAESTIO UNICA.

Respondeo, (a) proprie loquendo, peccatum ex ignorantia est triplex, vel ubi ignorantia est causa, et sic praecedit peccatum, quia si sciret, non pecc

DISTINCTIO XXIII.

QUAESTIO UNICA.

Ad quaestionem (a) dicitur, quod Deus non potest hoc facete, quod patet per auctoritates dictas et per rationes. Prima talis est, omnis voluntas quae

Dico igitur ad quaestionem (f), quod non potest fieri talis natura sive voluntas quae sit impeccabilis per naturam, quia auctoritates Sanctorum sunt e

DISTINCTIO XXIV.

QUAESTIO UNICA.

Est igitur alius (d) intellectus quaestionis, accipiendo aliquam potentiam in portione superiori, ut intellectivam, et aliquam similem in inferiori, s

DISTINCTIO XXV.

QUAESTIO UNICA.

Ad oppositum, per Augustinum duodecimo de Civit. c. 6. dicit quod si duo sint aequaliter affecti animo et corpore, et postea tententur eadem pulchritu

Dicitur hic ab uno doctore moderno, quod aliquid aliud a voluntate, est effectiva causa volitionis in ipsa, et aliud ponit esse phantasma. Ratio sua p

Alia est opinio Doctoris antiquioris, quae ponit eamdem conclusionem, scilicet quod voluntas movetur ab alio, sed ponit illud aliud esse objectum cogn

Contra (b) conclusionem in se, sunt rationes principales, et replico eas sic deducendo : agens naturale non potest esse per se causa contrariorum circ

Contra illud de phantasmate (f): Agens aequivocum totale est nobilius effectu: sed phantasma per ipsum est agens aequivocum totale intellectionis et v

Ad primam rationem (a) pro illa opinione, cum dicitur quod movens et motum debent esse subjecto distincta necessario, dicitur quod verum est in corpor

(p) Ad illud de balneo, si sustineatur quod objectum movet potentiam objective,licet non sit causa totalis, potest tunc sustineri quod balneum intra m

DISTINCTIO XXVI.

QUAESTIO UNICA.

Hic dicitur (a) quod gratia est primo in essentia, quod probatur per Augustinum de laude charitatis, quia ipsa est radix et vita omnium bonorum. chari

Contra istam (c) positionem arguitur dupliciter : Primo, quia cum gratia sit idem realiter cum gloria, vel per se sit dispositio ad

Ad argumenta in oppositum (h) dico, quod gratia determinat ad operationem gratuitam, sicut pertinet ad habitum determinare, et hoc modo potentia est i

DISTINCTIO XXVII

QUAESTIO UNICA.

Opinio fuit hic (a) aliquando, gratia est quoddam lumen supernaturale, se habens ad virtutes Theologicas, sicut lumen naturale ad virtutes acquisitas,

Ideo alia est opinio, quae dicit quod gratia formaliter est virtus, quae est charitas: et quaecumque excellentiae attribuuntur gratiae et charitati, e

DISTINCTIO XXVIII.

QUAESTIO UNICA.

Hic dicitur (a) quod propter verba Augustini, quae adducit contra Pelagianos, non potest caveri ab omni peccato sine gratia. Sed hoc diversimode ponit

Contra modum dicendi Henrici, ostendit, si potest quis suis viribus pro hoc nunc cavere peccata, idem esse de alio et alio nunc, et sic collective. Et

Etsi non possit homo resurgere a peccato sine gratia, potest tamen cavere ab omni peccato sine ea, in hoc convenit Doctor cum communi fere omnium, qui

Et potest illa opinio (m) confirmari per hoc, quod illud praeceptum : Diliges Dominum Deum, etc. est primum, a quo tota lex pendet et Prophetae in Mat

DISTINCTIO XXIX.

QUAESTIO UNICA.

Potest dici ergo (d) quod si originalis justitia habuit illum effectum, facere scilicet perfectam tranquillitatem in anima, quantum ad omnes potentias

Ad quartum dico, (h) quod si fuerit aliquod donum supernaturale, non tamen oportet quod sit principium merendi: se enim habet ad gratiam, quae est pri

DISTINCTIO XXX.

Contrahi originale a posteriori Adae per propagationem, probat ex Apostolo Rom. 5. idem habet 2. Gorint. 15. sicut in Adam omnes moriuntur etc. ad Gal

Contra, peccatum originale non potest esse aliud quam ista privatio: non enim est concupiscentia: tum quia illa est naturalis ex dist. 29. tum quia ip

DISTINCTIO XXXI.

QUAESTIO UNICA.

Contra, Magister in littera adducit auctoritatem Sanctorum , quod anima a carne inficiatur, quia nisi esset ita , non videtur posse assignari aliqua c

DISTINCTIO XXXII.

QUAESTIO UNICA.

Ad primum dicitur, (a) quod voluntas peccans in carne causavit quamdam qualitatem morbidam consequentem curvitatem voluntatis. Haec autem qualitas mor

Contra istam viam quantum ad singulos articulos sunt aliqua dubia. Quantum ad primum, dubium est quomodo voluntas habeat tantum dominium super corpus,

Circa secundum articulum, primum dubium videtur esse, quod semen nunquam fuit animatum anima patris est enim relictum aliquid, quod non est necessari

Circa tertium articulum est dubium, qualiter ergo causet istam infectionem animae? Si enim anima causavit illam infectionem in carne, et ex carne caus

Thom. D. Bonav. Richard. et recentioribus. Non est tamen privatio ullius doni habitualis, sed rectitudinis debitae inesse per modum termini ex actu se

Quantum ad secundum, solvitur prima quaestio, tenendo secundum auctoritates Sanctorum, quod sit hoc peccatum in omnibus communiter propagatis, hoc dec

Quantum ad tertium articulum et tertiam quaestionem, dicitur secundum istam viam, quod anima contrahit mediante carne, non ita quod caro, quasi per qu

Quantum ad quartum articulum et quartam quaestionem, dicitur quod illud quod est formale in peccato, deleri debet in se per oppositum formaliter vel v

Ad argumenta quaestionum per ordinem.

Ad argumenta secundae quaestionis. Ad primum de Adam patet, quod habuit carentiam hujus justitiae actu proprio, et justitiae debitae, quia in se accep

Ad argumenta tertiae quaestionis Ad primum, dico quod non est a carne in animam agente. Et per idem ad Augustinum super Genesim, tantum est enim a car

Ad argumentum quaestionis quartae, patet quod justitia originalis restituitur in dono aequivalenti, imo etiam praeeminenti. Sed hic dubitatur, cum eni

DISTINCTIO XXXIII.

QUAESTIO UNICA.

Hic videtur (a) Magistrorum esse sententia, quod damnati pro solo peccato originali nullam habebunt paenam sensus exterioris, puta ignis, quia nullam

Damnatos ob solum originale perfectius nobis cognoscere naturalia, ac aliqualem habere naturalem beatitudinem, ita Lyran. in id Eccles. 4. Feliciorem

Vel non dandam parvulis Limbi notitiam beatitudinis, qua sunt privati, quia non debetur eis, vel si detur eis, quod est verius, quia aderunt judicio R

DISTINCTIO XXXIV.

QUAESTIO UNICA.

DISTINCTIO XXXV.

QUAESTIO UNICA.

Haec quaestio disputatur, d. 37. q. 1. a. n. 3. usque ad 13. et ejus argumenta solvuntur n.12. ubi explicat Doctorjllam definitionem: peccatum est dic

DISTINCTIO XXXVI.

QUAESTIO UNICA.

DISTINCTIO XXXVII.

QUAESTIO I. Utrum peccatum pauit esse a Deo ?

Istae quaestiones, licet secundu m Magistrum pertineant ad diversas distinctiones, tamen sunt connexae solutiones earum, propter quam connexionem poss

Ex hoc ulterius potest inferffi, cujus boni peccatum est formaliter privatio ponitur quod illius boni in quo est, quia illi nocet, sicut argutum est

Concedo igitur (e) juxta solutionem quaestionis praemissam, quod peccatum est corruptio rectitudinis in actu secundo, non autem naturalis, nec cujuscu

Ex ista solutione patet solutio ad illas quaestiones de peccato-Primo, utrum magis per se sit de ratione peccati aversio, quam conversio. Secundo, quo

Ad argumenta. Ad primum dico, quod dictum, factum, concupitum, accipitur tanquam materiale: sed dictum et factum, concupitum contra legem Dei,

Ad aliam (g) quaestionem, qua . primo quaerebatur de causa peccati, dico quod peccatum eo modo quo potest habere causam, est a bono. Quod probatur, qu

Sed de modo (h) ponendi diversimode dicitur. Uno modo, quod bonum est causa per accidens mali, et hoc potest intelligi dupliciter, vel quod accidental

Tertio modo ponitur, quod peccatum non habet causam efficientem, sed deficientem, et sic habet voluntatem pro causa deficiente, non efficiente. Quod c

Ex prima via (a) arguitur dupliciter : Primo sic : nulla potentia habet perfecte in potestate sua effectum, qui non potest causari ab ea immediate, ne

Si haec via esset vera, posset secundum eam faciliter assignari, quomodo Deus non sit causa peccati. Loquendo enim, sive de materiali, sive de formali

Resolutive rejicit dietam sententiam negantem Deum influere in volitionem nostram immediate, quia tollit Dei scientiam et omnipotentiam, de quo DD. ci

Propter igitur istas duas rationes, de omnipotentia et omniscientia Dei, non tenendo istam viam, restat inquirere qualiter peccatum possit esse a volu

Sed tunc restat (e) videre, quomodo voluntas defectibilis sit causa deficiens respectu peccati, aliter quam divina voluntas, imo quod ipsa sit causa,

Explicat exemplo quomodo defectus contingit quandoque ex una causa, non ex altera, licet effectus sit communis sic defectus peccati est a voluntate

Respondet ad argumenta in initio quaestionis primae hujus difc. Explicat ad secundum, et supra sig. Propter igitur, et sig. Ad solutionem, ideo Deum c

Ad argumenta in oppositum, quae probant, quod actus substratus peccato non sit a Deo, respondeo, (l)ad primum dico, quod multa vult Deus voluntate sig

Hic circa quaestionem d. 36. tractat celebrem quaestionem,utrum peccatum sit paena? Et D. Bonaventura hic a. 1. q. 1. cum Magistro, Rich. a. 1. q. 1.

DISTINCTIO XXXVIII.

QUAESTIO UNICA.

Respondeo, (a) primo videndum . est, quid dicitur per hoc nomen in- , tendere. Intendere Appetitus non liber ducitur et non ducit.

DISTINCTIO XXXIX.

Bassol. Leuch. et Tartar. hic secundum mentem doctoris, putant ex pluribus assensibus necessariis circa principia practica generari habitum.

QUAESTIO UNICA.

Respondeo, (a) primo dicendum est de bonitate naturali. Secundo de bonitate morali.

Quis, quibus auxiliis, quid, ubi, cur, quomodo, quando. De quibus Arist. 3. Eth. c. 1. Greg. Nyssen. 5. Philos. c. 2. D. Thom. 1. 2. q. 7. a. 3.Vide S

DISTINCTIO XLI.

QUAESTIO UNICA.

Refert sentent.D.Thom. et Bonav. et resolvit probabiliter dari actum individuum, liberum, qui non sit bonus nec peccatum, quia non constat Deum nos ob

DISTINCTIO XLII.

Contra est Hieronymus super Ezech. Idem etiam dicit Augustinus 2. de Trin. c. c. illo : Modi autem,

QUAESTIO II. Utrum peccatum possit esse in sermone ?

Contra Matth. 5. Qui dixerit fratri suo raca, reus erit judicio. Praeterea, Jac. 3. Si quis verbo non offendit. Lingua ignis est.

Contra,in Psalm. Reddet unicuique juxta opera sua. Et Apoc Opera enim illorum sequuntur eos.

tom. 1. 1. 2. c. 6 .q.6. Nec obstat, quod hic dicat Scot. peccatum esse tantum materialiter extra voluntatem, quia intendit non habere malitiam, nisi

Ex istis (c) respondeo ad primam quaestionem, ubi primo videndum est, si cogitatio sit in potestate voluntatis et quomodo. Secundo, quomodo potest ess

Respondeo (h) et dico,quod oportet actum intellectus esse in potestate voluntatis, ita quod possit intellectum avertere ab uno intelligibili ad aliud

Sed de secunda cogitatione (I) videtur difficile quod sit in potestate nostra, cum ad nihil videatur movere voluntas nisi ad cognitum, et dicitur hic

Respondeo (a) ergo praemittendo tres propositiones. Prima, quod una intellectione perfecta et distincta existente in intellectu, multae intellectiones

Sequitur secundum (h), quomodo scilicet potest esse peccatum in cogitatione? Ad quod dico quod ipsius voluntatis sunt duo actus, scilicet complacentia

Ad quaestionem (e) secundam solvendam, primo videndum est .

Ad quaestionem tertiam solvendam (a), videndum est primo, ut prius, quomodo operationes aliarum potentiarum sunt in potestate voluntatis secundo, quo

Ad primum (c) de Apostolo, dico quod illud debet intelligi quoad primos motus, de quibus non video quod sint peccatum, quia praecedunt omnem actum vol

Circa quintam, scilicet de divisione peccatorum capitalium, est sciendum quod ejus solutio patet, dist. 6. hujus,

DISTINCTIO XLIII.

Respondeo, (a) hic primo videndum est, quomodo potest esse peccatum aliquod praecise in Spiritum sanctum. Ubi sciendum est quod peccatum est aversio a

Dico tamen breviter (e) quod omne peccatum, quod est in voluntate, non praecedente perturbatione, vel passione, nec ex ignorantia in ratione, est pecc

Si tenetur (e) in ista quaestione quod sic, facile est distinguere peccatum in Spiritum sanctum ab aliis peccatis. Voluntas enim, quia conjuncta est a

DISTINCTIO XLIV.

QUAESTIO UNICA.

Respondeo, (a) aut potentia peccandi dicit immediatum ordinem ad actum peccandi: aut dicit ipsum fundamentum hujus ordinis, ratione cujus, habens illu

Scholium.

Ponit sententiam communiorem, quae est opposita praecedenti, scilicet nullam successionem esse in duratione Angeli, probatque tribus rationibus desumptis ex Henrico.

(a) Contra istam positionem arguitur, quod includat contradictionem, quia ubi est successio, ibi est prius et posterius, quae non sunt simul: sed adveniente posteriori, prius decidit, et per consequens prius veterascit, et posterius novum est.

Sed si intelligatur successionem esse in mensura, absque hoc quod innovatio sit in mensurato; contra hoc arguitur, quia secundum Philosophum 4. Phys. Prius et posterius sunt in tempore, propter prius et posterius in motu, ita quod si non esset aliud et aliud in motu, non esset prius et poste rius in tempore ; igitur a simili, si non sit aliqua existentia nova in aeviterno, nec aliqua novitas in aevo; et sic, si non sit prius et posterius in mensurato, non erit aliqua distinctio inter prius et posterius in mensura. Hoc etiam confirmatur per Philosophum 10. Metaph. quia secundum eum mensura debet esse unigenea mensurato, et ita si mensura sit divisibilis, et mensuratum; quod etiam probatur per hoc, quia indivisibile inquantum indivisibile, non potest mensurari divisibili.

Praeterea, nunc aevi si desinit, et non semper manet idem, hoc non potest esse propter defectum subjecti, quia per te subjectum manet idem: nec potest poni per aliquam causam corrumpentem, quia non videtur assignari posse causa corrumpens, igitur non deficit: aliter est de nunc temporis, quia ipsius subjectum proximum deficit, scilicet mutatio.

Praeterea, si est hic aliqua innovatio et inveteratio circa idem manens: ergo illud proprie mutatur, quia illud aliter se habet nunc quam prius: mutationis autem mensura est nunc temporis, ergo aeviternum inquantum ponitur mensurari nunc aevi, mensurabitur nunc temporis. Pro hac positione est auctoritas Augustini de Civit. lib. 2. c. 2. quaere.

Hanc conclusionem negativam tenendo.

tripliciter ponitur differentia oevi ad tempus et oeternitatem. Aevum differt dupliciter ut medium ab oeternitate et tempore, ut extremis. Primo, quia oeternitas permanens mensurat sine possibilitate permutationis, tempus vero est mensura motus, oevum sic mensurat permanens ut mutabilitatem non abigat.

Secundo, quia oeternitas mensurat indeficiens et indefectibile, tempus vero defectibile et deficiens; oevum vero medians indeficiens sic mensurat, ut tamen defectibile sit, id est, potens deficere Primo, quia oeternitas mensurat rem non mutationi subjectam, nec ad mutationem habentem potentiam ; oevum vero et tempus opposito modo.

Secundo, oeternitas indeficiens et indefectibilis; oevum defectibile, licet non deficiatur; tempus vero defectibile et deficiens. Tertio, oeternitas est permanens, et similiter oevum: tempus vero successivum tanquam mensura motus secundum prius et posterius in partibus mobilis, ex quarto Physic.