Scholium.

Instatur ex Philosopho 4. Phys. ubi videtur dicere esse unam nunc secundum substantiam in toto tempore, diversum tamen secundum esse. Probat late Scotus id esse contra mentem Philosophi, et explicat ejus locum adductum, quomodo nunc maneat idem secundum substantiam et diversum secundum esse, et quae ipse hic dicit, egent, explicatione, quam faciunt late Lychetus et Tartaretus hic, et Aretinus 4. Phys. post quaest. 16.

Instatur (a) contra istud sic: quia nunc secundum substantiam se habet ad substantiam eadem mobilis, sicut istud quod ponitur mensura durationis existentiae Angelorum, se habet ad illam existentiam, quia sicut ista existentia manet eadem mensurata hoc indivisibili, ita ponitur ex alia parte de nunc et de substantia mobilis, et tamen ex illa parte invenitur distinctio inter substantiam mobilis, et substantiam ipsius nunc; igitur et hic. Quod autem debeat poni aliquod tale nunc mensurans mobile idem secundum substantiam, videtur esse intentionis Philosophi 4. Physicorum, ubi videtur quasi solvere quaestionem, quam movet de nunc, utrum sit idem in toto tempore, dicendo quod est unum, et idem secundum substantiam, differens secundum esse.

Istam instantiam (b) excludendo primo ostendo, quod illud quod supponit de nunc secundum substantiam sit falsum, et contra intentionem Philosophi, quia Philosophus probat, quod nunc sequitur illud quod fertur per hoc, quia eo quod fertur cognoscimus prius et posterius in motu, et ipso nunc cognoscimus prius et posterius in tempore. Sed haec non suxit vera de mobili secundum substantiam, sed secundum quod est sub mutatione alia et alia, quia si accipiatur mobile secundum substantiam absolute, non cognoscitur eo prius et posterius in motu ; igitur nec per idem nunc secundum substantiam cognoscimus prius et posterius in tempore, sed per aliud et aliud.

Similiter (c) Philosophus in tertia proprietate de nunc, dicit quod non est sine tempore, nec e contrario,quia motus non est sine mobili, nec e contrario, et sicut motus ad mobile, ita numerus motus, vel unitas motus ad numerum sive unitatem mobilis. Falsum est autem quod mobile secundum substantiam suam non possit esse sine motu, sed praecise verum est de mobili, ut est sub mutatione: si igitur sit alterum mobile in toto motu, ergo et nunc sibi correspondens.

Praeterea, quomodo posset (d) ipsum nunc indivisibile fluere secundum diversa esse, quae necessario essent indivisibilia, quin totus fluxus ejus componeretur ex indivisibilibus. Probat enim Philosophus ex intentione, 6. Physic. quod indivisibile non potest moveri, quia tunc motus ejus componeretur ex indivisibilibus, quia prius pertransiret minus vel sibi aequale, quam majus: ergo tempus est compositum ex indivisibilibus, quod est contra Philosophum.

Ad hoc etiam sunt duae rationes Philosophi (e), quarum una est talis: Illa dicuntur simul, quae sunt in eodem indivisibili; igitur si est instans idem secundum substantiam, omnia sunt aeque praesentia et simul, et quae nunc, et quae in millesimo anno. 4. Physicorum.

Alia ratio est (f), quia cujuslibet continui sunt duo termini distincti, quam rationem sic declaro: quia nunc secundum substantiam, si est ipsa substantia mobilis, non est nisi contendere de verbis. Si autem est aliud ab ipsa, puta aliquod indivisibile de genere Quantitatis, quaero cujus sit continui terminus vel cujus discreti pars ? quia omne indivisibile de genere Quantitatis per se, vel est terminus continui, vel pars discreti. Si ponatur pars discreti, ergo ponitur tempus discretum, quod Philosophus non concessit. Si ponatur terminus continui, ergo oportet quod sit aliud et aliud secundum substantiam, secundum quod terminat aliam et aliam partem continui, scilicet temporis, quia impossibile est idem secundum substantiam esse per se terminum alicujus quantitatis, et ejus principium.

(g) Et si dicas, quod terminat secundum diversa esse, contra, cum ista esse accidunt illi nunc eidem secundum substantiam, quia per te, illud manet idem sub diversis esse, et per consequens ista accidunt sibi, et omne indivisibile de genere Quantitatis, vel per se terminat quantitatem, vel est pars discreti, sequitur quod istud nunc non sit indivisibile per se de genere Quantitatis.

(h) Praeterea, ista esse quaero cujus generis sunt? Si sint divisibilia de genere Quantitatis, igitur sufficiunt ad terminandum proprium continuum, absque illo nunc secundum substantiam, quod est inconveniens, quia nullum indivisibile per se terminat, nisi ratione qua est terminus hujus divisibilis. Si autem sunt alterius generis, puta Qualitatis, igitur qualitas erit per se ratio terminandi continuum in genere Quantitatis.

Item hoc argumentum facit Commentator, 4. Phys. c. 91. Instans est terminus et finis alicujus finiti; sed omne finitum habet duos terminos et duos fines, igitur et duo instantia.

(i) Et praeterea, quomodo non mutaretur ipsum nunc secundum substantiam, si mutatur secundum diversa esse ? Et tunc oportet ejus et suorum esse, quaerere mensuram, et sic in infinitum.

(k) Praeterea, aut istud nunc secundum substantiam idem est in quolibet mobile, aut praecise in uno, non in quolibet, quia unum accidens numero esset in diversis subjectis, nec in uno mobili praecise, patet ex se.

Ad Philosophum dico (1), quod non intelligit nunc manere idem secundum substantiam, quia oppositum sequitur ex dictis ejus: sed quodcumque unum nunc consideratum secundum se est idem, et hoc dicitur esse idem secundum substantiam ; consideratum autem in ordine ad tempus praeteritum et futurum, cum sit terminus praeteriti et principium futuri, dicitur distinctum secundum esse.

Et ad hoc declarandum est (m) illud simile de mobili quod manet idem, non quidem mobile, ut absolute praecedit mutationem, quia hoc modo nunc non est mensura ejus, nec aliquid pertinens ad tempus: sed mobile, ut est sub una mutatione, est idem secundum substantiam, hoc est secundum esse illius mutationis consideratae secundum se; et est aliud secundum esse, hoc est, ut sub illa mutatione terminat praeteritum, et initiat futurum, et secundum hoc dicitur alibi et alibi esse: non quidem actu, sed in uno Ubi medio inter extrema, inquantum illud terminat motum secundum prius ubi, et inchoat motum secundum posterius ubi, dicitur alibi et alibi, quia mutari est aliquod utriusque extremi. Unde Philosophus 6. Physic. vult quod quamvis aliquid unum sit in uno medio, tamen illud est aliud secundum extremum utrumque.

Sed quomodo ex hoc solvitur illa (n) quaestio Philosophi, quam movet 4. Physic. utrum idem nunc secundum substantiam maneat in loto tempore, vel non ?

Dico, quod sicut quaestionem illam, utrum tempus sit? nunquam solvit expresse, sed aliqua dicit, ex quibus potest colligi ejus solutio, ita et in isto. Si enim quodcumque unum mobile praecise habeat identitatem secundum substantiam, hoc est ad se, et distinctionem secundum esse, hoc est secundum ordinem ad aliam et ad aliam partem motus, et eodem modo de instanti respectu partium temporis, et non est tanta identitas instantis in toto tempore, quanta est unius instantis respectu substantiae mobilis ; igitur instans in toto tempore est aliud et aliud secundum substantiam.

Dico tunc ad instantiam (o), si aliquod nunc similiter se habet ad substantiam mobilis, sicut aevum ad substantiam Angeli, illud nunc non est aliud et ab ipsa substantia, nec est aliquod indivisibile in genere Quantitatis ; et si fingatur aliquod nunc de genere Quantitatis mensurare mobile secundum substantiam ; nihil tale est in Angelo actualiter existente, sicut prius probatum est.

Sed contra (p) istud arguitur sic : mobile potest considerari tripliciter ; vel ut est sub medio mutationum, id est, inter terminos mutationum ; vel sub terminis mutationum: vel ut est prius motu et mutatione, possibile tamen recipere ista. Primo modo correspondent sibi diversa nunc secundum esse. Secundo modo, correspondet sibi tempus medium inter illa nunc; igitur tertio modo correspondebit sibi aliqua propria mensura ; sed hoc non est nisi nunc secundum substantiam; igitur, etc.

Respondeo, si oportet tempus (q) differre a motu, et per consequens instans a mutatione non est similis ratio quod ponatur aliquid differens ab existentia ipsius Angeli uniformi, quod sit mensura ejus; nam si tempus differt a motu, hoc ideo est, quia partes ejusdem proportionis alicujus motus, non necessario sunt aequales in numero et quantitate partium ejusdem proportionis temporis. Nulla autem (r) quantitas est eadem alteri quantitati, nisi partes ejusdem proportionis et quantitatis in ea, sint aequales partibus ejusdem proportionis et quantitatis in reliqua, et hoc aequales tam in numero quam in magnitudine. Loquendo (s). autem de quantitate,

quae est in motu, quam habet ex parte magnitudinis sive formae secundum quam est motus, possunt aliquae partes motus, puta decem partes integrantes totum motum, esse cum decem partibus temporis, sed non sunt eaedem eis, quia cum eisdem partibus temporis possunt esse plures partes motus aequales prioribus partibus motus, vel tot inaequales, quia si dupla virtus movet idem mobile, et per consequens in duplo velocius, nulla pars erit in motu tardiori, quae non erit in motu velociori, loquendo de partibus, quas habet in magnitudine, vel de partibus quas habet secundum formam, qua est, quia movens mobile motu velociori non facit simul pertransire aliquas partes magnitudinis, sed praecise alteram post alteram ; ergo tot partes sunt in motu velociori, et tantae,loquendo de ista quantitate, quot et quantae sunt in motu tardiori. Non potest autem idem tempus et habens easdem partes, esse cum isto motu et cum illo motu ; ergo illae partes temporis non erunt eaedem, nec partibus istius motus, nec illius, quia non in eadem proportione se habentes ad totum, nec sunt aequales istis partibus totius.

(t) Si hoc est verum, ex hoc concluderetur quod indivisibile unius quantitatis, non est indivisibile alterius quantitatis, sed ex hoc non sequitur, quod in aliquo permanente habente semper esse uniforme oporteat ponere aliquid aliud a se pro mensura, quia ibi non tenet ratio de illis magnitudinibus, nec partibus earum; est ergo fallacia consequentis a majori affirmative, si mutatio et motus habeat mensuras alias a se: igitur et ipsa substantia, quae prior est motu et mutatione, habet mensuram aliam a se. Minus enim videtur esse distinctio sive non identitas in permanente, quam in fluxu sive in motu et ejus mensura. Si tamen placeat dare aliquam aliam mensuram illi mobili secundum quod est in se prius motu et mutatione, illa mensura erit aevum, sicut patebit in quaestione de mensura operationum Angeli.

Et si quaeras aliam mensuram ejus, inquantum est in se, et inquantum est susceptivum motus et mutationis, dico quod non est aliud, quia subjectum secundum illud quod est in se, est susceptivum suae propriae passionis, et similiter si qua sit mensura, eadem est: unde non est alia mensura superficiei inquantum superficies est, et inquantum susceptiva est albedinis et nigredinis. Ita dico, quod si substantia primi mobilis vel cujuscumque alterius mensuretur aevo, non est alia mensura ejus inquantum est prius motu naturaliter et mutatione, et inquantum est receptivum motus et mutationis. Et si dicatur, quod inquantum quiescens est, habebit aliam mensuram quam aevum, hoc falsum est, sicut patebit ibi.