COMMENTARIUS.

(a) Ad quoestionem igitur illam solvendam. Primo videndum est de loco corporis, cuilibet enim corpori proeter ultimum, cujus non est aliud extra continens, quinque*conveniunt. Primo esse in loco actuali, et est quando actu facit distare latera continentis. Secundo in loco determinato, quia oequali, scilicet a quo non excedatur, nec ipsum excedat, loquendo semper de loco proprio. Tertio est esse in loco commensurative, quod est, quando locatum correspondet toti loco, et pars locati parti determinatae ipsius loci, ut exponit Doctor in quarto, dist 10. q. 1. art. 2. Quarto, quod sit in loco determinato, scilicet hoc vel illo, quod est verum naturaliter, quia corpus est sic in loco commensurative, quod simul non potest esse in alio, supernaturaliter simul posset esse in pluribus locis commensurative, ut ostendit Doctor in quarto, dist. 10. q. 2. Quinto esse in loco naturaliter vel violenter, et hoc non ratione loci simpliciter, sed ratione qualitatis, vel alicujus inexistentis ipsi loco. Et ideo Doctor in quarto, dist. 44. q. 2. dicit quod nullum, ut locans, est locato disconveniens, nisi quia illud corpus est sibi conveniens. Haec ille. Et hoc non est ratione superficiei, sed quia conservativum vel disconveniens naturae locati, propter qualitates contrarias, ideo dicit quod hoc quintum convenit locato, inquantum est corpus naturale, quod inclinatur naturaliter ad talem locum conservativum, etc. Aliae quatuor conditiones conveniunt locato sive corpori, inquantum praecise est quantum, non inquantum quale. Et probat, quia licet omne corpus existens sit quale, tamen prius est quantum quam quale, et in tali priori conveniunt illae quatuor conditiones, et probat per Philosophum 4. Physic. text. com. 76. quae probatio clara est.

(b) Exponendo autem ista per ordinem. Hic Doctor primo exponit primam conditionem locali, et primo quid sit locus corporis, et assignat definitionem Aristotelis 4. Physic. text. com. 41. scilicet quod corpus est ultimum corporis continentis immobile primum, id est, ponendo quod aliquod vas sit locus vini adaequate, quando est perfecte plenum, tunc ultimum vasis, scilicet ultima superficies vasis, quae est indivisibilis secundum profunditatem, vas vero est divisibile secundum profunditatem, est tamen ipsa superficies in partes superficiei divisibilis, quae partes sunt superficies, et in lineas tanquam in terminos. Et hoc est quod dicit Doctor quod proecisum continens alicujus est indivisibile in divisione qua dividitur, puta ipsum vas, quod dividitur in aliam et aliam profunditatem: ultimum ergo, scilicet superficies corporis continentis, puta ipsius vasis continentis vinum, tanquam primum locatum sibi adaequatum, dicitur locus. Et quod dicit infra, quod ista ultimitas non est de ratione loci, sicut est de ratione continentis proecise, id est, quod ad hoc quod superficies contineat, non est de ratione ipsius, quod sit ultimum alicujus corporis, quod patet, quia si esset separata a corpore adhuc contineret, et tamen non esset ultimum alicujus, sed ipsamet immediate et praecise continet ; tamen pro junioribus expono, cum dicit : divisibile enim secundum illam dimensionem, secundum quam est divisibile, non potest esse immediate applicatum alicui, ut continens ipsum, id est, quod corpus locans, secundum quod est divisibile in profunditates, non potest immediate, etc, Sequitur: sed proecisum continens immediate est indivisibile, scilicet ultima superficies continentis corporis, quae est indivisibilis, divisione scilicet qua corpus dividitur. Sequitur: nihil autem indivisibile de genere quantitatis per se existit,sed in aliquo divisibili, patet de linea, quae est indivisibilis divisione, qua dividitur superficies, et corpus, et superficies est indivisibilis divisione qua dividitur corpus, quae non possunt per se stare, sed necessario sunt in corpore divisibili. Littera sequens clara est usque ibi : Ultra autem istam continentiam proecisam addit locus immobilitatem, qua distinguitur a vase secundum Philosophum, 4. Phys. text. com. 41. Haec immobilitas assignatur ab aliquibus ipsi loco per respectum ad polum arcticum et antarcticum, et per respectum ad centrum terrae, quae omnia sunt immobilia. (c) Sed breviter dico, Hic Doctor primo improbat illam opinionem, videlicet quod locus dicatur immobilis per hujusmodi respectum, quia variato tali respectu, non erit immobilis simpliciter, patet, quia secundum illum respectum locus dicitur immobilis. Sed talis respectus potest variari, ut patet, nam si manus mea actu sit in aere actu faciens distare latera ipsius, tunc illa ultima superficies aeris, per te, dicit respectum ad polos et ad centrum mundi: sed illa superficies potest variari, ergo et respectus fundatus in ea. Et quod possit variari, patet, quia si manus recedit ab illa parte aeris, tunc ille aer non est amplius locus, nec sic illa superficies actualis, cujus latera distant: ergo destructa illa destruitur, et respectus fundatus, et ultra si destruitur ille aer, destruitur omne fundatum in illo, et hoc est, quod dicit Doctor. Et cum dicit: sive locus ponatur absolutum sive respectivum, absolutum pro illa superficie distante, quae habet respectum ad polos etc. et illa potest destrui, quia et substantia, cujus est respectus pro aliquo respectu, puta continentis, et ad polos, et ille similiter potest destrui, ut probavi.

(d) Et si dicatur, quod est ultimum totius universi, etc. Diceret ista opinio, quod locus ideo dicitur immobilis, quia est ultimum sive ultima superficies corporis locantis respectu universi, et sic, ut habet respectum ad universum, et immobilis ; ut vero habet respectum ad corpus in quo est formaliter, puta ad aerem in quo est, non est immobilis.

Nec hoc salvat. Hic Doctor improbat hanc secundam opinionem, et probat quod ille respectus variatur, sive illa superficies, quia variata parte universi, variatur et ipsa ; non enim habet respectum ad universum, nisi per partem in qua est.

(e) Dico igitur, quod locus, etc. Hic Doctor ponit opinionem propriam, et primo probat, quod locus habet immobilitatem oppositam motui locali, id est, quod non potest moveri localiter. Et quod non moveatur per se localiter probatur, quia si locus qui dicatur A movetur localiter, recedit ab uno loco et accedit ad alium: ergo si A recedit a loco, ergo A erat in loco, quaero de illo alio loco, an moveatur localiter, aut non. Si non, ergo nec A, quia non est major ratio de uno loco quam de alio. Si sic, ergo erat in loco, et sic processus in infinitum. Hoc idem dico quando accedit ad alium locum, quia si A accedit ad alium locum, et non erit simul cum illo alio loco, quod habet expellere, sicut corpus expellit aliud corpus, etc. Quod nec etiam moveatur per accidens, quia similiter esset processus in infinitum, quia si dico, quod A movetur per accidens localiter recedendo ab alio loco, ergo fuit in illo loco per accidens, quaero de illo alio, ut prius. Et quod locus, qui movetur per accidens, sit in loco per accidens, probat per simile de similitudine, puta fundata in lapide, quia non dicimus, similitudo talis movetur localiter per accidens ad motum lapidis ; ergo sicut lapis est in loco per se, scilicet alio et alio, similitudo per accidens erit in alio et alio loco: hoc idem dicendum est de loco, si movetur per accidens.

Et addit quod si locus posset moveri localiter, quod tunc quiescens posset moveri localiter, nam quod habet alium et alium locum successive, localiter movetur ; fixum autem posset habere alium et alium locum continentem, si moveretur locus per accidens. Si dicatur, posito quod ultima superficies coeli sit locus istorum inferiorum, et coelum semper movetur; ergo et superficies existens in eo movetur per accidens, quia motis nobis moventur omnia quae in nobis sunt, sicut etiam conceditur de similitudine, quod movetur per accidens ad motum subjecti. Dico breviter, quod hoc est inconveniens de loco, sive loquendo de loco materiali scilicet superficie, sive de loco formali, scilicet de ipso respectu locantis ad locatum, quia est inconveniens dicere locum esse in loco,sive per se, sive per accidens, sed non est sic inconveniens, quod similitudo sit in loco per accidens: et hoc patet, quia si esset in loco per accidens, tunc quiescens posset moveri localiter, quia omne quod est in loco, potest localiter moveri de loco ad locum: sed locus inquantum locat, sive ut habet rationem loci, est fixus sive quiescit, non enim locus ut locus movetur ad locabile, sed bene locabile movetur ad locum, acquirendo aliam et aliam partem loci, quia locabile facit actu latera continentis distare ; licet enim aqua continue moveatur circa palum?

fixum in aqua, non tamen conceditur : quod locus, qui locat palum, moveatur localiter, sed tantum palus movetur localiter per se, et contenta in illo per accidens moventur.

(f) Secundum probo. Hic Doctor probat quomodo locus est incorruptibilis, et dicit duo: Primum, quod in se est corruptibilis. Secundum, quod est incorruptibilis per aequivalentiam. Et ad hoc videndum, supponit primo quod locus potest accipi tripliciter : Primo, pro corpore locante, ut aere. Secundo, pro superficie ultima corporis locantis. Tertio, pro respectu fundato in superficie Iocantis et terminato ad ipsum locatum, qui respectus est quaedam relatio locantis ad locatum, et talis respectus dicitur locus formalis, sive ubi formale, ut patet a Doctore in 4. dist. 49. et in tertio. Similiter locatum potest accipi tripliciter : Primo, pro ipsa re locata. Secundo, pro ultima superficie rei locatae. Tertio pro relatione passiva ipsius locati passive ad locans active. Hoc supposito dico, quod locus pro respectu est corruptibilis in se, ut patet, quia si locatum recedit, similiter et talis respectus corrumpitur. Similiter locus secundo modo, scilicet pro ultima superficie locantis actuali corrumpitur, quia recedente .corpore ab aere, amplius non est illa ultima superficies actualis, cujus actu latera distent, et sic corrumpitur.

Circa hanc litteram occurrit aliquod dubium, specialiter circa hoc quod dicit Doctor quod locus formaliter acceptus, scilicet pro respectu locantis ad locatum, est simpliciter corruptibilis. Contra hoc instatur, quia omne per se corruptibile est per se generabile, sed locus acceptus pro tali respectu, non est per se generabilis; ergo non est per se corruptibilis. Major patet primo de Generatione; minor probatur, primo auctoritate Philosophi. 5.

Physic. text. com. 10. ubi sic habetur. Neque (inquit) in relatione etiam est motus, quoniam possibile est, ut alterum relativorum transmutetur absque eo quod alterum transmutatur. Haec ibi ; secundum aliam translationem, cum ergo locus ut sic formaliter acceptus sit relatio, sequitur quod nullo modo sit per se generabilis.

Secundo probatur eadem minor ratione, quia si talis locus formaliter acceptus esset per se generabilis, sequeretur quod actu simul generarentur infinitae relationes numero: consequens est falsum, et contra Philosophum et Commentatorem, qui expresse negant infinitatem numeralem, et de hoc satis dixi super 2. Metaph. Doctoris in quoestionibus de Infinito. Consequentia probatur, et pono casum quod corpus pedale acquirat locum, puta subintrando superficiem aeris continentem corpus pedale, statim sequitur quod sicut in superficie continente sunt infinitae partes inexistentes et infinita puncta, ita infinitatum partium superficiei ad infinitas partes corporis pedalis, erunt infiniti respectus ; et similiter infinitorum punctorum superficiei materialiter locantis ad infinita puncta corporis pedalis, erunt infiniti respectus ; et e contra, infinitarum partium et infinitorum punctorum corporis pedalis, ad infinitas partes et ad infinita puncta superficiei continentis, erunt actu infiniti respectus. Ista consequentia ultima satis patet a Doctore in 4. dist. 10. ubi vult, quod locus circumscriptive et formaliter acceptus ( et hoc loquendo de loco passivo, sive circumscriptione passiva) est formaliter correspondentia totius locati toti superficiei continentis, et omnium partium ipsius locati ad omnes partes superficiei ipsius locantis, ita quod sicut totum signatum correspondet toti, ita pars signata correspondet parti signatae, et punctum signatum correspondet puncto signato; et sic quaelibet pars, et quodlibet punctum dicit actu respectum ad partes et ad puncta, quibus correspondet, et cum talia sunt actu infinita,sequitur quod actu erunt infiniti respectus.

Respondeo, concedendo locum formaliter acceptum, esse per se generabilem ; et cum probatur quod non, auctoritate Philosophi, dico quod Philosophus loquitur tantum de relatione intrinsecus adveniente, ut clare patet a Doctore in tertio d. 1. q. 1. Sed locus formaliter acceptus sive active, sive passive, est tantum relatio extrinsecus adveniens, ut patet a Doctore, in quarto, dist. 10.

Ad secundum dico, quod sicut in locato sunt infinitae partes inexistentes, ita sunt infiniti respectus, sed quia tamen non possent actu signari infinitae partes, cum quaelibet sit in infinitum divisibilis, ut infra patebit q. 9. ita nec illi respectus fundati in illis partibus sunt actu signabiles. Et ultra, non habeo pro inconvenienti posse esse infinitos respectus, etiam reales, sed de hoc alias erit sermo.

Secundo principaliter dico, quod locus secundo et tertio modis, est incorruptibilis per aequivalentiam ; patet, quia in eodem instanti, quo corpus A recedit ab aere subintrat aliud corpus faciens latera continentis distare, et sic in ipso aere continente est alia superficies a prima, modo praeexposito, et alia relatio ad locatum subintrans et sic talis locus dicitur incorruptibilis per aequivalentiam, quia in eodem instanti, quo locus secundo et tertio modis, in se desinit per Subintrationem alterius corporis in ipso aere fit locus secundo et tertio modis similis primo.

Quia tamen haec littera est, aliqualiter difficilis, declaro ipsam. Cum dicit ibi: Nec eademratio loci potest manere in aqua succedente, quia idem accidens numero

non potest manere in duobus subjectis. Hoc patet, quia si accipiatur locus pro ultima superficie aeris, cujus latera actu distant, talis superficies, quae subjective est in aere, non potest postea esse in alio locante, sive priore, sive in succedente ipsi priori, quia tunc idem accidens numero migraret de subjecto in subjectum. Sive etiam accipiatur locus pro respectu locantis ad locatum, fundato in ultima superficie ipsius continentis, patet quod non potest esse in alio locante, quia tunc idem accidens numero migraret de subjecto in subjectum. Sequitur: tamen illa ratio loci succedens, quoe est alia a ratione proecedenti, secundum veritatem est eadem proecedenti per oequivalentiam, quantum ad motum localem. Vult dicere Doctor, quod quando in eodem instanti corpus recedit a loco, et aliud subintrat, quod a priori ubi, in quo erat primum locatum ad secundum ubi succedens, in quo fit secundum locatum succedens priori, non est motus localis; patet, quia illa duo ubi si?e illi duo respectus, tantum numero differunt, ut patebit. Tum etiam, quia motus localis fit in tempore, hic autem in eodem instanti, quo locatum prius recedit a loco, aliud locatum subintrat, et sic in eodem instanti quo corrumpitur primus respectus, qui erat ad prius locatum succedit alius ad secundum locatum ; tum etiam, quia inter primum locatum recedens a loco, et secundum locatum succedens non est aliquod spatium interceptum, propter quod possit esse motus localis. Sequitur: Nam ita incompossibile est localem motum esse ab hoc loco in hunc locum, sicut si essent omnino idem locus numero, id est, quod sicut ab eodem loco numero ad eumdem numero non potest esse motus localis, ut patet, ita a loco recedente ad locum immediate succedentem, non potest esse motus localis ; uterque enim respectus Iocantis ad locatum potest esse simpliciter in eadem superficie, quod non contingit de locis, inter quae est motus localis, et hoc propter spatium interceptum necessario requisitum.

Sequitur : Nullus autem idem motus localis potest esse ab uno ubi ad aliud ubi, quoe duo ubi non correspondeant duobus locis differentibus specie propter spatium interceptum, quia habentibus alium respectum non tantum numero, sed etiam specie ad totum universum. Vult dicere Doctor, quod illa duo ubi, inter quae est motus localis, de necessitate correspondent duobus Iocis specie distinctis. Loca specie distincta respectu universi, sunt sursum, deorsum, dextrum, sinistrum, ante et retro, quae sunt species loci positae ab Aristotele. Adverte tamen, quod ista loca ut specie differentia, formaliter tantum dicunt respectus specie distinctos et fundamentaliter dicunt ipsam superficiem, quae non differt specie ab illa superficie, puta superficies sursum et deorsum non differunt specie, ut patet. Dicit ergo Doctor, quod quando A localiter movetur, de necessitate recedit, puta ab ubi sursum, et accedit ad ubi deorsum, ut patet da gravi respectu centri, vel movetur a loco dextro ad locum sinistrum. Ista ergo ubi, inter quae est motus localis, semper differunt specie, quia talis ubi correspondent locis specie distinctis, puta quando movetur ab ubi sursum ad ubi deorsum, ubi sursum correspondet loco sursum, et ubi deorsum correspondet loco deorsum, et talia loca sunt loca communia, quae forte non corrumpuntur, sed bene loca propria. Exemplum, ut cum lapis movetur a loco sursum corrumpitur proprium ubi correspondens tantum ipsi lapidi.

Et dicit Doctor, quod talis distinctio specifica inter illa loca contingit propter spatium interceptum: patet, quia si non esset spatium interceptum inter A et B, non posset assignari nec sursum, nec deorsum respectu A et B. Sed quando unus locus succedit alteri loco respectu ejusdem contenti, non potest intercipi aliquod spatium inter illa duo loca, ideo merito dicit Doctor quod tantum differunt numero. Sequitur : Ex hoc illi respectus, qui sunt tantum numero alii, videntur unus numero, quia ita sunt indistincti respectu motus localis, sicut si tantum esset unus respectus. Vult dicere, quod illa duo ubi (sive respectus) sibi invicem succedentia, ex quo tantum numero differunt (ut supra exposui) videntur unus numero, et hoc non absolute, sed respectu motus localis, id est, quod illa duo ubi respectu motus localis sic se habent, ac si tantum essent unum ubi numero ; et hoc quantum ad impossibilitatem motus localis, quia ita impossibile est motum localem esse inter illa duo ubi, sicut impossibile est motum localem esse ab uno ubi numero ad idem simpliciter.

(g) Sed numquid omne corpus aliud a primo corpore necessario est in loco, quia quantum. Hic Doctor incidentaliter movet unam difficultatem de corpore quanto, sive ut praecise consideratur inquantum quantum, prout ly quantum distinguitur contra corpus naturale ; quaerit ergo, an omne corpus quantum aliud a primo coelo necessario sit in loco.

Respondet primo quantum ad opinionem Philosophorum; secundo quantum ad opinionem fidelium.

Primo modo diceret Philosophus quod omne corpus aliud a primo coelo, sive aliud a corpore coelesti de necessitate est in sphaera activorum et passivorum, et necessario continetur sub aliquo praecise continente: nam quodlibet tale, ultra quod possit esse in loco communi, est etiam necessario in aliquo sibi proprio praecise continente ipsum.

Sed secundo modo diceret Theologus, quod non necessario omne corpus aliud a corpore coelesti est in loco, quia Deus posset facere lapidem extra universum, et per consequens lapis non esset in loco.

Et dicit duo : Primum, quod posset facere lapidem extra universum, non existente aliquo alio corpore ; patet, quia posset destruere totum universum, solo lapide remanente, et sic lapis non necessario est in loco.

Secundum, quod etiam existente alio corpore apto nato locare lapidem, tamen posset facere lapidem non esse actu praesentem tali corpori, et per consequens non locari.

Addit Doctor quod per nihil absolutum in se corpus quantum necessario requirit esse in loco; patet, quia si per aliquod absolutum in corpore necessario requireret esse in loco, tunc Deus nullo modo posset facere lapidem sine loco. Sed tantum habet necessario potentiam passivam, qua possit esse in loco, quia ultimam superficiem, propter quam natum est circumscribi, vel propter quam natum est esse in potentia ad circumscribi passive, et hoc posito loco in existentia actuali, et posita praesentia ejus respectu alicujus corporis locantis, id est, quod corpus, cum sit in potentia passiva ad circumscribi, necessario actu est in loco, istis duobus positis, scilicet loco in existentia actuali, et praesentia ejus respectu corporis locantis, id est, quod ultima superficies corporis locantis actu sit praesens corpori apto nato locari. Sed de ista materia : an Deus possit facere lapidem sine loco utroque modo, prolixius tractatur a Doctore in quodlib. q. 11.

(h) De secundo dico. Secundum declarandum erat, scilicet esse in loco actuali. Dicit Doctor, quod supposito primo, (quod est esse in loco) corpus quantum est in loco actu, etc. Et debet sic intelligi littera, quod corpus non potest esse in loco, quin tale corpus faciat ultimum continens, id est, ultimam superficiem corporis continentis esse in actu, quae superficies intelligitur esse tunc in actu, quando corpus contentum actu facit distare latera ejus.

Addit, secus est de parte in toto, nam pars in toto non facit per se distare latera continentis, ut patet de materia et forma, et etiam de partibus integralibus, quae non sunt in toto quantitativo, ut locatum in loco, sed sicut pars in suo toto, ut patet quarto Physic. text. com. 23. (i) De tertio dico. Tertium exponendum erat esse in loco determinato, quia aequali. Dicit Doctor quod corpus locatum propter eamdem quantitatem existentem in tali corpore, necessario exigit corpus locatum sibi coaequale, id est, quod exigit superficiem in corpore locante coaequalem superficiei corporis locati, et loquitur de loco proprio, et non communi.

(j) De quarto dico. Quartum declarandum erat esse in loco commensurative. Dicit Doctor quod corpus locatum propter ultimam superficiem, quam habet, est in loco commensurative, ita quod pars superficiei corporis locati correspondet parti superficiei corporis locantis, et tota superficies ipsius corporis locati correspondet toti superficiei ipsius locantis. De qua correspondentia patebit in quarto, distinct. 10. q. 1.

(k) Quintum competit corpori ex determinato loco locante. Quintum declarandum erat esse in loco determinate hoc vel illo. Dicit Doctor quod corpus esse in loco determinato, est ita sic esse in isto loco, quod non in alio competit tali corpori ex determinato loco ipsum locante, quia locus adaequat sibi locatum, et commensurat, et sic est praesens illi locato commensurative quod non alteri. Loquendo semper de loco circumscriptive formaliter, qui dicit respectum corporis circumscribentis ad corpus circumscriptum, sed non sic est de loco fundamentali sive naturali, qui dicit ultimam superficiem continentis, quia ut sic, idem locus potest esse respectu duorum vel trium corporum ut habet videri in 4. dist. 10.

(1) Sextum competit sibi inquantum est corpus naturale. Sextum declarandum erat esse in loco naturaliter vel violenter. Et dicit quod esse in loco naturaliter competit corpori, inquantum tale corpus naturale, ex hoc scilicet quod inquantum habet formam substantialem determinatam et qualitates determinatas, natum est aliquo locante conservari et salvari, et ab aliquo corrumpi) et quando continetur ab ultimo illius, quod natum est ipsum salvare, dicitur esse in loco naturali, licet naturalitas multum accidat rationi loci ; patet, quia ratio loci, vel est ultima superficies corporis continentis, vel respectus fundatus in tali superficie, de quo supra dixi ; modo naturalitas ista sumitur penes qualitates inexistentes corpori locanti, propter quas unum corpus dicitur conservari et salvari, et aliud corrumpi. Et sic patet ista littera.

Aliqui tamen expositores Doctoris in isto loco movent hanc difficultatem, videlicet, utrum aliquid dicatur moveri localiter, per hoc quod locus continue et continue variatur circa locatum, sic quod continue sit in alio et alio loco. Respondent quod non, quia si sit planta in campis, et flet ventus circa ipsam, continue aer movebitur circa ipsam, et non erit idem locus ; numero tamen erit unus per aequivalentiam ad motum localem, sic quod in ipsis diversis locis numero, non potest esse motus localis. Sed ad hoc, quod sit motus localis oportet locatum exire locum in quo est, et deserto illo, acquirere novum locum, non sic facit planta, quia non deserit locum, cum semper sit in eadem distantia ad polos mundi, et ad centrum et ad alias arbores circumstantes, et ideo non deserit locum, sed magis locus deserit plantam. Licet hoc sit satis bene dictum, tamen non videtur multum esse ad mentem Doctoris, qui vult expresse quod idem dicatur moveri localiter, ut habet alium et alium locum successive ; unde sic dicit, respondendo ad primam quaestionem praesentis distinctionis : Quod habet alium et alium locum successive localiter movetur, fixum autem posset habere alium et alium locum continentem, si moveretur locus per accidens. Haec ille. Tamen quidquid sit de hoc, forte tamen alias pertractabitur.