COMMENTARIUS.

(a) Ad quaestionem respondet Doctor affirmative, scilicet quod Angelus potest moveri de loco ad locum moto continuo. Et primo probat, quod possit moveri de loco ad locum. Secundo, quod talis motus localis sit continuus. Primum probatur sic : Omne receptivum formarum alicujus generis, etc. Nota quod in majori dicit receptivo, quod non est ex se determinatum ad aliquod illius generis, quia si sic esset, tunc non posset esse sub alio illius generis ; patet, quia si aliquod receptivum coloris esset ex se determinatum ad albedinem, non posset moveri ad alium colorem et esse sub alio, patet, quia quod ex se est determinatum ad aliquid, est necessario sub illo. Deinde addit, quod tale receptivum non sit illimitatum ad illa plura, sic intelligendo quod est illimitatum ad aliqua plura, ex natura propria necessario habet illa plura, ut patet de illimitatione Dei respectu ubi, quia Deus ex natura propria, et ex sua propria entitate est illimitatus ad omnem locum, ideo actu est in omni loco, et sic non potest moveri de uno loco ad alium. Et loquitur Doctor de illimitato simpliciter, quia secus est de illimitato secundum quid, nam corpus est illimitatum ad plura ubi, ut supra patuit quaest. 7. praesentis distinct. et tamen potest moveri de uno loco ad alium, sed est illimitatum tantum secundum quid .

Dicit ergo, quod haec major sic intellecta est vera, quia subjectum includit praedicatum ; sicut etiam dicimus hanc esse veram : homo est animal, quia praedicatum includitur in subjecto, nam statim potest inferri quod si homo sit, quod etiam sit animal. Sic in proposito, hoc subjectum, scilicet est receptivum plurium ubi, et non est determinatum ad aliquod illorum, nec est simpliciter illimitatum ad illa, includit hoc praedicatum, scilicet quod potest mutari vel moveri de loco ad locum.

Et nota differentiam inter mutari proprie localiter, et moveri, quia moveri localiter mensuratur tempore, mutari vero mensuratur instanti temporis, ut cum A movetur super aliquam magnitudinem, puta cubitalem, dicitur mutari, cum fit sub alio et alio mutato esse, et sic semper sub alio et alio ubi. Dicitur vero moveri, cum successive transit illam magnitudinem, quae differentia supra patuit, quaest. 2. praesentis distinct. patet ergo ista major. Probatur minor, quae habet duas partes. Prima est, quod Angelus est receptivus ubi, ut supra probatum est quaest. 6. praesentis distinct. nec est determinatus ex se ad aliquod unum ubi, ut supra patuit. Secunda est, quod non est ex se illimitatus simpliciter ad ubi, quia tunc esset immensus ex natura sua, quae immensitas soli Deo competit.

(b) Et quod continue. Hic Doctor probat secundum principale, scilicet quod talis motus localis Angeli sit continuus, quia inter duo ubi sunt infinita ubi media, quod probatur ex continuo motu corporis per omnia illa ubi. Quod autem inter duo ubi sunt infinita ubi, patet in simili, quia sicut inter duo instantia sunt infinita instantia, patet, quia inter duo instantia cadit tempus medium, ut patet 4. Phys. et in quocumque tempore sunt infinita instantia, cum illud sit divisibile in infinitas partes, et sicut inter duo mutata esse sunt infinita mutata esse, quia inter duo mutata esse cadit motus medius, qui est divisibilis in infinitas partes ; sic in proposito inter duo ubi in aliquo spatio sunt infinita ubi, quia inter duo ubi cadit spatium intermedium, in quo sunt infinita ubi, cum sit divisibile in infinitas paries, et per consequens sunt ibi infinita puncta, et in quocumque puncto spatii potest esse aliquod ubi. (Et adverte quod quando dicit Doctor quod inter duo ubi sunt infinita ubi, debet intelligi secundum potentiam et secundum inexistentiam, non autem secundum subsistentiam. de quo alias.) Etad cognoscendum, quod sint infinita ubi, pono casum, quod mobile A quiescat per horam in aliqua parte spatii pedalis, et sic quiescat in ultimo instanti illius horae, et in tempore immediato ad illud instans localiter moveatur super illud spatium, ita quod ille motus localis duret per horam transeundo quantitatem pedalem: cum ergo in ista hora sint infinita instantia, et in motu mensurato a tali hora sint infinita mutata esse, quae mutata esse sumuntur per comparationem ad mobile, ut patet 4. Physic.text. cap. 103. quod movetur super tali quantitate, et sic semper fit sub alio et alio mutato esse, et sic si localiter movetur semper fit sub alio et alio ubi: cum ergo Angelus transeundo quantitatem pedalem non sit simul in tota illa quantitate, sequitur quod sit semper sub alio et alio ubi, et sic non transit omnia illa ubi nisi motu continuo; patet, quia unum ubi est principium partis futurae motus localis et finis partis praeteritae, et sic inter duo ubi cadit motus localis.

(c) Hoc etiam confirmatur. Hic Doctor probat auctoritatibus Scripturae sacrae, quod Angelus moveatur motu locali et continuo, quia cum anima beata sit similis Angelis. Matth. 22. et illa movetur localiter, patet de anima Christi, quae localiter descendit ad inferos, sicut dicit articulus fidei, patet etiam Genes. 18. et Tobiae per totum, quod Angeli mittuntur quandoque cum corpore assumpto, et per consequens movebantur motione alia a motione corporis;patet, quia non dicuntur moveri per accidens ad motionem corporis, cum non sit pars, nec forma inhaerens, sed tantum voluntarie applicatus ibi, et per consequens Angelus assumpto corpore, ultra motionem corporis per se habet aliam motionem, qua movetur localiter. Et quod non dicatur moveri per accidens ad motionem corporis, vide Doctorem in 4. distinct. 10. quaest. 3.

Sed occurrunt quaedam dubia circa aliqua dicta, respondendo ad quaestionem, quae dicta sunt, conclusiones verae, ut in littera patet, et sunt quatuor per ordinem. Conclusio prima : Omne receptivum fomarum alicujus generis,quod non est ex se determinatum ad aliquam unam illarum, nec est illimitatum ad illas, potest mutari ab una ad aliam.

Secunda : Angelus non est illimitatus ad omnia ubi, quia non est immensus.

Tertia : inter duo ubi sunt infinita ubi intermedia.

Quarta : Angelus, etsi in quolibet ubi spatii sit indivisibiliter, tamen transit illa ubi motu continuo, nec aliter potest transire.

Contra primam primo, quia Deus est illimitatus ad omne ubi, et tamen potest esse in alio ubi in quo prius non fuit, patet, quia Deus posset creare novum locum, et ita fieri ibi ubi prius non fuit; similiter potest annihilari aliquis locus ubi prius fuit, et sic desinere esse in illo loco.

Respondeo, quod conclusio intelligitur de ubi actu existentibus, scilicet quod actu non potest esse aliquod ubi, in quo ex necessitate naturae non sit.

Contra, quia saltem habetur quod mutabitur ad ubi de novo creato, quia non potest esse de novo praesens ubi, sine nova relatione reali, quia praesentia est relatio realis secundum Doctorem in primo distinct. 39. contra Thomam, et sic si habebit novam praesentiam ad ubi, mutabitur ad illud.

Dico, quod bene est relatio realis creaturae ad Deum, sed non e contra, et sic Deus dicitur realiter praesens ubi, quia ipsum ubi est praesens Deo relatione reali, quae terminatur ad ipsum Deum, sicut dictum est etiam de creatura respectu Dei, distinct. 30. primi.

Secundo, arguitur contra conclusionem, quia non sequitur non est illimitatum ad plures formas, ergo potest moveri ab una in aliam, quia Corpus Christi, ut in Eucharistia non est illimitatum ad ubi circumscriptivum, et tamen non potest moveri localiter.

Dico, quod conclusio loquitur, quod sit receptivum talium ; modo corpus Christi, ut in Eucharistia non est receptivum ubi circuinscriptivi, ut patet a Doctore in 4. dist. 10.

Dico etiam, quod illimitatum proprie ad omnia ubi non est receptivum alicujus ubi, quia tale est infinitae perfectionis, et ideo licet Deus nunc sit in uno loco in quo prius non fuit, quia tamen non est receptivus ipsius ubi, ideo non dicitur mutari ad illud, quia mutari est aliter se habere nunc quam prius.

Dico ultra, quod posito quod A sit illimitatum ad omne ubi, et sit vere receptivum omnium ubi, quod quamvis recipiat nunc unum ubi quod prius non habuit, non tamen dicitur moveri ad illud, quia motus non fit in instanti, et tamen posito illo ubi in eodem instanti esset ibi de necessitate naturae, aliter non esset simpliciter illimitatum.

Dico etiam, quod non proprie mutabitur, quia mutari proprie est terminus alicujus motus, ut patet a Doctore in secundo dist. 2. parte prima, quaest. 4.

Tertio arguitur, quia videtur repugnare, scilicet quod aliquid sit receptivum formarum, et quod sit determinatum ad aliquam unam, quia quod est determinatum ad aliquam formam, necessario habet illam. Sed nullum receptivum, ut receptivum, necessario se habet ad receptum, Patet, quia receptivum est in potentia contradictionis, ut patet a Doctore in pluribus locis.

Dico quod si determinatum ad aliquam unam, quantum in se est, necessario habet illam, et tunc respectu illius non est tantum receptivum, sed etiam necessario productivum, ut patet de igne, qui determinat sibi caliditatem in tanto gradu, qui necessario producit illam in se, ut patet a Doctore in 4. in materia de Eucharistia.

Contra secundam conclusionem probo quod Angelus sit illimitatus ad omne ubi, primo sic : Angelus simul potest esse in omni ubi, ut patet a Doctore in 2. dist. 2. ergo est illimitatus ad omne ubi. Patet consequentia, quia esse illimitatum ad omne ubi est simul posse esse in omni ubi.

Respondetur, quod non potest esse ex natura propria, et sic intelligitur illimitatio.

Contra primo, quia Doctor in primo, dist. 2. parte 2. q. 2. et in 3. dist. 25. dicit quod voluntas est illimitata, quia simul potest habere duas relationes oppositas: sufficit enim quod possit simul illas recipere, et quod agat illas accidit sibi, sic in proposito.

Secundo, probo quod competat Angelo etiam ex natura propria, quia non per aliquod sibi adventitium, sicut dicimus, non convenit ligno ex natura propria calefacere, sed per calorem sibi adventitium ; modo Angelus per suam essentiam potest esse in omni loco, ita quod ratio formalis essendi in loco, et per consequens in omni loco, est essentia Angeli. Probat enim Doctor contra Thomam supra, distinct. 2. secundi, quod Angelus est in loco per essentiam.

Respondeo ad primum. Primo quod non est simile de relationibus oppositis et de locis, quia illimitatio ad loca est, quod ex natura propria et ex necessitate naturae sit in omni loco, et non sit ibi per aliam causam ponentem ibi: sed illimitatio ad relationes oppositas, sufficit quod sit talis natura, cui non repugnant simul relationes oppositae posse inesse.

Dico secundo quod voluntas praecise dicitur illimitata ad relationes oppositas, quia habet virtutem movendi se, ut patet a Doctore ubi supra, et sic esse Humilatum ad omne ubi est habere virtutem faciendi se in omni ubi.

Ad secundum, concedo quod Angelus per essentiam potest esse in omni loco, sic intelligendo, quod essentia Angeli est ratio recipiendi ubi passive, sed non est in omni loco, per essentiam active sic, quod essentia Angeli sit ratio faciendi se simul in omni loco, et sic intelligitur Doctor.

Secundo arguitur : Angelus simul virtute propria potest esse in infinitis locis ; ergo simul potest esse in omni loco. Antecedens patet, tenendo quod Angelus tantum sit in puncto localiter, quod est probabile, ut dicit Doctor in secundo distinct. 2. parte 2. q. 6. et tenendo quod in instanti potest moveri ab uno ubi ad aliud, sive mutari, et quod simul habeat omnia ubi intermedia, ut patet, quaest. 11. et 12. distinct. secundi, et inter duo ubi sunt infinita ubi, ut supra patuit ; ergo simul in eodem instanti erit in infinitis ubi. Consequentia patet, quia si est illimitatus ad infinita ubi, sequitur quod etiam erit illimitatus ad omnia ubi quae sunt, cum illa actu sint finita.

Respondeo primo ad antecedens, quod etsi inter duo ubi sint infinita, quia infinita puncta, tamen eo modo quo sunt ibi puncta, eo modo sunt ubi, sed non sunt infinita puncta actu ; ergo nec infinita ubi actu, secundum aliquos.

Dico secundo, quod etsi pertranseat in instanti infinita ubi, non tamen habet illa simul ordine naturae, sed prius habet unum quam aliud, et sic forte non esset inconveniens.

Dico tertio, quod est etiam simile de partibus, tenendo quod sit in magnitudine ut in loco, quia si transit unam partem magnitudinis, transit infinitas, quia non est dabilis prima pars. Dico ergo quod transire paries infinitas, vel puncta infinita in actu, potest dupliciter intelligi, scilicet vel quod puncta infinita ibi subsistant, vel quod tantum inexistant ; et sic concedo, quod secundo modo simul in eodem instanti temporis potest habere infinita ubi inexistentia et non subsistentia, quia illa non possent dari, nisi etiam darentur simul in actu infinitae partes subsistentes.

Nunc respondeo ad consequentiam, quod concesso antecedente qualitercumque, adhuc non sequitur, Angelus potest in instanti transire de uno ubi ad aliud, inter quae sunt infinita ubi; ergo potest esse simul in omni loco, non sequitur, quia non potest se facere in instanti in loco quantumcumque distanti, nec simul esse in loco quantumcumque magno, vel quantumcumque parvo, ut supra patet a Doctore, distinct. 2.

Tertio arguitur sic : Angelus simul et aeque perfecte, et virtute propria potest esse in duobus locis adaequatis, tenendo quod punctus sit locus adaequatus Angelo ; ergo potest esse in omni loco. Consequentia videtur concedi a Doctore hic et in 4. distinctione 10. quaest. 2. etiam ab Aristotele 4. Physic. Antecedens patet, quia si in instanti movetur ab uno ubi ad aliud, ergo simul est in illis duobus ubi.

Respondeo ad antecedens, quidquid sit de consequentia, quod non est simul in duobus locis, quia in eodem instanti quo fit in uno loco, desinit esse in alio, puta si Angelus quievit per horam in A, in ultimo instanti illius horae potest mutari ad B, et sic in illo instanti quo habetur B, desinit esse in A. Sic etiam dico, quodquando in eodem instanti pertransit infinita tibi, quod nunquam habet simul duo ubi adaequata; nam in eodem instanti quo fit in secundo ubi, desinit esse in primo ubi. Similiter cum fit in eodem instanti, in tertio ubi, desinit in eodem instanti esse in secundo ubi, ita quod inter talia ubi est tantum ordo naturae; nunquam enim concedendum est quod simul habeat duo ubi adaequata, ut patet a Doctore in isto secundo, distinct. 2. quaest. undecima.

Contra tertiam conclusionem, scilicet quod inter duo ubi sunt infinita ubi, arguitur : Primo, quia tunc mobile transiens ab uno ubi ad aliud, transiret infinita ubi; sed infinitum, sive in magnitudine, sive in multitudine, non potest pertransiri, secundum Philosophum, ergo.

Respondetur ab aliquibus, quod non sunt infinita in actu, sed tantum in potentia.

Contra, quia illa ubi quae acquiruntur, loquendo de ubi fundamentaliter, praeexistunt, ut patet, et posito quod infinita puncta non sint in actu, sed causentur alia et alia puncta ex alia et alia divisione continui, tamen loquendo de partibus, certum est quod inter duo puncta sunt actu infinitae paries continui, ergo transeundo ab uno puncto ad aliud transitur infinitum in actu.

Respondo, quod non est inconveniens, quod infinita in actu existentiae (sicut sunt puncta et partes in toto homogeneo) possint pertransiri; esset tamen inconveniens de infinitis in actu subsistentiae, et sic intelligit Philosophus.

Secundo principaliter arguitur contra conclusionem, quia si inter duo ubi essent infinita ubi punctualia, ergo corpus planum quod transit ab uno in aliud ubi, prius tangeret spatium in puncto, quia non posset esse in puncto ut in loco, nisi tangendo, modo corpus planum non tangit in puncto. Sequeretur etiam quod non posset transire ab uno ubi in aliud, nisi tangendo omnia ubi, sive puncta intermedia, et sic continue tangeret spatium in puncto alio et alio.

Respondeo, quod est necesse ponere quodlibet mobile prius tangere spatium in puncto, ita quod mobile etiam planum secundum aliquid sui prius tangit in puncto, ita quod mobile secundum aliquod punctum inexistens, tangit spatium in aliquo puncto, ipsum tamen mobile secundum partem divisibilem tangit spatium secundum aliquam partem divisibilem spatii, et sic planum potest secundum aliquid sui tangere spatium in puncto, et secundum aliquid partem divisibilem, corpus vero perfecte sphaericum non potest tangere nisi in puncto. Ad aliud inconveniens, dico quod transit spatium, et divisibiliter et indivisibiliter, ita quod in tempore transit partem divisibilem, et .in instanti punctum, et sic in qualibet parte temporis semper transit partem divisibilem, et in quolibet instanti illius temporis tantum transit punctum. De hoc magis patebit inferius.

Tertio principaliter arguitur, quia quaero quando corpus sit in alio et alio ubi, aut est ibi definitive tantum, aut circumscriptive. Non secundo, patet, quia corpus non potest circumscribi in puncto, cum circumscriptio sit commensuratio totius locati ad totum locum, et partium locati ad partes loci, ut patet a Doctore in 4. distinct. 10. quaest. 1. Non primo, quia supponitur quod mobile moveatur motu locali circumscriptive, patet, quia movetur ad locum circumscriptivum.

Respondeo primo, quod quando mobile movetur super spatium, puta pedale, ut puta cum intrat aerem vel aquam, potest dici moveri circumscriptive secundum partem, quia illa pars, quae primo intrat aerem, circumscribitur alteri parti aeris, et cum totum est in aere, tunc secundum totum circumscribitur; et similiter potest dici quando tangit in puncto, quia punctum mobilis perfecte commensuratur puncto spatii, et sic suo modo circumscribitur.

Secundo potest dici, quod non apparet inconveniens, quod dum est in puncto, sit in loco tantum definitive, et sic dicetur moveri definitive, dum fit in alio et alio puncto, et dum est in spatio divisibili, quod dicatur ibi circumscribi, vel secundum partem vel secundum totum, et sic moveri motu locali circumscriptivo.

Contra quartam conclusionem arguitur, probando primo, quod Angelus ex hoc non dicatur moveri in motu continuo, quia transit infinita ubi, quae sunt media inter duo ubi. Et arguitur sic primo, quia aut transit ab ubi ad ubi in tempore, aut in instanti. Non primo, patet, quia tunc talis transitus esset motus, patet, quia tempus est propria passio motus, 4. Physic. Si in instanti, ergo non movetur ab ubi in ubi motu continuo, quia ille fit in tempore.

Respondeo, quod conclusio debet intelligi, quod inter duo ubi datur spatium medium, et quod illud dicitur continuum, quod continuatur alio et alio indivisibili,et sicut linea dicitur continua, quia alio et alio puncto continuatur, ita spatium locale dicitur continuum, quia alio et alio ubi, sive puncto continuatur. Dico ergo, quod quando Angelus transit ab uno ubi ad aliud, transit infinita ubi, quae continuant aliam et aliam partem spatii, et sic transit spatium intermedium motu continuo, et in tempore.

Secundo arguitur, quia Angelus est simpliciter indivisibilis ; ergo non movetur ab ubi ad ubi motu continuo. Patet consequentia, quia quod movetur motu continuo transii aliam et aliam partem spatii, quae continuantur per aliud et aliud indivisibile, sed non potest transire illas, nisi tangendo illas, hoc autem est impossibile, quod indivisibile tangat divisibile, cum tangat tantum in puncto. Responsio patebit infra. Tertio arguitur, quia non sequitur transit ab ubi in ubi, inter quae sunt infinita ubi; ergo movetur motu continuo, quia potest transire illa media in instanti, licet ordine quodam naturali, ut patet a Doctore in secundo, dist. 2. q. 12. ergo non movebitur motu continuo. Tum etiam, quia potest transire ab ubi ad ubi in instanti, non habendo ubi intermedia, ut patet a Doctore ubi supra q. 11. ergo non est necesse, quod si transit ab ubi ad ubi, inter quae sunt infinita ubi, quod moveatur motu continuo.

Respondeo primo, quod conclusio Doctoris est certa, quod movetur motu continuo, sed non ita asserit quod possit moveri in instanti de loco ad locum, ut patet intuenti quaestiones illas, scilicet 11. et 12. distinct. 2. Dico secundo, quod si transit super spatium ab ubi ad ubi, inter quae sunt infinita ubi continuantia, quod potest moveri continue, cum moveat se libere, potest etiam transire in instanti: sufficit enim continuitas spatii ad continuationem motus, ut infra patet a Doctore praesenti dist. q. 9. Dico tertio, quod etsi possit moveri ab ubi ad ubi in instanti,non tamen potest moveri ab ubi ad ubi quantumcumque distans in instanti, sed motu continuo, ut patet a Doctore; sufficit enim Doctori ostendere qualiter Angelus possit moveri motu continuo de uno ubi ad aliud ubi, et sic patet intellectus conclusionis.

(d) Ad argumenta principalia. Ad primum, respondet Doctor concedendo quod Angelus possit perfici, sicut etiam perficitur ab intellectione quam habet. Et cum infertur, quod tale ubi esset perfectius

Angelo, dicit Doctor quod non esset perfectius absolute natura ipsius Angeli, sicut nec intellectio Angeli. Et cum dicitur, quod forma perficiens est perfectior perfectibili, ut etiam ipse asserit in primo. distinctione 3. quaestione 7. et in quarto, distinctione 44. quaestione 2. respondendo ad primum argumentum principale, dico, quod aliter est loqui de perfectione absolute, et de perfectione secundum quid; concedo enim quod omnis forma perficiens perfectibile, est perfectior tali perfectibili, et hoc absolute vel secundum quid. Si est forma substantialis, est communiter perfectior absolute perfectibili ; si vero accidentalis, communiter est perfectior secundum quid tantum, puta sub illa ratione, qua perficit et actuat, et perfectibile est imperfectius secundum quid, puta sub illa ratione, inquantum est perfectibile.