COMMENTARIUS.

(a) Secunda responsio non videtur excludere, etc. Hic Doctor dicit, quod secunda responsio (quae fuit quod minimum secundum formam potest dari, sic intelligendo, quod aliquod minimum naturale sic potest per se existere, quod si amplius divideretur non posset per se existere ) non excludit illas rationes Mathematicas, nam ex ista responsione videtur sequi, quod potest haberi minima pars motus per se existens, quae si amplius divideretur, non esset aliqua pars motus per se existens, et similiter potest haberi minima pars formae per se existens, ut puta minima pars albedinis, quae si amplius divideretur in paries non esset albedo ; hoc idem esset dicendum de minima carne, et de minimo esse.

Declaro tamen hanc litteram. Cum dicit: Tamen videtur posse poni minimum in motu pro eo quod pars motus per se est, antequam sit aliquid alterius totius, patet, quia si detur motus unius horae,

primo habetur aliqua pars motus, quam illa intelligatur pars motus unius horae. Sequitur : Et illa pars formae, secundum quam est motus praecedit omnes alias partes illius formae, non tantum natura, sed duratione, patet, quia si acquiratur aliqua albedo successive , secundum quam sit motus, prius duratione habetur una pars quam alia: patet, quia si non prius duratione, sequeretur quod omnes partes illius formae, secundum quam est verus motus, haberentur in instanti temporis, et sic motus fieret in instanti, quod est impossibile. Sequitur: Et ita tunc videtur esse per se, et non in toto, id est, quod illa pars formae prior, et similiter illa pars formae prior, prius intelligerentur habere esse per se existens, quam essent in aliquo toto. Sequitur : Si igitur sit minimum in naturalibus, quod possit per se esse, videtur esse minima pars formae, quae possit induci per motum, et per consequens posset dari minimus motus, quod est inconveniens.

(b) Sed contra istam responsionem arguo. Hic Doctor arguit, quod tale minimum non possit dari, quia si illud minimum divideretur in partes, quaelibet pars esset hoc aliquid, et per consequens illud tale non esset minimum per se existens. Et probat, quia sicut essentiale est quanto posse dividi in partem, ita est ei essentiale quod singulum eorum, in quae dividitur, possit esse hoc aliquid, igitur nulli eorum repugnat per se esse; cum ergo minima pars formae naturalis sit quanta, sequitur quod erit divisibilis in partes, et illae partes in quas dividitur essent per se hoc aliquid.

(c) Confirmatur ratio et ista consequentia. Consequentia est ista, quanto est essentiale, posse dividi in partes ; ergo est ei essentiale, quod singulum eorum, in quae dividitur, possit esse hoc aliquid.

Probat modo istam consequentiam ; tum, quia partes illae sunt ejusdem rationis, quantum ad formam et materiam cum toto, igitur possunt habere ex se existentiam. Loquitur hic Doctor de toto homogeneo constituto ex partibus quantitativis ; et sic si dividatur, puta caro, in decem partes, illae partes sunt ejusdem rationis cum toto, quia quaelibet pars est caro, et sunt ejusdem rationis, et quantum ad materiam, et quantum ad formam; patet, quia sic totum componitur ex tali materia et tali forma, ita quaelibet pars componitur ex simili materia et ex simili forma, ut patet; ergo si lotum potest esse per se aliquid, sequitur quod quaelibet pars possit per se existere et esse hoc aliquid. Sequitur :

Tum quia si essent per se, essent individua ejusdem speciei, sicut et totum est ; hoc patet, quia si caro esset divisa actu in mille partes, quaelibet pars esset per se individuum carnis, accipiendo tamen illas partes, ut abstrahunt ab hic et nunc, et actuali existentia, sicut etiam est de tota carne singulari; ergo sicut non repugnat toti carni singulari posse per se existere, ita nec cuilibet parti, et hoc est quod dicit Doctor ibi: Absurdum autem videtur. Hic Doctor non loquitur de individuis accidentalibus, quia illa non possunt per se existere, cum aliis inhaereant, sed loquitur de individuis substantialibus et homogeneis. Sequitur : Tum etiam quia paries sunt naturaliter priores toto. Hoc patet per unam propositionem Doctoris saepe adductam, quod est prius natura alio positive, non repugnat sibi posse esse prius duratione, ut supra patuit in isto 2. dist. 2. q. 4. et in 3. dist. 3. et alibi saepe.

(d) Et si dicas, quod statim converteretur in continens, id est, quod si diceretur quod si minima caro divideretur in duas paries, illae partes converterentur statim in continens, puta in aere vel in aliquo alio dissolvente et corrumpente illas partes, et convertente illas in aerem vel in aquam, et sic non possent per se stare. Littera clara est.

(e) Arguo etiam contra utramque responsionem simul. Hic Doctor probat quod ista opinio non possit salvare minimum in motu, nam haec opinio vult expresse, quod in motu sit dare minimum, quod motus componatur ex minimis, nam ex quo ista opinio vult, quod minimum tantum sit secundum formam et motus, (si per possibile vel impossibile, omnis forma naturalis esset sequestrata a quantitate) adhuc esset vere successivus, et sic daretur motus non habens minimum.

Declaro tamen hanc litteram : licet enim medium in motu locali non posset cedere mobili, etc. Prius enim pertransiret mobile priorem partem spatii quam posteriorem ; medium naturale non tantum est compositum ex materia et forma, sed etiam est compositum ex partibus quantitatem habentibus, quod medium non est sine qualitatibus naturalibus consequentibus ipsum, ut patet de aere, qui inquantum est corpus naturale, potest cedere mobili, ut patet per experientiam ;sed si tale medium esset tantum corpus Mathematicum includens lineam superficialem et profunditatem non posset cedere mobili. Hoc idem dico de corpore mobili, quod nisi esset corpus naturale, non posset localiter moveri, loquendo de motu locali circumscriptiv, si tamen per impossibile medium Mathematicum, scilicet corpus Mathematicum posset cedere mobili Mathematico, videlicet corpori Mathematico, vere esset successio in motu tali propter divisibilitatem medii. Sequitur :

Etiam modo sicut per accidens est in locato ex parte locali, inquantum locatum

est, quod habeat qualitates naturales, patet hoc, quia locatum inquantum locatum non includit per se qualitates naturales ; patet, quia ratio quod aliquid possit locari circumscriptive est ultima superficies ipsius corporis locati, quod modo tale locatum sit calidum vel frigidum, et hujusmodi, accidit sibi inquantum locatum, et hoc patet, 4. Phys. t.c. 76. ubi sic habetur : At vero, et cubus habet magnitudinem tantam, quantam continet vacuum, quod si calidum est, aut frigidum, aut grave, aut leve, nihilominus alterum inesse ab omnibus passionibus est, et si non divisibile sit ab illis, id est, quod si ponatur corpus esse calidum vel frigidum, etc. illud corpus erit aliud ab illis passionibus, etiam posito quod sit inseparabile ab illis. Sequitur : Quare et si separetur ab omnibus illis, et neque leve, neque grave sit, continebit aequale spatium, et vide ibi Commentatorem, qui prolixe declarat intentum. Sequitur : et per accidens ex parte loci inquantum locus est, quod habeat qualitatem, patet, quia locus est ultimum corporis ambientis immobile primum, ut patet 5. Phys. t. c. 41. illud ultimum est ultima superficies corporis continentis, ut supra patuit, q. 1, de loco ; accidit ergo corpori locanti, ut locanti qualitas naturalis ; patet, quia non locat inquantum calidum vel frigidum, sed ratione ultimae superficiei. Sequitur : quia licet naturalitas conveniat locanti, tamen per aociden convenit loco. Vult dicere, quod quamvis aeri vel aquae, conveniant qualitates naturales, ita quod aqua determinet sibi de necessitate talem qualitatem naturalem, illa tamen qualitas convenit loco, scilicet, ultimae superficiei aquae tantum per accidens, quia ratio locandi circumscriptive est tantum ultima superficies locantis. Sequitur: Ita etiam licet necessario, etc. Vult dicere Doctor in sententia, quod licet naturalius semper insit motui locali, tamen accidit sibi inquantum est motus localis.

Pro clariori intelligentia hujus litterae declaro aliqua. Primo, quod ubi est in locato per se, inquantum respicit per se locum ; non enim ubi, quod est respectus locati circumscriptive ad locans circumscriptive, in nullo modo dicendi per se convenit locato, cum sit accidens omnino inseparabile ; sed locatum inquantum respicit locum sive sub illa ratione, sub qua respicit locum, includit ubi per se, quia tunc talis respectus sibi necessario inest, sicut dicimus quod Francisco sub illa ratione, qua respicit filium, inest per se. paternitas, licet absolute non insit per se. Nec accipio hic per se secundum aliquem quatuor modorum, sed accipio per se, id est, absolute. Et sic cum dicit Doctor quod locatum per se respicit locum per se, etc. id est, quod si accipiatur locatum absolute per se, et sub illa ratione praecise, qua respicit locum, non convenit sibi naturalitas aliqua. Secundo, motus localis praecise consideratur secundum quod aliquid movetur acquirendo aliud et aliud ubi ; et talis motus localis circumscriptivus fit ratione magnitudinis , vel ipsius mobilis vel spatii super quod transit mobile. Ratione ergo magnitudinis vel spatii fit motus localis, quod modo mobile vel spatium habeant qualitates naturales, ut praecise considerantur inquantum fit ibi motus localis accidit eis, cum ratio successionis sit quantitas, vel in ipsa magnitudine, vel in mobili, vel in utroque, et sic patet ista littera.

(f) Ex hoc destruitur prima responsio, quod non faciat pro minimo motu, nam opinio illa habet dicere secundum primam responsionem, quod possit dari minima pars motus ; sed hoc patet esse falsum et contra opinionem illam, quia secundum eam, non est accipere minimum in motu secundum quod quantum, et successio est in motu locali per se ex ratione alicujus inquantum quantum ; patet, quia talis successio fit ratione quantitatis, rel ipsius mobilis, vel medii, vel utriusque, ut dixi supra, et sic in motu locali nullo modo potest esse minimum. Addit Doctor quod nec in aliis motibus, puta augmentationis vel alterationis, quia licet non ita immediate concedatur de alteratione, si ponatur motus vel successio secundum formam, tamen sequitur per locum a majori negative. Nullus enim motus velocior est latione, et ita nullus potest habere partes indivisibiles si ist necessario habeat partes divisibiles, patet, quia si caliditas, quae acquiritur in aliquo subjecto, sive in aliqua magnitudine possit acquiri, secundum partes indivisibiles, tunc talis motus esset velocior quolibet motu locali, patet, quia ille motus est velocior, qui mensuratur minori tempore caeteris paribus. Nulla autem pars motus localis, quaecumque sit illa, potest acquiri in instanti, sed tantum acquiritur in tempore, cum motus non fiat in instanti; sed si aliqua pars alterationis esset indivisibilis, illa acquireretur in instanti,patet, quia non posset acquiri successive, et sic patet quomodo in alteratione non datur minimum, nec multo minus in augmentatione. (g) Ex eodem etiam destruitur secunda responsio, etc. Secunda responsio fuit, quod non potest dari minimum per se existens, et sic minimus motus per se existens. Et quod non possit dari minimus motus per se existens, patet, quia si motus est super aliquam quantitatem, oportet quod sit transitus primo alicujus partis, sed in quantitate secundum illam opinionem non datur minima pars; ergo nec in motu, qui est super illam quantitatem dabitur minimum, quod est contra illam opinionem.

(h) Secunda etiam responsio, etc. Vult dicere Doctor quod haec secunda responsio, quae est de minimo per se existenti, primo destruitur quantum ad hoc quod dixit, quod si minimum divideretur converteretur in continens, etc. Probat, quod non converteretur, puta in casu, quando movens est praesens et vincens super motum.

(a) Similiter quodcumque datum minimum, etc. Hic Doctor specialiter probat de motu, quod si daretur minimu motus per te, qui esset quoddam totum, tunc partes illius dicerentur paries inquantum fluunt, nam fluendo una continuatur alteri, quia prima pars fluit, et secunda advenit ; sic ergo si minimus motus divideretur, et partes illae non per se existerent, non esset inconveniens, cum non sit de ratione partis successivi, quod actu existat, sed quod fluat ; sicut e contrario est de ratione permanentis, quod paries non fluant, sed quod permaneant in toto, et sic patet quomodo non oportet recurrere ad hoc, quod illae paries converterentur in continens.

In littera Doctoris quinque conclusiones videntur prima facie dubiae, quae hic per ordinem ponuntur, contra quas multis mediis instatur, ut magis earum veritas elucescat.

Conclusio prima : Sicut quaelibet pars quanti inquantum quantum potest per se esse, ita quaelibet pars quanti naturalis inquantum quantum naturale potest per se esse, sive non repugnat posse per se esse.

Conclusio secunda : Omne ens naturale homogeneum est simpliciter divisibile in semper divisibilia in infinitum.

Conclusio tertia : Sicut essentiale est quanto posse dividi in parlem, ita est essentiale quod singulum eorum in quae dividitur possit esse hoc aliquid.

Conclusio quarta : Si singulum eorum, in quae dividitur quantum potest esse hoc aliquid; igitur nulli eorum repugnat posse per se esse.

Conclusio quinta : Partes sunt naturaliter priores toto ; igitur non repugnat eis contradictorie posse esse sine ipso toto.

Contra primam arguitur, et accipio ignem, pro quanto naturali, qui est vere suppositum. Et primo sic : si quaelibet pars ignis potest per se esse ; ergo quaelibet divisa erit vere suppositum. Patet, quia sicut ignis totus ponitur suppositum, quia potest per se stare, ergo et quaelibet pars ignis potest per se esse ; ergo quaelibet divisa erit vere suppositum, patet, quia sicut ignis totus ponitur suppositum, quia potest per se stare, ergo et quaelibet pars, si potest per se stare, et tunc in eodem igne erunt plura supposita, et tunc contradicit sibi, quia in 2. dist. 15. probat quod elementa non sunt in mixto, quia tunc essent plura supposita in eodem mixto, quod est inconveniens apud eum.

Secundo, sequeretur quod una pars ignis non posset communicari igni ut pars, quia hoc est contra rationem suppositi ; suppositum enim dicit negationem duplicis dependentiae, scilicet actualis et aptitudinalis ; vel ergo pars ignis esset in igne violenter, vel nullo modo posset communicari, ut pars, utrumque est inconveniens.

Tertio, sequitur quod ex pluribus partibus ignis non posset constitui unus ignis totalis, quia si quaelibet nata est per se stare, et vere suppositum ex illis non potest fieri unum, quia ex duobus entibus in actu, saltem ultimato, cujusmodi est suppositum, non fit unum ex 7. Metaph.

Quarto, quia illa similitudo non valet de quanto inquantum quantum, et de quanto naturali inquantum naturale, quia pars quantitatis separata non est suppositum, sicut nec tota quantitas, et ideo non videntur sequi alia inconvenientia de partibus quanti inquantum quantum, quae sequuntur de quanto naturali inquantum naturale, quia quaelibet pars ejus, si posset per se stare, esset suppositum.

Quinto, sequeretur quod minima pars ignis posset vere agere, sicut et totus ignis compositus ; patet, quia esset simpliciter ejusdem rationis et ejusdem speciei specialissimae, et talia sic se habent, quod convenit uni et alteri convenit.

Respondeo ad primum, quod Doctoi non contradicit sibi, quia si quatuor elementa essent in mixto, essent quatuor supposita perfecta, quae non concurrunt ad constituendum tertium ; et essent ibi supposita vere distincta et vere subsistentia, et non tantum inexistentia. Hic autem essent supposita tantum inexistentia, et partes unius suppositi totalis.

Ad secundum, dico primo quod nihil est proprie suppositum, quod est natum esse pars alterius, quia hoc est contra rationem suppositi ; dico secundo, quod communicari alteri potest intelligi multipliciter. Primo in ratione suppositi, ita quod in se non sit suppositum, sed tantum in altero, sicut natura humana in Verbo. Secundo, ut sit suppositum in se, imperfectum tamen, et quod sit pars integralis alterius, et tunc dico, quod pars in toto non tantum subsistit subsistentia totius, sed etiam propria. Dico tamen distinguendo, quod pars potest multipliciter accipi. Primo pro parte integrali. Secundo pro parte essentiali. Secundo modo pars essentialis separata uunquam esset suppositum proprie, et sic dicitur suppositum ratione totius essentialis. Primo modo, aut est pars totius homogenei, quod non est natum esse pars alterius compositi heterogenei; aut est pars homogenei, quod est natum esse pars alterius heterogenei, sicut caro hominis. Primo modo dico, quod quaelibet pars nata est esse suppositum, ut patet de partibus ignis vel lapidis, et sic tale suppositum potest esse pars alterius integralis: et tales partes sunt ibi, quasi secundum juxtapositionem ; ibi enim non est informatio unius partis ab alia. Secundo modo dico, quod si pars illius heterogenei nata sit esse suppositum, quod etiam quaelibet pars illius partis homogeneae nata est esse suppositum. Ex hoc etiam apparet clarior responsio ad primum argumentum, quia in mixto elementa non ponerentur ut partes integrales, nec alicujus homogenei nec heterogenei, sed ponerentur partes essentiales mixti, et tunc est inconveniens ponere plura supposita esse partes essentiales alicujus. Posset etiam dici secundum aliquos, quod pars ignis separata est actu suppositum, et unita non est actu suppositum, sicut natura humana unita actu Verbo non est suppositum in se, sed separata sic. Sed hoc non videtur esse verum, quia pars ignis non est in igne, sicut natura humana in Verbo, quia ignis non videtur terminare in ratione suppositi dependentiam suae partis integralis, cum totus ignis dependeat in essendo et existendo a suis partibus integralibus, licet paries ut in toto habeant perfectius esse pro quanto participant esse totius, non tamen proprie dependent a toto ut a supposito, imo, quod sic terminat dependentiam in ratione suppositi est prius, sed partes, ut constituunt totum integrale, sunt priores, ergo; videtur ergo alia responsio melior. Ad tertium dico, quod Philosophus loquitur de partibus essentialibus, ut patet ibi, et non de partibus integralibus, quae integrant totum quasi secundum juxtapositionem, cum quaelibet pars sit distincte signabilis, quia suppositum, non est perfectibile essentialiter ab alio, nec potest aliud essentialiter perficere, et sic Philosopho 8. Met. loquitur, quod ex duobus entibus in actu non fit tertium essentialiter.

Ad quartum dico, quod est simile quantum ad hoc, quod sicut pars quanti separata ab ipso, ita potest existere sicut quantum, licet nullo modo sit suppositum, quia nec quantum ; si tamen quantum esset suppositum, ita quaelibet pars esset suppositum separata, sed quia quantum naturale, ut ignis est vere suppositum, ita et quaelibet pars homogenea illius erit suppositum separata.

Ad quintum dico, quod requiritur etiam debita dispositio ad hoc ut possit agere, qualis non apparet in minima parte ignis, et de hoc dicam inferius.

Contra secundam arguitur primo, quia si quaelibet pars quanti naturalis est divisibilis in infinitum; ergo pars erit aequalis toti, quia ita pars est divisibilis in infinitas partes sicut totum ; ergo. Tum, quia infinitum posset excedi, patet, quia lotum continet plures partes, quarum quaelibet est divisibilis in infinitum ; ergo.

Secundo sic, ergo possunt esse infinitae partes in actu, patet, quia frustra est illa potentia, quae non potest reduci ad actum ; tum, quia potentiae passivae correspondet aliqua activa, sed quantum est divisibile in infinitas partes ; ergo aliqua potentia activa potest illud actu dividere.

Tertio datur prima et ultima pars quanti ; ergo non est divisibile in infinitum. Patet consequentia, quia tale non habet nec primum, nec ultimum. Antecedens patet, quia quantum terminatur duobus punctis, modo pars terminatur ad punctum indivisibiliter ; patet, quia illa immediate tangit punctum, ita quod inter punctum, et illam partem immediate tangentem, non est alia pars.

Quarto, sequeretur quod aliquod quantum naturale esset intensive infinitum, patet, accipio ignem intensum ut duo, si est divisibilis in infinitos ignes, quilibet eorum erit intensus ut duo, et sic essent in eodem igne actu infinitae perfectiones, quia quaelibet pars ignis in se est perfectionis ut duo.

Quinto, sequeretur quod quaelibet substantia naturalis esset composita ex infinitis substantiis, patet, quia tales sunt divisibiles in infinitas substantias, ut patet de igne, aqua, et hujusmodi, sed hoc videtur impossibile ; tum, quia agens non posset generare substantiam, nisi transiret infinitas partes, infinitum autem non potest pertransiri ; tum, quia generatio non esset in instanti, quia divisibile in infinitum ab agente naturali non potest transiri in instanti, maxime si sit substantia generabilis.

Sexto sequeretur, quod intellectus creatus simul posset infinita disticte cognoscere. Patet, quia Angelus distincte et perfecte cognoscit ignem: ergo distincte cognoscit omnem partem ipsius ignis, et illae sunt infinitae ; ergo. Illud enim distincte cognoscitur, cujus omnes partes actu perfecte cognoscuntur, ut patet a Doctore in 1. dist. 3. q. 2.

Septimo, sequeretur quod quaelibet pars ignis cum sit ita nata per se, esset sicut totus ignis, ut patet in prima conclusione, quod posset causare speciem intelligibilem in intellectu, puta Angeli, quia etiam de singularibus habetur species intelligibilis, ut patet a Doctore in 2. dist. 3. q. ult et sic infinitae partes ignis possent actu causare in aliquo intellectu creato infinitas species intelligibiles, quod est simpliciter impossibile.

Octava, si ignis est divisibilis in infinitos ignes, ergo quilibet est ita objectum per se intelligibile actu, sicut ipse ignis. Patet consequentia, quia quilibet includit quidditative ens, quod ponitur adaequatum objectum intellectus ; ergo erunt actu infinita intelligibilia naturaliter moventia intellectum; ergo quando ignis movet actu intellectum ad sui cognitionem quaelibet pars ignis actu movet ad sui cognitionem. Nec valet dicere, quod ut separata movet, sed non ut pars, contra, quia praecise est eadem entitas unita sicut separata, ergo etc. Et ultra sequitur, quod actu causantur infinitae intellectiones in intellectu, quia quaelibet pars ut separata, nata est habere et causare propriam intellectionem ergo et unita, cum sit simpliciter eadem entitas.

Nono, sequeretur quod Sol cum sit vere quantus, esset vere divisibilis in infinitas partes, quarum quaelibet esset Sol, et sic non repugnaret posse esse plures Soles, quod videtur contra Philosophum. Consequentia patet, quia omne quantum est divisibile in infinitas partes ; ergo.

Decimo arguitur, quia etiam passio entis naturalis esset divisibilis in infinitas passiones, et sic sequeretur quod sicut ignis posset comburere magnum lignum, ita quaelibet pars ignis, cum illa pars, sit aeque intensa. Sequeretur etiam, quod sicut aliquod grave moveret se ad centrum, ita et quaelibet pars posset se movere.

Respondeo ad primum. Dico primo, quod et si pars sit aequalis toti secundum paries proportionales, non tamen est aequalis secundum partes quantitativas. Dico secundo, quod majus et minus sunt tantum passiones quanti finiti et non infiniti, ut dicit Doctor inisto 2. dist. 1. q. 3. Et cum dicitur quod infinitum excederetur, dico quod pars secundum paries proportionales est ita infinita sicut totum,

nec in toto possunt esse plures paries, quia in utroque sunt infinitae; si enim in toto essent plures, possent numerari, incipiendo a prima parte, quae non est dabilis; sunt tamen in toto plures secundum quantitatem, sed non secundum proportionem.

Ad secundum dico, quod etsi tales potentiae sint reducibiles ad actum, non tamen simul, sed successive in infinitum, ut patet in corpore. q. 9. Cum dicitur de potentia activa, concedo quod eo modo quo ponitur passiva, potest poni activa correspondens, et sic concedo quod sicut quantum est successive divisibile in infinitas partes, ita potentia activa potest successive dividere ; modo repugnat quanto posse simul dividi in infinitas paries , ut patet a Doctore q. 9. vide ibi.

Ad tertium facilis est responsio. Dico enim quod licet pars immediate terminetur ad punctum, et versus punctum immediatum non sit divisibilis, tamen simpliciter est divisibilis ex alia parte in infinitum.

Si dicatur, sicut in quanto datur primum punctum, ut patet, ergo pars, quae immediate sequitur punctum, erit prima pars quanti; patet, quia illa tangit punctum indivisibiliter, quia ante illa immediata non est prior, quia tunc non esset immediata puncto.

Dico, quod non potest dari pars aliqua, quae sit omnino indivisibilis, quia quacumque data, etiam immediatissima puncto, cum sit quanta est divisibilis in infinitum, et si divisibilis, ergo non primo. imo dico, quod ipsi puncto una est immediatior alia in infinitum, quia quacumque immediata assignata, adhuc alia est in infinitum immediatior.

Ad quartum dico, quod si poneretur albedo intensa ut unum, et esset extensa super magnam superficiem, ita esset intensa in minima parte, sicut in tota superficie, ut patet a Doctore in 1. dist. 2. et idem gradus intensionis ita perfecte esset in minima parte, sicut in tota superficie: si ergo esset divisa in infinitum, in qualibet parte esset tantum unus gradus intensionis, et si modo sint unitae, ita possunt omnes habere proprium gradum intensionis: non tamen sequitur, quod sit infinite intensa, quia omnes illi gradus sunt simpliciter ejusdem rationis, ita quod quilibet est praecise intensus ut unum, sive quaelibet pars est praecise intensa ut unum, et hoc non facit majorem perfectionem intensivam: sed major perfectio intensiva est secundum alium et alium gradum intensionis, ita quod intensa ut quatuor, est perfectior intensa ut unum. Dico etiam, quod albedo illa esset infinita tantum extensive, quia sicut in illa sunt infinitae partes, et quaelibet habet proprium gradum intensionis, ita sunt ibi infiniti gradus intensionis, et sic infinita tantum extensive. Nec est inconveniens esse aliquod infinitum extensive, et hoc tantum secundum gradus inexistentes, sicut etiam ignis est infinitus extensive, quia divisibilis in infinitas partes, quae actu sibi inexistunt, et quaelibet pars habet propriam perfectionem. Esset tamen inconveniens, quod in igne essent infinitae partes actu subsistentes et divisae, quia tunc daretur infinitum in actu secundum numerum, quod est contra Philosophos, licet forte non esset inconveniens, nec repugnans veritati. De hoc vide Doctorem in 3. dist. 14. Posito ergo, quod in uno quanto sint infinitae perfectiones, ita quod quaelibet pars habeat propriam perfectionem, et sic infinitae perfectiones secundum infinitas partes, et sic infinitum extensive, non tamen sequitur, in quanto sunt actu infinitae perfectiones inexistentes; ergo est infinitum intensive, quia si esset infinitum intensive, quaelibet pars quanti haberet infinitos gradus intensionis. Nam gradus intensionis sic se habent, quod quando dicimus, album est intensum ut quatuor, omnes illi gradus sunt in qualibet parte albi, et si esset intensum in infinitum, in qualibet parte albi essent infiniti gradus intensionis. Non sequitur, ergo in albo sunt infiniti gradus intensionis, sed infinitae partes inexistentes, reddendo singulos gradus singulis partibus; ergo album est infinitum intensive, non sequitur, sed tantum sequitur, ergo est infinitum extensive, et etiam extensive est tantum infinitum secundum quid, quia tantum secundum partes inexistentes.

Si dicatur quod bene sequitur, est infinitum extensive, ergo et intensive, quia plura bona aequalia, puta decem, aequivalent uni bono intensive, puta si sint decem alba intensa ut duo, aequivalent uni albo intenso ut viginti, et hoc patet a Doctore in 1. dist. 2. et in quodlib. q. 20. ergo si in uno albo sunt infinitae partes aequales secundum perfectionem, tunc aequivalent bono infinito intensive, et sic si essent actu infiniti homines, aequivalerent bono infinito intensive.

Respondeo, concedendo quod aequivalerent alicui bono infinito intensive, et hoc loquendo de gradibus intensionis consequentibus perfectionem non specificam, sed individuorum. Si ergo essent infinitae albedines actu, quarum quaelibet esset intensa ut unum, vel ut duo, aequivalerent uni albedini intensive infinitae, licet talis albedo nullo modo esset possibilis, ut patet subtiliter a Doctore in 3. dist. 13. et sic unum singulare albedinis excederet in infinitum alia singularia albedinis. Si dicatur, quod tunc talis albedo intensive infinita esset Deus, quia infinitae perfectionis :

Dico, quod infinitum intensive accipitur pro nunc dupliciter, quia quoddam dicitur infinitum intensive praecise secundum gradus consequentes naturam individui, sicut dicimus quod una albedo est intensior alia, et tale infinitum, puta aliqua albedo, et si excedat omnem albedinem in infinitum secundum gradus intensionis, consequentes conditiones individuales, non tamen excedit aliam secundum gradus consequentes naturam specificam, sive secundum gradum specificum, quia ut sic, etiam minima albedo est ita specifico, sive quidditative perfecta, sicut infinita albedo intensive. Aliud est infinitum intensive secundum gradus specificos, sive quidditativos, sive secundum gradus consequentes praecise naturam specificam, et tale infinitum aequivalet secundum perfectionem infinitis speciebus, et hoc modo ponitur natura divina intensive infinita; et infinitum primo modo dicitur infinitum secundum quid, quia non diceretur absolute infinitum ens simpliciter, quia adhuc esset ens limitatum, sed secundo modo, diceretur infinitum simpliciter, quia infinitum ens simpliciter excludens omnem imperfectionem, et includens omnem perfectionem simpliciter ; et sic patet quid dicendum ad difficultatem. Sed an tale infinitum secundum quid sit in genere, vide quae dixi in primo, dist. 8. quaest. 2.

Ad quintum, concedo quod est ex infinitis substantiis, et etiam patet responsio ex dictis supra, quomodo infinitum non potest pertransiri. Et cum dicitur de generatione, dico primo, quod fit in instanti, quia illa primo terminatur ad substantiam, ut priorem quantitate, et sic simul tota inducitur. Dico secundo, quod non habeo pro inconvenienti, quod substantia generetur in tempore, ut patet a Doctore 9. Metaph.

Ad sextum dico, quod intellectus Angeli potest cognoscere ignem distincte, secundum omnes partes essentiales, et secundum omnes partes integrales secundum quantitatem, sed non secundum proportionem, quia actu non cognoscit infinita, potest bene cognoscere infinita in infinitum semper cognoscendo unum post aliud. Dico secundo quod forte non esset inconveniens, quod cognosceret infinitas partes inexistentes, sed non infinitas subsistentes, sed prima responsio est melior, ut videtur.

Ad septimum dico, quod si pars ignis esset separata et disposita, posset causare propriam speciem, sed quando est unita et pars totius, tunc concausat, et sic concedo quod omnes partes ignis aeque dispositae concurrunt ad causandum tantum unam speciem intelligibilem ipsius ignis, an modo separata possit, de hoc alias.

Ad octavum concedo, quod si quaelibet pars ignis esset per se, esset per se actu intelligibilis, si tamen esset disposita, et posset causare partialiter sui cognitionem, tamen ut est pars alterius,omnesillae partes aeque propinquae et dispositae concurrunt concausando tantum unam intellectionem, qua cognoscitur totum et pars, non tamen quod simul omnes partes secundum proportionem distincte concipiantur, sed sufficit quod confuse concipiantur.

Ad nonum concedo, quod non repugnat posse esse plures Soles, etiam secundum viam Philosophi, ut patet a Doctore in 2. dist. 3. et in quodlib. quaest. 2.

Ad ulttimum concedo, quod totum potest movere se, quia est dispositum, cum sit debitae quantitatis, sed negatur, quod quaelibet pars, cum non sit in debita quantitate. Et licetDoctor in isto 2. dist. 2. q. 10. dicat quod quaelibet pars gravis moveat se, debet intelligi, ut est in toto gravi, quia tunc quaelibet concurrit, hoc idem dico de igne et caliditate.

Contra tertiam conclusionem, et probo quod non quaelibet pars esset individua, puta alicujus ignis. Primo sic, quia si ignis est unum singulare, et dividatur in plures partes, quarum quaelibet est singu. laris, sequitur quod quaelibet habebit propriam haecceitatem, et tunc quaero aut habebit illam prius, aut in divisione fuit causata? Non primo, quia tunc unum singulare non esset unum singulare, quia in eo essent plures singularitates, imo infinitae. Non secundo, quia non videtur, quod in divisione continui statim causetur nova entitas absoluta, qualis est haecceitas. Secundo si hic ignis est divisibilis in plures ignes singulares (cum singularitas sit prior quantitate, loquendo de singularitate substantiae, ut patet a Doctore in dist. 3.) sequitur quod haec substantia lapidis esset divisibilis in partes infinitas, et sic haec substantia lapidis necessario includeret infinitas haecceitates ; si enim non esset sic divisibilis, nunquam per quantitatem advenientem posset actu dividi, et sic sequeretur quod nunquam posset esse aliquod singulare substantiae, quin semper includeret infinitas singularitates, quod est valde inconveniens.

Tertio arguitur, quia secundum Doctorem in 2. dist. 3. singularitas est realiter idem naturae, cujus est; ergo singularitas ignis erit simpliciter idem realiter naturae ignis contractae per singularitatem, et simpliciter realiter idem cum tota natura contracta ; ergo non posset dividi natura ignis contracta, quin et ejus singularitas divideretur, quod videtur inconveniens, quia singularitas est indivisibilis, quia est idem quo singulare est indivisum a se, et divisum a quolibet alio. Et ultra, si ponatur divisibilis, tunc sequitur quod una pars singularitatis erit praecise idem cum una parte naturae contractae, et alia pars alteri parti, et sic de aliis, et sic nulla una singularitas esset idem toti naturae contractae, quod est inconveniens.

Quarto arguitur, quia plura singularia ejusdem speciei specialissimae, non concurrunt ad compositionem alicujus tertii: patet, quia duo homines non faciunt unum hominem, nec duo lapides unum lapidem, quia tunc non essent in recta linea praedicamentali, quia pars non est in Praedicamento, ut etiam patet a Doctore in 2. dist. 1. q. ult.

Quinto arguitur, unum individuum nunquam est in potentia, ut perficiatur ab alio individuo ejusdem speciei, ut patet, sed si partes ignis essent individua, tunc perficerentur ab ipso toto igne, patet per Doctorem in 3. dist. 1. contra opinion. quia partes in toto sunt in potentia ad formam totius, et perficiuntur a forma totius.

Respondeo ad primum, concedo quod quaelibet pars habet propriam haecceitatem, et hoc ante divisionem, quia partes sunt priores toto, et per consequens in illo priori habent propriam haecceitatem, sicut propriam entitatem.

Ad secundum concedo, quod substantia ignis, ut prior quantitate est indivisibilis in infinitas substantias, et concedo quod includit infinitas haecceitates. Et cum dicitur in primo argumento, quod tunc non esset unum singulare, dico, quod si totum integrale dicit aliam entitatem realiter distinctam ab omnibus partibus integralibus, quod ignis erit unum singulare una haecceitate realiter eadem sibi. Si vero non dicat aliam entitatem a partibus, tunc dico, quod erit unum singulare aggregatum ex infinitis partibus singularibus, et sic erit constitutum ex infinitis singularibus. Et ultra concedo, quod in substantiis homogeneis non potest dari aliquod singulare quin illud sit divisibile in infinita singularia.

Ad tertium dico, quod si totum integrale dicit aliam entitatem a partibus, quod habet haecceitatem realiter eamdem sibi ; et sicut illa entitas resultans est indivisibilis in plures tales entitates, sic et ejus haecceitas, sicut humanitas est indivisibili in plures humanitates, ita et ejus haecceitas. Si vero totum integrale non dicit aliam entitatem a partibus, dico, quod quaelibet pars habet propriam haecceitatem contrahentem illam partem ad esse individuale, quae est eadem sibi, sed ex omnibus partibus integratur totum.

Ad quartum dico, quod intelligitur sic, quod non concurrunt ad componendum tertium sic, quod unum singulare sit potentiale ad aliud, ita quod unum informetur ab alio, sed non intelligitur, quod non possint concurrere ad integrandum aliquod totum, ubi non est informatio unius ab alio.

Ad quintum dico, quod totum non informat partes, nec perficit per informationem, ut patet a Doctore in 3. dist. 2. Sed pars, ut est in toto dicitur perfici pro quanto, dicitur participare perfectionem totius, non quod ibi sit aliqua informatio; et sic Doctor intelligit.

Contra quartam arguitur primo, quia quantum, ut ignis, dividitur in materiam et formam, et forma est vere individuum, ut patet a Doctore in 2. dist. 3. et tamen forma secundum Philosophum non potest per se esse, quia tantum habet esse in composito, ut etiam tenet Doctor in 2. dist. 17. et in 4. dist. 43. q. 2.

Secundo arguitur, si minima pars ignis, qui est individuum potest per se esse, sive existere, aut est ratione quantitatis, aut ratione substantiae ignis. Non primo, quia nullum est accidens, quod sit alicui ratio subsistendi, ut atet. Non secundo, quia ponitur, quod individuum quanti, ut quantum potest esse per se esse.

Tertio arguitur, nihil quod habet esse inexistens potest per se esse, sed omnes partes quanti existunt ipsi quanto: ergo non possunt subsistere ; si enim possent per se stare, cum in quanto sint infinite inexistentes, sequeretur quod actu possent infinite subsistere.

Respondeo ad primum, quod talis divisio non intelligitur in partes essentiales, sed in partes integrales.

Ad secundum dico, quod ratio per se standi est duplex negatio, de qua Doctor in 3. dist. 1. q. 1. quae duplex negatio tantum nata est inesse substantiae perfectae, quae nata est vere subsistere, sicut substantia composita reponibilis in Praedicamento, vel substantia simplex ut Angelus, vel alia substantia simpliciter immaterialis, de quibus in. 3. Doctor, et in 1. et in quodlib.

Ad tertium negatur ista propositio, scilicet quod nihil inexistens alteri possit per se stare, quia videmus per experientiam, quod pars quanti inexistit quanto, et tamen separata per se existit. Et cum dicitur, quod tunc possent infinitae subsistere, concedo successive, sed non simul in actu, vel infinitae in infinitum, ut dixi supra.

Contra quintam, et primo probo, quod partes non sunt naturaliter priores toto, quia aut sunt priores positive, aut privative seu negative. Si primo, sequitur quod actu possunt existere sine toto, ut patet a Doctore in 2. imo quod est sic prius natura, est etiam prius duratione, ut patet a Doctore in 2. dist. 1. q. 2. et in 3. dist. 3. q. 1. Si secundo, sequitur quod si non praeveniuntur ab aliquo causando totum, quod essent priores duratione, ut patet a Doctore in 2. ubi supra.

Secundo arguitur, quia haec conclusio non tantum est vera de partibus integralibus, sed etiam de partibus essentialibus.

Tunc sic, si forma substantialis ignis est naturaliter prior composito, et certum est, quod non habet esse a se, ergo ab alio ; ergo productio prius terminatur ad formam quam ad compositum ; ergo non producitur eadem productione, qua et compositum, quod est contra Doctorem in 2. dist. 17. et in 4. dist. 43. quaest. 2. etiam de anima intellectiva, secundum viam Philosophi.

Tertio arguitur principaliter, quia sequitur quod forma partis haberet esse existentis, et non esse praecise in composito, quod est contra Doctorem in 2. dist. 17. quod autem haberet esse existentiae, patet, quia forma dat esse principaliter composito, ut ab omnibus conceditur, et per te est prior naturaliter composito: ergo in illo priori habet verum esse reale.

Quarto arguitur contra illud quod dicit, quod partibus non repugnet posse esse sine composito, quia priores naturaliter, quia sequitur quod forma ignis et materia possent existere sine composito ignis, quod est impossibile apud Philosophum, quia et si ponuntur separata, scilicet forma et materia, sequitur quod forma materialis posset existere sine materia, et e contra.

Quinto arguitur, quia forma et materia, etiam ut simul unita, sunt prius composito, saltem naturaliter: ergo possent esse unita sine composito, quod est simpliciter impossibile, et sic anima et corpus possent simul esse unita, et tamen homo non esset.

Sexto, si pars ut naturaliter prior toto, potest esse sine toto, sequitur quod omnes partes alicujus totius integralis, etiam unitae, possint esse sine toto integrali ; patet, quia ut unitae, sunt naturaliter priores toto, ergo, etc.

Septimo, si omnes partes totius integralis, sive alicujus quanti possunt esse sine ipso toto, quia priores natura ; ergo infinitae partes actu possunt esse, et non inexistentes toti. Patet consequentia, quia totum in actu dependet ab omnibus suis partibus; ergo oportet quod omnes partes prius habeant esse in actu, quam intelligatur totum, et sic infinita in actu.

Octavo sic: causa non causat, nisi sit in actu, ut patet 3. Phys. et 5. Metaph. et causa etiam quando causat est prior causato, ut patet a Doctore in 2. dist. 1. et alibi. Sed omnes partes totius integralis suo modo causant totum ; ergo in illo priori sunt in actu: ergo actu sunt infinitae partes priores toto, et per te eis non repugnat posse esse sine toto, ergo possunt esse actu infinitae partes, et non inexistentes toti.

Nono principaliter arguitur contra hoc, quod in conclusione innuit, scilicet quod non repugnat priori naturaliter posse esse sine posteriori naturaliter, quia multa videntur sequi inconvenientia. Sequitur primo, quod non repugnat animae intellectivae posse existere sine intellectu et voluntate, cum sit naturaliter prior ipsis, ut potest elici a dictis Doctoris in 2. dist. 16; nec valet dicere, quod non distinguitur realiter. Modo propositio Doctoris debet intelligi de distinctis realiter, contra, quia ipse simpliciter loquitur, nam apud ipsum subjectum, et propria passio realiter non distinguuntur, et tamen conceditur quod non repugnat subjecto posse esse sine passione, quia prius naturaliter, ut patet in 2. dist. 2. part. 1. q.l. ubi admittit illam conclusionem Henrici.

Decimo arguitur, quia sequitur quod essentia divina, cum sit naturaliter prior attributis et proprietatibus personalibus, posset esse sine illis; patet, quia priori naturaliter non repugnat, etc. Illud autem est possibile, quod non repugnantiam includit simpliciter: sed omne possibile in divinis ad intra est necessario ibi in acta, ut patet a Doctore in 1. dist. 2. et in quodlib. q. 2. ergo actu erit sine attributis et personis.

Undecimo, si sic, sequitur quod Deus posset facere punctum sine linea, cum sit prius naturaliter illa, et realiter distinctum. Similiter posset facere instans alicujus temporis sine tali tempore, a quo etiam realiter distinguit. Sequitur etiam, quod posset facere motum sine tempore, cum sit prior natura tempore, et realiter distinctus a tempore, ut ipse videtur tenere in 2. dist. 2.

Duodecimo, videtur sequi quod non repugnaret rei posse esse sine modo suo intrinseco, cum res sit naturaliter prior suo modo, cum sit immediatum fundamentum illius, et sic homo posset esse sine finitate, et Deitas sine infinitate, quae infinitas est gradus intrinsecus, ut patet a Doctore in 1. dist. 3. et in quodlib. q. 5.

Respondeo ad primum, concedo utrumque membrum, et concedo quod ex ratione earum formali non repugnat esse prius duratione; sed si non possunt, hoc est, quia unitae necessario causant totum, quam causalitatem propter ejus imperfectionem Deus supplere non potest, et sic patet ad primum et secundum membrum. Dico ultra, quod conclusio Doctoris magis est de partibus integralibus, quia illae possunt manere separatae, non tamen ad invicem unitae.

Ad secundum, concedo quod per divinam potentiam forma ignis posset esse sine composito et sine materia, et sic propria productione produci, ut etiam patet a Doctore in 2. dist. 22. q. 2. Dico secundo quod Doctor indist. 17. secundi, loquitur de facto, et secundum viam Philosophi, et verum est quod si productio terminaretur ad formam pro aliquo instanti, in quo non terminaretur ad compositum, tunc forma posset per se stare ;

si enim pro aliquo instanti, ergo et pro aliqua duratione. Sed quia agens naturale in nullo instanti potest producere formam, nisi in materia, ad quam unionem sequitur necessario compositum, ideo dicitur quod forma eadem productione producitur, qua et compositum, quia compositum proprie per se existit, et forma dicitur existere, quia compositum existit. Et ex hoc apparet responsio ad tertium argumentum, quia non repugnat per divinam potentiam posse existere sine composito; de facto et per potentiam creaturae non existit, nisi quia compositum existit. Ex his etiam apparet responsio ad quartum argumentum.

Ad quintum, concedo quod ex ratione formali partium etiam unitatum non repugnat posse existere sine composito, sed quia necessario unitae causant compositum una materialiter, et alia formaliter, ideo non possunt esse sine composito, nec Deus potest supplere causalitatem earum ; sicut etiam non repugnat albedinem esse sine albo, tamen albedini inhaerenti subjecto repugnat esse sine albo.

Ad sextum dico primo, quod partes integrales ut unitae, non sunt naturaliter priores toto, quia totum integrale dicit tantum partes unitas ; non enim dicit tertiam entitatem aliam a partibus. Dico secundo, quod si diceret tertiam entitatem, quod ipse ut unitae essent priores, et ut sic, absolute loquendo, non repugnaret esse sine toto, sed est repugnantia, quia necessario ut partes materiales causarent ipsum totum.

Ad septimum dico, quod ut unitae non sunt priores toto, ut dixi supra, et si sint priores, ut supra ad sextum.

Ad octavum dico, quod causa est prior effectu, quando per ipsam causatur aliud, ut patet de efficiente, et etiam de causa materiali et formali respectu compositi,

quia est aliud ab ipsis causis ; sed partes integrales homogeneae non causant aliud a partibus, quia totum integrale nihil aliud est quam partes unitae simul. Dico secundo, quod si teneatur quod causant aliud a partibus, quod absolute non repugnat, etc. sed repugnat aliunde, quia scilicet causant necessario tale compositum materialiter.

Ad nonum et ad alia sequentia, respondeo unica responsione, quod tali priori ex sua ratione formali non repugnat, sed si repugnat, repugnat propter aliquod concomitans, puta vel quia identificantur realiter posteriori, vel quia necessario est causa intrinseca compositi, vel ex aliquo alio.