COMMENTARIUS.

(c) Contra istud arguitur sic. Hic Doctor arguit contra opinionem Adae. Et ista ratione deducit ad hoc inconveniens, quod tunc idem objectum intelligeretur sub ratione opposita suae rationi ; et ut clarius intelligatur ista ratio aliqua praemitto. Primo, quod quando aliquis modus, puta modus singularitatis vel universalitatis est compossibilis alicui naturae, natura illa potest intelligi sub tali modo, sicut cum intelligo naturam Francisci sub modo singularitatis, quia singularitas est modus compossibilis sibi ; si vero modus est incompossibilis, non potest vere intelligi sub illo modo, tanquam sibi convenienti, ut intelligendo singulare sub modo universali. Secundo praemitto, quod universalitas secundo intentionaliter sumpta, et singularitas, sunt modi inter se repugnantes, ut patet de se, et a Doctore in suis Universalibus, et in 1. dist. 3. q. 6. Tertio praemitto, quod ipsa universalitas est modus conveniens naturae multiplicabili in plura, sive divisibili. Ex his sequitur propositum, quod si substantia materialis de se, et ex natura rei necessario sit haec, ita quod in suo conceptu reali pro quocumque instanti includat haecceitatem, si tunc intelligeretur sub modo sibi repugnanti, quod est impossibile.

Si dicatur, quod modus universalitatis non convenit singulari, sed tantum alicui conceptui, qui dicatur universalis ; contra hoc, quia ille conceptus, ut ei attribuitur talis secunda intentio, aut est intellectio, qua intelligitur ipsa natura singularis ; aut est natura sic concepta, aut est quoddam idolum fabricatum ab intellectu, ut quidam dicunt. Non primo modo, quia sicut illa intellectio terminatur ad naturam sic singularem, ita possit sibi attribui intentio singularis sicut et universalis. Et ultra, quaero de illa intentione, aut est de se haec, aut non. Si primo, tunc non potest sibi attribui intentio universalis, quia tunc intelligeretur sub modo repugnanti. Si seeundo, habetur propositum, quod aliqua entitas ex natura rei potest concipi non singularis. Non secundo, scilicet quod talis conceptus, cui attribuitur intentio universalis, non sit natura concepta, patet, quia res concepta est res singularis, et tunc singulare esset universale per intentionem universalis sibi applicatam, quod est impossibile. Non tertio modo, tum quia illud idolum non praedicatur in quid de inferioribus, ut patet, tum quia sicut idolum fabricatur commune Francisco et Joanni, ut dicatur species specialissima, ita possit fabricari idolum, quod dicatur species specialissima respectu Francisci et Brunelli. Si ergo aliquid intelligitur sub modo universali praecise et adaequate, et aliquid sub modo singulari praecise, cum isti modi sint omnino repugnantes, ut dixi, sequitur quod cum natura humana intelligitur sub modo universali, et natura Francisci, ut Francisci sub modo singulari, ipsa ut sic in se considerata non includit singularitatem. Et quod sic possit intelligi, ex natura rei ostendit Doctor in hoc quod dicit: objectum inquantum objectum, est prius naturaliter ipso actu, supple intelligendi, et in illo priori praescindit ab omni singularitate.

(d) Proeterea cujuscumque unitas realis, Haec est secunda ratio Doctoris, qua probat principale intentum contra opinionem illam, quae ut clarius intelligatur, sunt aliqua notanda. Primo, quod unum accipitur multipliciter, scilicet unum numero, specie, genere et proportione, ut patet 5. Metaphysicor. cap. de Uno. Et unitas sequitur entitatem, et quanto entitas est perfectior, tanto unitas consequens erit perfectior, et quanto entitas est perfectior, alia tanto magis est una, et quanto est minus divisibilis in partes subjectivas, tanto magis est actualior, accipiendo actuale pro minus contrahibili ; et sic dicimus quod entis est minima, quia ens in se est summe contrahibile; unitas substantiae major, quia minus contrahibilis ; unitas hominis adhuc major. Sed unitas Francisci, cum nullo modo sit contrahibilis, dicitur actualissima, et sic unitas realis minor unitate numerali, de necessitate est unitas alicujus naturae, quae ex se non est singularis, sed contrahibilis ad plura singularia. Et hoc intendit probare Doctor, videlicet quod substantia materialis ex se, ut praescindit ab omni singularitate, dicit aliquam unitatem realem minorem unitate numerali.

Secundo notandum est, quod unitas aliquando accipitur pro unitate, quae convertitur cum ente, et talis convenit omni enti, et quanto ens est perfectius tanto perfectius unum, et de ista unitate non loquitur Doctor in proposito. Aliquando accipitur unitas pro unitate, quae est principium numeri, et hoc dupliciter: vel pro unitate, quae est principium numeri essentialis, eo modo quo essentiae numerantur, sicut dicimus tres vel decem essentiae ; vel pro unitate, quae est principium numeri causati per divisionem alicujus continui. Et de ista non loquitur, sed accipitur unitas in proposito pro unitate, quae concomitatur entitatem, secundum quam una entitas dicitur magis vel minus divisibilis in partes subjectivas. Et sic cum dicit Doctor quod substantia materialis est una unitate minori unitate numerali, hoc ultimo modo accipitur unitas, et quod talis unitas minor detur, probat sex viis.

(e) Prima via est talis secundum Philosophum. Pro clariori intelligentia hujus rationis praemitto aliqua. Primo, quod mensura et mensuratum sunt unigenea, ut patet a Philosopho 10. Metaph. et sic si mensuratum est reale, et mensura est realis. Secundo, duplex est mensura, scilicet quidditativa quidditative mensurans alias quidditates, sicut dicimus quod quidditas hominis propter sui perfectionem mensurat quidditates aliorum animalium, quia dictum est supra dist. 2. de mensura Angelorum, quod mensura est certior ipso mensurato ; quanto ergo unum animal appropinquat perfectioni quidditativae hominis, tanto ejus perfectio quidditativa certificatur et manifestatur, et sic patet quomodo homo quidditative mensurat omnia animalia ; et hoc est, quod dicit Aristoteles 10. Metaph.text. com. 1. quod in unoquoque genere est unum, quod est metrum, et mensura omnium illius generis, non quod unitas aliqua sit mensura, sed est ibi aliqua natura, cui attribuitur unitas, quae est mensura ; unde Aristoteles ubi supra : manifestum est, inquit, quod unum in quolibet genere est natura, et non est hoc unum natura alicujus eorum, sed sicut in coloribus quoerere unum colorem, est unum similiter, in substantia etiam quoerere unam substantiam est unum. Haec ille. Et de ista mensura vide quae exposui super primo d. 8. q. 2. Alia est mensura non mensurans quidditatem quidditative, sed mensurans durationem alicujus existentiae, ut supra patuit dist. 2. de mensura Angelorum, et de ista non loquitur hic Doctor, sed de mensura primo modo.

His praemissis infertur propositum, videlicet,quod detur aliqua natura ex natura rei habens unitatem minorem unitate numerali ; patet, quia si animalia quidditative mensurantur a natura hominis, talis natura non erit singularis, quia singulare non potest mensurare quidditative ; patet, quia inter mensuram et mensuratum quidditative est ordo essentialis, ut patet, quia mensura est perfectior quidditative mensurato, sed inter singularia ejusdem speciei non est ordo essentialis, ut patet 3. Metaph. text. com. 11. et tamen oportet dicere propter Aristotelis text. 10.Metaph. quod in unoquoque genere est unum, etc. quod unum singulare esset mensura quidditative omnium contentorum in tali genere, et sic unum singulare alicujus speciei esset mensura omnium singularium ejusdem speciei, et sic inter illa esset ordo essentialis, quod est contra Aristotelem 3. Metaph.\ sic dicentem : In individuis vero non est hoc prius,et illud posterius, amplius ubi hoc quidem melius, illud vero vilius semper quidem est melius prius. Haec ille. Et licet Commentator ibi exponat de priori constituente posterius, scilicet quod non est talis ordo inter singularia ejusdem speciei, quod unum singulare constituat aliud: sed dicit Doctor quod hoc nihil est ad B, quia Aristoteles intendit ibi assignare rationem, quare Plato posuit rationem speciei separatam, et non rationem generis. Plato enim voluit, quod non daretur idea generis separata, sed bene idea speciei propter ordi. nem essentialem inter species, quia una species magis appropinquat ad perfectionem quidditativam, puta hominis quam alia species: et sic quodammodo participat magis una species perfectionem quidditativam hominis, quam alia respectu generis, puta animalis, id est, ut omnes istae species comparantur ad rationem animalis una non est magis perfecta alia quidditative, cum aequaliter animal sit omnibus ; et si una est perfectior alia quidditative, non est ex ratione animalis, sed ex ratione differentiae, et sic inter species alicujus generis posuit ordinem essentialem; non sic autem inter individua ejusdem speciei, cum unum non sit perfectius alio quidditative.

Si dicatur, nonne anima Christi est perfectior essentialiter anima Judae ? Dico, quod sic, propter articulum Parisiensem; . ergo inter eas erit ordo essentialis. Respondeo quod duplex est perfectio essentialis; quaedam est secundum gradum specificum, et hoc modo una non est perfectior alia; alia est secundum gradum perfe ctionalem consequentem naturam individui, et hoc modo una est perfectior alia essentialiter. Exemplum : albedo ut octo, est perfectior albedine ut quatuor, id est, quod plures gradus perfectionales sunt in albedine ut octo, quam in albedine ut quatuor. Si tamen loquamur de gradu specifico et quidditativo, dico, quod quanta perfectio quidditativa est in albedine ut octo, tanta est in albedine ut quatuor. Si iterum dicatur, nonne Deus est mensura quidditativa, omnium creaturarum, et tamen Deus est singulare ? dico, quod verum est, sed illa mensura est tantum extrinseca, hoc est, non contenta in aliquid genere creaturarum. Dico secundo, quod est simpliciter perfectior quidditative omni creatura, et sic mensura quidditativa, non sic est in genere animalium; non enim potest reperiri unum animal numero, puta unus homo, qui sit perfectior omni alio animali quidditative. Si dicatur, quod omnia individua speciei humanae dicuntur mensura, id est, quod dato quocumque individuo naturae humanae,illud potest mensurare alia ab homine. Contra, tum quia quaero, a quo illius generis mensuratur illud individuum naturae humanae? et non potest dari, cum sit reque perfectum quidditative; tum quia hoc est contra textum Aristotelis quod in unoquoque genere est unum, et sic patet ista ratio primae viae.

(f) Proeterea secundo probo, quod idem consequens est falsum, videlicet, quod nulla sit unitas realis minor unitate numerali, et ratio Doctoris fundatur super dicto Aristotelis 1. Physic. text. com. 29. qui vult quod in specie atoma seu specialissima, sit comparatio ; unde sic ait : Sic igitur non solum oportet comparabilia non oequivoca esse, sed non habere differentiam, neque in quid, neque in quo est. Dico autem, sicut color habet divisionem, non ergo comparabile est secundum hoc, ut coloratum magis sit album quam nigrum;hoec enim non comparantur secundum aliquem colorem, scilicet inquantum est color, sed secundum albedinem. Haec ibi, et vide ibi expositionem Commentatoris. Ex isto textu infertur propositum, videlicet quod detur aliqua natura communis ex natura rei, quia duo individua ejusdem speciei realiter non possunt comparari ad invicem secundum magis et minus, nisi praesupponendo commune reale, in quo magis vel minus conveniant, nam haec est vera : si Franciscus est realiter albior Joanne ; ergo realiter erit comparatio in specie albedinis; ergo utrumque album realiter conveniunt in albedine in communi ; patet, quia non possunt convenire in albedine singulari, quia nihil est albius se, et hoc intendit Doctor. Expono tamen litteram Doctoris, cum dicit: in specie atoma fit comparatio, etc. vult dicere quod in sola specie specialissima propter unitatem naturae fit comparatio, in genere autem sub quo plures naturae specificae continentur, non fit comparatio, ut patet per Philosophum et Commentatorem ubi supra.

Sequitur: Ista vero unitas non est unitas rationis. Dicit quod unitas speciei specialissimae, est unitas ex natura rei praeter omnem operationem intellectus.

Sequitur: quia conceptus generis est ita unus apud intellectum, sicut conceptus speciei. Per hoc probat, quod unitas speciei sit realis, quia si tantum esset rationis, sequeretur quod ita perfecte posset fieri comparatio in genere, sicut in specie, quia ita genus dicit unitatem rationis, sicut et species specialissima. Et probatur quod genus dicat unitatem rationis, sive unum conceptum communem pluribus, quia tunc non praedicaretur in quid, et univoce de homine et asino ; et ultra, si secundum quod praedicatur de homine, diceret tantum conceptum hominis, tunc idem praedicaretur de seipso. Et addit Doctor quod in conceptu non fit comparatio ; non enim dicimus, quod Franciscus sit albior Joanne, quia magis participat conceptum albedinis fabricatum per intellectum, sed quia realiter magis participat ipsam albedinem.

(g) Item tertio. Doctor probat falsitatem consequentis, et ratio fundatur super dicto Aristotelis, idem,simile et oequale fundantur super unum. Et pro clariori intelligentia hujus rationis, quae est multum evidens, est sciendum quod fundamentum similitudinis vel aequalitatis, etc. et duplex, scilicet remotum et proximum, ut patet a Doctore in primo, d. 19. 31. et in quodl. q. 6. fundamentum enim similitudinis remotum est qualitas, et proximum est unitas qualitatis: exemplum, duo alba sunt realiter similia, fundamentum remotum similitudinis est albedo in utroque simili, proximum est unitas albedinis, in qua conveniunt ista duo alba ; similitudo ergo fundatur in unitate albedinis specifica, tanquam in fundamento proximo, et ex hoc patet, quod datur unitas albedinis in communi, in qua ista duo alba sunt similia. Adverte tamen, quod quando dicimus quod similitudo fundatur super albedine in communi, non est intelligendum, ut aliqui exponunt, quod albedo in communi ut praescindit a singularitate, fundet realem similitudinem, quia similitudo realis vere existit, albedo vero ut praescindit a singularitate, nullam existentiam includit, et sic non potest fundare rem existentem ; debet ergo sic intelligi, cum dico A et B sunt similia, in A fundatur una similitudo, quae terminatur ad B, et alia in B, quae. terminatur ad A, fundamenta remota utriusque similitudinis sunt ipsa duo alba absolute considerata ; fundamenta proxima utriusque similitudinis sunt ipsa duo alba, pro quando conveniunt in unitate speciei specialissimae, et nisi ista duo alba realiter convenirent in reali unitate albedinis in communi, nunquam possent fundare realem similitudinem ad invicem ; et sic patet quomodo datur unitas albedinis in communi in qua duo alba sunt similia; non enim similitudo talis potest fundari super unum numero, quia tunc idem esset sibi simile.

Si dicatur, nonne album A est fundamentum similitudinis terminatae ad album B, et album B est fundamentum alterius similitudinis terminatae ad album A, et sic bene sequitur, quod album A non est simile sibi, sed est simile albo B, et sic non oportet ponere albedinem in communi. Dico, quod hoc nihil est, quia similitudo capitur dupliciter. Uno modo formaliter, et sic album A, est simile similitudine formaliter albo B, et e contra. Alio modo fundamentaliter, quae, scilicet est ratio proxima fundandi similitudinem, supple, quae est ratio proxima quare album A dicatur simile albo B, et patet quod non potest dari alia ratio proxima, nisi unitas specifica albedinis, in qua ista duo alba realiter conveniunt. Si dicatur, quod album A seipso est simile, et album A seipso est simile, contra quia tunc similitudo non fundaretur super uno, sed super duobus, quod est contra Philosophum ubi supra. Praeterea quaeritur, quare magis album A est simile albo B, quam rubeum ipsi B. Si dicatur, quod quia A est talis natura, et ideo est sic simile, hoc nihil est, quia tunc esset facilis responsio in omnibus, quia in omnibus possemus dicere, quod quia talis natura, etc. quod videtur inconveniens; tum etiam quia Aristoteles vult 1. Physic. text. com. 29. quod in specie specialissima fit comparatio, et tunc quaeritur, quare unum album est magis simile alteri quam aliud? nulla hic causa potest assignari, nisi quia utrumque participat albedinem in communi, et unum magis participat quam aliud. Si vero dicatur, quod etiam fundamentum tam remotum quam proximum similitudinis potest esse singulare, ut patet per Doctorem, qui dicit in primo dist. 31. et in quodl. q. 6. quod inter Patrem et Filium est perfectissima similitudo, et tamen fundamentum remotum quod est perfectio essentiae divinae, et unitas illius perfectionis, sunt una res singularissima, ut patet a Doctore ubi supra.

Respondeo concedendo dictum Doctoris, sed tam fundamentum remotum quam proximum est commune tribus personis, et ideo istae tres personae perfectissime conveniunt, tam in perfectione essentiae divinae quam in unitate ejusdem. Et hoc idem dicerem in proposito, si posset dari una albedo singularis, quae esset communis Francisco et Joanni, in qua realiter convenirent, tunc secundum eamdem numero communicabilem, tamen essent vere similes; sed quia in creaturis non potest dari talis unitas numeralis realiter communis pluribus, sequitur quod si duo alba sunt realiter similia, quod realiter conveniant in unitate albedinis specifica,

ut in proxima ratione fundandi similitudinem.

(h) Proeterea quarto, unius oppositionis realis. Et haec ratio est satis clara,et stat in hoc: quod sicut in uno genere datur una prima contrarietas realis, puta in genere coloris datur una prima contrarietas inter albedinem et nigredinem, sic illa extrema contrarietatis primae realis erunt realia, aliter non essent extrema prima alicujus realis contrarietatis primae. Cum ergo in genere coloris prima extrema primitate adaequationis contrarietatis realis sint albedo in communi, et nigredo in communi, sequitur quod talia extrema erunt extrema ex natura rei. Minor patet, quia albedo in communi adaequate contrariatur nigredini in communi, non enim haec albedo singularis adaequate contrariatur nigredini, ut patet.

(i) Proeterea quinto, unius actionis. Haec est quinta ratio Doctoris, qua probat naturam communem ex natura rei singularis, nisi contra ipsam proterviatur. Et ut clarius intelligatur, expono aliqua dicta in hac littera : Primo enim dicit, quod unius actionis sensus, puta unius visionis, est unum objectum, id est, quod una visio numero causatur ab una potentia visiva, et ab uno objecto, scilicet ab illo ad quod terminatur, et de hoc vide Doctorem in quodlib. quaest. 13. Secundo dicit quod hujusmodi visio terminatur ad visibile in communi, puta ad colorem: et sic talis visio est vere realis, et respectu objecti realis, cum non possit esse operatio potentiae sensitivae nisi circa sensibile proprium vel commune, ut patet per Philosophum secundo de Anima, secus vero de operatione intellectiva, quae potest esse circa ens rationis ; si ergo visio terminatur ad visibile in communi, ergo datur commune ex natura rei. Si dicatur quod terminatur ad hunc colorem in singulari, contra, quia tunc distingueret illum a quolibet alio, quia potentia quaecumque perfecte videt suum objectum, non errat circa illud, nisi sit impedita, vel nisi sit impedimentum ex parte objecti, ut patet secundo de Anima, et subtiliter deducit Doctor in primo, dist. 3. q. 4. Si dicatur, si hujusmodi visio est alicujus objecti realis in communi, videtur sequi quod potentia visiva poterit cognoscere aliquod universale, quod est contra Aristotelem tertio de Anima, ubi vult, quod sensus sit singularis, et intellectus universalis. Dico primo, quod cognoscere universale contingit dupliciter : primo, sub modo universalitatis, et hoc modo sensus non cognoscit universale. Secundo ut universale, est quaedam natura, ut est prior singularitate, et non includit ipsam in sus conceptu formali, et sic sensus potest cognoscere hujusmodi universale. Et ad dictum Aristotelis potest dici secundum unam opinionem, quod sensus est singularium; non tamen praecise, quia potest esse alicujus universalis secundo modo dicti, non autem primo modo dicti, sicut etiam intellectus est universalium, non tamen praecise, est etiam sic universalium, quod cognoscit universale sub modo universalitatis. Secundo dico, quod sensum esse singularium contingit dupliciter. Primo, quod sensatio terminetur primo ad singulare, inquantum singulare, et hoc modo non conceditur. Secundo, quod terminetur ad naturam in se; et quia talis natura de necessitate est in aliquo singulari actu existens, quia visio non est, nisi respectu existentis, ex consequenti erit alicujus singularis. Si dicatur, ergo potentia distinguit illud a quolibet alio, etc. dico quod non sequitur, quia talis visio primo est naturae existentis, sed quod modo existat in tali vel tali singulari non distincte cognoscit. Et ex his patet responsio illorum, qui dicunt, quod hujusmodi visio terminatur ad singulare vagum, quod non videtur recte dictum. Nam ex quo est una visio, et una operatio per se et respectu illius, oportet assignare unum per se objectum ; singulare autem vagum non est hujusmodi, tenendo tamen, ut dixi, quod respectu illius visionis assignatur unum objectum per se, quod scilicet est ipsa natura, molo praeexposita, et sic patet littera Doctoris.

(k) Posset etiam juxta hoc argui de primo objecto sensus. Dicit Doctor, quod haec ratio minus concludit, quam immediate praecedens, quia adaequatum objectum poni potest esse aliquod commune abstractum ab omnibus objectis particularibus, et ita non habere nisi unitatem communitatis, licet hoc requirat prolixiorem tractatum, et vide quae exposui super primo Doctoris dist. 2. parte prima, quaest. 1. et dist. 3. et dist. 8. quaestio 2. et dist. 25. Sed de uno objecto unius actus sentiendi non videtur vere posse negari, quin necesse haberet unitatem realem minorem unitate numerali.

(I) Item sexto, quia si omnis unitas realis est numeralis, etc. Haec ratio clara est in littera. Si tamen dicatur, ergo non plus convenirent Franciscus et Joannes quam Brunellus et Joannes, quod Franciscus et Joannes plus conveniunt in aliquo conceptu intellectus quam Joannes et Brunellus ; contra, quia si ista convenientia est tantum per intellectum, et nullo modo ex parte rei, ergo intellectus ita posset causare conceptum, in quo ita convenirent Brunellus et Joannes, sicut in quo convenirent Joannes et Franciscus ; ergo si magis conveniunt in tali conceptu intellectus, hoc erit, quia intellectus movetur ab aliquo reali, in quo realiter magis conveniunt. Si dicatur, quod Franciscus et Joannes magis conveniunt in nomine, hoc nihil est, tum quia loquimur de convenientia necessaria ; nomina autem sunt imposita ad placitum tum etiam, si tantum convenirent in nomine, ergo illud nomen tantum praedicatur aequivoce de Francisco et Joanne, quod est falsum. Si dicatur quod non, quia illi nomini correspondet talis conceptus, et tunc quaero, quis conceptus correspondet ; aut realis, et habetur intentum ; aut tantum fabricatus per intellectum, et tunc idem quod prius, quia ita posset esse respectu Joannis et Brunelli ; tum etiam quia tantum esset fictitium, cum ortum non habeat a re. Si dicatur, quod ideo Franciscus et Joannes magis conveniunt in nomine quam Franciscus et Brunellus, quia illud nomen sumitur a proprietate rerum, contra, quia tunc sequitur per me, quod Joannes et Franciscus magis conveniunt in aliqua proprietate reali, quam Franciscus et Brunellus. Si dicatur, quod verum est, quod magis conveniunt in proprietate, sed non in natura communi, contra, quia proprietas sequitur entitatem naturae ; si ergo realiter magis conveniunt in proprietate, ergo realiter magis conveniunt in natura.

(m) Proeterea probatur secundo idem, quia cujuslibet diversitatis utrumque extremum est. in se unum, etc. Vult dicere, quod unitas est ratio talis vel talis diversitatis, puta si est unum numero, est ratio distinguendi ab alio numeraliter, et sic suum oppositum erit plura numero, et si est unum specie oppositum, erit diversum specie, et illa quae sunt diversa specie, habent unitatem, qua unum diversum specie, sit unum specie in se, et hoc intendit Doctor.

(n) Confirmat aliter. Hic Doctor deducit ad hoc inconveniens, quod si quaelibet unitas esset tantum numeralis in re, omnia essent primo diversa, quia secundum omnem entitatem in eis sunt primo diversa, et in nullo aliquo modo convenientia, et sic proprie non differrent. Nam differentia sunt aliquid idem entia, ut patet per Aristotelem quinto Metaphysicorum text. non habente com. et 12. Metaph. text. com. 12.

(O) Item septimo, nullo existente intellectu. Haec ratio est satis singularis, supponendo quod generans univoce realiter conveniat cum genito in natura, ut patet de igne generante ignem ; et certum est, quod generans et genitum non conveniunt in aliquo uno numero ; ergo conveniunt realiter in aliqua forma communi, quae est ratio realis convenientiae in utroque, et sic patent rationes Doctoris.

Has rationes multi nituntur solvere, quorum primus est Gulielmus Occham in primo, dist. 2. quaest 6. ibi: Ad tertium dicendum, quod aliquod objectum est prius naturaliter ipso actu, et aliquod non ; et ideo universale nunquam est prius naturaliter universaliter ipso actu, nec est ista propria ratio objecti intellectus, scilicet universale in actu, quia sicut patebit alias, primum objectum intellectus primitate generationis, est ipsum singulare, et hoc sub propria ratione, et non sub ratione universali.

Ad quartum dico, quod nulla est unitos naturae existentis in isto lapide, quin aeque primo sit istius lapidis, tum distinguo de unitate. Uno modo dicitur unitas, secundum quod denominat praecise aliquod unum et non plura, nec unum in comparatione ad aliud distinctum ab alio realiter ; et isto modo dico, quod omnis unitas realis est numeralis. Aliter dicitur unitas, secundum quod denominat plura vel unum, in comparatione ad aliud distinctum realiter: et isto modo unitas specifica denominat ipsum Socratem et Platonem, et unitas generis denominat istum hominem et istum asinum, si aliquod quocumque modo distinctum ab ipsis individuis, sed denominat immediate ipsa ; unde sicut vere dicitur, quod Socrates et Plato sunt unum vel idem specie, et Socrates est idem specie cum Platone, et quod ille homo est idem vel unus cum isto, specie, ita vere dicitur, quod ille homo et iste asinus sunt vere unum genere, hoc est dictu, quod ista sub eadem specie, vel sub eodem genere continent, quam expositionem expresse ponit Philosophus primo Topicorum, cap. de Eodem, sicut dictum est in prima quaest. istius materiae ; et isto modo concedo, quod non omnis unitas vel identitas realis est numeralis ; sed ista unitas convenit naturae quocumque modo distinctae ab individuis, sed convenit immediate ipsis individuis, vel uni in comparatione ad reliquum, quod idem est. Sed quia argumenta vadunt contra primum intellectum, respondeo ad alia.

Ad primum, quando dicitur secundum Philosophum, quod in omni genere est unum primum, quod est metrum et mensura omnium aliorum illius generis.

Dico, quod, sicut patebit in primo libro, mensura aliquando est vera res extra animam, sicut per ulnam mensuratur pannus ; aliquando mensura est tantum quidam conceptus in mente. Prima mensura dicitur esse una unitate numerali, sed haec est falsa, quod in omni genere est tantum unum, quod est mensura omnium aliorum ; sed si habeat veritatem, debet intelligi quod in omni genere est aliquid, quod est mensura omnium aliorum specie distinctorum, non autem oportet quod sit mensura omnium aliorum, sive distinguantur specie, sive non. Et isto modo sunt plura, quorum quodlibet est mensura omnium aliorum specie distinctorum, et quodlibet illorum est unum unitate numerali. Et quando dicitur unitas primi mensurantis est realis, dico, quod si ly prima teneatur positive, sic haec est falsa propter falsam implicationem, quia nihil est sic primum mensurans ; si autem teneatur negative, concedo eam, quia talia prima sunt multa, scilicet quodlibet individuum illius speciei, maxime si quodlibet sit aeque simplex. Et quando dicitur, quod nullum singulare est mensura omnium illorum, quae sunt in illo genere, concedo quod non individuorum ejusdem speciei, sed est mensura omnium specie distinctorum, et hoc sufficit ad propositum. Verumtamen sciendum, quod Philosophus, vel principaliter vel solum loquitur de illis, quae sunt ejusdem speciei, sicut patet per exempla sua ibidem, et de illis quae habent individua, quorum aliqua sunt majora et aliqua minora ; et vult quod illud quod est minus aliis, sit mensura aliorum, non tamen omnium individuorum illius speciei, sed tantum illorum quae non sunt ita parva.

Ad secundum dico, quod in specie atoma fit comparatio non propter unitatem conceptus, nec praecise propter unitatem numeralem, nec praecise propter unitatem specificam, sive ponatur, sicut positura est in principio solutionis istius argumenti ; sive ponatur secundum modum aliorum falsum imaginandi, quia tunc in omni specie atoma esset comparatio : sed propter hoc est comparatio, quia plura individua ejusdem speciei possunt facere unum individuum,et ideo ubi multa indistincta loco et subjecto possunt facere: unum, ibi ponenda est talis comparatio, et non alibi. Et quia hoc est impossibile: de individuis ejusdem speciei, et non de individuis diversarum specierum, ideo in specie atoma ponitur comparatio, et non in genere, verbi gratia, hoc album dicitur albius alio albo, quia habet plures partes albedinis in eodem subjecto primo; et si isto modo plures partes albedinis et nigredinis concurrunt simul ad faciendum per se unum colorem, illud posset dici coloratius alio. Et quando dicitur, quod ista comparatio non fit secundum unitatem numeralem, verum est primo modo loquendo de unitate numerali, et ideo fit secundum unitatem specificam, quia fit secundum duo, quorum utrumque est unum numero, nec requiritur aliquod tertium quocumque modo distinctum ab istis duobus.

Ad tertium dico, quod ponendo similitudinem relationum distinctam realiter ab extremis, tunc dicendum, quod hic duae similitudines habentes duo fundamenta realia, quorum utrumque est unum numero, et ideo illud unum non est ratio fundandi similitudinem ejusdem ad se, sed est ratio similitudinem fundandi ad aliud. Quod autem intelligat Philosophus de uno numero, patet, quia postquam dixit quomodo simile, idem et oequale dicuntur secundum unum, postea subdit: Unum autem numero principium et metrum; ergo non intelligit de aliqua unitate alicujus, quod non est unum numero. Sed numquid est concedendum, quod ista unitas est ratio fundandi istam relationem ? Dicendum, quod secundum istos qui ponunt istas rationes realiter distingui, non est plus ponendum, quod unitas est proxima ratio fundandi similitudinem quam relationes alterius modi; sed differentia est in hoc, quod ad istas relationes requiritur aliqua unitas realis secundo modo dicta in principio solutionis istius argumenti, qualis non requiritur ad alias relationes alterius modi, quia ad alias requiritur saltem unitas specifica, qualis non necessario requiritur ad alias, quamvis aliquando sit ibi talis unitas.

Ad quartum dico, quod aliqua esse prima extrema oppositionis realis contingit dupliciter, vel quia sunt illa, de quibus primo positive praedicatur opponi realiter, non tamen praedicatur de eis per se, secundum quod habent suppositionem simplicem, sed pro rebus singularibus, secundum quod habent suppositionem personalem, vel quia in re sunt realiter contraria. Primo modo extrema oppositionis realis non sunt realia, quia iste terminus oppositio realis, non praedicatur primo et adaequate de quibuscumque rebus, sed tantum de conceptibus pro rebus vel de vocibus, si praedicatio sit in voce, et sic de aliis. Nec tamen debet concedi de virtute sermonis, quod sunt contraria, sed dicendum est uniformiter, sicut dictum est prius de primo objecto adaequate potentiae sensitivae, et de subjecto primo passionis realis. Secundo modo non sunt tantum duo extrema oppositionis realis, sed sunt multa, si sint multae oppositiones reales: unde haec albedo et haec nigredo opponuntur realiter, similiter illa albedo et illa nigredo opponuntur realiter. Et de istis est praecise verum, quod unum contrariorum corrumpit reliquum, et utrumque illorum est unum numero. Et quando dicitur, hoc album est primum contrarium nigro, dico quod proprie album non contrariatur nigro, sed albedo nigredini; et concedo, quod haec albedo primo contrariatur nigredini, secundum quod ly primo tenetur negative, quia contrariatur nigredini, et nihil plus, secundum autem quod ly primo tenetur positive, sic nihil primo contrariatur nigredini. Si dicatur, quod unum uni est contrarium; ergo multa non contrariantur nigredini. Similiter contraria possunt esse in eodem, non sic autem duo individua ; similiter contraria maxime distant, sed duo individua non maxime distant. Ad primum dico, quod Philosophus loquitur de uno secundum speciem, non de uno secundum numerum, et quomodo unitas specifica est realis et a parte rei, dictum est, quia hoc nihil aliud est quam a parte rei esse aliqua plura, quae sub eadem specie continentur secundum Philosophum primo Topicorum. Ad secundum concedo, quod contraria possunt esse in eodem saltem successive. Et idem dico, quod non est contradictio, quod aqua sit calida etiam in summo, sicut nec est contradictio quod sit summe frigida, si sit status in talibus formis. Ad tertium dicitur, quod contraria maxime distant distantia illa, quae potest esse inter individua diversarum specierum, cujus tamen maxima distantia specifica requiritur ad contrarietatem, et cujus non, alias dicetur.

Ad quintum argumentum dico, quod objectum unius sensationis est unum unitate numerali. Et quando dicitur, quod potentia cognoscens objectum suum, inquantum scilicet hac unitate unum cognoscit ipsum, inquantum distinctum ab omni alio, dico quod cognoscit illud quod est distinctum ab omni alio, et cognoscit sub illa ratione per quam distinguitur ab omni alio, quia illa ratio, quae est ipsamet res, terminat immediate actum cognoscendi, non tamen oportet propter hoc, quod possit discernere vel distinguere ab omni alio, quia ad cognitionem discretivam plus requiritur quam ad cognitionem apprehensivam, quia cognitio discretiva in actu nunquam est, nisi respectu distinctorum ; nec ad hoc sufficit quod distincta apprehendantur, nisi ipsa in se sint dissimilia, vel loco et situ differentia. Et hoc est verum, quando subjecta talia apprehensa nata sunt facere unum per se, sicut de qualitatibus sensibilibus, et non de quibuscumque intellectionibus, vel amoribus voluntatis, vel animabus, neque de Intelligentiis, et ideo quantumcumque talia apprehendantur, non oportet quod possint discerni propter maximam similitudinem inter illa, tamen si sit potentia intellectiva, potest cognoscere ipsum esse distinctum ab omni alio, aliquo tamen certo demonstrato ; non oportet quod possit cognoscere ipsum esse distinctum ab omni alio vel ad hoc,: quia aliqua universalis potest sciri, et tamen multae singulares ignorari, et tamen sensus discernere hoc ab aliquibus et ab aliquo non, et aliquando discernere hoc ab hoc, et aliquando non, propter aliquam variationem a parte rei. Et ista responsio confirmatur, quia sensus discernit magis album a minus albo, tunc quaero, aut apprehendit ista praecise sub ratione communi, aut sub ratione singulari. Si primum, et in illa conveniunt, ergo per illam non discernit. Si secundum, habetur propositum, quod apprehenditur sub ratione singulari, non quod ista intentio singularis sit ratio terminandi, sed quod illud quod immediate denominatur ab hac intentione sit immediate terminans. Et ad confirmationem concedo, quod primum objectum intellectus primitate generationi est unum unitate numerali, et illud praecedit. Sed primum objectum primitate adaequationis, (si tamen aliquod sit tale) non est ita unum unitate numerali praecise, quin sit commune, nec praecedit, sicut post dicetur.

Ad sextum concedo, quod illo modo quo omnis unitas realis est numeralis, quod illo modo quo omnis diversitas realis est numeralis, etiam diversitas specifica est numeralis, cum secundum Philosophum quaecumque sunt diversa genere, et quaecumque sunt diversa specie, sunt diversa nnmero ; unde diversitas numeralis est in plus ad diversitatem specificam et genericam, quia sequitur, sunt diversa genere vel specie, ergo sunt diversa numero, et non e converso. Et quando dicitur, quod omnis diversitas, inquantum numeralis est aequalis, dico quod haec est simpliciter falsa, quia tunc sequeretur, quod omnis diversitas esset aequalis, cum inquantum non sit determinatio distrahens. Si tamen sic intelligatur consequens, quod omnia quae solum differunt numeraliter, sunt aequaliter diversa, potest concedi in his, quae non suscipiunt magis et minus. Et si dicatur, quod omnis unitas numeralis est aequalis ; ergo omnis diversitas numeralis est aequalis, dico quod non sequitur sub illo intellectu, quo antecedens est verum, sicut non sequitur, quaecumque sunt aequalia sunt aequaliter aequalia, quia aequalitas non suscipit magis et minus ; ergo quaecumque sunt inaequalia, sunt aequaliter inaequalia, ita est de talibus, quando unum oppositum suscipit magis et minus, et non reliquum. Et ita est in proposito.

Ad illud quod innuitur in illo argumento, quod si omnis diversitas esset numeralis, non plus possit intellectus abstrahere a Socrate et Platone aliquid commune, quam a Socrate et linea, et quodlibet universale esset purum figmentum intellectus. Dico ad primum, quod ex hoc ipso, quod Socrates et Plato seipsis differunt solo numero, et Socrates per substantiam suam est simillimus Platoni,omni alio cireum scripto, potest intellectus abstrahere aliquid commune Socrati et Platoni, quod non erit commune Socrati et albedini ; nec est alia causa quaerenda, nisi quia Socrates est Socrates, et Plato est Plato, et uterque est homo. Si dicatur, quod Socrates et Plato plus conveniunt realiter, quam Socrates et asinus: ergo Socrates et Plato in aliquo reali conveniunt, in quo non conveniunt realiter Socrates et asinus, sed non in Socrate, nec in Platone: ergo in aliquo alio aliquo modo distincto, et illud est commune utrique.

Respondeo, quod de virtute sermonis non debet concedi, quod Socrates et Plato in aliquo conveniunt, nec in aliquibus, sed quod conveniunt aliquibus, quia seipsis, et quod Socrates convenit cum Platone, non in aliquo, sed aliquo, quia seipso. Si nunc dicatur, quod Socrates et Plato conveniunt in homine, dico quod ly homine potest supponere, vel simpliciter vel personaliter. Primo modo potest concedi, quia hoc non est aliud dicere, quam quod homo est quoddam commune praedicabile de Socrate et Platone. Si autem ly homine supponit personaliter pro alia re, sic est simpliciter falsum, quia in nullo homine communi, nec in alia re conveniunt, sed conveniunt rebus, quia hominibus, quia seipsis. Ad formam ergo dico, quod Socrates et Plato plus conveniunt seipsi, quam Socrates et asinus, non tamen in aliquo reali. Ad aliud de figmento, patet quomodo est figmentum, et quomodo non.

Ad primam confirmationem istius argumenti dico, quod aliqua esse primo diversa, potest intelligi dupliciter, vel quia non est unum et idem in utroque, sed quidquid est in uno simpliciter et absolute de se non est aliquid, quod est in alio. Et sic concedo, quod omnia individua sunt seipsis primo diversa, nisi forte aliter sit de individuis, ex quorum uno generatur aliud propter identitatem numeralem materiae in utroque. Aliter autem dicuntur aliqua secundo modo esse primo diversa, quando unum immediate et primo negatur ab alio, et ideo quando unum non immediate negatur ab alio, ita quod negativa composita ex eis non sunt immediata, tunc sunt differentia, et non diversa: et isto modo omnia individua ejusdem speciei sunt primo diversa, quia ex eis componitur propositio immediata negativa. Similiter omnes species contentae immediate sub aliquo genere, sunt primo diversae, quia ex eis componitur propositio immediata, et ideo Socrates et Plato sunt primo diversa isto modo ; sed Socrates et iste asinus non sunt primo diversa, quia haec est immediata : Socrates non est Plato, haec autem non est immediata : Socrates non est iste asinus, quia haec est immediatior, nullus homo est iste asinus ; ergo non est bene dictum, quod communiter dicitur, quod primo diversa sunt illa quae in nullo conveniunt, et differentia sunt illa quae in aliquo conveniunt.

Sed primo diversa sunt illa, quorum neutrum differt ab alio per aliquod communius, a quo alterum prius negetur. Differentia autem sunt illa, quorum unum negatur ab aliquo, quia aliquid communius, eo prius negatur ab eodem, hoc est, primo diversa sunt illa, quando nihil communius altero illorum est medium concludendi negativam unius de altero ; differentia sunt illa, quando aliquid communius altero est medium concludendi negativam, in qua unum negatur ab altero, sicut iste homo et iste asinus differunt, quia homo est medium tale, et similiter asinus ; nam iste syllogismus est bonus: nullus homo est asinus, iste homo est homo; ergo iste homo non est iste asinus. Quod haec sit intentio Philosophi, patet per Philosophum decimo Metaph. ubi dicit: Differentia vero et diversitas aliunde. Diversam enim etiam, a quo est diversum, non necesse aliquo diversum esse. Hoc est, non est necesse, quod sit aliquid communius illo, quod est diversum a quo prius immediate negetur illud, a quo est diversum, sicut ad hoc quod

Socrates sit diversus a Platone, non oportet quod sit aliquid communius Socrate, a quo immediate negetur Plato, et a Socrate tantum mediate ; sed ista est immediata : Socrates non est Plato, Et ponit Philosophus rationem, omne autem, aut diversum, aut idem quodcumque est ens. Hoc est omne ens, sive habeat communius a quo aliud negatur, sive non, hoc ens est idem vel diversum ab alio ente quocumque differentiato, differens vero ab aliquo, aliquo differt. Hoc est omne differens ab aliquo, differt per aliquid prius, et communius, a quo aliud immediate negatur, et ab isto tantum negatur mediate ; ergo iste homo differt ab asino per hominem, a quo asinus immediate negatur et, ab isto homine tantum mediate.

Sciendum, quod quando dico,istum hominem differre ab asino per hominem, accipio differre per aliquid, sicut expono in definitione differentiae, quando expono quod aliquid differt ab alio per differentiam essentialem. Et ideo differre per aliquid aequivoce accipitur in diversis differentibus ; unde aliquid esse quo differt, hoc non debet intelligi, quod sit aliquid idem, quo utrumque differt ab altero, quia hoc est impossibile, quia tunc magis convenirent quam differrent ista, sed debet intelligi, quod est aliquid idem quo tanquam per medium ostenditur ; hoc differens differre ab illo, sicut per substantiam tanquam per medium ostenditur, quod homo non est quantitas, sic dicendo : nulla substantia est quantitas, omnis homo est substantia; ergo nullus homo est quantitas, et ita illud medium communius est, quam sit homo differens, quia semper est genus illius vel species, et hoc est quod dicit Philosophus. Hoc autem ipsum idem, quo supple differens differt ab aliquo, aut genus, aut species, supple est ad illud differens, et non est dijferentia illius, omne namque differens differt genere vel specie. Et ita nihil est dictum, quod illa quae sunt differentia, differunt suis differentiis, et conveniunt in genere, si sint in genere, sed debet poni, quod differunt suis generibus vel suis speciebus, non a parte rei, sed in negatione unius ab altero mediata vel immediata. Et ponit Philosophus exempla dicens : Genere autem supple sunt aliqua differentia, quibus non est communis materia, nec generatio ad invicem, ut quorumcumque est alia figura categorice.

Ecce, quod illa quae sunt in diversis praedicamentis genere different, et per consequens differunt. Specie vero, quorum idem est genus, et tamen species sunt diversae, undo dico, quod homo et albedo differunt suis generibus, quia utrumque habet genus superius, per quod potest fieri negatio unius de altero secundum artem, quam tradit Philosophus primo Posteriorum. Albedo autem et substantia differunt genere, et quamvis albedo habeat genus, scilicet per quod potest ostendi negativa, in qua negatur albedo a substantia, vel e converso, tamen substantia non habet tale genus, sed ista communia substantia et qualitas non differunt genere nec specie ; et eodem modo proportionaliter dicendum est de differentibus specie. Et ita cum Philosophus dicat, quod omnia differentia, secundum quod distinguuntur contra diversa, differunt genere vel specie, et Socrates et Plato, nec differunt genere nec specie, manifestum est quod non differunt, sed Socrates et iste asinus differunt, quia differunt specie. Si dicatur, quod hoc est contra intentionem Philosophi, quia immediate subdit : Dicitur autem genus, quo ambo idem dicuntur secundum substantiam ; differentia ergo videtur secundum ipsum, quod illa quae immediate continentur sub genere,

sunt differentia. Similiter Commentator ibidem com. 12. Illa quo differunt per differentias formales sunt illa, quorum genus est unum. Item, quinto Metaph. differentia dicuntur quoecumque diversa sunt aliquid idem entia, et non solum numero, sed specie, aut genere, aut proportione. Amplius quorum diversum genus communia, et quoecumque habent in substantia diversitatem.

Ad primum istorum dicitur, quod illud est genus, quod praedicatur de aliquibus secundum speciem differentibus, quia omne genus praedicatur de pluribus differentibus specie, non tamen omnia illa differunt de quibus praedicatur, quia ex aliquibus de quibus praedicatur, componitur propositio immediata, et ex aliquibus non.

Ad secundum dico, quod aliqua quae differunt per formales differentias, habent idem genus. Et universaliter omnes res extra animam, quae realiter differunt per differentias formales habent aliquod idem genus, quia talia non sunt nisi individua diversarum specierum, non tamen oportet quod omnia quae habent idem genus differant per differentias formales, sicut patebit alias.

Ad tertium dico, quod Philosophus accipit differentia ibi, prout praecise conveniunt rebus, et tunc omnes res quaecumque sunt diversae, et secundum aliquid idem entia, non per identitatem, sed per essentialem praedicationem, hoc est, aliquid idem vere, et in quid de eis praedicatur ; et non solum numero, hoc est, et istae res non sunt solum diversae secundum numerum, sicut sunt individua ejusdem speciei, sed aut genere, aut proportione, supple sunt diversae. Et talia inquantum diversa, sunt differentia, quia ens reale et ens rationis sunt diversa, non tamen sunt differentia, quia nihil idem praedicatur de eis in quid secundum opinionem, quae ponit ens rationis tantum habere esse objectivum. Secundum aliam praedicatur aliquid de eis in quid, si dicas quod si illa, quae sunt differentia plus conveniunt quam quae tantum sunt diversa ; ergo plus convenirent ille homo et iste asinus, quam iste homo et ille homo: dico quod accipiendo differentia, sicut accipit Philosophus decimo Metaphysic. sic non semper differentia plus conveniunt quam primo diversa, sed sufficit quod pluribus differant, hoc est, quod a pluribus, quae dicuntur vere de uno illorum alia vere negentur, sicut a pluribus, quae dicuntur de isto homine, verius negatur iste lapis quam iste homo.

Ad aliam confirmationem per idem. Ad aliud dico, quod nullo existente intellectu esset aliqua unitas realis ignis generantis ad ignem genitum, propter quam diceretur generatio univoca ; sed illa unitas non diceretur de aliquo uno, sed diceretur de pluribus realiter distinctis, sicut dictum est, ideo, etc.

Ad auctoritatem Avicennae dico, quod equinitas est tantum equinitas, non quod equinitas non sit una, nec plures, nec in intellectu, nec in effectu, quia realiter equinitas est in effectu, et realiter est singularis; sicut enim equinitas realiter est causata a Deo, et equinitas est distincta realiter a Deo, ita equinitas est realiter et veraciter singularis ; sed intelligit Avicenna, quod ista non conveniunt equinitati per se primo modo, nec aliquod istorum ponitur in ejus definitione, sicut ipsemet exprimit.

Si dicatur secundum Avicennam et secundum alios Philosophos, equinitas est de se indifferens, ut sit singularis, et ut sit universalis, quaero quomodo ista est vera, aut secundum quod equinitas supponit simpliciter aut personaliter. Si simpliciter, et iste conceptus non est indifferens, quia nullo modo potest esse singularis: ergo non est suppositio simplex, quando terminus supponit pro conceptu, quod est contra praedicta. Si supponit personaliter, tunc est falsum, quia tunc supponit pro singularibus, sed nihil singulare est sic indifferens ; ergo videtur quod praeter suppositionem pro conceptu et re singulari oportet ponere tertium, quando terminos supponit pro ipsa quidditate indifferenti ad utrumque.

Respondeo uniformiter ad alia praedicta, quod haec non est vera : equinitas non est de se universalis, nec particularis, sed indifferens ad esse universale et ad esse singulare, nisi secundum quod per esse intelligitur unus actus signatus, qui est iste, quod de equinitate potest indifferenter praedicari esse universale et esse singulare ; et in isto actu signato equinitas habet suppositionem simplicem, sed in duobus actibus exercitatis veris correspondentibus, equinitas habet diversam suppositionem, quia in uno habebit suppositionem simplicem, scilicet in isto : equinitas est universalis, et in alio personalem, scilicet in isto: equinitas est singularis, verbi gratia, haec est vera : de homine proedicatur vox, et currere; et in ista, ly homo habet suppositionem materialem, quia de ista voce homo praedicatur utrumque, et isti actui signato correspondent duo actus exercitati veri, scilicet iste homo est vox, in quo ly homo supponit materialiter, et iste homo currit, in quo homo supponit personaliter.

Ad ultimum dico, quod quando convenientia et differentia compatiuntur se, non est inconveniens, quod conveniant eidem per idem, et ideo quod aliqua conveniant specifice, et differant numeraliter non est inconveniens. Patet per exemplum proprium, quia certum est quod natura contracta convenit realiter cum differentia individuali, quia est eadem res realiter cum differentia, et tamen natura differt aliquo modo a contrahente, tunc quaero, aut eodem convenit et differt, aut alio et alio. Si eodem, habeo propositum, quod idem eodem indistincto convenit realiter cum eodem, et distinguitur formaliter, et eadem facilitate dicam ego, quod Socrates eadem specie convenit cum Platone, et distinguitur numeraliter et universaliter de omnibus talibus. Si alio et alio convenit et distinguitur, quaero de illis, quia illa aliquo modo distinguuntur et conveniunt, quia sunt una res, aut ergo eodem conveniunt et distinguuntur, aut alio et alio, et ita vel erit processus in infinitum, vel dabitur, quod idem eodem sic convenit cum aliquo, et distinguitur sic ab eodem ; et eadem facilitate dicam, quod idem eodem convenit specie cum aliquo, et distinguitur numeraliter ab eodem. Si dicatur omni intellectu circumscripto, major est convenientia ex natura rei inter Socratem et Platonem, quam inter Socratem et asinum ; ergo ex natura rei Socrates et Plato conveniunt in aliqua natura, in qua non conveniunt Socrates et iste asinus. Similiter nisi major esset convenientia inter Socratem et Platonem, quam inter Socratem et istum asinum, non plus posset abstrahi conceptus specificus a Socrate et Platone, quam a Socrate et isto asino.

Ad primum istorum dico, quod consequentia facta non valet, sicut non sequitur, magis convenit natura intellectualis cum Deo, ex hoc quod est imago Dei, quam natura insensibilis, quae non est imago Dei ; et tamen in nullo reali conveniunt, quod sit aliquo modo distinctum ab istis etiam, secundum eos, sed seipsis plus conveniunt ; ita dico in proposito,

quod Socrates et Plato seipsis plus conveniunt, quam Socrates et iste asinus, etiam omni alio circumscripto. Similiter ens reale plus convenit cum Deo quam ens rationis, et tamen Deus non in aliquo convenit cum ulla creatura, nisi forte in conceptu.

Per hoc patet ad secundum, quod est major convenientia inter Socratem et Platonem, quam inter Socratem et istum asinum, non propter aliquid aliquo modo distinctum, sed seipsis plus conveniunt. Confirmatur ista responsio per dicta eorum, quia accipio duas differentias individuales contrahentes naturam hominis. Istae differentiae plus conveniunt, quam una differentia individualis contrahens naturam hominis, et alia differentia individualis contrahens naturam albedinis ; probo, quia differentia individualis contrahens naturam hominis convenit cum natura contracta, quae est eadem res realiter cum illa, sed illa natura contracta, puta natura Socratis plus convenit cum natura Platonis, quam cum natura albedinis: ergo plus convenit cum differentia individuali contrahente, et per consequens a primo ad ultimum, differentia individualis Socratis plus convenit cum differentia individuali Platonis, quam cum differentia individuali hujus albedinis, et certum est quod distinguitur realiter ab ipsa ; aut ergo eodem plus convenit cum una quam cum alia, et distinguitur realiter ab illa aut alio ; si eodem convenit cum una, et distinguitur realiter ab illa, habetur propositum, quod aliquid eodem potest convenire cum aliquo, et distingui ab eodem ; si alio et alio, ergo differentia individualis includit multa, et esset processus in infinitum, quorum utrumque est inconveniens.

Si dicatur, quod ista differentia individualis, puta Socratis, non ex se vel per se, sed per naturam contractam plus convenit cum natura Platonis, et cum differentia individuali Platonis, quam cum natura hujus albedinis, contra, sicut individualis differentia Socratis convenit cum natura Platonis, ita e converso; natura Platonis plus convenit cum differentia individuali Socratis, quam cum differentia individuali hujus albedinis ; ergo aut ex se plus convenit, aut per differentiam individualem contrahentem, aut per naturam Socratis. Si primum, et certum est quod distinguitur ex se ; ergo idem convenit eodem, et distinguitur ab eodem. Secundum non potest dari, quia tunc illa differentia individualis, plus conveniret cum una differentia individuali quam cum alia. Nec potest dari tertium, quia nunquam est aliquid idem realiter cum aliquo per aliquid sibi extrinsecum, et realiter distinctum ab eo. Si dicatur, quod quamvis conveniat ex se cum ista differentia individuali, non tamen distinguitur ab ea, nisi per differentiam individualem, contra, natura ex se distinguitur ab omni differentia individuali, quia secundum eos non repugnat sibi esse sine quacumque differentia individuali.

Praeterea, duae differentiae individuales ex hoc ipso, quod utraque est creatura, plus conveniunt, quam ista creatura et Deus, et certum est quod distinguuntur, ergo oportet quod idem ecdem modo distinguatur et conveniat, vel oportet ponere processum in infinitum.

Ad argumentum principale patet, quod natura lapidis de se est hic, et ideo natura lapidis non potest esse in alio, et tamen stat cum hoc, quod natura lapidis non sit de se hic, sed illa in alio et in alio, quia sunt duae indefinitae verificatae pro diversis singularibus. Tamen sciendum est, quod de virtute sermonis haec est falsa : natura lapidis est in lapide, sed debet concedi, quod natura lapidis est lapis, tamen de Christo potest concedi, quod natura humana est in Christo, communiter tamen conceditur. Sed si intelligatur, quod natura lapidis vere sit in lapide, tanquam in aliquo quocumque modo distincto, est simpliciter falsum ; si autem intelligitur, quod illa natura lapidis est lapis, verum est.

Nunc restat ostendere quomodo responsiones Occham minime evacuant rationes Doctoris, et specialiter duas primas, quae habentur in principio quaestionis hujus distinctionis, licet non ita formaliter. Quarum prima est, quidquid inest alicui ex sua per se ratione, inest ei in quocumque est ; ergo si natura hominis de se esset haec, in quocumque esset natura hominis, illud esset de se hic homo, et sic sequeretur, quod non posset dari homo in communi.

Secunda, cui de se convenit unum oppositum, eidem de se repugnat aliud oppositum ; ergo si de se natura est una numero, ex se sibi repugnat multitudo numeralis.

Cum dicit ad primam rationem, quod inesse alicui contingit dupliciter, scilicet realiter vel secundum praedicationem etc. Primo modo anteceden ; est verum, et non secundo modo, dico, quod haec responsio videtur fuga. Pro cujus intelligentia est advertendum, quod si natura hominis praeter omne opus intellectus collativi sit tantum singularis, ita quod ex natura rei sit de se singularis, et de sua ratione formali sequitur esse impossibile naturam humanam esse communicabilem pluribus, cum sit simpliciter impossibile idem numero posse pluribus communicari. Nec valet dicere, quod conceptus in mente fabricatus ab intellectu est communis pluribus, quia quaero, aut ille conceptus est actus intelligendi, aut est una secunda intentio, aut est unum idolum fabricatum per intellectum. Non primo, quia quaero, aut ille actus intelligendi est de se tantum unum numero ; ergo non potest convenire pluribus, aut de se non est unum numero, et tunc erit entitas praeter opus intellectus communis pluribus, quod ipse negat.

Et praeterea, posito quod talis conceptus sit communis pluribus, tunc nulla praedicatio esset quidditativa, ut cura homo praedicatur de inferioribus, patet, quia talis conceptus est omnino extra conceptum Socratis, nec convenit alicui communi, quod sit de conceptu Socratis. tum etiam, quia cum dico Socrates est homo, aut tantum conceptus hominis praedicatur de conceptu Socratis, aut conceptus hominis praedicatur de Socrate in se. Si primo, tunc unus conceptus tantum praedicatur de alio, et sic unus conceptus erit de quidditate alterius, et sic nihil praedicabitur in quid de Socrate. Si secundo modo, patet quod non est de quidditate Socratis, nec includitur in aliquo pertinente ad quidditatem Socratis. Nec valet illa distinctio, quam ipse facit de natura humana, scilicet quod potest supponere personaliter, id est, pro re extra animam, vel potest supponere simpliciter, scilicet pro conceptu communi; primo modo est tantum de se singularis, et sic non sequitur, quod ubicumque sit natura humana, sit singularis, quia ipsa sumpta pro conceptu non est singularis. Haec responsio magis videtur fuga, quia ponendo, quod natura humana pro conceptu sit communis omnibus hominibus, quaero unde accipitur ista communitas? aut accipitur a parte rei, sic, quia intellectus movetur ab aliqua re extra habente unitatem minorem unitate numerali, quam in illo priori cognoscit esse indifferentem ad omnia singularia, et de se non magis esse in uno quam in alio ; et ex hoc dicere communitatem praeter opus intellectus, hoc est indifferentiam ad omnia singularia, aut ista communitas conceptus est ex sola consideratione intellectus, cui nihil ex parte rei correspondet. Si primo modo, habetur intentum, quia sic natura humana ex natura rei non est de se haec. Si secundo modo, sequuntur inconvenientia, primo, quia sicut intellectus fabricat conceptum speciei specialissimae communem omnibus hominibus, cui nihil ex parte rei correspondet, sic potest fabricare conceptum speciei specialissimae communem singularibus cujuscumque alterius speciei, et imponere sibi hoc nomen homo, et sic homo ita vere praedicabitur de Brunello sicut de Socrate.

Secundo quaero de illo conceptu ut prius, si de se est singularis, nec accipitur aliquo modo a natura communi, nec praesupponit illam ; ergo talis conceptus nullo modo potest dici communis, et communitas esset quaerenda aliunde. Et quamvis quando homo de pluribus actu praedicatur, dicat unum conceptum habentem tantum unitatem numeralem, non posset tamen praedicare de pluribus, nisi acciperetur a natura humana, quae ex natura rei sit indifferens ad plura singularia, aut ille conceptus de se et ex natura rei esset communis ; ergo datur communitas ex natura rei, quod est contra te. Et praeterea, ista distinctio de suppositione personali aut simplici, licet in se sit bona, non est tamen ad propositum, quia quamvis in praedicatione signata communiter praedicatum esset simpliciter, ut cum dico : homo proedicatur de pluribus individuis, quia ly homo stat pro natura ut cognita, cui ut sic tantum convenit ista secunda intentio,

quod est proedicari, ut patet a Doctore in suis in Universalibus, tamen in praedicatione exercita, ut cum dico, Franciscus est homo, Joannes est homo, ly homo tantum supponit personaliter. Et tunc quaero, cum dico, Franciscus est homo, quid verificatur de ipso Francisco? aut natura humana ex natura rei? aut conceptus fabricatus per intellectum ? aut Franciscus tantum de seipso?

Si primo modo, habetur intentum, quia natura humana verificatur de Francisco et Joanne ex natura rei, sic intelligendo quod illa ut praescindit a singularitate est indifferens ad Franciscum et Joannem, et nata est esse de quidditate utriusque, licet ut facta propria Francisco, quando scilicet est contracta ad Franciscum per singularitatem, actu non conveniat Joanni.

Si secundo modo, sequitur quod ille conceptus praedicabitur tantum extrinsece de Francisco. Patet, quia ille conceptus subjective erit in intellectu, et tunc in ista propositione, Franciscus est homo, praedicatum erit totaliter extra rationem hominis ; et ipse concedit quod quando praedicatur superius de inferiori in quid, quod tale superius non erit de quidditate inferioris, ut cum homo praedicatur de Socrate, et tunc sequitur absurdum, quod nulla erit praedicatio quidditava, et in quid, nisi tantum voluntaria ; patet, quia ex quo conceptus hominis non dicit praecise ipsum Socratem, cum dicat ipsum esse commune Socrati, nec sit de essentia Socratis, ut ipse concedit, nec accipitur ab aliquo, quod est de essentia Socratis, quia quaero a quo accipitur ? aut a materia, aut a forma, aut a constituto? Non primo, quia si detur singulare indivisibile, in quo non sit pars et pars, tunc non potest accipi ab aliqua parte, quae sit de quidditate, ut cum dico : hoec albedo est albedo: et similiter de illis partibus quaerendum esset, aut ab illis ut tantum singularibus accipitur conceptus dictus in quid communis singularibus hominis, ita videtur quod ille idem possit accipi a partibus singularium alterius speciei, et sic idem conceptus specificus poterit praedicari de singularibus alterius speciei. Si vero accipitur ab ipso singulari constituto ex partibus, aut tantum est singularis, aut communis ; si primo, tunc tantum praedicabitur de illo singulari ; si secundo non est major ratio, quod accipiatur a Socrate quam a Brunello. Et praeterea, cum dico, Franciscus est homo, Joannes est homo, si homo praedicatur in quid de Francisco et Joanne praedicatione exercita, oportet quod vere aliquid verificetur de homine, quod sit de quidditate illius, quaero tunc quid verificatur; non conceptus, ut ipse concedit, non Franciscus, quia tunc esset praedicatio ejusdem de seipso ; oportet ergo dicere, quod ideo praedicatur in quid, quia talis conceptus accipitur a natura humana, quae est simpliciter indifferens ad alia singularia naturae humanae, et nata esse de quidditate omnium, licet ut facta propria actu sit de quidditate singularis cujus est. Et si nihil sic ita respondet in re, quod sit de quidditate singularis, nulla erit differentia praedicationis in quid, sive in quale essentiale vel accidentale, nisi tantum voluntaria. Patet, cum enim dico, Franciscus est albus, quaero quare album non praedicatur in quid de Francisco; cum res non praedicetur secundum ipsos, sed conceptus, vel dictio, vel vox, non curo pro nunc ; et tunc quaero, quare ille conceptus non praedicatur in quid ? Dices, quia albedo nullo modo potest esse de quidditate Socratis, et tunc habeo propositum, scilicet quod ideo conceptus albi non praedicatur in quid de Socrate, quia albedo ex parte rei non est de quidditate Socratis ; ergo ex opposito, si conceptus hominis praedicatur in quid de Socrate et Francisco, et non de Brunello, hoc erit tantum ex parte rei, quia ille conceptus dicitur vere praedicari in quid tantum de singularibus hominis, quia accipitur ab aliqua re, quae praecise nata est esse de quidditate singularium.

Ex his etiam patet, quod si conceptus hominis communis accipiatur, vel pro secunda intentione, vel pro idolo fabricato, qui praedicatur in quid tantum de singularibus hominis, nisi talis communitas vel praedicatio in quid accipiatur ab aliquo ex natura rei, quod natum sit esse indifferens praecise ad talia singularia ; et similiter natum sit esse praecise de quidditate illorum, patet, quod tales conceptus tantum erunt voluntarii.

Ex his etiam patet, quod non tantum responsio principalis ad primam rationem Doctoris non solvit illam, sed et sequentia in illa responsione, vel sunt tantum voluntarie dicta vel saltem impropria, nec oportet singillatim improbare omnia dicta in ista responsione, cum ex his quae dixi, manifeste appareat improbatio.

Ad responsionem secundi argumenti principalis, cum dicit, concedendo quod cui convenit de se unum oppositorum ei de se repugnat aliud oppositum ; et ideo quia natura de se est haec secundum quod natura supponit personaliter, ideo concedo uniformiter, quod naturae repugnet multitudo numeralis, hoc est, naturae repugnat esse in alio, et naturae repugnat esse in multis, etc. Licet haec responsio eodem modo posset improbari, sicut et prima responsio ad primam rationem est improbata, adhuc tamen huic responsioni obsto specialibus rationibus. Doctor enim iste duo dicit in ista responsione. Primum, quod natura humana praeter omne opus intellectus de se est tantum haec, et est impossibile simpliciter esse indifferens ad plura singularia. Secundum, quod natura humana, quae de se non est haec, sed communis pluribus, accipitur tantum pro conceptu mentis, qui ut sic supponit simpliciter, et nullo modo personaliter. Arguo specialiter contra hoc, et probo quod secundum simpliciter repugnat primo. Et quaero, aut natura humana accepta pro conceptu in mente est tantum una numero ; aut est communis, aut est de facto plura numero, aliud non potest dari, si tantum una numero: ergo unum numero tantum praedicabitur de pluribus differentibus numero. Si dicatur hoc non esse inconveniens in praedicatione signata, sed bene in praedicatione exercita, tunc arguo sic : Franciscus est homo, Joannes est homo, istae sunt praedicationes exercitae ; quaero tunc, aut unus et idem conceptus numero exercitae praedicatur de Franscisco et joanne, tunc idem conceptus numero praedicatione exercita, praedicatur de pluribus numero differentibus, quod est inconveniens.

Et praeterea, ille conceptus qui praedicatur exercite de Francisco et Joanne in quid, aut est formaliter in intellectu, aut formaliter in Francisco et Joanne ; non secundo, quia tunc idem accidens numero esset formaliter in pluribus subjectis, quod non est possibile ; non primo, quia tunc quaero quid verificatur in quid de Francisco et Joanne: non ille conceptus, ut patet ; non natura communis Francisco et Joanni, cum hoc simpliciter neges. Si dicatur, quod cum dico, Franciscus est homo praedicatione exercita, ly homo tantum supponit personaliter, puta pro Francisco, sequitur tunc, quod cum dico, Franciscus est homo quidditative, quod praedicatio exercita erit tantum ejusdem de seipso, et sic omnis praedicatio exercita in quid erit tantum ejusdem de seipso, quod non est intelligibile. Si vero conceptus hominis ut praedicatur de Francisco et Joanne praedicatione exercita sit alius et alius, ita quod unus praedicetur de Francisco, et alius de Joanne, contra, quia tunc nullus conceptus communis posset praedicari exercite de pluribus differentibus numero, et sic omnis propositio quidditativa esset singularis, tam ex parte subjecti quam ex parte praedicati, loquendo de singularibus ejusdem speciei vel alterius ; Tum etiam, quia cum dico, Franciscus est homo, aut ille conceptus hominis est tantum natus verificari de Francisco, aut etiam de Francisco et Joanne, et e contra. Si primo, tunc expresse patet, quod conceptus, qui praedicatur de Francisco, nullo modo erit indifferens ad Franciscum et Joannem. Si secundo, tunc conceptus dictus de Francisco in quid, ita de Joanne verificabitur in quid, sicut de Francisco, quod videtur inconveniens, ponendo illum conceptum singularem, quia tunc sequeretur, quod una propositio non differret ab alia, cum habeant simpliciter idem praedicatum numero dictum in quid, et praecipue hoc est impossibile in creaturis. Si vero conceptus hominis ut praedicatur in quid de Francisco et Joanne sit communis, tunc quaero, a quo habet quod si communis ; aut enim abstrahitur immediate a Francisco et Joanne, et sic de aliis ; aut immediate abstrahitur a conceptu Francisci et a conceptu Joannis, et sic de aliis conceptibus. Si primo , tunc talis conceptus non est magis abstrahibilis a Francisco et Joanne, quam a Francisco et Brunello, ut magis infra patebit. Si secundo, tunc sequitur quod ille conceptus non esset magis abstrahibilis a conceptibus Francisci et Joannis, quam a conceptibus Francisci et Brunelli, quod est inconveniens. Et ultra sequitur processus in infinitum, quia quaero de conceptu hominis, qui praedicatur de Francisco, an aliquid possit praedicari in quid de ipso, et similiter de conceptu Joannis ; et tunc quaeratur ut prius, aut ille conceptus, qui praedicatur in quid de illis duobus conceptibus est tantum unus numero, aut alius et alius numero, et arguitur ut prius ; aut est communis, et tunc quaero de illo communi, a quibus conceptibus abstrahitur, et sic erit pocessus in infinitum in conceptibus quidditativis, quod est contra Aristotelem secundo Posteriorum; hoc tamen inconveniens non contingit, ponendo aliquid ex natura rei esse indifferens ad plura, et esse de quidditate illorum.

Praeterea unitas specifica et multitudo numeralis non opponuntur, quia cum unitate specifica stat pluralitas individuorum, et tunc quaero, cum qua unitate specifica stat pluralitas individuorum, quae individua habent esse praeter omne opus intellectus, aut stat cum unitate specifica ex natura rei, et habetur propositum ; aut tantum cum unitate specifica, non ex natura rei, sed ex fabricatione intellectus, et tunc multitudo numeralis individuorum naturae hominis specificae, ita poterit stare cum unitate specifica naturae equi, sicut cum natura specifica hominis, cum haec unitas specifica sit ex sola fabricatione intellectus, et voluntaria; ex his ergo patet responsionem ad rationem Doctoris minime illam evacuare. Et ad illa quae dicit in littera, respondendo ad illam rationem, respondendo ad hanc instantiam, naturae non repugnat praedicari de multis ; ergo naturae non repugnat esse in multis. Antecedens est distinguendum, eo quod subjectum potest supponere personaliter, et sic est simpliciter falsum, quia quaelibet singularis est falsa, scilicet isti naturae non repugnat, et illi naturae non repugnat, etc. Vel potest subjectum supponere simpliciter, patet responsio ex superius declaratis, nec circa hoc oportet aliter insistere.

Ad tertiam responsionem. Cum dicit, quod objectum intellectus non est universale, et illud quod movet primo intellectum est tantum singulare, ut alibi iste nititur probare, videlicet in quodlibet. et dist. 3. primi, contra hanc responsionem instatur multipliciter. Et primo, quia Aristoteles secundo de Anima, facit differentiam inter intellectum et sensum, et vult quod sensus sit singularium, intellectus vero sit universalium, id est, quod sensus nihil sentit sub ratione universali, intellectus vero potest intelligere multa sub ratione universali ; ergo aliquod objectum intellectus erit universale remotum ex natura rei. Probatur ista consequentia, tu dicis, quod tantum primo intelligit singulare, sit illud singulare Franciscus ; aut primo intelligit illud sub ratione singularis, aut universalis. Si primo, quaero an possit intelligere ipsum sub ratione universali. Si non, ergo nihil potest intelligere sub ratione universali. Si sic, ergo idem intelligitur sub duabus rationibus oppositis, scilicet singularitatis et universalitatis, quod est impossibile, ut Doctor ostendit in primo,dist. 3. q. 6. Tum etiam, quia cum intelligit Franciscus sub ratione universali sive sub ratione communi, quaero quid sit illud commune sub quo intelligit Franciscus, aut est aliquid ex natura rei, et habetur propositum, aut est tantum conceptus in anima ; tunc sic, ille conceptus in anima aut est aliquid ex natura rei, et est communis, et habetur intentum,quod detur commune ex natura rei ; aut est singularis ex natura rei,et tunc intelligere Franciscum sub illo conceptu est ipsum intelligere sub ratione singulari; aut ille conceptus est communis et non natura rei, tunc quaero, illa communitas aut accipitur ab aliquo ex natura rei, cui non repugnat esse in multis ex natura rei, et habetur intentum ; aut ab aliquo singulari vel ab aliquibus, et tunc talis conceptus ita potest abstrahi a Francisco et a Brunello ; aut est mere ex sola fabricatione intellectus, et tunc intellectus posset facere conceptum communem specificum speciei specialissimae, etiam respectu eorum quae sub diversis generibus continentur.

Praeterea, si Franciscus intelligitur sub ratione universali, quaero ad quid terminatur talis intellectio, aut ad Franciscum praecise sub ratione propriae singularitatis, aut ad naturam in Francisco priorem singularitatem, aut ad conceptum praecise. Si primo, ergo non potest intelligi sub ratione universali. Si secundo, habetur propositum. Si tertio, ergo nullo singulare hominis existente, stante illo conceptu, potest Franciscus intelligi sub ratione universali, et tunc quaero a quo causatur talis cognitio ; non a tali conceptu, cum sit tantum ens rationis, secundum ipsum ; non a specie intelligibili, cum illa non sit repraesentativa entis rationis in ratione objecti, et sic singulare non existente, nihil sub ratione universali posset intelligi, cujus oppositam patet ab Aristotele 1. Metaph. text com. 35. ubi sic habetur : Horum autem non est definitio, sed cum intelligentia, aut sensu cognoscuntur, hoc est, cum actu videntur, et loquitur de singularibus. Sequitur : Abeuntes vero ex actu non palam utrum quidem sunt aut non sunt, sed semper dicuntur et cognoscuntur universali ratione ; haec ille. Mirum etiam videtur quod iste velit, quod ens reale, ut cognoscitur sub ratione universali, quod mere cognoscatur sub aliquo, quod sibi et cuilibet sibi intrinseco formaliter repugnat,quia talis conceptus universalis repugnat singulari sub ratione singularitatis et cuilibet intrinseco, si illud intrinsecum non sit nisi tantum singulare.

Tertio principaliter arguo, quia si non detur objectum intellectus aliquid commune ex natura rei, tunc sequitur quod universalia non prius sunt nota nobis, quod est contra Philosophum primo Physic. text. comment. 3. Sunt, inquit, primum nobis manifesta et certa confusa magis ; posterius autem fiunt ex his nota elementa, ut principia nobis dividentibus: haec ille. Et text. 4. Unde, inquit, ex universalibus in singularia oportet proecedere, totum enim secundum sensum notius est, universale autem totum quoddam est, multa enim comprehendit, ut partes universales : haec ille. Et patet expresse ex littera Aristotelis quomodo de universali loquitur. Et expressius Commentator ibi : Causa, inquit , propter quam fuit necesse, ut demonstrationis hujus scientioe fuerint signa, et est ire de notioribus apud nos ad latentius ;oportet etiam nos procedere in doctrina de rebus universalibus ad particulares, et intendit per universalia universalissima, quae possunt inveniri in istis rebus rerum naturalium, quoniam quanto magis universale fuerit communius, tanto magis continebit. Et ex hoc sermone declaratur, quod intentio hujus libri est loqui de rebus universalibus communibus omnibus, quae constituuntur per naturam. Et parum infra : Oportet, inquit, procedere de illo, quod est magis commune ad illud quod est magis proprium, quia illud quod est magis commune est notius, quemadmodum via demonstrationis in hac scientia per hanc causam necesse fuit ire de posterioribus ad priora, incepit dare causam propter quam fuit necesse, ut universale intelligibile universaliter sit

notius particulari, quod est sub illo : haec ille. Patet enim ex ista littera, qualiter expresse vult ipsum universale, id est, naturam communem prius intelligi, nisi textus Aristotelis et sui Commentatoris extorqueatur ; nec oportet fugere, quod loquatur ibi de composito ex partibus tantum, quod prius cognoscitur confuse quam partes, cum expresse loquatur de universali, imo facit specialem differentiam inter universale et ipsum individuum compositum, ut supra patet, com. 4. Res, inquit, universales sunt notiores apud intellectum quam particulares, scilicet species, quia universale assimilatur individuo composito, et compositum est notius apud sensum. Et parum infra : Universalia sunt notiora apud intellectum quam propria, universale enim est aliquod universum, cum contineat multa. Et parum infra : Et cum declaravit, inquit, quod universale assimilatur universo composito demonstrato, dedit modum similitudinis, et dixit: universum enim continet multas sicut partes; universale enim continet multas species, quae sunt sub eo, et sunt partes rerum compositarum individualium; patet ergo, quomodo intellectus intelligit universale, accipiendo ipsum universale non pro conceptu in mente, sive pro quodam idolo voluntarie fabricato, sed pro communi ex natura rei, primum enim intellectus intelligit hominem in communi ; et haec est mens expresse Aristotelis primo Physicorum text. com. 5. ubi comparat definitum et definitionem ad compositum respectu partium componentium. Sustinent, inquit, idem quemadmodum haec et nomina ad rationem, id est, definitum ad definitionem, totum enim quodammodo et indistincte significat, ut puta circuli definitio aut ipsius dividit in singularia : haec ille. Et Commentator, commento 5.

exponendo Aristotelem secundum suam translationem : Sunt, inquit, tres modi compositionis, scilicet compositio speciei ex suis causis, et compositio generis ex speciebus, et utraque istarum compositionum est notior apud intellectum quam paries ; tertia autem compositio est compositio individui ex suis partibus, quae sunt secundum sui qualitatem, et ista compositio est notior apud sensum quam paries : haec ille.

Et ideo Aristoteles per exemplum ostendit, quod universale prius cognoscatur ab intellectu nostro supra text. 5. Pueri, inquit, primum appellant omnes viros patres, et foeminas matres, posterius autem determinant horum unumquodque : haec ille. Et secundum aliam translationem, quae est Commentatoris : Et puer existimat in principio omnem virum quem videt esse patrem ejus, et omnem mulierem quam videt matrem ejus, deinde in postremo distinguit et determinat utrumque : haec ibi. Hic autem textus non potest exponi nisi de communi, unde Commentator ad litteram sic dicit : Et cum declaravit, supple Aristoteles, quod commune est notius apud nos proprio, quemadmodum compositum est notius simplicibus suis, dedit testimonium super hoc, et dixit, et puer existimat, etc. id est, signum ejus, quod commune est notius apud nos naturaliter, quam proprium est, quia videmus comprehensionem communem proecedere tempore in infantibus propriam comprehensionem. Infans enim in principio comprehensionis existimat omnem virum esse patrem, et omnem mulierem esse matrem, et cum vigoratur intellectus suus, cognoscit patrem inter coeteros viros, et matrem inter coeteras mulieres. Haec ille. Ex his auctoritatibus et multis aliis tam Philosophi quam Commentatoris quae posset adduci, patet expresse, quomodo apud intellectum universale sit prius notum, et quomodo loquantur de universali ex natura rei, cui nata est applicari secunda intentio universalis, et non loquuntur primo de ipso conceptu, sive idolo voluntarie fabricato: non enim pueri, cum judicant omnes viros patres, cognoscunt tunc per intellectum ipsum singulare sub ratione singularis, sed quoddam commune, quod commune non ponitur conceptus communis, sic ad libitum fabricatus, sed cognoscunt commune ex natura rei. Multae aliae rationes possent addi, quas ne prolixior videar, omitto.

Ad responsionem quarti argumenti, quod erat de unitate minori unitate numerali, cum dicit quod nulla est unitas naturae existentis in isto lapide, quae primo sit istius lapidis, distinguendo tamen de unitate : primo secundum quod denominat praecise aliquod unum et non plura, nec unum in comparatione ad aliud distinctum realiter, et sic omnis unitas realis est numeralis. Secundo, secundum quod denominat plura, vel unum in comparatione ad aliud distinctum realiter: et isto modo unitas specifica denominat ipsum Socratem et Platonem ; et unitas generis denominat istum hominem et istum asinum, non aliquod quocumque modo distinctum ab ipsis individuis, sed denominat immediate ipsa individua. Quamvis haec responsio parum vel nihil variet a responsionibus, quas dedit ad primas tres rationes, ideo faciliter improbari potest ex his quae supra dixi; videtur tamen valde absurdum, quod Franciscus et Brunellus sint idem genere, ita quod unitas generica dicatur de illis, et non habeant aliquam convenientiam ex natura rei, secundum quam magis dicantur unum genere quam Franciscus, et haec albedo, quae ponuntur simpliciter diversa genere, nisi dicatur, quod Franciscus et Brunellus magis conveniunt in conceptu fabricato, etc. Sed hoc patet expresse falsum; tum quia talis convenientia esset tantum per aliquod accidens commune eis, imo tantum per accidens rationis: tum, quia idem conceptus posset fabricari respectu Francisci et albedinis, et sic Franciscus et albedo ita essent idem genere, sicut Franciscus et Brunellus. Si dicatur, quod intellectus non potest fabricare conceptum genericum respectu Francisci et albedinis, quia non sunt nata convenire in aliquo genere, et tunc quaero, quare Franciscus et Brunellus magis conveniunt in genere, oportet dicere, quod quia realiter Franciscus et Brunellus conveniunt in aliquo ex natura rei, quod est commune eis, secundum quod dicuntur esse in genere; et quia Franciscus et albedo non habent aliquod commune ex natura rei, a quo accipi possit ratio generis, ideo non dicuntur convenire in aliquo genere.

Nunc iste Doctor quaerit solvere rationes speciales Doctoris, quas facit probando, quod detur unitas ex natura rei minor unitate numerali ; patet quod humanitas ex natura rei dicit unitatem minorem unitate numerali, quae unitas minor necesse est quod sit unitas alicujus communis. Cum ergo dicitur ad primam rationem fundatam super auctoritate Philosophi 10. Metaph. text. com. 7. quod in omni genere est unum primum, etc. dicit quod auctoritas debet sic intelligi, quod in omni genere est aliquid, quod est mensura omnium aliorum specie distinctorum, et isto modo sunt plura, quorum quodlibet est mensura omnium aliorum specie distinctorum, et quodlibet illorum est unum unitate numerali, etc. Ista expositio videtur extorquere textum Aristotelis, qui expresse vult quod unitas specifica, sive natura una unitate specifica sit vere mensura perfectionalis omnium contentorum in illo genere, ut patet intuenti textum Aristotelis et commentum sui Commentatoris. Et quod unum numero, puta in genere animalis, non dicatur mensura aliarum specierum, nisi secundum rationem communem ex natura rei, sic deduco, et accipio Franciscum; aut enim Franciscus est praecise mensura aliarum specierum, aut quodlibet individuum per se sumptum. Non primo, cum non sit major ratio de uno quam de alio. Si secundo, tunc sic, aut cuilibet ompetit esse mensura per se, aut per accidens) non per accidens, patet, quia tunc et mensurata essent per accidens. Si per se, tunc habeo intentum, quia quod convenit pluribus individuis, convenit per rationem alicujus communis, ut patet primo Posteriorum, ubi vult quod si aliqua passio convenit pluribus, quod conveniat eis per rationem alicujus communis, cui primo convenit. Et tunc quaero de ratione illa communi, aut est realis, et tunc habetur intentum ; aut est conceptus fabricatus tantum per intellectum, et tunc in genere non erit mensura ex natura rei, quod est contra Philosophum, ubi supra. Et ultra, mensura ista posita ab Aristotele ex natura rei est notior et perfectior ipso mensurato, sed conceptus rationis non potest dici perfectior et notior ex sua ratione.

Secundo arguo sic : Si quodlibet individuum. hominis est realiter mensura aliarum specierum animalis, quaero an sit mensura inquantum actu existens, et inquantum praecise unum numero, aut inquantum includit naturam aliquo modo priorem singularitate. Si primo, ergo mensura erit tantum per accidens, cum accidat sibi existere, et ultra talis mensura erit continue variabilis, secundum quod aliud et aliud individuum hominis succedit ; et ideo ultra habebitur determinata mensura in genere animalis propter variationem individuorum, et sic nihil essentialiter et per se, ut ly per se accipitur primo Posteriorum, erit mensura in aliquo genere, quae omnia videntur absurda apud Aristotelem. Si secundo modo, quodlibet individuum hominis, supple mensurat secundum aliquam naturam priorem singularitatem, habetur intentum, quia illa ex natura rei habebit unitatem minorem unitate numerali.

Tertio arguo sic : Praedicamenta ut posita ab Aristotele, aut sunt necessaria perpetua et incorruptibilia, aut sunt tantum contingentia. Non secundo modo, quia illa quae per se ponuntur in genere non videntur continue variari, cum per se non ponantur in genere, inquantum actu existunt, sed ut abstrahunt ab existentia. Si primo modo habetur intentum, quia tunc quaero, aut ponuntur tantum per opus intellectus, et sic nulla erit mensura ex natura rei, nec aliquid habens rationem mensurae vel mensurati, cum unum ens rationis non sit perfectius alio; modo mensura, quae ponitur hic ab Aristotele est essentialiter perfectior mensurato. Aut ponuntur habere esse praeter opus intellectus, et tunc si quodlibet individuum hominis erit per se mensura aliarum specierum, hoc erit per rationem alicujus communis ex natura rei inclusi in quolibet eorum.

Quarto principaliter et efficacius arguo, praesupponendo aliqua. Primo, quod mensuratum in proposito essentialiter dependet a mensura, quia inter mensuratum perfectionaliter, et mensuram perfectionalem ex natura rei semper est ordo essentialis, scilicet imperfectioris essentialiter ad perfectius essentialiter. Hinc est. quod Aristoteles vult in tertio Metaph.

text. com. 11. quod in individuis unius speciei non sit ordo essentialis, sic quod dicatur unum essentialiter perfectius alio. In individuis, inquit, non est hoc prius et illud posterius, amplius ubi hoc quidem melius, illud vero vilius semper quidem est melius prius : haec ille. Secundo suppono, quod est simpliciter impossibile in quocumque genere aliquid idem simul dependere essentialiter ad plura, quorum quodlibet sit totalis terminus dependentiae ; patet, quia idem effectus numero non potest dependere a duabus causis effectivis totalibus, nec a duabus materiis totalibus, nec ordinari ad duos fines ultimos, ut evidenter deducit Doctor, in primo dist. 2. part. 1. nec aliquod imperfectum potest dependere aeque primo a duobus aeque perfectis, quia posito uno dependeret ab illo, ut mensuratum a mensura, et alio circumscripto non dependeret in ratione mensurati, cum ejus mensura esset circumscripta, et sic simul dependeret et non dependeret. His praemissis, infero propositum, si quodlibet individuum hominis per se sumptum sit realiter mensura perfectionalis perfecte aliarum specierum, sequitur, quod idem numero per se et primo poterit esse mensuratum perfectionaliter a centum mensuris aeque perfectis, et sic essentialiter dependere a centum mensuris aeque perfectis, et sic posita una mensura perfecta, ponitur et mensuratum, et alia circumscripta non erit mensuratum, et sic idem simul erit et non erit. Multae aliae rationes possent adduci pro opinione Aristotelis, quod ipse intelligat in unoquoque genere tantum de mensura habente ex natura rei unitatem minorem unitate numerali, loquendo de mensura primo et per se, sed istae rationes pro nunc sufficiant. Et quod addit iste, exponendo propositionem Philosophi, quod Philosophus principaliter loquitur de illis quae sunt ejusdem speciei, et de illis quae habent individua, quorum aliqua sunt majora et aliqua minora, et vult quod illud, quod est majus aliis sit mensura aliorum, non tamen omnium individuorum illius speciei, sed tantum illorum, quae non sunt ita parva, etc. Sed ista expositio est ita expresse contra intentionem Aristotelis et Commentatoris et verba ipsius, ut patet intuenti textum Aristotelis, quod non oportet eam aliter improbare.

Ad secundam responsionem, quam dat ad secundam rationem Doctoris. Cum dicit, quod in specie atoma non fit comparatio, sed propter hoc solum fit comparatio, quia plura individua ejusdem speciei possunt facere unum individuum, et ideo ubi multa indistincta loco et subjecto possunt facere unum, ibi ponenda est talis comparatio, et non alibi, et sic dicitur hoc album esse albius albo, quia habet plures partes albedinis in eodem subjecto primo. Contra quam expositionem dico primo hoc esse contra textum Aristotelis, ut patet 1. Physicorum, text. comment. 29. Dico, inquit, sicut color habet divisionem, non ergo comparabile est secundum hoc, ut vitrum coloratum magis sit album quam nigrum, hoc enim non comparatum secundum aliquem colorem, sed inquantum est color, sed secundum albedinem, haec ille. Et Commentator com. 29. Quoniam, inquit, color non conjungitur cum colore, secundum quod est color, quoniam color dividitur per differentias attributas colori divisivas, et istoe differentiae sunt diversae secundum formas et subjectum, nisi comparatio cadat inter illa duo in eadem specie coloris, quoniam in istis potest esse comparatio et conjunctio, verbi gratia, in duobus albis, quoniam possibile est dicere alterum esse albius reliquo, aut similiter: haec ille. Ex quo patet expresse, quod ista comparatio fit inter aliqua duo, quae conveniunt in aliqua natura specifica, secundum quam comparantur ad invicem magis vel minus participando.

Praeterea, ratione insto contra hanc expositionem, quia non sufficit dicere, hoc est albius illo, quia habet plures partes albedinis, nisi utrumque conveniat in albedine, participando eam plus et minus. Si enim dicimus A est albius B, certum est quod A et B conveniunt in albedine, licet A plus, et B minus, et tunc quaero in qua albedine conveniunt, non in albedine singulari, quia tunc duo singularia participarent unum et idem singulare secundum magis et minus. Sequitur ergo, quod Bi realiter comparantur in albedine et non in albedine singulari, cum ibi nulla sit comparatio, quod erit albedo ex natura rei, habens unitatem specificam et minorem unitate numerali.

Praeterea quaero, cur Aristoteles praemisit ubi supra, quod quia in genere latent aequivocationes, ideo in genere non fit comparatio, aut vult Aristoteles quod in genere lateant aequivocationes ex natura rei, aut tantum per opus intellectus. Non secundo, ut patet, quia in conceptu generico non sunt hujusmodi aequivocationes, cum aequaliter dicatur de omnibus speciebus. Si primo modo, quaero quomodo sunt aequivocationes ex natura rei, aut hoc ideo est, quia unum individuum essentialiter est perfectius alio, aut quia in genere sunt plures naturae specificae, inter quas est ordo essentialis, ita quod una est essentialiter perfectior alia. Si primo, ergo sequitur quod in individuo tantum fiat comparatio, cum Aristoteles velit, ubi supra, quod in genere non sint comparationes propter rationem superius dictam, sed inter aliqua, inter quae non est ordo essentialis,cujusmodi sunt individua ejusdiem speciei, ut patet tertio Metaph. text. com. 11. Modo unum individuum non potest esse ratio formalis, quare duo individua ex natura rei comparentur ad invicem secundum magis et minus, vel secundum similiter se habere ; oportet ergo dicere quod in natura, in qua conveniunt individua ejusdem speciei, fiat talis comparatio ex natura rei, aliter nec ad mentem Aristotelis, nec sui Commentatoris concluderet propositum.

Praeterea, si comparatio ex hoc solo dicitur fieri, puta in albedine, quia unum individuum albedinis habet plures partes, et ideo albius, ita sequeretur quod posset fieri comparatio in genere, quia ita bene unum coloratum potest habere plures partes coloris, et sic unum erit magis coloratum quam aliud ; oportet ergo assignare differentiam, quare primum conceditur, scilicet quod habens plures partes albedinis sit albius,et secundum negatur, scilicet quod habens plures partes coloris sit coloratius, nulla ratio differentiae assignari potest, nisi quia duo alba ex natura rei nata sunt convenire in albedine habente unitatem minorem unitate numerali,in cujus individuis non potest esse ordo essentialis, cum albedo essentialiter ita perfecte sit in uno sicut in alio, in qua tamen dantur gradus perfection ales, non specifici, secundum quos unum magis dicitur album alio, et sic patet quomodo responsio ad rationem Doctoris nihil concludit.

Ad responsionem tertiae rationis, quae erat de fundamento similitudinis et aequalitatis, etc. Cum dicit, quod ponendo similitudinem relationem distinctam realiter ab extremis, quod sunt hic duae similitudines habentes duo fundamenta realia, quorum utrumque est unum numero, et ideo illud unum non est ratio similitudinem fundandi ejusdem ad se, sed est ratio similitudinem fundandi ad aliud ; dico quod haec responsio nullo modo stare potest, nec est ad mentem Aristotelis, et accipio duo alba, quae naturaliter fundant duas similitudines, et quaero tunc de ratione formali fundandi similitudinem, videlicet quaero quid sit illud in duobus albis, propter quod unum realiter dicitur simile alteri. Si dicatur ut dicit, quod album A est ratio fundandi similitudinem ad aliud, puta ad B, et album B est ratio fundandi similitudinem ad A,et tunc quaero, quare magis A est ratio fundandi similitudinem ad B quam ad alium colorem, puta ad rubeum, nulla videtur posse assignari ratio, nisi quia album A realiter convenit in aliquo, secundum quod dicitur simile albo B, et illud tale non potest esse nisi unitas specifica albedinis, in qua A et B naturaliter conveniunt. Si enim Aristoteles vult, quod similitudo fundetur super uno, quod sit ratio, quod A et B realiter sint similia, illud unum non potest assignari pro uno numero, sed pro uno habente unitatem specificam ex natura rei, aliter non dicerentur similes ex natura rei.

Praeterea, quod ex se est tale, quod est simpliciter ratio distinguendi unum ab altero, nullo modo est ratio fundandi similitudinem, patet ista, quia quod est ratio fundandi similitudinem ad aliud, est ratio convenientiae illorum ad invicem, sed quodlibet singulare est simpliciter ratio distinguendi a quolibet alio singulari, ut patet ; ergo nullum singulare, ut hujusmodi, est ratio realis convenientiae inter se et aliud singulare, nec etiam inter quaecumque alia singularia ; ergo nullum singulare est ratio fundandi similitudinem. Dicere ergo quod singulare A est ratio fundandi similitudinem ad singulare B, est dicere, quod illud est praecise ratio distinguendi unum ab altero, et sit ratio realis convenientiae illorum ad invicem, quod non est intelligibile.

Praeterea, quodlibet singulare dicit indivisionem a se, et divisionem a quolibet alio, quod non est ipsum, tunc quaero, si A est indivisum a se numeraliter, et divisum a quolibet alio, ita quod sit praecise ratio singularitatis negatio divisionis a se, et negatio identitatis a quolibet alio, ut multi ponunt: aut ratio singularitatis sit quaedam entitas positiva, quae est simpliciter ratio distinguendi numeraliter unum ab altero ? tunc quaero, cum A est simile B, quid sit ratio fundandi similitudinem in A ad ipsum B? Si dicis, quod est ipsum singulare, puta A, quaero secundum quam rationem? aut sub illa ratione, qua est indivisum a se, et divisum a quolibet alio ; et tunc duplex negatio erit ratio fundandi similitudinem, et ultra, illud quod nullo modo est ratio conveniendi, esset ratio fundandi similitudinem, quae sunt absurda ; aut A est ratio fundandi similitudinem, inquantum est quid positivum, quod est simpliciter ratio constituendi aliquid in esse individuali, et distinguendi illud a quolibet alio, quod non est ipsum ; et tunc illud, quod est magis ratio fundandi dissimilitudinem, erit ratio fundandi similitudinem, nam ut est ratio simpliciter distinguendi unum ab altero, videtur ratio fundandi dissimilitudinem et disconvenientiam, ut etiam patet per Aristotelem quinto Metaphysic. text. cora. 10. ubi vult quod simile fundetur super unum, supple, quod est ratio conveniendi plura ad invicem, et dissimilitudo fundetur super plura, quae sunt ratio disconveniendi ad invicem ; aut A est ratio fundandi similitudinem ad B, ut includit aliquid ex natura rei, quod est simpliciter ratio conveniendi A cum B, tunc habetur propositum, quia illud tale erit unum ex natura rei, habens unitatem minorem unitate numerali. Et quod dicit iste, quod illa est intentio Aristotelis, scilicet quod simile fundetur super uno numero, modo praeexposito, quia postquam dixit, quomodo simile, idem et oequale dicuntur secundum unum, postea subdit: unum, aut numero principium et metrum; ergo non intelligit de aliqua unitate alicujus, quod non est unum numero. Sed haec expositio, nec est ad mentem Aristotelis,nec verba Aristotelis hoc dicunt, dicit enim sic : Et amplius oequale et simile, et idem secundum alium modum, secundum enim unum dicuntur omnia, eadem namque quorum una est substantia; similia vero sunt quorum qualitas est una, oequalia quorum quantitas est una, unum autem numeri principium est et metrum, quare haec omnia ad aliquid dicuntur secundum numerum quidem, non tamen eodem modo. Haec ille. Ubi expresse patet, quod non accipit ibi unum numero, sed accipit ibi unum, ut est metrum et principium numeri, id est, ut unum est mensura et principium numeri, et ideo infert : quare haec omnia dicuntur ad aliquid secundum numerum, id est, secundum aliquid pertinens ad genus numeri, sed non eodem modo, quia primae relationes erant secundum numerum comparatum ad unum vel ad numerum, istae autem sunt simpliciter secundum unum ; nam in re sunt eaedem relationes, sed ut altero loco ponuntur, comparantur ad unum simpliciter, et vide textum et Commentatorem ibidem.

Ad quartam responsionem, quae est ad quartam rationem Doctoris, quae fundatur super hoc, quod unius oppositionis realis sunt duo extrema realia, cum dicit quod loquendo de oppositione reali in re, puta de oppositione contraria, quod non sunt tantum duo extrema oppositionis realis, sed si sint multae oppositiones reales, unde haec albedo et haec nigredo opponuntur realiter ; similiter illa albedo et illa nigredo opponuntur realiter, et de istis est praecise verum, quod unum contrariorum corrumpit reliquum, et utrumque illorum est unum numero..

Contra hanc responsionem insto, praesupponendo aliqua.

Primo, oppositio contrariorum est oppositio vere realis, quia unum oppositum realiter destruit aliud, quod non esset, nisi inter illa esset realis oppositio.

Secundo praesuppono, quod inter extrema oppositionis realis est talis adaequatio, quod unum extremum sic realiter adaequatur alteri, quod sicut unum contentum sub uno extremo natum est corrumpi ab alio contento alterius extremi, ita quodlibet contentum primi extremi, quod est ejusdem rationis cum illo, quod est natum corrumpi, natum est corrumpi non tantum ab uno contento sub alio extremo, sed a quolibet contento sub illo extremo, quod est ejusdem rationis et intensionis ; exempli gratia, sint duo extrema contrarietatis, quae dicantur A et B, sub A contineantur mille caliditates intensae ut quatuor, et sub B, mille frigiditates intensae in proportione dupla, et tunc dico, quod sicut una caliditas numero contenta sub A nata est corrumpi ab una frigiditate contenta sub B, ita quaelibet alia caliditas contenta sub A, cum sit ejusdem rationis et intensionis cum prima, nata est corrumpi ab illa frigiditate. Et similiter dico, quod si una frigiditas contenta sub B, nata est ex se corrumpere omnem caliditatem contentam sub A, successive tamen, ita quaelibet frigiditas contenta sub B, cum sint simpliciter ejusdem rationis et intensionis, nata est corrumpere quamlibet caliditatem sub A, et sic patet quod una frigiditas praecise non opponitur uni caliditati, imo opponitur omnibus ejusdem rationis et intensionis cum prima, etiam si essent infinitae. Oportet ergo, quod extrema contrarietatis, sive unius oppositionis realis, sint communia, ita quod unum extremum contrarietatis adaequate praecise opponatur alteri extremo, sic quod album praecise opponitur nigro, et calidum praecise opponitur contrarie frigido.

Si ergo datur una oppositio realis, quae sit praecise inter duo contraria, quodlibet extremum talis contrarietatis erit unum ex natura rei, unitate minore unitate numerali, aliter non posset assignari una prima contrarietas. Si enim quaeratur, quid contrariatur primae caliditati ? oportet dicere, quod frigiditas sibi primo contrariatur ; et tunc quaero, aut est una numero, aut plura numero. Si primo, ergo unum numero erit praecise extremum contrarietatis realis, et sic caliditas non posset destrui, nisi ab una frigiditate singulari, quod est falsum. Si secundo, ergo erunt plures contrarietates primae, et sic sub uno genere non poterit assignari una prima contrarietas. Sequitur ergo, quod si sub uno genere, puta sub colore, sit una contrarietas prima ex natura rei, cujus extrema adaequate et praecise opponuntur sic, quod unum extremum tantum uni opponatur, et e contra, oportet dicere quod quodlibet extremum contrarietatis primae, sit unum ex natura rei unitate minore unitate numerali. Nec valet dicere, quod unitas illa minor est tantum unitas conceptus, ut cum dico, albedo in communi adaequate contrariatur nigridini ; si albedo accipitur pro conceptu mentis, et nigredo pro alio conceptu, tunc in genere coloris non erit danda aliqua prima contrarietas ex natura rei, patet, quia conceptus albedinis et conceptus nigredinis nullo modo opponuntur, cum sint simul in eodem intellectu. Nec sufficit dicere, quod ab ista albedine et ab illa abstrahitur conceptus communis, et similiter ab illa nigredine et ab illa abstrahitur alius conceptus communis, qui dicuntur prima extrema contrarietatis primae in genere coloris, hoc non videtur verum ; tum quia, ut dixi, illi conceptus non opponuntur ad invicem ; tum, quia si extrema contrarietatis primae ex natura rei, non sunt ex natura rei, nec illa contrarietas prima erit ex natura rei. Nec valet dicere, quod omnes albedines singulares dicuntur unum extremum primae contrarietatis pro quanto conveniunt in albedine in communi, quia tunc quaero, aut illa albedo in communi accipitur pro albedine ex natura rei, et tunc habetur propositum, quia illa primo et per se contrariatur nigredini, singulares vero albedines per se et non primo contrariantur nigredini. Aut albedo, in qua conveniunt, accipitur tantum pro conceptu mentis, et tunc contra arguatur, ut prius.

Praeterea, omnes albedines realiter contrariantur nigredini, quaero tunc, quae sit ratio contrarietatis ? aut est singularitas in albedine, aut est albedo in qua ponitur talis singularitas. Si primo, tunc inter illa, quae sunt ejusdem rationis, esset contrarietas, omnes enim singularitates, ut sic, videntur simpliciter esse ejusdem rationis. Si secundo, habetur propositum, quia ipsa natura albedinis, quae includitur in omni albedine singulari, erit una ex natura rei unitate specifica.

Praeterea, omnes albedines singulares opponuntur contrarie nigredini,tunc quaero, aut hoc convenit eis per se, aut per accidens ? Non secundo, quia tunc nullum contrarium per se opponeretur alteri. Si primo, habetur propositum, quia quod convenit pluribus singularibus per se ex natura rei, convenit eis per rationem alicujus communis ex natura rei, primo Posteriorum.

Ad quintam responsionem datam ad illam rationem de objecto sensus, qua probat Doctor quod objectum sensus sit aliquod unum ex natura rei, minoris unitatis quam unitas numeralis. Cum dicit iste, quod quando sensus, puta visus,percipit aliquod sensibile, percipit illud ut est tantum unum numero, et dicit ex hoc non sequi, quod possit discernere illud a quolibet alio, ponens differentiam inter cognitionem apprehensivam et discretivam, quia plus requiritur ad discretivam, quia cognitio discretiva in actu nunquam est, nisi respectu distinctorum. Sed haec responsio magis videtur fugere argumentum quam solvere; certum est enim,quod si cognosco A distincte et sub propria ratione, qua est A, quod cognosco ipsum,ut est actu distinctum a quolibet alio ; hoc patet, quia sicut A sub sua ratione formali acceptum distinguitur a quolibet alio, ita cognoscens A, sub tali ratione distincta, distinguit illud a quolibet ; scit enim de facto, quod non est realiter, nec essentialiter illud, imo videtur oppositio in adjecto, cognoscere A distincte et sub propria unitate, et non cognoscere illud ut distinctum a quolibet alio, quod non est ipsum. Nec valet dicere, quod cognitio discretiva in actu est tantum respectu distinctorum, quia et si hoc verum sit, tamen nihil ad B, quia cognoscens distincte A et distincte B statim cognoscit A non esse B, verum est enim, quod prior est apprehensio distincta terminorum, quam sit apprehensio discretiva ; prima enim terminatur ad terminum sub ratione absoluta ; secunda terminatur ad terminum, comparando ad alium in ratione distincti, sed ex hoc non sequitur postea, quod potentia cognoscens distincte A et B, quin etiam cognoscat distincte A non esse B. Et quod addit, quod ad hoc, ut cognoscatur A distingui a B, non sufficit quod distincte apprehendatur A ei B, nisi A et B sint dissimilia loco et situ, etc. Et hoc est verum, quando subjecta talia apprehensa nata sunt facere unum per se,sicut de qualitatibus sensibilibus.

Sed hic multa dicit, quae videntur repugnare, dicere enim, quod cognoscens A et B distincte et sub rationibus distinctis, non distinguit A et B, nisi A et B sint dissimilia loco et situ, etc. quia sequeretur, quod cognitio distincta A non esset distincta, quia cognoscens distincta A scit ipsum distincte cognoscere a quolibet alio. Pono modo casum,quod A et B vere differant numeraliter, sint tamen similia respectu loci, situs, figurae, et hujusmodi, tunc quaero, aut apprehendit A in se et absolute, aut apprehendit inquantum est in tali loco, situ et figura ? Si primo, cum talis cognitio sit per se, cum terminetur ad objectum per se, tunc cognoscit illud ut distinctum a quolibet alio, et sic locus, situs et figura nihil obstant ; aut cognoscit A ut sub tali loco vel figura,etc. adhuc distinguo ; aut talis cognitio praecise terminatur ad figuram, et locum, et situm; aut terminatur ad A ut sub tali loco et situ. Si primo, tunc quaero, quando A et B sunt similia in loco et situ, aut sunt praecise in eodem situ, figura et loco, etc. quod non videtur possibile naturaliter ; aut A et B dicuntur esse in alio et alio loco, situ et figura, similibus tamen. Si ponitur unus et idem locus et situs numero, tunc tantum apprehendit situm et locum, et nullo modo apprehendit A, quod est manifeste falsum. Si apprehendit alium situm et alium situm,licet similes, adhuc habetur intentum, quia si cognoscit A sub tali situ,cognoscit ipsum distincte, et ipsum distinguit a quolibet alio, et situ, et figura, etc.Si secundo,scilicet quod apprehendit A sub situ,etc.adhuc habetur intentum, quia cognoscens A sub aliquo, et distinctc,prius cognoscit illud in se,et ut sic, distinguitur a quolibet alio ; quamvis ergo non cognoscat A ut distinctum a B in ratione situs vel figurae, non sequitur, quin cognoscat A in se absolute consideratum, ut distinctum a B. Similiter quod dicit de qualitatibus sensibilibus, quod faciant unum per se cum subjectis eorum, licet hoc sit manifeste falsum, quia tamen, sive sit verum sive falsum, nihil est ad propositum, ratio pro nunc omittatur.

Praeterea, quod dicit quod A et B non possunt discerni propter maximam similitudinem inter illa,hoc videtur omnino repugnare. Et arguo sic: aut cognoscit A distincte sub sua unitate numerali, quae est unum numero, et cognoscit similiter B, quamvis inter A et B sit maxima similitudo ; aut cognoscit A et B ut omnino indistincta propter eorum maxima similitudinem. Si primo, habetur intentum, quia cognoscens A distincte, ut simile B, et cognoscens B distincte, ut simile A, distincte cognoscit A non esse B. Si secundo, ergo sequitur quod non cognoscit A distincte, quod est contra positum. Et praeterea, si indistincte cognoscit A et B propter eorum similitudinem, aut cognoscit A et B ut sunt indistincta numero ; et hoc non, quia tunc illa cognitio esset manifeste falsa, quia cognoscit aliqua ut unum numero, quae tamen in re sunt distincta numero; aut cognoscit indistincte ut plura numero, et adhuc habetur propositum, quia tunc cognosceret unum non esse aliud ; aut tertio cognoscit indistincte ut unum, unitate minori unitate numerali, et tunc habetur intentum, quia aliud tale erit aliquod commune ex natura rei, cum terminet actum sentiendi.

Quod etiam dicit, si tamen sit potentia intellectiva, potest cognoscerere ipsum esse distinctum ab omni alio, aliquo tamen certo demonstrato, non tamen oportet quod possit cognoscere ipsum esse distinctum ab omni alio vel ab hoc, quia aliqua universalis potest sciri, et tamen multae singulares ignorari. Istud dictum videtur simpliciter includere repugnantiam, dicere enim quod aliqua potentia possit cognoscere A distincte ab omni alio, et certo dato,non possit distinguere a quolibet alio videtur omnimode repugnantia ; et accipio hoc certum, puta A, et quaero, an intellectus cognoscat ipsum distincte,et sic sub propria unitate numerali tantum sibi competenti ; si sic, tunc assignato quocumque alio numeraliter distincto ab A, de facto sciet A, non esse aliquod assignatorum, nisi forte iste velit insistere tantum de rigore vocis vel sermonis, quod pro nunc ego non curo, quia ubi res constat, parum curamus de nominibus. Nec valet dicere, quod potest sciri aliqua universalis, et multae singulares ignorari, adhuc hoc est manifeste falsum, loquendo de cognitione distincta, cum cognitio universalis simpliciter dependeat a cognitione singularium inferentium talem universalem ; si enim distincte cognosco omnem albedinem, sequitur etiam quod distincte cognoscam hanc et hanc albedinem, quia cognitio talis universalis mere dependet a cognitione singularium ; ergo cum cognitione distincta alicujus universalis non potest stare ignorantia alicujus particularis, loquendo semper de universali, cujus subjectum stat confuse mobiliter, vel praedicatum, si tale universale sit a parte praedicati, ut cum dico, cognosco distincte omnem albedinem ; ergo cognosco distincte hanc et hanc albedinem,quidquid dicant alii de actibus ratiocinativis. Et similiter cum dicit, quod sensus proprie non potest cognoscere ipsum esse distinctum a quocumque, quia hoc pertinet ad notitiam complexam, qua scitur hoc non esset hoc.

Quidquid sit de hoc,an sensus possit habere actum componendi vel dividendi, pro nunc non curo, sed quod sensus possit comparare unum ad aliud,in hoc ego non dubito, ut patet a Doctore in primo, dist. 45. Et ultra, posito quod non possit comparare, adhuc si duo alba numero distincta distincte cognoscantur a tali sensu in re, et realiter, scit unum non esse aliud, licet non componat, nec dividat, nec comparet, et de hoc principaliter loquimur.

Et quod adducit quoddammodo pro Achille dicens,quod sensus discernit magis album a minus albo,et tunc aut apprehendit aliquod istorum per se sub ratione communi, aut sub ratione singularis. Si primo, et in illa conveniunt ; ergo per illam non discernit. Si secundo,habetur propositum, quod apprehendit sub ratione singularis, non quod ista intentio singularis sit ratio terminandi, sed quod illud quod immediate denominatur ab hac intentione, sit immediate terminans ; respondeo, quod sensus, aut cognoscit distincte minus album, et tunc concedo quod cognoscit illud ut distinctum a magis albo, ita quod si cognoscit illud distincte sub unitate numerali sibi propria, tunc conceditur quod apprehendit sub ratione singularis. Si tamen non apprehendit distincte, sed tantum confuse,ita quod confuse sciat A esse minus album quam B,dico quod talis apprehensio terminatur ad album,quod est commune utrique albo,in quo magis album et minus album conveniunt: et ut sic,tale album est ratio cognoscendi utrumque confuse, non autem est ratio cognoscendi distincte unum ab alio, cum nullo modo nec album, nec minus album, nec magis album distincte ab aliquo sensu concipiantur, tamen cum hoc stat, quod cognoscatur minus album confuse, ut distinctum a magis albo, etiam confuse cognito. Licet enim actus sentiendi terminetur ad singulare, non sub ratione singularitatis, quia ratio terminandi non est singularitas, sed natura albedinis, quia tamen talis albedo concipitur in tali subjecto, confuse concipitur, ut minus vel magis album ; nec enim pono albedinem in communi esse rationem distinguendi minus album a magis albo, magis enim et minus secundum intensionem gradualem in eadem specie, non sequitur naturam communem, ut communis est, sed tantum naturam, ut in singulari ; non enim album in communi dicitur magis vel minus primo, sed bene hoc album, et tunc cum cognosco minus album, cognosco unum singulare, confuse tamen, quae cognitio prius terminatur ad albedinem, ut albedo est, et postea terminatur ad albedinem, ut in singulari, confuse tamen, nec sequitur quod ex hoc cognoscat universale, quamvis cognoscat commune, cum non cognoscat illud sub ratione universalitatis.

Quod dicit, ad confirmationem illam de primo objecto, dico, quod Doctor non habet illam confirmationem pro ratione concludente, prout ipse dicit. Et quod dicit, quod primum objectum intellectus primitate generationis est unum primitate numerali, patet hoc esse falsum, per improbationes superius factas, adducendo contra eum Aristotelem et Commentatorem.

Ad sextam responsionem, quae est ad illam rationem Doctoris de unitate reali, et diveisitate opposita. Cum dicit iste,concedendo quod eo modo quo omnis unitas realis est numeralis, quod illo modo omnis diversitas realis est numeralis, quia diversitas specifica est numeralis, quia quae differunt specie, differunt numero,et e contra, quia ad hanc responsionem sequitur quod omnis diversitas numeralis,

inquantum numeralis, est aequalis, hoc est, ejusdem rationis: dicit iste hoc esse simpliciter impossibile, scilicet quod omnis diversitas numeralis sit aequalis. Contra, et accipio unum numero, et sit A ; aut A est praecise entitas illa, qua specie differt a B, et convenit cum C; aut est praecise aliquid aliud ab illa entitate, qua numeraliter differt ab omni alio singulari. Si primo,- tunc habetur intentum, quod in A est aliqua entitas, in qua A et C realiter conveniunt, et per quam A specie differt a B. Si secundo, tunc sequitur, cum illud sit simpliciter ratio individualis.quod illa in quocumque sit ejusdem rationis, patet, quia nihil per quamcumque singularitatem dicitur magis esse in uno genere quam in alio, nec in una specie magis quam in alia, et per consequens si omnis diversitas realis sit tantum numeralis, statim sequitur quod omnis talis diversitas, inquantum numeralis sit simpliciter aequalis, et sic Socrates et Brunellus tantum numero differunt, quod est falsum. Aut ipsum A dicit aliquid constitutum ex entitate qua convenit cum C, et differt a B,et ex entitate qua differta C; ergo non sequitur quod omnis unitas realis sit praecise numeralis, quia illa dicitur praecise numeralis, per quam unum differt ab alio numero.

Et cum dicit ad illud Doctoris, quod si omnis diversitas realis esset numeralis, non plus intellectus abstraheret speciem a Socrate et Francisco quam a Socrate et Brunello ; dicit iste, quod hoc non est verum, quia magis abstrahit a Socrate et Francisco, non quod conveniant in aliqua natura, imo se totis sunt primo diversa. Sed quia Socrates et Franciscus sunt talia entia, ideo ab ipsis potest abstrahi unitas conceptus specifica ; dico, quod quia deficiunt responsiones, oportet assignare causam valde communem omni enti. Et si hoc solum evadere possit per hanc responsionem, scilicet quod magis a Socrate et Francisco, etc. sed postea non potest solvere illam rationem de 1. Physic. quae est de comparatione in specie atoma, quae omnino praesupponit naturam communem, nec illam de 5. Metaph. de similitudine, quae fundatur super uno ; nec illam de oppositione reali, nec illam de objecto actus sentiendi, nec similiter illam de 10. Metaph. de mensura in eodem genere, et sic de aliis, quae omnes necessario supponunt commune ex natura rei. Nec etiam istam solvere potest, nisi tantum fugiendo, quia Socrates et Franciscus tantum numero differunt, ita quod est ibi tantum distinctio numeralis. Tunc sequitur, cum omnia talia sint ejusdem rationis, quod non magis a Socrate et Francisco potest abstrahi unitas specifica quam a Socrate et Brunello, quaero enim, quare magis Socrates et Franciscus realiter conveniunt, aut simpliciter se totis conveniunt, et tunc quaero quo differunt ? certum est quod eodem simpliciter non conveniunt et differunt. Quaero enim quid sit illud, quo conveniunt ex natura rei? aut est unitas communis ex natura rei, et habetur intentum ; aut est unitas praecise numeralis, et hoc est falsum, quia tunc convenirent tantum in unum numero, patet, quia si ratio simpliciter conveniendi aliqua ad invicem sit numeralis, illa quae dicuntur convenire, tantum conveniunt in unitate numerali. Et praeterea unitas numeralis est tantum ratio distinguendi numeraliter: ergo nullo modo est ratio conveniendi ex natura rei. Praeterea quaero de ratione singularitatis ; aut dicit aliquid positivum ex natura rei, de qua supra, aut conceptum rationis. Si primo, aut praecise dicit totam entitatem singularitatis, et tunc stat ratio, quod si omnis unitas realis sit tantum numeralis, quod omnis diversitas realis erit tantum numeralis, cum ratio formalis singularitatis sit ejusdem rationis in omni creatura ; aut non dicit praecise totam entitatem, sed aliquid additum priori entitati, et tunc quaero de illa priori ; aut est ex se singularis, et tunc quaero, ut prius ; aut singularitas illa dicit praecise totam entitatem priorem, et tunc omnis diversitas realis erit numeralis, ut dixi supra; aut aliquid additum, et quaero de illo alio, et sic vel oportebit stare ad aliquam entitatem priorem singularitate, quae ex se nullo modo erit singularis, aut erit procedere in infinitum in singularitatibus ; multae alias rationes contra hanc responsionem possent adduci, sed pro nunc ista sufficiant.

Ad illud, quod dicit ad confirmationem illam de primo diversis, ubi Doctor probat quod tunc omnia essent primo diversa. Dicit iste, quod aliqua dicuntur primo diversa, ex quibus potest constitui propositio negativa immediata, et sic omnia individua alicujus speciei dicuntur primo diversa ; haec enim est una negativa immediata: Franciscus non est Joannes, et similiter haec: Ista albedo non est illa ; individua vero unius speciei comparata ad individua alterius speciei, non dicuntur primo diversa ut ista : Franciscus non est Brunellus, cum non sit una negativa immediata, sed tantum mediata ; prima enim immediata est ista ; Nullus homo est Brunellus, Franciscus est homo; ergo Franciscus non est Brunellus. Addit etiam, quod omnes species ejusdem generis sunt primo diversae, nam haec est una negativa immediata: Homo non est asinus, species vero alterius et alterius generis non sunt primo diversae ; haec enim non est immediata :

Homo non est albedo, sed haec: Nulla substantia est albedo, homo est substantia ; ergo homo non est albedo.

Contra hanc responsionem, in qua videtur multa implicare, primo quaero de primo diversis ex natura rei, circumscripta omni opere intellectus, quare Socrates et Franciscus dicuntur primo diversa, et Socrates et Brunellus non dicuntur primo diversa ? Si enim illa dicuntur primo diversa ex natura rei, quae minus conveniunt, sequitur quod Socrates et Brunellus sunt magis primo diversa, quia minus conveniunt, patet per te, quia tu dicis, quod a Socrate et Francisco est magis abstrahibilis conceptus specificus quam a Socrate et Brunello, quia ex natura rei magis conveniunt. Nec valet fugere ad hoc, quod Socrates et Franciscus sint primo diversa, quia nata facere propositionem negativam immediatam, ut supra patuit ; haec autem non sunt primo diversa Franciscus et Brunellus. Et tunc quaero, quare haec est immediata negativa : Nullus homo est Brunellus, magis quam ista : Franciscus non est Brunellus, nam si ly homo in subjecto supponit confuse distributive mobiliter, sequitur de facto, quod si illa est immediata, ita et quaelibet singularis sumpta suberit immediata. Si homo est ratio negandi Brunellum a Francisco et Joanne, aut accipitur homo in suppositione personali, aut in suppositione simplici. Si primo, ergo tantum stat pro suppositis hominem esse medium negandi Brunellum a Francisco, est dicere Franciscum esse medium negandi Brunellum a Francisco, vel aliquod aliud suppositum hominis, quod nihil est dictu. Si secundo, ut supponit simpliciter, aut ly homo accipitur pro natura communi ex natura rei, et tunc habetur propositum, scilicet quod detur natura specifica ex natura rei, licet tamen ex hoc non sequatur postea, quod sit medium sic negandi Brunellum a Socrate, ut sint primo diversa ; aut ly homo dicit tantum conceptum mentis, et tunc haec est falsa: Nullus homo est Brunellus, cum ly homo supponat personaliter, quod repugnat termino supponenti simpliciter ; ista enim videntur voluntarie dicta, nec enim facimus vim in vocibus vel nominibus, sed in ipsis rebus, cum sermo secundum Augustinum sit subjectus rei, et non contra. Cum enim loquimur de diversitate aliquorum ab invicem, puta Socratis,Francisci et Brunelli, loquimur de diversitate ex natura rei ; et similiter cum loquimur de convenientia aliquorum, puta Socratis et Francisci, loquimur de convenientia ex natura rei. Cum enim dicimus hanc propositionem esse mediatam, scilicet: Homo est risibilis, ex hoc dicimus, quia respectu risibilitatis inhaerentis assignatur medium ex natura rei, et probata risibilitate de homine in communi, eadem probatur de quolibet inferiori ad hominem, et hoc per rationem ipsius hominis, cui primo convenit risibilitas ; et si homo in communi non diceret ex natura rei unitatem minorem unitate numerali, nullo modo risibilitas demonstraretur de homine, nec de Socrate et Joanne.

Et quod ista expositio non sit ad mentem Aristotelis, videlicet quod illa non dicuntur primo diversa, quae minus conveniunt vel quae in nullo conveniunt, et differentia quae in aliquo conveniant; sed primo diversa, quae faciunt propositionem negativam immediatam, et differentia quae non faciunt propositionem negativam immediatam, probatur quod non sit mens Aristotelis per ea, quae dicit in 5. Metaph. t. non habente com. qui textus immediate sequitur textum com. 15. qui textus incipit : Eadem vero dicuntur. Diversa,

inquit, quorum, aut species plures, aut materia, aut ratio substantiae et oppositae, omnino eidem dicitur diversum. Cum dicit, quod oppositae omnino dicitur diversum, id est, quod omnino diversum opponitur eidem, quia tot modis potest accipi diversum, quot modis ipsum idem, quia quot modis dicitur unum oppositorum, tot modis et reliquum correspondenter. Ex isto textu patet quomodo Aristoteles loquitur de diversis ex natura rei, sicut dantur diversae species ex natura rei et diversae materiae, quae etiam materia aliquando accipitur pro subjecto, aliquando pro genere: et similiter illa dicuntur diversa ex natura rei, quorum ratio substantiae, id est, definitio substantiae est Alia. Et vult Aristoteles quod illa dicuntur diversa specie, quae in nulla specie conveniunt, et diversa definitione quae in nulla definitione substantiali conveniunt, et per oppositum eadem specie, quae in eadem specie conveniunt. Sicut ergo vult Aristoteles, quod illa simpliciter dicantur diversa specie, quae in nulla specie conveniunt, ita sequitur, quod illa dicuntur eadem specie, quae in aliqua specie conveniunt , et loquitur ibi de conceptu tantum mentis. Et similiter illa dicuntur primo diversa in genere, quae in nullo genere conveniunt, ut patet parum infra: Amplius, inquit, quorum diversum genus : haec ille. Ostendit etiam, quae dicuntur differentia, ubi vult expresse, quod illa proprie dicuntur differentia, quae in aliquo conveniunt, et per aliquid differunt. Differentia, inquit, dicuntur quaecumque diversa sunt idem aliquid entia, et non solum numero, sed specie, aut genere, aut proportione. Haec ille. Vult dicere, quod sola illa dicuntur differentia, quae ad invicem sunt diversa, et in aliquo uno convenientia, sive illud sit unum numero, ut Socrates puer differt a seipso sene, est ibi diversitas pueritiae et senectutis, quae tamen sunt idem in Socrate; sive illud sit idem in specie, ut Socrates et Plato sunt diversa numero, et conveniunt in specie, puta in homine ; sive illud sit unum genere, ut homo et asinus sunt diversa specie, et conveniunt in animali ; sive illud sit unum proportione, sicut tranquillitas maris et serenitas aeris, quae differunt et communicant secundum aliquam proportionem in hoc quod est esse quietatum. Quod etiam velit Aristoteles differentia proprie esse alicui idem entia, patet per textum immediate sequentem : Et contraria, inquit, et quaecumque habent in substantia diversitatem : haec ille, id est, quod contraria, et quaecumque habent in substantia diversitatem, sunt supple proprie differentia, sicut duae species sub genere, quae duabus contrariis differentiis et substantialibus differunt et conveniunt in genere ; et sic patet expresse per Aristotelem quomodo illa dicuntur proprie differentia, quae conveniunt in aliquo quidditative, et inter se differunt ; ergo ex opposito illa dicuntur primo diversa, quae in nullo quidditative conveniunt. Patet etiam quomodo species sub eodem genere dicuntur proprie differentia, et non primo diversa, ut iste dicit. Et similiter singularia sub eadem specie sunt proprie differentia, et non primo diversa ; et quod sic intelligat, patet etiam ubi supra, circa finem hujus textus: Diversa, inquit, specie dicuntur quaecumque ejusdem generis existentia non sibi invicem sunt, et quaecumque in eodem genere existentia differentiam habent, et quaecumque habent contrarietatem, et contraria diversa sunt specie ab invicem, aut omnia, aut dicta primum, id est, quaeprincipaliter dicuntur, et quorumcumque in finali generis specie rationes diversae, id est, in specialissima specie generis, ut homo et equus individua genere, et eorum rationes diversae ; vocat enim species specialissimas individua, quatenus sunt indivisibiles in ulteriores species : et quaecumque in eadem substantia entia differentiam habent) eadem vero specie his oppositae dicta. Haec ille. Et quod dicit iste, quod sit haec intentio Philosophi, scilicet quod illa dicuntur primo diversa quae tantum constituunt propositionem negativam immediatam, et non ex hoc quod in aliquo quidditative non conveniunt, et differentia, quae constituunt negativam mediatam modc praeexposito, et non ex hoc, quod in aliquo quidditative conveniunt, et inter se differunt. Ad quod probandum adducit Philosophum 10. Metaph. t. c. 12. Et patet quomodo iste textus sit magis ad oppositum, quam ad propositum suum ; unde expono textum aliter, cum dicit Aristoteles : Differentia vero, et diversitas aliunde;diversum enim et a quo est diversum non necesse aliquo esse diversum. Vult dicere, quod differentia et diversitas, sive quod quae differunt et quae sunt diversa, sunt aliud et aliud ; et probat, quia diversum non est necesse aliquo esse diversum, quia diversa proprie se totis distingui possunt. Et dicit non necesse, quia etiam non diversa possunt aliquo differre, et aliquo convenire, quando diversum accipitur pro differenti, sed non est necesse, quia omne indifferens est diversum, ut supra patuit in quinto Metaph. sed non convertitur, quia aliqua diversa sunt seipsis totis, et non aliquo sui distinguuntur. Sequitur in textu : Omne namque, aut diversum, aut idem quodcumque est ens, differens vero ab aliquo modo sane differt, quare necesse ipsum idem aliquid esse quo differunt, hoc autem idem ipsum genus, aut species. Ex quo textu expresse patet differentia inter diversum et differens; nam differens proprie est aliquo sui differens, et aliquo sui conveniens. Cum dicit : necesse est idem aliquid, id est, unum aliquid esse quo differunt, scilicet differentia: hoc autem quod ipsum idem, id est, illud quo non differunt, est aliquid idem in illis. Sequitur, ostendendo quomodo differentia in aliquo conveniunt, et diversa proprie in nullo: Omne namque differens differt, aut genere, aut specie, genere quidem, quorum non est communis materia, nec generatio ad invicem, ut quorumcumque alia figura categoriae, etc. Hic etiam materia accipitur pro genere, nam sicut quae non communicant in materia physica non habent ad invicem generationem ; nec similiter, quae non communicant in Praedicamento aliquo habent ad invicem generationem, non enim fit dulcedo ex superficie, nec e converso. Sequitur in textu : Specie vero quorum idem est genus, dicitur autem genus secundum quod ambo idem dicuntur secundum substantiam differentia, id est, quod differentia specie dicuntur idem, supple in genere. Ex isto ergo textu patet expresse intentio Aristotelis, quamvis ista male intelligendo, magis videatur declinare ad sensum et verba Philosophi.

Ista pro nunc sufficiant, nam ex his quae diximus faciliter improbari possunt dicta sequentia hujus opinionis. Ex his etiam quae dixi facillime solvi possunt omnes responsiones datae ad rationes Doctoris a Gregorio de Arimino, Joanne Anglico, Baccone, et a multis aliis, scilicet evidenter ostendi potest nullo modo evacuare rationes Doctoris.