Littera XVI. Ain.

0605D Feci judicium et justitiam: non tradas me persequentibus (Hil. nocentibus) me. Excipe servum tuum in bono: non calumnientur me superbi. Oculi mei defecerunt 0606A in salutare tuum, et in eloquium justitiae tuae. Fac cum servo tuo secundum misericordiam tuam, et justificationes tuas doce me. Servus tuus sum ego: da mihi intellectum et sciam mandata tua (ut sciam testimonia). Tempus faciendi, Domine (Domino): dissipaverunt legem tuam. Ideo dilexi mandata tua super aurum et topazium (topazion). Propterea ad omnia mandata tua dirigebar: omnem viam iniquam odio habui.

1. Octonario hoc quanta cum primis doceamur.—Et in psalmi exordio et deinceps frequenter meminimus per haec singularum litterarum quaedam quasi elementa discendi, doctrina nos pietatis, continentiae, intelligentiae, fidei et timoris institui: et ut rudem infantiam ad loquendi scientiam, quam et agendi 0606B doctrina consequitur, ipsis humanae vocis initiis erudiri: quod ex praesentibus sextae et decimae litterae octo versibus intelligi licet ( Duo mss. debet). Propheta enim ex persona sua universos docet, quid velle, quid agere, quid profiteri unumquemque pro conscientia infirmitatis ac naturae suae utile sit: quid etiam metui, quid caveri, quid emundari oporteat. Beatus idem propheta, qui per misericordiam Dei ipse sibi, et universis doctor et prospector et emundator et judex est. Et certe dignitati ejus decentissimum est, ut qui spiritu Dei loquitur, ea quae humanae et salutis aeternitatis sunt eloquatur.

2. Opus orationi anteferendum.—Ait enim ita, Vers. 121: Feci judicium et justitiam: non tradas me nocentibus me. Fecit placentia Deo opera: 0606C et quia fecit, ne nocentibus se tradatur orat. Opus merendi antefertur: et dehinc meriti praemium postulatur. Fit enim primum quod placet: et tum dignatio ejus, 378 cui per opus placetur, oratur. At nos nec operamur, nec placemus, quin etiam impiis et irreligiosis rebus offendimus: et quia tales non placemus, irascimur. Sed dignum est contueri, qualia sint quae Propheta faciens, ne nocentibus se tradatur, orat.

3. Virtutes David illi soli utiles.—Et omnia quaecumque quis timens Deum fecerit, utilia ei atque pulchra sunt. Pudicitiam quis colens, gloriosum ac nitens sordenti corporis sui carni lumen invexit. Contemptum vero pecuniae assumens, liberum se a terrenis dominationibus praeservavit. Frugalitatem 0606D autem et parcimoniam diligens, nobilitatem animae coelestis captivam ebrietati non dereliquit. Sed haec quamvis magna atque praeclara sint, tamen, quia Prophetae 0607A propria, eique tantummodo utilia sunt, non referuntur ad meritum.

4. Judicium autem ac justitia prosunt et aliis.—Sed quid fecit, ut non tradi se nocentibus deprecetur? Judicium scilicet et justitiam; nihil inconsultum, nihil injustum agens: sed primum faciens judicium; omnia namque ratione, modo, et veritate pertractans: ut id quod in alterum agat, perpensum antea atque perspectum jam de consilii sententia exsequatur. Non permittit autem consilio tantum suo judicii sententiam: sed facit cum judicio justitiam. Judicantis autem cum consilio hoc opus maximum est, ut quod judicat justum sit. Justitia etenim est amicitiae concordia, unanimitatis vinculum, fundamentum pacis, divinae atque humanae rationis operatio. Haec itaque Propheta 0607B fecit: in quibus cum opus suum sit, tamen et eorum quibus judicium et justitiam fecit, utilitas est.

5. Peccator diaboli domus. Huic a Deo traditur. Resecari ab Ecclesia est diabolo tradi.—Postulat vero ne nocentibus se tradatur. Omnis enim in quo peccati voluntas est, Deo vacuus est: et ubi Deus non erit, illic diaboli locus est: qui insidians atque obsidens, ubi adeundi opportunitatem habuerit, tamquam vacuam domum occupet, quae ei, Deo eam deserente, sit tradita (V. Tract. Ps. CXX, n. 8) . Et Propheta quidem, quia ex persona omnium loquebatur, ne a Deo tradatur orat. Caeterum Apostolus habet jam id in se fiduciae, ut peccatores diabolo tradat ipse: cum Corinthiis de eo qui fornicationes omnes supergressus, uxorem patris sui acceperat, scribit: 0607C Ego autem absens corpore, praesens autem spiritu, jam judicavi tamquam praesens eum qui hoc fecit, congregatis vobis et meo spiritu cum virtute Domini mei Jesu, tradere istius modi satanae in interitum carnis, ut spiritus salvus fiat in die Domini (Cor. V, 3 et seqq.) . Sed licet 379 Apostolus tradat; scit tamen se et in virtute Christi et in suo spiritu traditurum. Sed et in alia epistola ait de Phygello et Hermogene: Quos tradidi, inquit, satanae, ut discant non blasphemare (I Tim. I, 20) . Qui enim ab Ecclesiae corpore respuuntur, quae Christi est corpus, tamquam peregrini et alieni a Dei corpore, dominatui diaboli traduntur.

0608A 6. Tentationes variae daemonum. Non obtinent nisi quos Deus deserit.—Sed Propheta ne nocentibus se tradatur orat. Adsunt enim inimicitiae infestaeque virtutes quae fidei propositum conturbent, quae timorem Dei oblitterent, quae in terrenas cupiditates et desideria sollicitent, quae infirmam corporis naturam quibusdam blandimentorum aculeis in vitia commoveant. Novit et Apostolus hanc multitudinem dominantium virtutum dicens: In quibus et vos aliquando ambulastis secundum principem potestatis aeris, spiritus qui nunc operatur in filiis diffidentiae (Eph. II, 2) . Fecit ergo Propheta judicium et justitiam: et ne tradatur nocentibus se rogat: et hoc modo nocentibus, cum in peccatum impellunt, cum in gloriam inflant, cum in iram accendunt, cum in odium exacerbant, cum ad lasciviam illiciunt, cum 0608B ad avaritiam provocant. Sed cum per haec nocere properent, obtinere tamen eos qui innocentes sunt, nisi sibi per secessionem Dei traditi fuerint non valebunt.

7. Superbi, diabolus et ministri. Qui calumnientur.—Dehinc sequitur, Vers. 122: Excipe servum tuum in bonum: non calumnientur me superbi. Proficit in spes suas Propheta, et celsiorem jam deprecationis suae gradum scandit. Qui enim oraverat ne traderetur nocentibus se, jam ut in proprietatem servi excipiatur rogat, beatum illum in se Dei dominatum cum bona susceptione sua deprecans. Et non ob levem causam ut in bonum suscipiatur orat, scilicet ne eum superbi calumnientur. Et qui sunt superbi? Nempe illi, quorum principem loquentem Isaias introducit 0608C ita: dixit enim: Virtute faciam et sapientia intellectus auferam fines gentium et virtutem eorum, et commovebo civitates inhabitabiles, et omnem orbem terrae apprehendam manu mea ut pullos, et tamquam confracta ova auferam (Esa. X, 13 et 14) . Haec superbientis 380 vox est, diaboli scilicet, qui et Deo ac Domino nostro Jesu Christo ostensa terrenorum imperiorum gloria dicere ausus est: Omnia haec tibi dabo, si procidens adoraveris me (Matth, IV, 9) . Non esse autem hunc solitarium, sed plures ei adesse spiritalium nequitiarum ministros, per eum docemur qui ait: Discedite a me, maledicti, in ignem aeternum, 0609A quem praeparavit Pater meus diabolo et angelis ejus (Matth. XXV, 41) . Ab horum igitur superborum calumnia esse se liberum rogat. Calumniantur enim; quia cum ipsi peccati incentiva suppeditent, calumniam nobis ante Dominum peccati quod per eos gesserimus, intentant ; causam namque peccati ad crimen injiciunt, et criminis invidiam per calumniam exacerbant, Scriptura in Apocalypsi calumniatorem eum esse testante (Apoc. XII, 10) .

8. Oculis mentis David in Jesum deficit.—Verum etiam nunc se extendit Propheta in celsiorem profectum, dicens, Vers. 123: Oculi mei defecerunt in salutare tuum, et in eloquium justitiae tuae. Oculi deficiunt, cum intentus in aliquam expectationem visus laborat. Propheta itaque animae suae oculos in Dei salutare defixit. 0609B Et de salutari quid intelligi oportet, saepe tractavimus; eum scilicet esse Jesum, qui salvum faciet populum suum a peccatis. Aliis igitur oculos suos in desideria saecularia occupantibus, et in voluptates rerum praesentium tendentibus, Propheta in Dei salutare defixus est. Et ne corporales oculos ejus deficere sub hac contemplandi intentione existimaremus: non solum in Dei salutare deficiunt, sed etiam in eloquium justitiae.

9. Justa, etsi occulta, Dei verba ac gesta.—Justa itaque esse Dei eloquia confitetur. Scit esse quaedam, quae cum imperitis atque impiis injusti eloquii habeant opinionem: cum Pharao cor ad contumaciam obduratur (Exodi. IV, 21) et pertinaciae irreligiosae voluntatis affigitur: cum ex duabus adhuc 0609C in utero gentibus minori major sit servitura, et neutra quidquam boni promerente, servitus uni imponitur, dominatus alteri donatur (Rom. IX, 11 et seqq.) ; cum Adam de paradiso ne arborem vitae contingat expellitur (Gen. III, 22) : quae homines divinae virtutis et bonitatis et justitiae incapaces, dum intelligere non possunt, injusta esse 381 constituunt. Sed prophetae hujus in istius modi eloquium justitiae oculi deficiunt: quia sciat nihil injustum esse in his dictis Dei, sed omnia adventu salutaris Dei haec eloquia et consummanda et intelligenda esse justitiae. Procedit autem per hanc intentam usque ad defectionem oculorum exspectationem, ut aliquid ultra precari audeat.

10. Fiducia David unde. Dei ope eget homo, ut bonum 0610A perficiat.—Confessus itaque eloquium justitiae, haec subdidit, Vers. 124: Fac cum servo tuo secundum misericordiam tuam, et justificationes tuas doce me. Insolens forte vox existimaretur, quae diceret: Fac cum servo tuo. Quod enim dicitur, Fac; tamquam ex fiducia aliqua praesumptio est usurpata poscendi. Sed non impudenter id diceret, qui judicium et justitiam fecisset, qui se excipi in servum deprecatus esset, et cujus oculi in salutare Dei et in eloquium justitiae defecissent. Sed ne in his quidem Propheta insolens est. Nam in eo ipso quod dixit, Fac; adjecit, cum servo tuo. Et quia servitus nostra ad id ipsum, ut in servitutis fide maneat, misericordia Domini indiget; superaddidit, secundum misericordiam tuam: quia miseratione ejus opus est, ut in 0610B hac servitutis nostrae professione maneamus. Imbecilla enim est per se ad aliquid obtinendum humana infirmitas: et hoc tantum naturae suae officium est, ut aggregare se in familiam Dei et velit et coeperit. Divinae misericordiae est, ut volentes adjuvet, incipientes confirmet, adeuntes recipiat: ex nobis autem initium est, ut ille perficiat.

11. In ritibus veteris legis latet quid magnum.—Sed quid tandem ut faciat cum servo suo secundum misericordiam suam postulat? Nempe ut justificationes suas doceat. Scit in justificationibus, quas Moyses constituere praeceptus est, magnum nescio quid et incomprehensibile humanae intelligentiae contineri. Scire etiam optat quis iste sit, ut frequenter diximus, coemptus hebraeus puer, sex tantum 0610C annis serviturus (Exodi XXI, 2) . Legit haec quidem: sed non statim quod legitur et intelligitur. Scire vult quae illa servitus sit (Ibidem) , quae septimi anni libertas (Ibid. 6) , quod sit auris foramen ex subula si liber esse nolit, quae illa mulier Hebraei, quid illud, ut sine muliere egrediatur ipse (Ibid. 4) : quid deinde secunda justificatio, quid tertia, quid sequentes habeant futurorum sacramentorum praeformationes. Non est humani ingenii haec consequi posse: coelesti opus est magistro, 382 et plurimis fidei nostrae meritis necessarium est, ut doceri ista mereamur.

12. In dictis David nil humile aut commune. Servum Dei nemo se ore negat, multi re.—Scire autem nos convenit, in omnibus prophetae verbis nihil humile 0611A esse, nihil commune cum caeteris, sed proprium vel ipsi sibi, vel sui similibus enuntiari: latet autem sub familiaribus verbis maxima conscientiae et fidei professio, ut nunc in eo quod sequitur intelligimus. Ait enim, Vers. 125: Servus tuus sum ego: da mihi intellectum, ut sciam testimonia tua. Nemo nostrum est, qui non vel in orationis suae prece, vel in communium sermonum consuetudine servum se Dei esse fateatur. Et quid magnum Propheta fecit, servum se profitendo, quod nullus ausus sit denegare? Sed professio caeterorum fallax est, quae cum habeat conscientiae necessitatem, non habet tamen confessionis veritatem. Proprium hoc Prophetae est, ut se servum Dei profiteatur, in omni vitae genere famulatu conditionis suae fungens, sive ambulans, 0611B sive residens, sive vigilans, sive dormiens, in cibo etiam atque in jejuniis Deo aut esuriat aut satur sit, et nullo in tempore a servitutis suae officiis absistat. Hic libere dicit: Servus tuus sum ego. At vero qui stupris dormit, latrociniis vigilat, quaestibus peregrinatur, luxui requiescit, si dicat: Servus tuus sum, profitetur quidem quod est, sed quod est non agit.

13. Intellectus a Deo, falsus ingeritur a diabolo.—Propheta autem, quamvis conditionem officii sui etiam ipso famulatu suo confiteatur, tamen infirmitatis suae memor est; dari enim sibi intellectum rogat. Est enim intellectus in quodam thesauro repositus spiritalium gratiarum: quem interdum diabolus sub falsae opinionis errore imprudentium mentibus 0611C insinuat. Sed a Deo intelligentiam Propheta postulat, ne sibi inanis intelligentia subrepat, qualis gentium, qualis Judaeorum, qualis haereticorum est: et postulat ob id, ut testimonia Dei sciat, quae sub testibus tradita sunt, quae sub testibus neglecta et violata esse exprobrantur, quae in adventu ejus, ob quem testandum dicta sunt, neglecta et fastidita esse vindicabuntur.

14. Lege dissipata, tempus est Evangelii.—Et horum quidem testimoniorum tempus non ignorat Propheta, dicens, Vers. 126: Tempus faciendi Domino dissipaverunt legem tuam. Lex populo sub testibus data est, quae cum dissipata et abjecta a 0611D Judaeis est, tum fuit 383 tempus Domino ea quae 0612A continebantur lege faciendi. Pollicitus enim in lege est, ut salutem gentibus daret, ut ipse sibi hominis corpus, qui secundum imaginem et similitudinem Dei est factus, assumeret, ut dissipata lege fidei gratiam donaret. Temporis hujus meminit per Esaiam prophetam dicens: Tempore accepto exaudivi te, et in die salutis auxiliatus sum tibi (Esai. XLIX, 8) . Apostolus vero dicti hujus interpres haec scribit: Ecce nunc tempus bene acceptabile , ecce dies salutis (II Cor. VI, 2) : id est, dissipata lege, tempus evangelicae praedicationis advenit.

15. Mandata Dei cur diligat David. Diligere plus est quam facere.—Sed illis legem dissipantibus, aliud opus Prophetae est. Et quod sit, ex subjectis docemur. Ait enim, Vers. 127: Ideo dilexi mandata tua 0612B super aurum, et topazion. Quod ait, ideo, ad id retulit quod dixerat: Tempus faciendi Domino; quia sciret tempus faciendi Domino esse, cum legem dissipassent. Ideo autem mandata dilexit, quia in his tempus faciendi Domino contineretur. Lex enim omnis adventum Domini testata est, ipso dicente: Si crederetis Moysi, crederetis utique et mihi; de me enim ille scripsit (Joan. V, 46) . Mandata igitur Dei ob id Propheta dilexit, quia in his adventum dominicae corporationis intelligit. In eo autem quod diligit, plus nescio quid significat. Facere autem aliquid, minus est quam diligere: quia plerumque id quod agimus, necessitatis est; dilectio vero propriae voluntatis affectio est.

16. Dilectio perfecta.—Sed dilectio ea demum 0612C perfecta est, quae maxima est, et quae nulli comparatione similium coaequatur. Diligit autem mandata Dei super aurum et topazion. Humanus error pretiosius nihil auro et gemmis opinatur: et haec sunt quae hominum cupiditates dominatui pretii sui et honoris subdiderunt. Auro viris honestas pudicitiae venalis est: per gemmas vero humani corporis praestantior, 384 ut putant, species ad naturae contumeliam expolitur . Et idcirco nihil habet sexus uterque pretiosius, dum viri posse omnia auro volunt, mulieres vero per gemmas fieri se existimant pulchriores. Praestat autem ut caeteris metallis aurum, ita et aliis lapidibus topazion. Est 0612D enim ipse rarissimus et speciosissimus omnium et 0613A maximus. In Thebaidis vero loco, cui Alabastra nomen est, reperiri solet. Hunc etiam ferunt saecularium gestorum litterae, in Topazo insula ab incolis ejus, id est Troglodytis Arabis inventum, ad matrem regis Aegypti Ptolemaei, sub quo Scripturae legis ex hebraeo in graecum translatae sunt, munere fuisse delatum. Continet autem ipse in se solus caeterarum gemmarum optimarum pretiosissimarumque speciem, et in uno illo diversissimorum colorum permixtio continetur. Super hunc igitur topazion, et super aurum mandata Dei Propheta dilexit, non terrenis se, sed coelestibus desideriis significans detineri.

17. Cupiditatem omnem recidit.—Contempta autem saecularium opum cupiditate, omnem a se occasionem 0613B perversae et pravae voluntatis recidit. Diligens enim super aurum et topazion mandata Dei, dehinc ait, Vers. 128: Propter hoc ad omnia mandata tua dirigebar, omnem viam iniquam odio habui. Non deflectitur, non detorquetur per terrenas cupiditates, sed ad omnia Dei mandata dirigitur: non occupant obvia. Vidit aurum, scivit hoc terrae limum esse: vidit gemmas, meminit esse aut montium aut maris calculos: vidit illicem ad lasciviam vultum, scit tamquam avibus coeli ex his sibi laqueis evadendum. Resistit ergo coalitis sibi naturae suae vitiis, et omnem viam iniquitatis odit. Ideo itaque et ad mandata omnia dirigitur, quia ea super terrena desideria diligit: et dirigitur, ne particeps 385 eorum fiat quibus dicitur: Natio prava et perversa 0613C (Luc. IX, 41) . Et omnem viam iniquitatis odit, ut sit in eo quia est via, Domino scilicet nostro, qui est benedictus in saecula saeculorum. Amen.