IN LIBRUM SECUNDUM SENTENTIARUM

 DISTINCTIO PRIMA.

 QUAESTIO I.

 COMMENTARIUS.

 Contra, personae divinae plus conveniunt quam substantia, et virtus in creatura: sed ista non possunt separari in operatione, ergo nec illae.

 COMMENTARIUS.

 Ad solutionem (n) quaestionis tria sunt videnda. Primo, quod prima causalitas respectu creaturarum est necessario in tribus personis divinis, et hoc r

 COMMENTARIUS.

 Quoad secundum articulum de esse secundum quid seu diminuto, id est, esse cognito vel volito creaturarum, an sit a tribus. Scotus antequam respondeat,

 COMMENTARIUS.

 Quantum (a) ad hoc igitur dico sic, quod duo ordines possunt intelligi in divinis, scilicet ordo naturae et ordo originis, qui sunt alterius rationis:

 COMMENTARIUS.

 Quantum (a) ad tertium articulum, intelligendum est quod in creaturis, si comparetur causa ad duos effectus ordinatos, essentialior est ejus comparati

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO II.

 COMMENTARIUS.

 Explicat definitionem creationis, et quod philosophi eam admittant, si nihilum dicatur praecedere secundum ordinem naturae, non durationis. Explicat e

 COMMENTARIUS.

 De secundo (a) membro, prout ly de notat ordinem durationis, negatur communiter creatio a Philosophis, quia dicunt Deum necessario producere quidquid

 COMMENTARIUS.

 In isto (a) tamen membro secundo, scilicet intelligendo de prout dicit ordinem durationis, distingui potest de nihilo, esse Nihil nihil nihil

 COMMENTARIUS.

 Sententia Doctoris, creationem esse de nihilo essentiae et existentiae, sed non de nihilo esse intelligibilis tamen ipsum esse intelligibile, produc

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO III.

 COMMENTARIUS.

 Hic dicitur (b) quod Deus potuit producere aliquid aliud a se sine principio, quia ipsum non potuisse hoc fecisse, scilicet produxisse aliquid sine pr

 COMMENTARIUS.

 Contra istam (a) positionem arguitur, quod includat contradictionem, aliud a Deo fuisse sine principio, quia de omni producto, aliquando verum est, ve

 COMMENTARIUS.

 Tenentes istam (c) positionem potissime (qui ponunt eamdem impossibilitatem esse ex parte speciei cujuscumque, et cum in aliqua specie, sicut in succe

 COMMENTARIUS.

 Tenentes autem (a) primam opinionem, potissime propter hoc quod non invenitur contradictio in istis terminis : aliud a Deo esse sempiternum: et secund

 COMMENTARIUS

 QUAESTIO IV. Utrum

 Et quia haec quaestio dependet a quadam alia, scilicet de identitate relationis ad suum fundamentum, et hic specialiter loquendo de relatione, quae es

 COMMENTARIUS.

 Hic dicitur, (a) quod omnis relatio est eadem fundamento. Pro ista opinione arguitur multipliciter. Primo, quia relatio tranfertur ad Deum, secundum p

 Contra istam (b) opinionem arguo sic: Primo, nihil est idem realiter A, sine quo A esse,

 COMMENTARIUS.

 Et (a) quia posset proterviri de relationibus, concedendo eas non esse easdem realiter fundamento, non tamen esse alias realitateSi negando eas esse a

 COMMENTARIUS.

 (f) Quod si adhuc proterviatur, quod licet relationes non sint formaliter entia rationis, sed aliquid extra intellectum, et non idem fundamento, non t

 COMMENTARIUS.

 Ad primum (g) alterius opinionis dico, quod nihil alicujus generis dicitur de Deo, sicut dictum est dist. 8. primi,

 COMMENTARIUS.

 Hoc (a) ergo viso de relationibus in communi, videndum est de relationibus in speciali creaturae ad Deum, et est una opinio, quae dicit illam relation

 COMMENTARIUS.

 Aliter ponitur, (a) quod ista relatio Angeli ad Deum, differt realiter ab essentia Angeli, quod confirmatur per Augustinum 5. de Trinit. capite 5. ubi

 COMMENTARIUS.

 (lamento, ab eo tamen distingui formaliter, et probat utrumque membrum.

 COMMENTARIUS.

 Ad argumenta (a) principalia hujus quaestionis.

 COMMENTARIUS.

 Resolvit primam quaestionem, ponens duplicem respectum creationis, alterum causati ad Deum, qui est idem fundamento, ex dictis alteram ad non esse im

 COMMENTARIUS.

 Secundum primam (a) opinionem potest responderi ad primum argumentum, quod auctoritas loquitur de his praecise, quae per se includuntur in quidditate

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO V.

 COMMENTARIUS.

 Conclusio istius quaestionis est certa, scilicet quod Angelus et anima differant specie, quia formae ejusdem rationis habent eamdem rationem perficien

 COMMENTARIUS.

 (a) Dico tunc ad quaestionem, quod quidquid est potens agere, est aliquod ens habens actum primum, et prior est sibi secundum naturam ratio actus prim

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO SECUNDA.

 QUAESTIO I.

 COMMENTARIUS.

 Hic dicitur (a) quod in existentia actuali Angeli est successio formaliter.

 COMMENTARIUS.

 (a) Contra istam positionem arguitur, quod includat contradictionem, quia ubi est successio, ibi est prius et posterius, quae non sunt simul: sed adve

 COMMENTARIUS.

 Contra istum (a) modum ponendi arguo. Videtur enim contradicere sibi ipsi, quia si in aeviterno non est successio, sequitur quod esse quod habet in pr

 COMMENTARIUS.

 Ponit modum defendendi opinionem D.Bonavent. de successione in Angelo, quae non eat improbabilis, quia aevum secundum eum est quantitas, et sic habens

 COMMENTARIUS.

 Refutat opinionem D. Bonavent. de successione, sive primo modo, sive secundo explicatur, quia si duratio est absoluta, et eadem existentiae, erit indi

 COMMENTARIUS.

 SCHOLIUM,

 COMMENTARIUS.

 Ad argumenta principalia. Ad primum (a) conceditur, quod unus Angelus creatur prius alio, sed non propter hoc sequitur, quod in esse Angli prius creat

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO II.

 COMMENTARIUS.

 COMMENTARIUS.

 Contra istud arguitur (c) sicut prius argutum est in quoestione 5. primoe distinctionis hujus secundi in solutione principali.

 COMMENTARIUS.

 Instatur ex Philosopho 4. Phys. ubi videtur dicere esse unam nunc secundum substantiam in toto tempore, diversum tamen secundum esse. Probat late Scot

 COMMENTARIUS.

 Ad secundam partem (a) quaestionis, qua quaeritur, an debeat poni in Angelo existente aliquid mensurans ejus existentiam, dico quod mensurare est quan

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO III.

 COMMENTARIUS.

 SCHOLTOM.

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO IV. Virum operatio Angeli mensuretur oevo ?

 COMMENTARIUS.

 (a)Hic dicitur, quod operatio Angeli intrinseca mensuratur tempore discreto, quod ponitur sic: Mensura, quae est durationis rei, est modus quo res men

 COMMENTARIUS.

 Contra conclusionem (a) hujus positionis, arguo primo sic : Quae habent uniformem modum manendi, dum manent, habent mensuram ejusdem rationis in manen

 COMMENTARIUS.

 Concedo conclusionem duarum primarum rationum, quod intellectiones Angeli mensurantur aevo, et breviter quaecumque existentia actualis invariabilis, h

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO V. Utrum Angelus sit in loco ?

 Resolvit Angelum esse in loco, quod habetur expresse ex Scriptura et locis Sanctorum citatis a Magistro 1. distinct. 37. de quo quaest. sequent. cujus

 QUAESTIO VI.

 Ad primam (a) quaestionem dicitur, quod Angelus est in loco per operationem praecise, ad quod probandum adducitur Damascenus cap. 13. Incorporea (inqu

 Contra conclusionem (d) hujus opinionis arguitur primo, quod sic ponens contradicat sibi ipsi, quia in quaestione illa : an Deus sit ubique, probat qu

 COMMENTARIUS.

 Ad quaestionem (a) igitur illam solvendam, primo videndum est de loco corporis: cuilibet enim corpori praeter ultimum, cujus non est aliud extra conti

 COMMENTARIUS.

 Ad propositum (a) igitur, ista applicando de Angelo, dico quod Angelus non necessario est in loco, quia multo magis posset fieri Angelus sine creation

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO VII.

 COMMENTARIUS.

 In ista (a) quaestione Damascenus, lib .2. cap.

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO VIII.

 COMMENTARIUS.

 (a) In ista quaestione non est veritas ita clara, et certa de facto, sicut est in proecedenti quoestione, quia Richardus 4. de Trinit.

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO IX.

 COMMENTARIUS.

 Secundo quod non possit moveri motu continuo arguitur, et primo in communi, quod nullum successivum sit continuum, et hoc duplici via probatur. Prima

 Tertio principaliter arguitur, quod Angelus non posset moveri, quia est indivisibilis. Probat enim Philosophus 6. Physicor. cap. 2. et penultimo, cap.

 Quarto principaliter arguitur, quod non possit moveri localiter continue, quia non habet resistentiam, quia, sicut dicit Com mentator super 4. Phys. c

 Decidit Angelum posse moveri continue ad locum, quia est receptivus ubi, nec habet ubi certum, nec omnia ubi

 COMMENTARIUS.

 Ad secundum (a) nego illud quod assumitur, scilicet nullum successivum est continuum. Antecedens etiam, quod assumitur ad ejus probationem, scilicet q

 COMMENTARIUS.

 (a) Ex eodem etiam apparet improbatio alterius antecedentis de partibus minimis, quia aut illud minimum posset praecise terminare lineam indivisibilem

 COMMENTARIUS.

 Ad ista argumenta (a) respondetur, quod non concludunt contra minimum secundum formam, et ita ponitur minimum seeundum formam, non autem secundum mate

 COMMENTARIUS.

 Secunda (a) responsio non videtur excludere rationes praedictas, quin totum non esset compositum ex indivisibilibus, vel ex minimis partibus in toto

 COMMENTARIUS.

 Nunc solvit probationes adductas num. 1. pro secundo argumento, et refutando modum aliorum, explicat illam propositionem : possibile est continuum div

 COMMENTARIUS.

 Refert solutionem aliorum, ad secundam probationem antecedentis secundi argumenti, supr. n. 2. qui negant indivisibile esse quid positivum. Primo, qui

 COMMENTARIUS.

 Respondeo ad argumentum (a) quod eo cedente, succedit pars continua fluens, et non indivisibile immediate, nec aliquid immediate, nisi sicut continuum

 COMMENTARIUS.

 Ad aliud (a) de secundo de Anima, patet quod loquitur de quantitate naturali augmentabilis et diminuibilis, quod concedo, quia illa quantitas cuicumqu

 COMMENTARIUS.

 Ad tertium (a) argumentum principale quaestionis quando dicitur, quod Angelus non possit moveri, quia est indivisibilis, quamvis potest faciliter resp

 COMMENTARIUS.

 Ad quartum num. 6. adductum explicat quomodo successio motus est ex resistentia mobilis ad motorem et medii ad utrumque, quia scilicet mobile est sub

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO X. Utrum Angelus possit movere se

 COMMENTARIUS.

 Resolvit Angelum posse se movere, quia animalia, et gravia, et levia se movent,idque est in ipsis perfectionis. Quod vero gravia et levia moveantur a

 COMMENTARIUS.

 Remissive ad primum docet quomodo aliquid sit simul in actu et potentia, de quo 1. d. 3. q. 7. ad 1. pro 2. opin. et 2. d. 3. q. 8. ad 4. et d. 25. q.

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO Xl. Utrum Angelus possit moveri in instanti

 (a) Hic dicitur, quod Angelus potest moveri in instanti, sed non temporis continui, sed discreti, quod probatur. Quaere in Thoma. Alius Doctor (b) dic

 COMMENTARIUS

 Rejicit tempus discretum ut superfluum, et sic ait motum Angeli mensurandum tempore communi. Et ad quaest, resolvit contra Henricum,Angelum non posse

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO XII.

 Ponit sententiam aliorum, maxime D. Thomae, cum quo convenit, nisi in eo quod D. Thomas videtur dicere Angelum instantanea , moveri posse a se ad ubi

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO TERTIA.

 QUAESTIO I.

 COMMENTARIUS.

 Contra (c) istud arguitur sic: objectum inquantum objectum est prius naturaliter ipso actu: et in illo priori, per te, objectum est de se singulare, q

 COMMENTARIUS.

 Ad quaestionem igitur concedo conclusionem istarum rationum, et dico quod substantia materialis ex natura sua non est de se haec, quia tunc sicut dedu

 COMMENTARIUS.

 Sed contra (a) istud videntur osse duae objectiones, una, quia videtur ponere universale esse aliquid reale in re, quod est contra Commentatorem 1. de

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO II.

 COMMENTARIUS.

 Contra ista, (a) primo expono intellectum quaestionum motarum de ista materia: non enim quaero, quo natura est singularis vel individua, si ista signi

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO III.

 COMMENTARIUS.

 Contra istud, (a) primo, quia quod non est ex se distinctum, nec determinatum, non potest esse primum distinguens vel determinans aliud sed esse exi

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO IV.

 Hic dicitur, quod substantia materialis est singularis et individua per quantitatem, et ponitur talis ratio, quia quod primo convenit alicui et per se

 (a) Contra istam conclusionem arguo quatuor viis. Primo ex identitate rationis numeralis, sive individuationis vel singularitatis. Secundo ex ordine s

 COMMENTARIUS.

 Propter argumenta (a) forte istarum duarum viarum fugienda tenetur positio de quantitate alio modo, hoc modo, scilicet quod sicut extensio materiae es

 COMMENTARIUS.

 Ex quarta via arguo sic (d): quantitas ista qua substantia est haec signata, aut est quantitas terminata, aut interminata: non terminata, quia illa se

 COMMENTARIUS.

 Contra (a) rationes opinionis, arguo primo contra primam, quod quantitas non sit ratio divisibilitatis in individua, quia quidquid est ratio divisibil

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO V.

 COMMENTARIUS.

 Contra istud primo (c) per auctoritates ejusdem Philosophi 7. Metaph. cap. de partibus definitionis: Palam autem, quod anima quidem substantia prima,

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO VI.

 COMMENTARIUS.

 Hic dicitur quod natura specifica de se est haec, et tamen per quantitatem potest esse natura communis in pluribus singularibus, sive quantitas potest

 Primus intellectus (a) videtur impossibilis, quia ex eo sequuntur inconvenientia in Theologia, Metaphysica, et scientia naturali. In Theologia, scilic

 COMMENTARIUS.

 Secundus intellectus videtur destruere seipsum, quia illud quod est de se hoc (illo modo quo expositum est prius aliquid esse de se hoc), est de se cu

 Ad quaestionem ergo (a) respondeo, quod sic. Ad quod sic arguo: sicut unitas in communi per se consequitur entitatem in communi, ita quaecumque unitas

 COMMENTARIUS.

 Et si quaeras (a) quae est ista entitas individualis, a qua sumitur differentia individualis? Estne materia, vel forma, vel compositum ?

 COMMENTARIUS.

 Et per hoc patet (a) ad argumentum primum principale quod concludit, quod omne individuum, in quo natura est contrahibilis, est compositius illa natur

 COMMENTARIUS.

 Ad quaestionem quintam praecedentem de materia, patet solutio per argumenta contra opinionem: concedo enim quod materia absolute ut natura, non est ra

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO VII.

 Qui dicunt ad (a) quaestiones praecedentes de individuatione, principium individuationis esse quantitatem vel materiam, dicunt consequenter ad istam q

 COMMENTARIUS.

 Quod Philosophus sumpsit materiam pro differentia individuali ostendit q. praeced. n. 20. Nunc admisso quod intellexerit alteram partem compositi per

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO VIII.

 COMMENTARIUS.

 Refertur sententia D. Thomae, qui videtur asserere totam activitatem esse ab objecto, et intellectum esse mere passivum, de quo 1. d. 3. q. 7. sig. qu

 COMMENTARIUS.

 Ideo dicit Gandensis aliter, quodlibeto 5. quaest 14. quod Angelus non cognoscit se per essentiam suam, sed per habitum scientialem, in quo intellectu

 Ad quaestionem igitur dico (a), quod Angelus potest intelligere se per essentiam suam, secundum intellectum expositum in principio quaestionis. Quod p

 COMMENTARIUS.

 Ad primum explicat, quomodo semper intellectus novit se, et ex peccato provenire quod actu non se intelligat sine specie, licet supposito peccato, hoc

 COMMENTARIUS.

 Ad tertium (a) dico quod ratio istius propositionis majoris in potentiis sensitivis est vera, eo quod omnis potentia sensitiva requirit determinatum o

 COMMENTARIUS.

 (a) Ad ultimum, etsi aliqui concedant conclusionem illam ibi illatam , videtur impossibilis , quia tunc sequeretur, quod illa intellectio esset actu i

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO IX.

 Hic concordant (a) aliqui in ista negativa, quod Angeli non habent distinctam notitiam naturaliter.

 COMMENTARIUS.

 Rejicit sententiam D. Thomae, primo, quia Angelus tantum discursive cognosceret Deum, quod est contra ipsum 1. p. q. 58. a. 3. de quo Scot. infra d. 7

 COMMENTARIUS.

 Ad quaestionem igitur (a) respondeo aliter. Primo distinguendo de duplici cognitione. Potest enim aliqua esse cognitio objecti, secundum quod abstrahi

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO X.

 Hic dicitur (a) quod Angelus omnes quidditates cognoscit per unum habitum scientialem. Modus ponendi est iste, quod licet habitus sit in intellectu, s

 COMMENTARIUS.

 Alia opinio dicit (a) quod non oportet ponere in Angelo proprias rationes respectu quidditatum creaturarum singularum, quia Angelus inferior, licet pe

 COMMENTARIUS.

 Praeterea in speciali (a) contra primam opinionem de habitu arguo quadrupliciter. Prima contra id, quod ponunt de respectu essentiali, videtur contrad

 COMMENTARIUS,

 Ad quaestionem (a) igitur concedo conclusiones quatuor primarum rationum, quae probant quod Angelus ad cognoscendum distinctas quidditates, habeat dis

 COMMENTARIUS.

 Ad argumenta (a) principalia. Ad primum dico, quod intentio Philosophi 3. Metaph. est de speciebus subalternis, patet ex prima proprietate numeri, ubi

 COMMENTARIUS.

 Ad argumenta pro prima opinione. Ad primum (a) de 2. Ethicorum, procedendo per divisionem eorum, quae sunt in anima, concedo quod species vere potest

 COMMENTARIUS.

 Ad argumenta (a) alterius opinionis. Ad Dionysium patet per aliam translationem, quae adducit totalem, etc. quaere Linconiensem, qui exponit universal

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO XI.

 COMMENTARIUS.

 Una opinio dicit, quod non accipit cognitionem a rebus, nec proficit in accipiendo vel recipiendo cognitionem ab eis, quia tunc Angelus haberet intell

 Contra, ex eisdem principiis arguo contrarium : Angelus habet intellectum agentem et possibilem: ergo potest habere notitiam a rebus. Consequentiam co

 COMMENTARIUS.

 Alii dicunt, quod si Angelus non haberet habitum concreatum, nihil intelligeret, nec singulare, nec universale. Sed per habitum qui repraesentat quidd

 COMMENTARIUS.

 (a) Respondeo ergo ad quaestionem, quod Angelus potest proficere in cognitione rerum, et hoc accipiendo notitiam actualem aliquam a rebus. Et dico, qu

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO QUARTA.

 QUAESTIO UNICA.

 DISTINCTIO QUINTA.

 QUAESTIO I.

 In ista quaestione (a) secunda, non tenetur Magister, qui in fine hujus quintae distinctionis, magis il lam opinionem approbat, quae dicit ipsos fuiss

 COMMENTARIUS.

 Ideo tenetur (a) quod Angeli meruerunt beatitudinem suam, et prius quam receperunt eam. Primum declaratur, quia omnis natura consequitur suam perfecti

 COMMENTARIUS.

 Ad quaestionem praecedentis distinctionis, quae dependet ex solutione istius, duo sunt videnda. Primo, quot erant morae ponendae circa Angelos. Secund

 COMMENTARIUS.

 Adinquirendum (a) de istis viis, ponsupendae sunt sex propositiones probabiles, quarum prima est haec: Merentes usque ad nunc praemiationis, in illo n

 COMMENTARIUS.

 Sed ad inquirendum ulterius de dispositione eorum in moris istis, videtur ponenda propositio sexta probabilis, et est : Quod quilibet

 (a) De secundo articulo, scilicet, quantae fuerunt istae morae, quamvis aliqui ponant eas esse diversa instantia temporis discreti, tamen ex dist. 2.

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO II.

 COMMENTARIUS.

 Postquam Doctor resolvit potuisse Angelum primo instanti esse beatum, ac etiam miserum, loquendo de miseria poenae, ponit sententiam D. Thomae neganti

 COMMENTARIUS.

 Teneo igitur, quod potuit in primo instanti habere potentiam volitivam perfectam, et non Minitabatur ad rectam operationem: non enim habuit in secundo

 De tertio articulo, quot fuerunt morae et quantae, communiter dicitur duas fuisse moras: una est in via, et alia in termino nam ponitur, quod non si

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO SEXTA.

 QUAESTIO I.

 Quia tamen (a) istae rationes non cogunt, potest aliter ad quaestionem responderi, scilicet quod Angelus potuit appetere aequalitatem Dei, quod persua

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO II.

 Positis quatuor argumentis pro utraque parte quaest, explicat pulcherrime ordinem actuum voluntatis, quomodo omne ejus nolle supponat velle, et quomod

 COMMENTARIUS.

 Quoad primam inordinationem velle concupiscentiae Angeli, probat Doctor quatuor rationibus eam fuisse in indebito appetitu beatitudinis. Primo, quia v

 COMMENTARIUS.

 Ad videndum (a) solutionem istarum rationum, distinguo, quid possit intelligi per istas affectiones justitiae et commodi, de quibus loquitur Anselmus

 COMMENTARIUS.

 Ostenso primo inordinate amato, amore amicitiae, et primo inordinate concupito, docet Angelum ulterius habuisse alia velle inordinata, verbi gratia, e

 COMMENTARIUS.

 Explicando quale peccatum sit ille inordinatus amor amicitiae Angeli re pectu sui, dicit quod non videtur esse superbiae proprie, quia haec est immode

 COMMENTARIUS.

 Quantum (a) vero ad deordinationem velle concupiscentiae, videtur quod ille appetitus beatitudinis non fuerit proprie superbia, non quidem quantum ad

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO SEPTIMA.

 QUAESTIO UNICA.

 Hic ponitur (a) duplex ratio continuationis malitiae in eis. Primo sic: Appetitus proportionatur suae apprehensivae a qua movetur, sicut mobile motori

 COMMENTARIUS.

 non mutatur ejus libertas. Quarto, nihil creatum potest esse ratio causae principali ut agat opposito modo ei, quem ex natura habet. Quinto, alias Ang

 COMMENTARIUS.

 Praeterea, contra (a) primam viam arguitur specialiter, primo, quia ipsa supponit falsum,scilicet, quod intellectus sit sufficiens motor voluntatis, s

 COMMENTARIUS.

 Tertio, tendens libere in objectum, libere in eodem quiescit. Quarto, per nullum actum extra viam obstinatur anima, nec assignari potest, quo actu via

 COMMENTARIUS.

 Ad solutionem istius (a) quaestionis, duo sunt videnda : Primo, scilicet de gradibus bonitatis et malitiae. Secundo, quae bonitas possit inesse voliti

 COMMENTARIUS.

 De secundo dico (a) quod Angelum malum non posse habere volitionem bonam, potest intelligi de ista triplici bonitate, et de illa prima quae est ex gen

 COMMENTARIUS.

 Sed contra istud arguitur, quia tunc videretur eodem modo esse impossibile de peccatore viatore, qui tamen finaliter non poenitebit, nam Deus non prae

 (i) Aliud dubium est, si illa obstinatio voluntatis malae sit a Deo, vel ab ipsa voluntate mala? Si enim sit a voluntate, videtur quod ipsa possit res

 COMMENTARIUS.

 D. Thomas i.p. q. 64. art. 5. et alii negant daemonem posse ullum actum moralem elicere, quia omnes vitiat relatione ad se. Alii idem dicunt, addentes

 COMMENTARIUS.

 Quantum (a) ergo ad istum articulum, videtur posse dici quod non necessario habent aliquem actum malum, nec loquendo de aliquo actu determinato vel in

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO OCTAVA

 QUAESTIO UNICA.

 In ista (a) quaestione (sicut tangunt tria argumenta) tria sunt videnda: Primo quid sit Angelum assumere corpus. Hoc quidem non est informare corpus,

 COMMENTARIUS.

 De tertio (c) dico quod motum localem potest causare in corpore assumpto, et ita motum, qui videtur esse progressivus, motum etiam, qui esset inspirat

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO NONA.

 QUAESTIO I.

 

 QUAESTIO II.

 qui loquebatur, etc. Apoc. 7. Angelus clamavit, etc. Sed quomodo loquantur, Deus et ipsi tantum certo norunt. Quatuor sunt hic examinanda, et quoad pr

 COMMENTARIUS.

 Quantum ad istum articulum (a), modus cognoscendi singulare ab Angelo loquente ponitur iste Intellectus Angeli apprehendit formam per rationem univers

 COMMENTARIUS.

 De tertio dicitur (f) quod sicut signata singularia a nobis cognita, nos alteri loquendo, exprimere non possumus, nisi exprimendo singularia vaga, cum

 COMMENTARIUS.

 De quarto articulo dicitur, quod potest quadrupliciter intelligi Angelum superiorem illuminare inferiorem, videlicet, lumen infundendo, vel luminosum

 Contra ista, (a ) et primo contra primum articulum : sicut unumquodque se habet ad esse, sic ad cognitionem, secundo Metaphys. ex distinctione tertia

 COMMENTARIUS.

 Contra secundum articulum (g) arguitur sic : Ipsemet improbat speciem in beatitudine, per hoc quod unus beatus videret eam naturaliter in intellectu a

 COMMENTARIUS.

 Contra tertium (k) articulum, primo sequitur, quod in intellectu Angeli loquentis sunt conceptus duo de eodem, unus vagus signans, et alius signatus

 COMMENTARIUS.

 Contra quartum articulum, (1) primo non videtur quod dispositio illa ad formam mere supernaturalem, possit causari ab Angelo, quia licet ad formam imm

 COMMENTARIUS.

 Ad quaestionem istam (p) de locutione, primo respondeo, quod Angelus loquitur Angelo, causando in eo conceptum immediate illius objecti de quo loquitu

 COMMENTARIUS.

 Ad ista excludenda (a), primo ostendo quod Angelus etiam ditans potest causare conceptum in Angelo distante nam si non esset prioritas naturae actio

 Ad ulteriorem autem declarationem propositi, restant duo intelligenda : Primo, quid gignatur in intellectu audientis ab Angelo loquente. Secundo, qual

 COMMENTARIUS.

 Sed qualis actus (a) intelligendi est iste actus, qui dicitur auditio? Respondeo, quadrupliciter potest Angelus intelligere A praeter visionem ipsius

 COMMENTARIUS.

 De secundo principali (h), scilicet quomodo potest loqui uni, et non alteri, dico, quod sicut in potestate Angeli est quantum ad primam intellectionem

 COMMENTARIUS.

 Ad aliam quaestionem (a) de illuminatione, dico quod illuminatio in Angelo est quaedam locutio de vero, perfectiva in esse secundo sicut enim non om

 COMMENTARIUS.

 Ad argumenta (a) secundae quaestionis.

 COMMENTARIUS.

 Ad argumenta (a) pro prima opinione recitata, quae posita fuerunt pro primo articulo ad primum patet quod minor est falsa, et improbata in quaestione

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO DECIMA.

 QUAESTIO UNICA.

 Superiores Angeli communiter mittuntur ad intra illuminando alios, inferiores ad extra, tamen ad ardua mittuntur quandoque superiores sic missus est

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO UNDECIMA.

 Ratione ad oppositum, docet omnes homines habere Angelum custodem ex Augustino, idem habet Hieronymus in id Mat. 18. Angeli eorum, etc. et in id Eccl.

 COMMENTARIUS.

 Ad quaestionem ergo respondeo primo, quid non possit Angelus effective causare in intellectu hominis custoditi. Secundo, quid possit.

 COMMENTARIUS.

 (h) De secundo, scilicet quid possit Angelus facere in intellectu, propter dicta Sanctorum, praecipue Dionysii 4. Caelest. Hierarch. dicentis revelati

 COMMENTARIUS.

 Sed de aliis (a) affirmativis, quod scilicet possit Angelus circa virtutem phantasticam hominis agere vel causare : Utrum possit novum phantasma causa

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO DUODECIMA.

 QUAESTIO I.

 SCHOLTOM.

 COMMENTARIUS.

 Est igitur videndum primo, (m) quale ens est materia. Ad quod praemitto quamdam distinctionem de potentia: Aliquid enim potest esse in potentia duplic

 Dico igitur, (o) quod materia est per se unum principium naturae, ut dicit Philosophus primo Physicor. et 2. Quod est per se causa, ut dicit 2. Physic

 COMMENTARIUS.

 Sed contra hoc objicitur, (p) quod scilicet materia non habeat tale esse in actu. Philosoplus enim primo de Generatione, arguit contra illos, qui pone

 COMMENTARIUS.

 Sequitur (a) secundo videre, quomodo materia realiter distinguitur a forma ubi dico, quod sunt omnino alterius rationis et primo diversa. Quod probo

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO II.

 COMMENTARIUS.

 Responsio secundum illos (b) qui dicunt quod materia non est aliud a forma, non est mirum si non potest esse sine forma, idem enim non potest fieri si

 COMMENTARIUS.

 Respondeo ad quaestionem (d), tenendo, ut in priori quaestione dictum est, rem materialem esse compositam ex duobus, quae sunt partes rei compositae,

 COMMENTARIUS.

 Ad primam (n) rationem alterius opinionis dico, quod si accipiatur actus, prout distinguitur contra potentiam secundum quae, scilicet actum et potenti

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO XIII.

 QUAESTIO UNICA.

 COMMENTARIUS.

 De primo dico, (a) quod lux non potest poni substantia, quia est per se sensibilis non sic substantia: ergo, etc. Lux etiam in aliquo est accidens e

 COMMENTARIUS

 De secundo dico, (b) quod lumen non est substantia completa, hoc est, per se subsistens, quia nec spiritualis,cum sit extensibilis,nec corporalis, qui

 COMMENTARIUS.

 Quantum ad tertium (e) articulum, qui declarat istum secundum, notandum est quod est dare triplicem radium, videlicet radium rectum et fractum et refl

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO XIV.

 QUAESTIO I.

 Respondeo, (a) alia videtur responsio danda secundum Theologos, alia secundum Philosophos. Secundum intentionem Philosophi, cum omnis potentia passiva

 COMMENTARIUS.

 Secundum Theologos ponenda est materia ibi, quia illud chaos, quod ponitur ab eis attigisse usque ad caelum empyreum, erat materia omnium corporalium

 Quantum ad animationem, videtur esse dubium, quia Augustinus in Enchiridio cap. 42. loquitur dubitative : Nec illud certum habeo, utrum ad civitatem s

 QUAESTIO II.

 COMMENTARIUS.

 q. 11. in Gen. Athan. Chrys. Theophyl. in c. 8. ad Hebr.

 COMMENTARIUS.

 (e) De secundo, in quo non concordant omnes tractantes de ista materia, dubium est, an sufficiat unum caelum unicuique Planetae, et sic sufficiat tant

 COMMENTARIUS.

 Propter differentiam motus elevationis et depressionis, necessario ponendos orbes eccentricos mundo, id est, non ejusdem centri cum eo, et in quolibet

 QUAESTIO III.

 COMMENTARIUS.

 Dico ad quaestionem, (b) quod stellae habent actionem in haec inferiora, in elementa, in mixta inanimata et irrationalia. In elementa habent actionem

 COMMENTARIUS.

 COMMENTARIUS.

 Secundo dico (f) quod Planetae et stellae habent actionem super mixta nam mixta imperfecta, ut impressiones quaedam, generantur ab illis nam mater

 COMMENTARIUS.

 Quarto dico (h), quod habent actionem super animata, alterando scilicet corpora mixta ad qualitatem convenientem vel disconvenientem animae perficient

 COMMENTARIUS.

 Ad primum (i) argumentum, dico quod sufficit quod agens et patiens sunt simul, vel secundum contactum vel mediante aliquo medio, sed hic est simul sec

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO XV

 QUAESTIO UNICA.

 COMMENTARIUS.

 Hic est una (d) opinio Avicennae, quam recitat Commentator 3. Coeli et Mundi com. 67. et primo de Gen. cap. de mixtione,

 COMMENTARIUS.

 Dico ergo ad quaestionem (a) tenendo oppositum utriusque, quod elementa non manent in mixto secundum substantiam sive remissam( sicut dicit Commentato

 COMMENTARIUS.

 Sed tamen propter (e) verba Aristotelis, qui videtur dicere quod elementa manent in mixto, oportet dicere quomodo manent. Dico ergo, quod in omni gene

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO XVI.

 QUAESTIO UNICA.

 Hic est unus (a) modus dicendi, quod intellectus et voluntas sunt duae potentiae realiter distinctae inter se, et ab essentia animae (de memoria modo

 Rationes istae non cogunt, et cum pluralitas non sit sine ratione cogente ponenda, ergo. Ad primam dico (b), quod ibi est aequivocatio de potentia, na

 COMMENTARIUS.

 Alia opinio (a) dicit quod sunt partes animae realiter distinctae inter se, quamvis non ab essentia. Quod confirmatur per Philoso phum 3. de Anima. I.

 COMMENTARIUS.

 Alii dicunt (c) quod potentiae animae sunt idem essentiae animae, distinctae tamen inter se realitate relativa, ita quod potentia animae non dicit nis

 COMMENTARIUS.

 Dico igitur, quod potentiae non distinguuntur realiter inter se, nec ab essentia. Illud enim est ponendum in natura, quod melius est, si sit possibile

 COMMENTARIUS.

 Doctor 1. d. 2. q. 7. n. 41. et d. 8. q. 4. et d. 10. et 26. et alias saepe. Secundum hanc viam solvi possunt auctoritates, dicentes potentias egredi

 COMMENTARIUS.

 Resolvit tertio ex dictis de distinctione potentiarum animae, quaestionem Theologicam, scilicet imaginem Trinitatis non consistere in tribus potentiis

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO XVII.

 QUAESTIO I.

 Respondeo, (b) circa istam quaestionem fuit unus error, quod anima esset de substantia Dei producta. Et ad hoc accipit argumentum ab Augustino, 7. sup

 COMMENTARIUS.

 Quidquid sic de hoc (c), dico, quod possibile est animam creari sine corpore. Forma enim quae producitur in esse non nisi productione totius, non prod

 COMMENTARIUS.

 Resolvit contra errorem Origenis animas non extitisse ante corpora, ita Hieronymus, epist. 27. ad Aug. et epist. ad Demet. c. 9. Gyrill. in id Joan. i

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO II.

 COMMENTARIUS.

 Thom. super Aristot. et antiquorum. Tamen ex navigatione Hispanorum in novo orbe constat habitabilem esse in multis locis, et valde temperatam et fert

 

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO XVIII.

 QUAESTIO UNICA.

 Responsio (a), hic videndum est, quid sit ratio seminalis, et quomodo et ad quid ponatur in materia. Ubi sciendum est, secundum aliquos quod in materi

 COMMENTARIUS.

 Contra primum (c) motivum de creatione arguitur sic : Quaero enim, utrum illa pars formae de novo adveniens per generationem praefuerit, aut non. Si n

 COMMENTARIUS.

 Arguitur etiam (h) contra illud quod dicunt de naturalitate generationis, vel de ratione transmutationis naturalis. Naturalis enim mutatio est quando

 COMMENTARIUS.

 Restat igitur (1) nunc videre de affirmativa, in quo sit ratio seminalis, et aliquid, et qualiter? Ubi sciendum, quod aliqua producunt sibi dissimilia

 COMMENTARIUS.

 Quid ergo est semen, et quid ratio seminalis ? Dico, quod semen est corpus quoddam, cujus forma non est intenta propter se, sed propter aliud, ut scil

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO XIX.

 QUAESTIO UNICA.

 COMMENTARIUS.

 Hic dicitur quod haec : corpus in statu innocentiae fuisset immortale (ratione negationis intellectae in hoc, quod est immortale) corpus in statu inno

 COMMENTARIUS.

 Concedo, quod primus parens habuit potentiam ad mori. Sed cum dicunt, quod stante statu innocentiae, non potuit mori, nego, et dico quod homo in statu

 Sed fuissetne ibi corruptio, secundo modo ab intrinseco, scilicet per subtractionem alimenti possibilis, stante innocentia? Dico quod stante innocenti

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO XX.

 QUAESTIO I.

 Dico ad quaestionem (a), quod aliquis potest dici confirmatus in justitia, vel quia non potest peccare eo modo, quo non posse peccare, potest creatura

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO II.

 Dico (a) quod soli nunc electi, fuissent in statu innocentiae nati. Ratio hujus est, quia omnis ordinate volens post volitionem finis, immediate vult

 Ad secundum dico, quod si volumus dicere, quod aequalis est numerus salvandorum virorum, sicut et mulierum, solutum est argumentum: sed esto quod non

 

 QUAESTIO III.

 

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO XXI.

 QUAESTIO I.

 COMMENTARIUS.

 Dicitur, (b) quod primum peccatum non potuit fuisse veniale, quia . peccatum pure veniale corrumpere non habet (remanens veniale) summam rectitudinem,

 COMMENTARIUS.

 Dico ergo, (d) quod potuit peccare venialiter in illo statu. Circa quod sciendum , quod peccatum et mortale non distinguitur a veniali in hoc, quod un

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO II.

 (a) Hic sunt tria videnda. Primo, quale fuit primum peccatum Adae. Secundo, quam grave fuit ejus peccatum. Tertio, de comparatione gravitatis peccati

 COMMENTARIUS.

 Ex isto patet (b), scilicet de gravitate hujus peccati. Nam gravitas peccati, vel concluditur ex hoc quod opponitur magis intensae bo--nitati, vel qui

 COMMENTARIUS.

 De tertio dico (c), quod peccatum Evae fuit gravius multo plus quam peccatum Adae, pro eo quod voluit sibi usurpare aequalitatem divinitatis, ut dicit

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO XXII.

 QUAESTIO UNICA.

 Respondeo, (a) proprie loquendo, peccatum ex ignorantia est triplex, vel ubi ignorantia est causa, et sic praecedit peccatum, quia si sciret, non pecc

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO XXIII.

 QUAESTIO UNICA.

 Ad quaestionem (a) dicitur, quod Deus non potest hoc facete, quod patet per auctoritates dictas et per rationes. Prima talis est, omnis voluntas quae

 COMMENTARIUS.

 Dico igitur ad quaestionem (f), quod non potest fieri talis natura sive voluntas quae sit impeccabilis per naturam, quia auctoritates Sanctorum sunt e

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO XXIV.

 QUAESTIO UNICA.

 COMMENTARIUS.

 Est igitur alius (d) intellectus quaestionis, accipiendo aliquam potentiam in portione superiori, ut intellectivam, et aliquam similem in inferiori, s

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO XXV.

 QUAESTIO UNICA.

 Ad oppositum, per Augustinum duodecimo de Civit. c. 6. dicit quod si duo sint aequaliter affecti animo et corpore, et postea tententur eadem pulchritu

 COMMENTARIUS.

 Dicitur hic ab uno doctore moderno, quod aliquid aliud a voluntate, est effectiva causa volitionis in ipsa, et aliud ponit esse phantasma. Ratio sua p

 Alia est opinio Doctoris antiquioris, quae ponit eamdem conclusionem, scilicet quod voluntas movetur ab alio, sed ponit illud aliud esse objectum cogn

 Contra (b) conclusionem in se, sunt rationes principales, et replico eas sic deducendo : agens naturale non potest esse per se causa contrariorum circ

 COMMENTARIUS.

 Contra illud de phantasmate (f): Agens aequivocum totale est nobilius effectu: sed phantasma per ipsum est agens aequivocum totale intellectionis et v

 COMMENTARIUS.

 Ad primam rationem (a) pro illa opinione, cum dicitur quod movens et motum debent esse subjecto distincta necessario, dicitur quod verum est in corpor

 COMMENTARIUS.

 (p) Ad illud de balneo, si sustineatur quod objectum movet potentiam objective,licet non sit causa totalis, potest tunc sustineri quod balneum intra m

 COMMENTARIUS.

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO XXVI.

 QUAESTIO UNICA.

 Hic dicitur (a) quod gratia est primo in essentia, quod probatur per Augustinum de laude charitatis, quia ipsa est radix et vita omnium bonorum. chari

 COMMENTARIUS.

 Contra istam (c) positionem arguitur dupliciter : Primo, quia cum gratia sit idem realiter cum gloria, vel per se sit dispositio ad

 COMMENTARIUS.

 Ad argumenta in oppositum (h) dico, quod gratia determinat ad operationem gratuitam, sicut pertinet ad habitum determinare, et hoc modo potentia est i

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO XXVII

 QUAESTIO UNICA.

 Opinio fuit hic (a) aliquando, gratia est quoddam lumen supernaturale, se habens ad virtutes Theologicas, sicut lumen naturale ad virtutes acquisitas,

 COMMENTARIUS.

 Ideo alia est opinio, quae dicit quod gratia formaliter est virtus, quae est charitas: et quaecumque excellentiae attribuuntur gratiae et charitati, e

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO XXVIII.

 QUAESTIO UNICA.

 Hic dicitur (a) quod propter verba Augustini, quae adducit contra Pelagianos, non potest caveri ab omni peccato sine gratia. Sed hoc diversimode ponit

 COMMENTARIUS.

 Contra modum dicendi Henrici, ostendit, si potest quis suis viribus pro hoc nunc cavere peccata, idem esse de alio et alio nunc, et sic collective. Et

 COMMENTARIUS.

 Etsi non possit homo resurgere a peccato sine gratia, potest tamen cavere ab omni peccato sine ea, in hoc convenit Doctor cum communi fere omnium, qui

 COMMENTARIUS.

 Et potest illa opinio (m) confirmari per hoc, quod illud praeceptum : Diliges Dominum Deum, etc. est primum, a quo tota lex pendet et Prophetae in Mat

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO XXIX.

 QUAESTIO UNICA.

 COMMENTARIUS.

 SCHOLIUM-

 COMMENTARIUS.

 Potest dici ergo (d) quod si originalis justitia habuit illum effectum, facere scilicet perfectam tranquillitatem in anima, quantum ad omnes potentias

 COMMENTARIUS.

 Ad quartum dico, (h) quod si fuerit aliquod donum supernaturale, non tamen oportet quod sit principium merendi: se enim habet ad gratiam, quae est pri

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO XXX.

 QUAESTIO I.

 Contrahi originale a posteriori Adae per propagationem, probat ex Apostolo Rom. 5. idem habet 2. Gorint. 15. sicut in Adam omnes moriuntur etc. ad Gal

 QUAESTIO II.

 Contra, peccatum originale non potest esse aliud quam ista privatio: non enim est concupiscentia: tum quia illa est naturalis ex dist. 29. tum quia ip

 DISTINCTIO XXXI.

 QUAESTIO UNICA.

 Contra, Magister in littera adducit auctoritatem Sanctorum , quod anima a carne inficiatur, quia nisi esset ita , non videtur posse assignari aliqua c

 DISTINCTIO XXXII.

 QUAESTIO UNICA.

 Ad primum dicitur, (a) quod voluntas peccans in carne causavit quamdam qualitatem morbidam consequentem curvitatem voluntatis. Haec autem qualitas mor

 COMMENTARIUS.

 Contra istam viam quantum ad singulos articulos sunt aliqua dubia. Quantum ad primum, dubium est quomodo voluntas habeat tantum dominium super corpus,

 Circa secundum articulum, primum dubium videtur esse, quod semen nunquam fuit animatum anima patris est enim relictum aliquid, quod non est necessari

 Circa tertium articulum est dubium, qualiter ergo causet istam infectionem animae? Si enim anima causavit illam infectionem in carne, et ex carne caus

 Thom. D. Bonav. Richard. et recentioribus. Non est tamen privatio ullius doni habitualis, sed rectitudinis debitae inesse per modum termini ex actu se

 COMMENTARIUS.

 Quantum ad secundum, solvitur prima quaestio, tenendo secundum auctoritates Sanctorum, quod sit hoc peccatum in omnibus communiter propagatis, hoc dec

 COMMENTARIUS.

 Quantum ad tertium articulum et tertiam quaestionem, dicitur secundum istam viam, quod anima contrahit mediante carne, non ita quod caro, quasi per qu

 Quantum ad quartum articulum et quartam quaestionem, dicitur quod illud quod est formale in peccato, deleri debet in se per oppositum formaliter vel v

 Ad argumenta quaestionum per ordinem.

 COMMENTARIUS.

 Ad argumenta secundae quaestionis. Ad primum de Adam patet, quod habuit carentiam hujus justitiae actu proprio, et justitiae debitae, quia in se accep

 Ad argumenta tertiae quaestionis Ad primum, dico quod non est a carne in animam agente. Et per idem ad Augustinum super Genesim, tantum est enim a car

 Ad argumentum quaestionis quartae, patet quod justitia originalis restituitur in dono aequivalenti, imo etiam praeeminenti. Sed hic dubitatur, cum eni

 DISTINCTIO XXXIII.

 QUAESTIO UNICA.

 Hic videtur (a) Magistrorum esse sententia, quod damnati pro solo peccato originali nullam habebunt paenam sensus exterioris, puta ignis, quia nullam

 COMMENTARIUS.

 Damnatos ob solum originale perfectius nobis cognoscere naturalia, ac aliqualem habere naturalem beatitudinem, ita Lyran. in id Eccles. 4. Feliciorem

 Vel non dandam parvulis Limbi notitiam beatitudinis, qua sunt privati, quia non debetur eis, vel si detur eis, quod est verius, quia aderunt judicio R

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO XXXIV.

 QUAESTIO UNICA.

 

 DISTINCTIO XXXV.

 QUAESTIO UNICA.

 Haec quaestio disputatur, d. 37. q. 1. a. n. 3. usque ad 13. et ejus argumenta solvuntur n.12. ubi explicat Doctorjllam definitionem: peccatum est dic

 DISTINCTIO XXXVI.

 QUAESTIO UNICA.

 

 DISTINCTIO XXXVII.

 QUAESTIO I. Utrum peccatum pauit esse a Deo ?

 Istae quaestiones, licet secundu m Magistrum pertineant ad diversas distinctiones, tamen sunt connexae solutiones earum, propter quam connexionem poss

 Ex hoc ulterius potest inferffi, cujus boni peccatum est formaliter privatio ponitur quod illius boni in quo est, quia illi nocet, sicut argutum est

 COMMENTARIUS.

 Concedo igitur (e) juxta solutionem quaestionis praemissam, quod peccatum est corruptio rectitudinis in actu secundo, non autem naturalis, nec cujuscu

 COMMENTARIUS.

 Ex ista solutione patet solutio ad illas quaestiones de peccato-Primo, utrum magis per se sit de ratione peccati aversio, quam conversio. Secundo, quo

 COMMENTARIUS.

 Ad argumenta. Ad primum dico, quod dictum, factum, concupitum, accipitur tanquam materiale: sed dictum et factum, concupitum contra legem Dei,

 Ad aliam (g) quaestionem, qua . primo quaerebatur de causa peccati, dico quod peccatum eo modo quo potest habere causam, est a bono. Quod probatur, qu

 COMMENTARIUS.

 Sed de modo (h) ponendi diversimode dicitur. Uno modo, quod bonum est causa per accidens mali, et hoc potest intelligi dupliciter, vel quod accidental

 COMMENTARIUS.

 Tertio modo ponitur, quod peccatum non habet causam efficientem, sed deficientem, et sic habet voluntatem pro causa deficiente, non efficiente. Quod c

 QUAESTIO II.

 COMMENTARIUS.

 Ex prima via (a) arguitur dupliciter : Primo sic : nulla potentia habet perfecte in potestate sua effectum, qui non potest causari ab ea immediate, ne

 COMMENTARIUS.

 Si haec via esset vera, posset secundum eam faciliter assignari, quomodo Deus non sit causa peccati. Loquendo enim, sive de materiali, sive de formali

 Resolutive rejicit dietam sententiam negantem Deum influere in volitionem nostram immediate, quia tollit Dei scientiam et omnipotentiam, de quo DD. ci

 COMMENTARIUS.

 Propter igitur istas duas rationes, de omnipotentia et omniscientia Dei, non tenendo istam viam, restat inquirere qualiter peccatum possit esse a volu

 Sed tunc restat (e) videre, quomodo voluntas defectibilis sit causa deficiens respectu peccati, aliter quam divina voluntas, imo quod ipsa sit causa,

 COMMENTARIUS

 Explicat exemplo quomodo defectus contingit quandoque ex una causa, non ex altera, licet effectus sit communis sic defectus peccati est a voluntate

 COMMENTARIUS.

 COMMENTARIUS.

 Respondet ad argumenta in initio quaestionis primae hujus difc. Explicat ad secundum, et supra sig. Propter igitur, et sig. Ad solutionem, ideo Deum c

 Ad argumenta in oppositum, quae probant, quod actus substratus peccato non sit a Deo, respondeo, (l)ad primum dico, quod multa vult Deus voluntate sig

 COMMENTARIUS.

 Hic circa quaestionem d. 36. tractat celebrem quaestionem,utrum peccatum sit paena? Et D. Bonaventura hic a. 1. q. 1. cum Magistro, Rich. a. 1. q. 1.

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO XXXVIII.

 QUAESTIO UNICA.

 Respondeo, (a) primo videndum . est, quid dicitur per hoc nomen in- , tendere. Intendere Appetitus non liber ducitur et non ducit.

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO XXXIX.

 QUAESTIO I.

 

 QUAESTIO II.

 SCHOLIUM,

 COMMENTARIUS.

 Bassol. Leuch. et Tartar. hic secundum mentem doctoris, putant ex pluribus assensibus necessariis circa principia practica generari habitum.

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO XL.

 QUAESTIO UNICA.

 Respondeo, (a) primo dicendum est de bonitate naturali. Secundo de bonitate morali.

 COMMENTARIUS.

 Quis, quibus auxiliis, quid, ubi, cur, quomodo, quando. De quibus Arist. 3. Eth. c. 1. Greg. Nyssen. 5. Philos. c. 2. D. Thom. 1. 2. q. 7. a. 3.Vide S

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO XLI.

 QUAESTIO UNICA.

 Refert sentent.D.Thom. et Bonav. et resolvit probabiliter dari actum individuum, liberum, qui non sit bonus nec peccatum, quia non constat Deum nos ob

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO XLII.

 QUAESTIO I.

 Contra est Hieronymus super Ezech. Idem etiam dicit Augustinus 2. de Trin. c. c. illo : Modi autem,

 QUAESTIO II. Utrum peccatum possit esse in sermone ?

 Contra Matth. 5. Qui dixerit fratri suo raca, reus erit judicio. Praeterea, Jac. 3. Si quis verbo non offendit. Lingua ignis est.

 QUAESTIO III.

 Contra,in Psalm. Reddet unicuique juxta opera sua. Et Apoc Opera enim illorum sequuntur eos.

 QUAESTIO IV.

 tom. 1. 1. 2. c. 6 .q.6. Nec obstat, quod hic dicat Scot. peccatum esse tantum materialiter extra voluntatem, quia intendit non habere malitiam, nisi

 COMMENTARIUS.

 Ex istis (c) respondeo ad primam quaestionem, ubi primo videndum est, si cogitatio sit in potestate voluntatis et quomodo. Secundo, quomodo potest ess

 COMMENTARIUS.

 Respondeo (h) et dico,quod oportet actum intellectus esse in potestate voluntatis, ita quod possit intellectum avertere ab uno intelligibili ad aliud

 Sed de secunda cogitatione (I) videtur difficile quod sit in potestate nostra, cum ad nihil videatur movere voluntas nisi ad cognitum, et dicitur hic

 COMMENTARIUS.

 Respondeo (a) ergo praemittendo tres propositiones. Prima, quod una intellectione perfecta et distincta existente in intellectu, multae intellectiones

 COMMENTARIUS.

 Sequitur secundum (h), quomodo scilicet potest esse peccatum in cogitatione? Ad quod dico quod ipsius voluntatis sunt duo actus, scilicet complacentia

 COMMENTARIUS.

 Ad quaestionem (e) secundam solvendam, primo videndum est .

 COMMENTARIUS.

 Ad quaestionem tertiam solvendam (a), videndum est primo, ut prius, quomodo operationes aliarum potentiarum sunt in potestate voluntatis secundo, quo

 COMMENTARIUS.

 Ad primum (c) de Apostolo, dico quod illud debet intelligi quoad primos motus, de quibus non video quod sint peccatum, quia praecedunt omnem actum vol

 COMMENTARIUS.

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO V.

 Circa quintam, scilicet de divisione peccatorum capitalium, est sciendum quod ejus solutio patet, dist. 6. hujus,

 DISTINCTIO XLIII.

 QUAESTIO I.

 Respondeo, (a) hic primo videndum est, quomodo potest esse peccatum aliquod praecise in Spiritum sanctum. Ubi sciendum est quod peccatum est aversio a

 COMMENTARIUS.

 Dico tamen breviter (e) quod omne peccatum, quod est in voluntate, non praecedente perturbatione, vel passione, nec ex ignorantia in ratione, est pecc

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO II.

 COMMENTARIUS.

 Si tenetur (e) in ista quaestione quod sic, facile est distinguere peccatum in Spiritum sanctum ab aliis peccatis. Voluntas enim, quia conjuncta est a

 COMMENTARIUS.

 DISTINCTIO XLIV.

 QUAESTIO UNICA.

 Respondeo, (a) aut potentia peccandi dicit immediatum ordinem ad actum peccandi: aut dicit ipsum fundamentum hujus ordinis, ratione cujus, habens illu

 COMMENTARIUS.

COMMENTARIUS.

(a) Ad quaestionem ergo respondeo. Nunc Doctor respondendo ad quaestionem dicit,

quod ratio individuandi est aliqua entitas positiva, quod probat duabus rationibus, quarum prima est ista: sicut unitas in communi per se consequitur, etc. Et hoc argumentum proprie stat in hoc, quia constituens aliquid ex natura rei in unitate, puta specifica, et hoc ultimate, de necessitate dicit aliquam entitatem ex natura rei, quam consequitur unitas specifica; ergo constituens aliquid in unitate numerali dicit aliquam entitatem ex natura rei, quam concomitatur unitas numeralis, sive unitas indivisibilis in plura numero ; sicut enim homo ex natura rei constituitur ex animali ad quod consequitur unitas generica, et ex rationali ad quod consequitur unitas specifica speciei specialissimae, ita singulare hominis constituitur ex natura humana, quam consequitur ex natura rei unitas specifica, et ex aliqua alia entitate ex natura rei, quam consequitur unitas numeralis. Nec valet dicere, quod unitas numeralis praecise consequatur entitatem naturae, quia tunc non posset assignari unitas numeralis, quia cuicumque unitati supponitur entitas propria, ut patet discurrendo in omni unitate ; ergo unitati numerali supponitur aliqua entitas propria, alia a natura cujus est.

(b) Item omnis differentia differentium. Haec est secunda ratio Doctoris, qua probat principale intentum, et stat in hoc quod differentiae, quibus aliqua differunt, aut sunt primo diversae, aut ultimate reducuntur ad aliqua primo diversa, patet, quia per rationale et irrationale, homo et asinus differunt.

Quaero, tunc aut rationale et irrationale sunt differentia, aut primo diversa ? Si secundo, habetur propositum, videlicet quod differentiae, quibus aliqua differunt, sunt primo diversa. Si primo, ergo rationale et irrationale aliis differentiis differunt, vel ergo erit processus in infinitum,

vel oportebit stare ad aliquas, quae erunt primo diversae, ut etiam supra patuit in primo, dist. 3. q. 3.

Cum ergo Franciscus et Joannes vere differunt ab invicem, quaero de differentiis quibus differunt, aut sunt primo diversae, aut non. Si primo. habetur propositum. Si secundo, ergo ab invicem differunt, et sic per alias differentias; vel ergo erit processus in infinitum in hujusmodi differentiis, vel oportebit stare ad aliquas quae erunt primo diversae, et illae ultimate dicunt unitatem numeralem, quae differentiae non possunt esse negationes, ut patuit supra q. 2. nec aliqua accidentia ex q. 4. ergo erunt aliquae entitates positivae per se determinantes et contrahentes naturam.

(c) Sed individua. Declaro tamen istam litteram. Cum dicit: Sed individua proprie differunt, quia sunt diversa aliquid idem entia. Hoc debet sane intelligi, individua non dicuntur proprie differre, quia quando aliqua proprie differunt differentia proprie dicta, talis differentia pertinet ad entitatem formalem et essentialem; quae etiam differentia proprie sumpta est divisiva generis, et constitutiva speciei, et sic individua alicujus speciei non differunt proprie, accipiendo differentiam proprie. Debet ergo sic intelligi, quod eo modo quo differunt individua alicujus speciei, illa quibus differunt, vel erunt primo diversa, vel reducentur ad aliqua primo diversa. Et cum dicit, quod differentia sunt aliquid idem entia, debet intelligi de his, quae per se differunt, nam quae per accidens differunt non sunt aliquid idem entia, id est, quod non conveniunt in aliquo quidditative, illa vero quae per se differunt, per se etiam conveniunt quidditative in aliquo, et sic quaecumque singularia alicujus speciei per se differunt, et per consequens habent aliquid quo conveniunt quidditative, et aliquid quo differunt. Sequitur: Illa primo diversa non sunt natura in illo, etc. Vult Doctor quod Franciscus et Joannes conveniant in natura formaliter, et per haecceitates differant realiter, et sic non est idem quo conveniunt et quo differunt.

Sed hoc dictum videtur implicare, videlicet, quod aliqua duo sint idem formaliter, et quod differant realiter, patet. quia cum identitate reali stat distinctio formaIis, patet de essentia divina, et paternitate, et de creatura, et relatione ad Deum, et de subjecto, et propria passione, et de multis aliis, ergo quae sunt idem formaliter, a fortiori erunt idem realiter. Nec valet dicere, quod praecise dicuntur esse eadem formaliter, quia conveniunt in natura aliqua quidditative et formaliter, inter se tamen non sunt idem formaliter.

Contra hoc est propositio Doctoris in primo, dist. 2. parte 2. q. 1 . in primo argum. principali : Quae uni et eidem simpliciter sunt eadem simpliciter, inter se sunt eadem simpliciter. Et concedit Doctor quod eo modo quo sunt idem in tertio, eo modo sunt idem inter se.

Dico, quod aliud est aliqua esse eadem formaliter proprie, sic quod vel dicant eamdem formalitatem, vel quod unum includat formaliter aliud. Et aliud est aliqua duo includere aliqua, quae praecise pertinent ad quidditatem seu formalitatem rei, sic tamen quod unum non includit aliud formaliter, nec e contra.

Primo modo conceditur, quod quae sic sunt idem formaliter, sunt idem realiter. Et hoc modo duae naturae existentes in duobus individuis, non sunt sic idem formaliter.

Secundo modo, quae sic sunt idem formaliter, possunt etiam differre realiter, et sic natura Francisci, et natura Joannis sunt simpliciter ejusdem rationis, nec sunt id quo Franciscus et Joannes formaliter differunt, sed quo magis conveniunt.

Occurrit etiam difficultas, quia dicit Doctor, quod aliud est quo duo individua conveniunt formaliter, et aliud est quo differunt realiter, quia per naturam conveniunt formaliter in isto, et in illo, et per differentias individuales differunt realiter. Hoc non videtur, quia si in Francisco et Joanne, est alia et alia natura, ut etiam intelligitur prior haecceitate, ut patuit supra q. 1. hujus dist.

Quaero quomodo istae duae naturae differunt? Certum est quod realiter, quia sunt simpliciter alia et alia res, et per consequens Franciscus et Joannes non dicuntur praecise differre realiter per aliam et aliam haecceitatem, imo magis per aliam et aliam naturam, quae natura est magis res.

Dico, quod in Francisco et Joanne est alia et alia natura realiter, ut dixi supra in q. 1. hujus dist. per illam etiam magis differunt realiter, non tamen per aliam et aliam naturam praecise differunt realiter, et numeraliter, et individualiter, quia natura, ut est prior singularitate, non potest esse una numero. Hic ergo Doctor intelligit, quod Franciscus et Joannes per aliam et aliam haecceitatem differunt realiter et numeraliter, licet etiam differant realiter per aliam et aliam naturam, sed nullo modo numeraliter.

Adverte etiam, quod natura in Francisco. et natura in Joanne conveniunt formaliter et quidditative in natura specifica, non quod detur aliqua natura specifica communis ex natura rei istis naturis, cum hoc sit simpliciter impossibile, sed dicuntur sic convenire, quia natura Francisci, ut prior haecceitate,nata est ita contrahi ab haecceitate Joannis, et nata identificare realiter illam sibi, et similiter dico de natura Joannis et de qualibet alia ; et ut sic sunt rationes, propter quas dicimus, quod Joannes et Franciscus conveniunt in homine quidditative, quia sicut natura humana in Francisco nata est contrahi ab haecceitate Francisci, ita nata est contrahi ab haecceitate Joannis , licet ergo illae duae naturae sint duae res, et duae naturae ab invicem realiter et essentialiter distinctae, et formaliter, tamen quia quaelibet ex se dicit entitatem specificam, et una non differt specie ab alia, quoad hoc dicimus quod sunt idem formaliter et essentialiter, ut identitas formalis et essentialis opponitur distinctioni specificae.

Cum ergo Doctor dicit, quod Franciscus et Joannes per haecceitates differunt realiter, verum est, quod differunt realiter ; et cum dicit, quod per naturam in isto, et per naturam in illo conveniunt formaliter, debet intelligi formaliter, id est, specifice, quia tam natura Francisci quam natura Joannis sunt simpliciter ejusdem rationis quidditative, id est, quod nullo modo dicunt entitates quiddiiativas specie distinctas, et tamen cum hoc stat, quod vere realiter et essentialiter differunt. Et ex hoc apparet quomodo ista propositio est vera, et quomodo non vera, videlicet quod quae differunt realiter differunt essentialiter ; est enim vera quoad hoc, quod quaecumque duae res dicentes essentiam differunt realiter ab invicem, differunt etiam essentialiter, hoc est, sunt duae essentiae realiter distinctae.

Non est autem vera, accipiendo essentialiter, id est, specifice, quia non sequitur quae differunt reafiter differunt specifice ; patet, quia natura in Francisco et natura in Joanne differunt realiter, non tamen specifice, ut exposui supra, quaest 1. hujus dist. Nec tamen ex hoc sequitur, differunt realiter et non specifice; ergo differunt realiter et numeraliter, quia illae duae naturae non sunt singulares.

Adverte etiam, quod etiam in creaturis non semper valet, differunt realiter, ergo et essentialiter, quia duae haecceitates sunt diversae realiter, non tamen essentialiter, quia nullo modo pertinent ad esse essentiae ; sola ergo illa dicuntur differre realiter et essentialiter, quae dicunt aliam et aliam rem ad esse essentiae pertinentem, quae omnia bene nota.

In ista etiam littera Doctoris occurrit aliqualis difficultas, cum dicit quod per haecceitates, Franciscus et Joannes differunt realiter, et per aliam et aliam naturam conveniunt formaliter. Ex hoc nihil aliud habetur, nisi quod per illas haecceitates differunt realiter, accipiendo realiter numeraliter. Ex hoc non sequitur, quod illae haecceitates sint primo diversae, id est, in nullo quidditative convenientes, patet in simili, quia homo et asinus per rationale et irrationale praecise differunt specie, et tamen rationale et irrationale non sunt primo diversa ; ergo nec similiter illae haecceitates.

, Dico breviter, quod aliud est loqui de entitate constituente aliquid in esse specifico, et aliud est loqui de entitate constituente aliquid ultimate in esse individuali, quia prima pertinet ad esse quidditativum et essentiale, ideo videtur includere ens quidditative ; alia vero nullo modo pertinent ad quidditatem, et ideo a rationali et irrationali potest abstrahi conceptus entis dictus in quid de eis, cum pertineant ad esse quidditativum. Sed ab haecceitaie Francisci et Joannis non potest abstrahi conceptus dictus in quid de eis, cum nullo modo pertineant ad esse quidditativum rei. Et de hoc, vide quae exposui in primo, dist. 25. et sic habetur intentum Doctoris, videlicet quod differentiae individuales, sunt simpliciter primo diversae, licet intendat in ista ratione principaliter probare, quod sint entitates positivae, et ratio stat in hoc: Illa, quibus, aliqua differunt realiter et numeraliter dicunt entitates positivas et reales ; sed Franciscus et Joannes vere et realiter, et numeraliter differunt per aliam et aliam haecceitatem, ergo illae duae haecceitates sunt entitates positivae; an modo sint primo diversae, vel ne, non est principalis intentio Doctoris, et sic patet ista secunda ratio.

(d) Contra primam rationem objicitur. Hic Doctor adducit unam instantiam contra illud, quod dicit in prima ratione, probando quod non detur aliqua natura, habens unitatem realem, minorem unitate numerali. Et ratio stat in hoc, quia talis natura non esset in se, quia, ut dictum est supra, praesenti dist. q. 1. non datur natura realis actu existens, nisi singularis ; ergo erit in singularibus, et tunc quaero : Aut praecise erit in uno numero, et tunc erit tantum una numero, quia quod est realiter in uno numero, realiter est unum numero, et hoc patet, quia quod actu existit in aliquo uno numero, videtur quod actu sit unum numero, non enim commune actu existit in aliquo uno numero. Aut erit simul in pluribus numero differentibus, puta in duobus vel tribus, contra, quia in eis, nihil est unum numero realiter, cum hoc sit proprium essentiae divinae, quod existens realiter una numero, et singularis est in tribus suppositis. Modo natura realis non videtur actu communis, quia non datur aliqua unitas realis actu communis ; ergo erit una numero, ut ly tamen numero non accipiatur pro individuo et singulari, sed quod sit una res de numero rerum actu existentium.

(e) Respondeo sicut dictum est, etc. sub ista ratione, supple, ut est prior singularitate, est de ea consideratio Metaphysica, etc.

Adverte, cum dicit Doctor quod de ea est consideratio Metaphysica, quod accipit naturam, ut praecise habet esse objectivum, sive in esse possibili, aliquo modo prius existentia possibili, sicut res ponitur prior modo suo intrinseco, quia tunc praecise dicit entitatem quidditativam ; et dicitur realis secundum quid, quia sibi non repugnat poni in actuali existentia, et ut sic praecise verificantur praedicata primi modi. Potest etiam accipi natura in esse reali simpliciter, ut aliquo modo prius existentia reali actuali, sicut res est prior suo modo intrinseco, et ut sic de ea realiter verificantur praedicata primi modi, ut supra exposui in prima, quaest, praesentis dist. sequitur in littera ibi. In eodem ergo, quod est idem numero, est aliqua entitas, quam consequitur minor unitas quam sit unitas numeralis, et est realis, est illud cujus est, unitas talis formaliter non est de se unum unitate numerali.

Adverte, quod naturam esse in eodem numero potest multipliciter intelligi, puta quod humanitas consideretur primo in esse objectivo sive possibili, et ut sic ponitur in uno numero, ita quod eadem natura praeter omne opus intellectus collativum non est in duobus numero, sed praecise in uno numero, licet ut prior unitate numerali possit esse in alio numero, non collective, sed divisive ; ita quod ista nullo modo est concedenda, quod natura humana in esse objectivo, ut praecedit omnem actum intellectus collativum, actu possit esse in duobus numero, quia si sic ipsa in esse reali quidditativo, tunc realiter posset esse in duobus numero, quod est falsum.

Secundo si consideretur, ut includit existentiam possibilem et objectivam praecise, et ut sic etiam erit tantum in uno numero, sed ut sic, non erit proprie praedicatum quidditativum, cum existentia in quocumque esse, sive possibili, sive reali non pertineat ad quidditatem rei.

Si tertio consideretur natura humana in esse reali actuali et essentiali, adhuc erit tantum in uno numero, non quod ipsa in se sit formaliter una numero, imo, ut sic, est naturaliter prior unitate numerali ; potest tamen dici in pluribus numero divisive, non collective, sic intelligendo, quod quantum est ex se, sicut potest esse in uno numero, ita et in alio, sed ut actu est in uno numero, simul non potest esse in alio.

Quarto si consideretur natura humana, ut includit existentiam in esse reali et actuali, ut modum sibi intrinsecum, adhuc praecise erit in uno numero, licet possit esse in pluribus divisive non collective, ut supra dixi; sed ut sic non erit praedicatum dictum in quid, cum talis existentia non pertineat ad quidditatem. Istis ergo quatuor modis, ut consideratur prior unitate numerali, habet unitatem minorem unitate numerali, formaliter tamen. Sequitur, et cum objicis, quidquid est in eodem individuo numero, est idem numero.

Dicit Doctor in sententia, quod esse unum numero potest tripliciter intelligi, scilicet, primo et per se, per se et non primo, nec per se, nec primo, sed denominative.

Primo modo, differentia individualis cum sit ratio constituendi praecise in unitate numerali, erit primo et per se una numero.

Secundo modo, constitutum ex natura et differentia individuali erit per se unum numero.

Tertio modo, natura quae ponitur in uno numero erit tantum denominative una numero, ita quod haec praedicatio : homo est Franciscus, nullo modo est per se, sed denominativa, accipiendo denominativum pro omni eo quod est extra rationem formalem alicujus, ut prior tamen singularitate erit per se una unitate minore unitate numerali. Expono tamen aliqualiter litteram. Cum dicit :

(f) Aliquid potest dici animatum denominative ut corpus, vel per se primo, ut homo. Nam corpus organicum dicitur animatum anima tantum denominative, quia anima nullo modo est de essentia corporis, sed tantum est forma denominans illud. Homo vero in communi, ut est prior singularitate, est per se primo animatus, quia anima est de essentia et quidditate hominis, et per se convenit homini; dicitur tamen denominativa per se primo, quia omne animatum, ut est concretum hujus abstracti, scilicet arimae, habet praecise modum praedicandi denominative, licet talis denominatio sit essentialis. Et hoc patet a Doctore in primo, dist. 8. quaest 3. de attributis. Sequitur ibi :

Et ita superficies dicitur alba denominative, superficies alba dicitur alba per se primo modo, quia subjectum includit praedicatum. Albedo enim, ut comparatur ad superficiem, praedicatur proprie denominative de ipsa ; ut vero comparatur ad superficiem albam, et ad totum suo modo constitutum ex superficie et albedine, praedicatur per se primo denominative, quia albedo suo modo est de essentia compositi albi. Et dixi suo modo, quia compositum ex subjecto et accidente non est per se compositum, ut patet per Philosophum 8. Metaph. text. com. 15. et 16. quia tamen albedo dicitur de essentia talis compositi, per accidens dicitur suo modo denominative praedicari de illo. Sequiritur : Ita dico, quod potentiale, quod contrahitur per actuale, informatur ab ipso actuali, etc. sed denominative est sic

unum, quia denominative ab illa unitate, non autem est de se sic unum, nec primo, nec per partem essentialem. Patet, quia natura humana, ut dicitur una numero per haecceitatem, praecise dicitur una numero denominative, quia talis haecceitas quae per se primo est una numero, nullo modo est pars essentialis talis naturae. Hoc idem dico de genere respectu speciei ; color enim, ut est in albedine, dicitur unum specie solum denominative, quia ut est in albedine, denominatur a differentia ultimata albedinis, quae non est pars essentialis esse coloris.

Et nota, quod esse unum specie primo potest dupliciter intelligi ut quo et ut quod. Ut quo est differentia specifica, quia est id, quo aliquid primo constituitur in esse specifico, et in recta linea praedicamentali, et est id quo repugnat speciei, posse dividi in plura specie. Secundo modo albedo dicitur species primo ut quod, quia primo ponitur sub genere.

Debet ergo intelligi dictum Doctoris quod differentia specifica est una specie primo ut quo, et patet littera sequens.

(g) Ulterius declarando solutionem istam. Hic Doctor intendit declarare quid importet hoc quod dico, haecceitas, sive differentia individualis, et ad quod genus pertinet ; et declarat per simile ad entitatem, a qua sumitur differentia specifica. Nam differentia specifica potest comparari ad illud quod est infra se, et sic, et sibi et speciei constitutae repugnat dividi in plura specie, vel ad illud quod est supra se, vel ad illud quod est juxta se. Loquendo primo modo dicit Doctor, quod entitati individuali, puta haecceitati repugnat primo dividi in quascumque partes subjectivas, et per illam eamdem haecceitatem, sic similiter repugnat individuo constituto per ipsam. Sequitur: quod illa unitas naturae specificae minor est ista unitate, scilicet numerali) et sic istae duae unitates differunt, et dicit quod unitas specifica non excludit omnem divisionem secundum partes subjectivas.

Nota, quod actu una natura etiam, ut praecedens singularitatem, possit simul esse divisa in plures partes subjectivas, sed quia nulla natura ut prior haecceitate determinat sibi aliquam haecceitatem, sed est indifferens ad omnem, et ut sic, potest considerari ab intellectu, ut supra dixi, et sic non excludit divisionem in partes subjectivas. Sequitur : Sed tantum illam divisionem,quae est partium essentialium, id est, quod differentia specifica non est composita ex partibus essentialibus, sicut species componitur: potest tamen habere partes subjectivas, sic intelligendo, quod erit ratio formalis constituendi naturam divisibilem in plures partes subjectivas, et sic quod est sic dividi, primo competit differentiae specificae. Sequitur : Ista autem excludit omnem, id est, quod differentia individualis excludit omnem divisionem in partes subjectivas, etiam excludit divisionem in partes essentiales. Sequitur: Et ex hoc confirmatur salis propositum, quia ex quo quaecumque unitas minor unitate, ista habet entitatem propriam, quam per se consequitur, patet, quia unitas specifica prima, et per se est alicujus entitatis, puta differentiae specificae, cui primo et per se convenit talis unitas. Non videtur ergo probabile, quod isti unitati perfectissimae, quae est unitas numeralis primo et per se non habeat aliquam entitatem propriam, cui primo et per se conveniat talis unitas ; illa ergo entitas erit praecise differentia individualis.

(h) Comparando autem ad illud quod est supra se. Hic Doctor dicit, quod comparans differentiam specificam ad genus, ab alia entitate accipitur differentia speciei, et ab alia entitas generis ; et exemplum est clarum, ubi genus et differentia accipiuntur ab alia et alia re, puta in homine, a sensitiva accipitur animal, ab intellectiva rationale ; et sicut sensitiva est realiter in potentia ad intellectivam, quia homo prius vivit anima sensitiva quam intellectiva, sic et sensitivum est potentiale ad intellectivum, et intellectivum est simpliciter actuale, entitas ergo generis praecise accipitur a potentiali, et entitas differentiae specificae praecise accipitur ab actuali ; et sic patet, quod genus et differentia dicunt alium et alium conceptum, cum sumuntur ab alia et alia re, et aliquando accipiuntur ab alia et alia realitate, et hoc diffuse expositum est in 2. dist. 3. quaest. 3. et 8. quaestione 2. nec oportet hic multum morari.

(i) Sequitur ibi: Quoad hoc ista realitas individui est similis realitati specificae, etc. id est, quod sicut entitas differentiae specificae est actus entitatis generis contrahens et determinans ipsam ad esse specificum, ita entitas differentiae individualis est actus naturae specificae contrahens eam, et determinans ad esse individuale.

Sequitur ibi: sed quoad hoc dissimilis, quia ista nunquam sumitur a forma addita, sed praecise ab ultima realitate formae, id est, quod differentia specifica sumitur praecise ab ultima forma, puta ab anima intellectiva, si sumitur ab alia re; si vero non sumitur ab alia re, ab illa a qua sumitur ratio generis, saltem realitas sumitur ab alia realitate, quae tamen non erit simpliciter ultima. Differentia vero individualis praecise sumitur ab ultima realitate formae, loquendo de differentia individuali, quae proprie constituit individuum per se in aliquo genere, quia et partes componentes aliquod individuum essentialiter, puta hunc hominem, habent propriam singularitatem, quia hic homo constituitur ex hoc corpore et ex hac anima.

Hic tamen adverte, quod pro anima intellectiva accipitur rationale, et sicut anima intellectiva includit ens quidditative, ita et rationale. Et sicut ab ultima realitate animae intellectivae, qua differt ab anima sensitiva, accipitur alia differentia, quae proprie non erit specifica, et similiter ab ultima realitate animae sensitivae, et sicut duae ultimae realitates non includunt ens quidditative, quia sunt primo diversae, ita nec differentiae sumptae ab eis, et ab ista ultima realitate non accipitur differentia individualis, quia tunc per illas realitates,anima sensitiva et intellectiva praecise differrent numeraliter, quod est falsum; differenda ergo individualis dicitur sumi ab ultima realitate formae, qua mediante una forma, puta una anima intellectiva praecise numeraliter differt ab alia, et sic istae duae realitates ultimae a quibus accipiuntur duae differentiae individuales, praecise seipsis differunt, et sunt primo diversa, et per consequens, et differentiae sumptae ab eis.

(k) Comparando vero ad illud, quod est juxta se, scilicet differentiam specificam, puta comparando differentiam specificam hominis ad differentiam specificam asini, licet quandoque posset esse non primo diversa ab alia, sicut est illa entitas quae sumitur a forma, puta sicut anima intellectiva, a qua sumitur rationale, non est primo diversa ab anima sensitiva asini a qua sumitur differentia specifica asini, et sic tales differentiae sumptae non sunt primo diversae. Tamen ultima differentia specifica est primo diversa ab alia, id est, quod sicut ultima realitas animae intellectivae, qua differt ab anima sensitiva asini, est primo diversa ab illa entitate sive realitate ultima, qua etiam anima sensitiva asini differt ab anima intellectiva, ita differentiae sumptae ab illis realitatibus sunt primo diversae; et tales differentiae habent conceptum simpliciter simplicem, quia non habent aliquid in quo conveniant quidditative, et aliquid in quo differant, ut supra expositum est in primo, distinct. 3. quaest 3.

Sequitur : Et quoad hoc dico, quod differentia individualis assimilatur differentiae specificae ultimo sumptae, quia sicut ultima realitas differentiae specificae est primo diversa a quocumque alio, quia cum nullo alio convenit quidditative, ita entitas differentiae individualis est primo diversa a quocumque.

(1) Et per hoc apparet responsio ad istam objectionem: Aut entitas individualis Francisci et Joannis sunt ejusdem rationis vel alterius. Non primo, quia esset processus in infinitum, quia si essent ejusdem rationis ab eis, posset abstrahi conceptus dictus in quid, e t sic quaerendum est per quod contrahitur ille conceptus ad hanc entitatem et illam, si de se contrahitur, pari ratione poterit esse status in natura lapidis: si per aliud, quaero prius de illis contrahentibus, aut sunt ejusdem rationis vel alterius, et sic videretur processus in infinitum. Si secundo, tunc constituta erunt alterius rationis, quia quanta distinctio erit in constituentibus, tanta erit in constitutis, et sic constituta per differentias individuales nullo modo erunt ejusdem speciei.

(m) Respondeo. Haec responsio clara est in littera, et diffuse patet a Doctore in primo, distinct. 1. et distinct. 13. ubi ostendit constituta non tantum differre sicut constituentia, quia ultra id quo differunt, includunt: aliquid in quo conveniunt.