Articulus I. Quomodo Arnobius christianae religionis veritatem, prius a pluribus assertam, nec vindice indigentem, variis Christi discipulorumque ejus miraculis vindicet.

Praecipuus Arnobii in scribendis his, uti vidimus, libris scopus finisque fuit, ut christianae religionis veritatem variis argumentis tam evidentibus, quam 0405B certis et invictissimis, demonstraret. Quamvis enim sanctissima illius mysteria et documenta sint altissima, omnemque humanae mentis captum superent, nulli tamen sanae mentis homini dubium esse potest quin plurima nobis suppetant certissima rationum momenta, pluresque praesto sint, quas philosophi appellare solent demonstrationes, quibus illius veritas, atque adeo supersitiosi ethnicorum cultus falsitas manifestissime comprobetur. Eas autem Theologi scolastici motiva credibilitatis vocare maluerunt, quae quidem prima sunt religionis nostrae fundamenta et bases, quibus positis, ad omnia ejus mysteria, quantumlibet obscura, firmissime credenda necessario impellimur ac cogimur.

Ex eis vero quaedam selegit Arnobius, illaque 0405C duxit ex Christi discipulorumque ejus miraculis, ex crudelissimis martyrum suppliciis, ad acerbissimam usque mortem constantissime toleratis, atque ex christianae doctrinae per universum terrarum orbem celerrima propagatione. At haec, quibus tamen alia adjungere poterat, ad religionis nostrae veritatem manifestissime demonstrandam satis superque sibi sufficere haud immerito arbitratus est.

Primum autem aperte declarat, se ad ea retractanda non ideo mentem appulisse, quod christianam religionem hac sua opera aut defensione indigere crediderit (Arnob., lib. III, p. 100) . Persuasum siquidem habebat hoc argumentum ab eximiis excellentibusque viris, puta Justino martyre, Athenagora, Theophilo Antiocheno, Tatiano, Clemente Alexandrino, 0405D de quibus nos in superioribus Apparatus nostri libris, aque etiam a Tertulliano, Origene, aliisque pluribus abunde tractatum; atque doctis tot tantorumque virorum scriptis ac lucubrationibus christianam religionem a falsis ethnicorum criminationibus plenissime vindicatam. Quin immo pro certo semper habuerat illam ullo sine vindice et defensore firmam et inconcussam se ipsa stare, nec ullis umquam quorumlibet adversariorum suorum viribus, artibus, dolis, machinis posse labefactari ut convelli: «Suis (enim) illa, inquit, contenta est viribus, et veritatis propriae fundaminibus nititur; nec spoliatur vi sua, etiamsi nullum habeat vindicem; immo si linguae omnes contra faciant, contraque 0406A nitantur, et ad fidem illius abrogandam contentionis unitae animositate conspirent.» Defensionem itaque illius se suscepisse dicit, non ideo quidem, quod ipsa patrocinio alieno egeat, sed ne illa improbis calumniatoribus, capitalibusque ejus inimicis, aliquando cessisse videretur. Examinanda itaque a nobis sunt illa argumenta, quibus haec ille asserit ac demonstrat.

Primum autem ab eo desumitur ex Christi, discipulorumque ejus miraculis, quae profecto non ficta, sed vera; non clam, sed aperte; non uno eodemque semper modo, sed innumeris pene modis; non uno in loco, sed in omnibus mundi partibus edita fuerant. Tot enimvero tantaque miracula sine extraneo adminiculo, aut illius superstitiosi cultus observatione, 0406B palam et ante omnium oculos effecta, veri tantum Dei, qui nec falli nec fallere potest, virtute, non sane ad falsitatem aliquam, sed ad veritatem adstruendam, fieri possunt. Atqui certum est illa a Christo ejusque nomine facta fuisse, ut comprobaret fundatae a se religionis veritatem, aliasque omnes falsas radicitus exstirparet. Itaque hisce miraculis quilibet, stulta obstinatione non penitus obcaecati, veritatem christianae religionis agnoscere volentes nolentes coguntur.

Arnobii autem ipsius hanc esse argumentationem, si dubites, ex ipsius verbis accipe: «Nulla major est comprobatio, quam gestarum ab eo,» Christo scilicet, «fides rerum, quam virtutum novitas, quam omnia victa decreta, dissolutaque fatalia, quae populi 0406C gentesque suo geri sub lumine, nullo dissentiente videre, quae nec ipsi audent falsitatis arguere, quorum antiquas, seu patrias leges vanitatis esse plenissimas, atque inanissimae superstitionis ostendit» (Arnob., lib. I, p. 24 et seqq.) . Vides sane quomodo ille rectissime concludat publicis Christi miraculis, quae gentiles falsitatis arguere numquam potuerunt, non christianae tantum religionis adseri veritatem, sed ethnicae etiam falsitatem evidentissime probari.

Tanti vero ponderis est hoc argumentum, ut eo penitus convicti gentiles quam plurimi, relictis patriis superstitionibus, et impio deorum suorum cultu rejecto, nomen christianae religioni sponte dederint: «Virtutes,» etenim, «sub oculis positae,» verba adhuc sunt Arnobii «et inaudita illa vis rerum, vel 0406D quae ab ipso fiebat palam, vel ab ejus praeconibus celebrabatur in orbe toto, ea subdidit appetitionum flammas, et ad unius credulitatis adsensum mente una concurrere gentes et populos fecit, et moribus dissimillimas nationes» (Arnob., lib. II, p. 50) . Quis autem inde non perspiciat inaudita hactenus Christi discipulorumque ejus miracula tanti ad probandam fidei christianae veritatem fuisse roboris, tantaequae efficacitatis, ut innumeros homines, toto terrarum orbe dispersos, huicque christianae religioni antea prorsus oppositos, ad eam lubentissime suscipiendam adduxerint?

Quae autem fuerint illa Christi miracula, breviter Arnobius recenset (Ib., p. 26) . Quoslibet, inquit, 0407A surdos, aut mutos, aut quovis morbo, febre, fame, caecitate, claudicatione, hydropisi, lepra, profluvio sanguinis, paralysi, aliisque aegritudinibus laborantes sanavit, maris ventorumque sedavit procellas, illius undas sicco calcavit pede, secretas cognovit hominum cogitationes, alios atque etiam semetipsum a morte revocavit ad vitam; post resurrectionem se videndum praebuit, et cum discipulis conversatus est; denique ut auctoris nostri verbis utamur: «Cujus nomen auditum fugat noxios spiritus, imponit silentium vatibus, aruspices inconsultos reddit, arrogantium magorum frustrari efficit actiones, non horrore, ut dicitis, divinitatis, sed majoris licentia potestatis» (Ibid., p. 27) . Quis autem non videat quam validum sit hoc argumentum, quo ille non solum 0407B veritatem christianae religionis, sed supremam quoque Christi, ut infra ostendemus (Infr., cap. 6, art. 1) , divinitatem plane demonstrat?

Urget adhuc, tamque constanter, quam vere adseverat Christum discipulis suis, etsi egenis, infirmis, et imperitis dedisse eadem prorsus miracula faciendi potestatem; qua quidem non in Judaea tantum, sed in universis totius orbis terrae partibus innumera fecerunt, quibus infiniti pene homines ad profitendam christianam fidem sunt adducti: «Enumerari enim possunt,» inquit ille, «atque in usum computationis venire, ea quae in India gesta sunt, apud Seras, Persas et Medos, in Arabia, Aegypto, in Asia, Syria, apud Galatas, Parthos, Phrygas, in Achaia, Macedonia, Epiro, in insulis et provinciis 0407C omnibus, quas sol oriens atque occidens lustrat, ipsam denique apud dominam Romam, in qua, cum homines sint Numae regis artibus atque antiquis superstitionibus occupati, non distulerunt tamen res patrias linquere, et veritati coalescere christianae?» (Arnob., lib. II, p. 50) .

Nihil ergo insana quorumdam gentilium temeritate absurdius, qui haec miracula falsa fuisse garriebant. Fieri enim non potuit, ut tot gentes, tam diversae nationes a se invicem remotissimae, ac Romani ipsi, summa rerum potiti, ad falsa sectatorum Christi miracula pro veris agnoscenda conspiraverint. Quid etiam, quod innumeri illi ex tot gentibus homines tam bardi, hebetes, et stolidi dici non possunt, ut quae non viderant miracula, se vidisse non 0407D solum fingerent, sed inaudita hactenus fictione inescati, repudiatis patrum ac popularium suorum quibuscum feliciter vivere poterant, superstitionibus, institutam a Christo severam vivendi rationem, non sine certo capitis periculo amplexarentur (Ibid.) . Certum igitur fixumque esse debet illos miraculis dumtaxat apertissimis, et luce ipsa clarioribus, praebuisse adsensum.

Arnobius porro Romae, quam propter summum suum imperium dominam vocat, mentione facta, illud proponit miraculum, quo Petrus apostolus de prostrato Simone mago triumphasse perhibebatur: «Viderant,» ait (Ibid.) , «currum Simonis magi, et quadrigas igneas, Petri ore difflatas, et nominato 0408A Christo, evanuisse. Viderant, inquam, fidentem diis falsis, et ab eisdem metuentibus proditum, pondere praecipitatum suo, cruribus jacuisse praefractis: post deinde perlatum Brundam, cruciatibus et pudore defessum, ex altissimi culminis se rursum praecipitasse fastigio.» Scimus quidem hoc miraculum ab alicuibus aut vocari in dubium, aut penitus negari. Etenim haec historia ab pseudepigraphis, ut aiunt, libris, hoc est proculdubio, Constitutionibus apostolicis desumpta (lib. VI, Constitut. apostolic., c. 9, p. 279) , varie a variis scriptoribus narratur. Deinde vero Romae valde incerta fuit fama illius miraculi, ac de illo Justinus martyr, Irenaeus, aliique antiquissimi scriptores penitus siluerunt.

Sed haec eadem historia a Cyrillo Hierosolymitano 0408B his describitur verbis: «Petrus et Paulus, Ecclesiae praefecti, Simonem sese Deum ostentantem, talemque existimatum, confestim morte affecerunt. Nam cum Simon in aerem daemoniorum vehiculo ferretur, genibus provoluti servi Dei . . . . . contentionis telum precum interventu in magnum ejaculati sunt, et in terram eum dejecerunt . . . . . e sublimi aere deum illum habitum in terram dejecerunt ad inferos deprimendum» (Cyrill., Catech. 6, p. 54) . Litteris quoque consignaverunt hoc factum, sed multo brevius, Ambrosius, Augustinus, Isidorus Pelusiota, Theodoretus et Maximus Taurinensis (Ambros., lib. IV Hexam., cap. 8, § 33, pag. 78; August., l. de Haeres., p. 6; Isidor., l. I, ep. XIII, p. 4; Theodor., l. I, Haeret. fabul., c. I, p. 198; 0408C Maxim., hom. 5, in natal. Ss. Petri et Pauli) . Quis autem dubitandi locus esse potest, quin hi aliique antiquae ac variae aetatis scriptores persuasum habuerint verum esse hanc historiam? At tametsi in ea aliquid falsi, vel si pertinacius velis, nihil prorsus veri esset; non inde tamen arnobiani argumenti vis aut robur ullo plane modo minueretur. Christianae siquidem religionis veritas non hoc quidem solo miraculo ab illo probatur, sed ex aliis plane innumeris, quae a Christo Domino ejusque discipulis facta fuisse nemo, uti diximus, nisi invicta prorsus obstinatione obcaecatus poterat inficiari. At ex iis omnibus auctor noster tanta certitudine quanta evidentia concludit veram esse solam christianam religionem.