Articulus Primus. Quam evidenter Bacchanalia, seu Omophagia. Veneris Cypriae initia, Sabazia, Thesmophoria, Eleusinia, et Alimontia demonstrent falsos esse gentilium deos.

Non infimum inter turpissima gentilium mysteria et festa locum obtinebant immania, ut ait Arnobius, Bacchanalia, quae graeco nomine Omophagia nuncupabantur. Quanta autem, ac quam execranda turpitudine agerentur, ex his quilibet agnoscere poterit, quae de illis in priore Apparatus nostri tomo disputavimus. Inde etiam facile intelliget haec, quae Auctor noster enarrat, ex Clementis Alexandrini decerpta 0596C esse libris (Arn., l. V, pag. 169; tom. I Apparat. l. III, dissert. I, cap. 9, art. I, pag. 756; Clemens Alex., Admonit. ad gent., pag. 11) .

Ex eodem proculdubio fonte illa quoque hausit, quae de aliis Bacchanalibus, ubi Liber, seu Bacchus, a Titanibus, uti ipse alibi dixerat, ac Diodorus Siculus et Macrobius memorant, membratim sectus celebrabatur (Arn., l. V, pag. 169, et l. I, pag. 23 et seqq.; Diodor. Sicul., l. III Biblioth., pag. 137; Macrob., l. I in Somn. Scip., cap. 12) . De his autem Bacchanalibus et Omophagiis si plura, quam a nobis dicta sunt (tom. I Apparat., loc. cit.) , legere aliquis desiderabit, is adeat Titum Livium, Augustinum, Castellanum, ac Johannem Nicolai, et Meursium, qui de illis libros ediderunt (Liv., l. XXXIX, § 11 et seqq.; 0596D August., l. VII de Civit., cap. 21, pag. 177; Castell., ad verb. Διονυσία) .

Quae dehinc Auctor noster retulit de abstrusis Cypriae Veneris initiis et sacris, eorumque conditore Cinyra, haec quoque ex eodem Clementis Alexandrini libro desumpta sunt. Julius autem Firmicus de his sic loquitur: «Audio Cyniram Cyprium templum amicae meretrici donasse, ei erat Venus nomen. Initiasse etiam Cypriae Veneri plurimos, et variis consecrationibus deputasse. Statuisse etiam, ut quicumque initiari vellet, secreto sibi Veneris tradito, assem in manu mercedis nomine deae daret, quod secretum quale sit, omnes intelligere debemus; quia hoc ipsum propter turpitudinem explicare non possumus. Bene 0597A amator Cyniras meretriciis legibus servit, consecratae Veneri a sacerdotibus suis stipem dari jussit, ut scorto.» (Jul. Fir., de Error. prof. relig., pag. 15.) Theodoretus vero de Cynira haec litteris consignavit: Τὴν δὲ γε Ἀφροδίτην οὐδὲ εὐεργεσίας τινὸς ἄρξασαν, ἀλλὰ καὶ ἀκολασίας γεγενημένην διδάσκαλον. χαμαιτύπην γὰρ αὐτὴν καὶ ἑταίραν γεγενῆσθαί φασι καὶ ἐρωμένην Κινύρου, θεὰν ὠνομάκασι. (Theodoret., tom IV, serm. 3, de Angel. et daemon., pag 511.) «At Venerem nullius beneficii auctorem, sed intemperantiae magistram (prostituti siquidem corporis meretricem fuisse aiunt, ac Cynirae amasiam) deam tamen appellantes. De Cynira porro, ac Venere Vossium consule, si velis. (Voss., l. VI de Orig. et Progr. Idol., cap. 17, pag. 71.) Nos vero de illis alibi disseruimus (tom. I Apparat., 0597B pag. 729 et 1176; Arnob., lib. V, pag 169) . At quis non videat his turpissimis crudelissimisque mysteriis, et festis radicitus evelli eorum divinitatem, quorum in honorem, immo ignominiam sempiternam, agebantur.

Breviter deinde auctor noster attigit sacra Corybantia, quibus fratris a fratre trucidati mors repraesentari solebat. Sed de his in primo Apparatus nostri tomo disputavimus, ac si quis ea legere velit, confestim comperiet Arnobium hic rursus in Clementis Alexandrini insistere vestigiis (tom. I Apparat., pag. 635 et 758; Clemens Alex., Admonit. ad gent., pag. 12) .

Tum deinde foedissima illa, quibus Phryges initiabantur, mysteria fusius quidem, sed propter interpositum 0597C Jovis nomen, invitus explicat (Arn., l. V. pag. 170 et seqq.) . Ethnicos igitur ut Jovem aliosque deos suos obscenissimorum scelerum ignominia infamare puderet, breviter exponit quomodo in hisce mysteriis repraesentabant effraenatam ejusdem Jovis libidinem, qui variis artibus primum Cererem, ac deinde Proserpinam, ex ipsius cum illa adulterio progenitam constupravit. Quae autem ibi narrat, haec si cum jam citato Clementis Alexandrini libro conferre volueris, inde delibata esse facile perspicies (Clemens Alexandr., Admonit. ad gent., pag. 10 et seqq.) . De his porro mysteriis in superiori Apparatus nostri tomo disseruimus (tom. I Apparat., pag. 759 et seq.) , pluresque ibi citavimus scriptores, qui ea enucleare conati sunt.

0597D Non sine aliqua tamen observatione praetermittendum est his mysteriis datum a Clemente Alexandrino Σαβαζίων μυστηρίων nomen, et ab auctore nostro dici: «Quibus Sabadiis nomen est» (Arn., l. V, pag. 171) . A pluribus autem annotatum fuit Bacchum vocari Sabasium, ac mysteria ejus Sabasia. Apud Ciceronem quippe scriptum legimus: «Tertium Dionysium, seu Bacchum, Caprio patre natum, eumque regem Asiae praefuisse dicunt, cujus Sabasia sunt instituta.» (Cicer., l. II de Natur, deor., pag. 248, l. 23.) Scribit etiam Diodorus Siculus (Diodor., l. III, pag. 148) alterum proferri Dionysium, sive Bacchum, Jove et Proserpina ortum, τὸν ὑπό τινων Σαβάσιον ὀνομαζόμενον, quem nonnulli Sabasium appellant, ac cujus ortum, 0598A sacrificia, et cultum nocturno tantum tempore ac secreto, propter eorum turpitudinem introducebant. Unde rursus Cicero: «Novos deos,» inquit, «et in his colendis nocturnas pervigilationes sic Aristophanes, facetissimus poeta veteris comoediae, vexat, ut apud eum Sabasius, et quidam alii dii peregrini judicati, e civitate ejiciantur.» (Cicer., lib. II de Legib., pag. 337, lin. 44.) Denique ut Strabonem aliosque missos faciamus, Suidas aperte declarat Sebasium, Σαβάσιον, eumdem esse ac Dionysium, seu Bacchum (Strab., lib. XX Geogr., pag. 470 et seqq.; Suid., ad verb. σεβάσιος) .

Neque dixeris in Arnobii nostri textu haberi Sabadiis, aut, ut quidam putant, Sebadiis. Nam apud Apuleium legimus: Sanctus Sabadius, haud dubie 0598B Bacchus. Apud Macrobium vero: «In Thracia eumdem haberi Solem atque Liberum accipimus; quem Sebadium nuncupantes magnifica religione celebrant» (Apul., lib. VIII Metam., p. 140; Macrob., lib III Saturnal., cap. 18, pag. 264) . Vides itaque Bacchum ab iis et Sebadium, et Sabadium, mysteriaque ejus Sabadia cognominari. Cur ergo, inquies, ipsa quoque mysteria, quibus Jupiter imprimis colebatur Sabasia appellantur? Numquid idcirco quia Jovi etiam Sabasio cognomen fuit. Nam Grutherus varias exhibet inscriptiones, Jovi Sabasio. At nonnulli, quemadmodum Vossius, existimant Jovem eumdem esse ac Bacchum seu Liberum (Voss., lib. II de Orig. et Progr. idolol., cap. 14, pag. 241) . Quid ergo mirum si turpissima illa mysteria, quibus duplex Jovis adulterium 0598C celebrabatur, Sabasia vocarentur? Huc illud accedit, quod in his mysteriis, uti Clemens Alexandrinus annotavit, Corybantum et Bacchi mentio fiebat (Clemens Alexandr., Admonit. ad gent., pag. 11) .

Quae vero de aliis mysteriis, quae Graeci Thesmophoria nuncupabant, Arnobius postea narrat, haec ille rursus ex Clemente Alexandrino deprompta, suis verbis reddidit (Arnob., lib. V, pag. 173; Clemens Alexandr., loc. cit.) . Pauca tamen illis adjecit, quibus exagitandam esse putavit horumce mysteriorum turpitudinem, et ethnicorum ea celebrantium coecitatem atque impudentiam. Nos vero in primo Apparatus nostri tomo de illis disputavimus (Tom. I Apparat., lib. III, dissert. I, cap. 9, art. 2, pag. 759 et seqq.) . Sufficiat itaque animadvertisse ibi citari quaedam carmina 0598D graeci poetae, quem Clemens Alexandrinus Orpheum, et Auctor noster Calliopes filium appellat, haud dubie quia Orpheus, ut canit Virgilius, Calliope musa natus ferebatur (Virgil., Eclog. 4, in fin.) . Ea autem ab illo graece exhibentur, et ab Arnobio latine tantum: utrum autem eo ipso interprete, quis definire audebit? At certum est in regio codice manuscripto mendose scriptum sanguinibus, melius vero in editis inguinibus, sed minus honeste, quam in graecis carminibus: οὐδὲ πρέποντα τύπον.

Rursus vero Arnobius ex eodem Clemente ea mutuatus est quae de Eleusiniis mysteriis subjunxit (Arnob., lib. V, pag. 175; Clemens Alexandr., Admonit. ad gent., pag. 13) . At si quis a nobis inquirat cur 0599A ibi uterque Erechthidarum fecerit mentionem; huic post Diodorum Siculum respondebimus advectam Atheniensibus sterilitatis tempore ingentem frumenti copiam ab Erechtheo Aegyptio, quem tantum propter beneficium regem creaverunt (Diodor. Sicul., lib. I Biblioth., pag. 17) . Summa autem rerum potitus, Eleusinia, sive Cereris mysteria, ritibus ex Aegypto traductis, instituit. Quapropter Athenienses Erechthidae, seu Erechthidarum populi, ab Clemente Alexandrino, Arnobio et aliis vocantur. De illis autem Eleusiniis mysteriis a nobis in superiore Apparatus nostri tomo actum est (tom I Apparat., lib. cit., pag. 760) .

Execranda tandem, nec satis unquam detestanda Alimontia mysteria Arnobius, Clementis Alexandrini 0599B sequester adhuc et interpres, pro merito insectatur (Arnob., lib. V, pag. 176 et seq.; Clemens Alexandr., Admonit. ad gent., pag. 21 et 22) . Nos vero de hisce sacris foedissimis et aeterna oblivione, nisi ad confutandos gentiles, eosque a superstitioso deorum cultu ad veram religionem adducendos, damnandis, nos alibi disputavimus (Eod. tom. I Apparat., pag. 774, et seqq.) .

Porro autem quis sanae mentis homo illam tot tamque horrendorum mysteriorum enarrationem audire potest, quin statim cum Auctore nostro concludat summam esse ethnicorum iniquitatem ac dementiam, qui ad deos tantis adeoque nefandis sceleribus infames colendos, atque ad tam obscena ac detestabilia mysteria peragenda omni suppliciorum genere christianos 0599C compellere conabantur? Quid enim magis iniquum, quam eos idcirco condemnare, tamquam atheismi convictos? Nonne ipsi gentiles potiori jure athei dicendi erant, qui, rejecto veri Dei cultu, publicis in festis et mysteriis fictitios colebant deos, qui execranda sua ob flagitia nec hominum digni erant nomine?