COMMENTARIUS.

(a) Sequitur secundo videre, etc. et infra : Sic igitur sunt omnino alterius rationis, et primo diversa in se.

Hic Doctor videtur sibi contradicere,

quia in primo, dist. 3. quaest. 3. dicit expresse quod materia et forma non sunt primo diversa, quia conveniunt quidditative ; hic vero dicit, quod sunt primo diversa.

Respondeo quod materia et forma sunt primo diversa, ut ibi exposui subjective, ita quod nullum genus praedicatur in quid de illis; non autem sunt primo diversa objective, cum conveniant in conceptu entis quidditative. Potest tamen dici et addi, quod aliqua esse primo diversa, contingit dupliciter: Uno modo, quod sint primo diversa in conceptu dicto in quid, et sic non sunt primo diversa materia et forma. Alio modo in realitate, ita quod conveniunt quidditative in realitate essentiali, et sic materia et forma sunt primo diversa, quia non est aliqua natura, vel aliqua res praeter quamcumque operationem intellectus, quae sit communis materiae et formae quidditative ; et haec distinctio patet a Doctore in primo. d. 8. q. 2. nam materia prima est tantum receptiva formae, et nullo modo receptibilis, forma autem maxime ultima est tantum recepta, et nullo modo receptiva, nec aliquid ipsius. Si dicatur, quod esse receptivum et esse receptibile sunt tantum passiones consequentes naturam eorum , ergo per illas non possunt dici primo diversa. Dico, quod aliquid esse primo diversum ab alio, contingit dupliciter : Uno modo per suam rationem formalem, sicut ultimae differentiae, quae ex suis rationibus ultimatis sunt primo diversa, patet a Doctore in primo, dist. 3. quaest, 3. Secundo modo per aliquid, quod non est de essentia ejus, sed consequens naturam illius de necessitate, et sic dicimus, quod materia et forma possunt dici primo diversa, quia ratio formalis receptibilitatis et receptivitatis inter se sunt primo diversa, et sic materia et forma, quibus insunt istae rationes sunt primo diversa.

Dicuntur etiam primo diversa primo modo in suis realitatibus, licet non in conceptu quidditativo. Et hoc modo probat, quod materia et forma sunt tales entitates, quibus de necessitate conveniunt tales rationes, nam materia est talis entitas cui convenit tantum esse receptivum, et forma talis entitas cui convenit posse recipi ; si ergo materia et forma essent ejusdem rationis, sequeretur quod illud quod necessario convenit uni, necessario etiam competeret alteri. Posset etiam dici, et credo ad mentem Doctoris, quod quando hic loquitur, quod materia et forma sunt alterius rationis, et per consequens sunt primo diversa, accipit quod non possunt esse ejusdem speciei, sed suo modo differunt specie, licet proprie materia et forma non sint species, cum sint partes speciei. Pars autem speciei non est species, ut supra patet a Doctore dist. 1. quoest, ult. secundi, si enim essent ejusdem speciei, si uni convenit esse receptivum formae substantialis, et alteri de necessitate conveniret. Si ergo materia et forma sunt alterius rationis, eo modo sequitur quod sunt primo diversa in realitate specifica, licet non in conceptu quidditativo, et ex hoc habetur intentum, quia si differunt specie, differunt etiam realiter, nam quae differunt specie, differunt etiam realiter et essentialiter.

(b) Quomodo igitur ex quo sunt duo principia distincta, etc. Dico, quod quanto, etc. Hoc debet sane intelligi, quia materia prima et albedo sunt magis diversa, quam materia prima et forma substantialis, et tamen non potest magis fieri per se unum ex illis, cum ex substantia et accidente fiat tantum ens per accidens ex quinto Metaphys. Dico quod debet intelligi, quando illa principia sunt nata per se facere unum, sicut forma substantialis et materia, ut patet 8. Metaphys. et ultra requirit, quod talia principia immediate sint unibilia, cujusmodi non est materia prima et accidens, cum nullum accidens immediate informet materiam, ut patet supra a Doctore in hoc secundo et in quarto, in materia de Eucharistia. Debet etiam intelligi per se unum quantum ad rationem perfectionis unitatis, quia illud est perfectius unum, quod est compositum ex materia et perfectiori forma substantiali, ut homo est compositus ex corpore et anima intellectiva quam lapis, qui est compositus ex materia et forma substantiali ignobiliori, non tamen homo. est magis per se unum, loquendo per se de ratione unitatis compositi, quia lapis est sic unum compositum per se, sicut homo.

(c) Dico igitur, etc. Hic cum dicit Doctor, quod materia est aliqua essentia, non debet accipi illa essentia proprie, cum sit pars essentiae quidditative, sed accipitur essentia pro vera entitate sumpta ab ente. Et quod dicit quod essentia extra suam causam habet verum esse, sic debet intelligi, quod habet esse existentiae, quia quaecumque entitas habet esse extra suam causam productivam, de necessitate habet esse existentiae, cum vera productio necessario terminetur ad esse existentiae, patet a Doctore in primo dist. 36. et in secundo, dist. 2.

(d) Objicitur etiam. Nota hic in littera, quod agens extrinsecum dupliciter educit aliquid de potentia, scilicet de potentia objectiva et de potentia subjectiva. Quando producit, puta aliquem ignem de potentia objectiva ad actum, tunc largitur tantum perfectionem et non multitudinem, quia ille idem ignis, qui prius fuit in potentia objectiva producitur in actu ; sed quando erat in potentia objectiva habet imperfectum esse, quia tantum esse possibile. Dum vero est eductus sive productus in actu habet perfectius esse, quia esse actuale, et sic patet quomodo educens aliquid de potentia objectiva, non largitur multitudinem entium, sed tantum perfectionem, quia illud idem, quod erat sub esse imperfecto, producitur in esse perfecto, et hoc est largiri perfectionem.

Secundo vero modo, quando agens intrinsecum educit aliquid de potentia subjectiva, non tantum largitur perfectionem, sed etiam multitudinem; patet quia quando ignis agit in aquam expellendo formam aquae, producit de ipsa materia aquae ignem, cujus ipsa materia est pars, et sic ille ignis qui fuit in potentia objectiva et in esse imperfecto producitur in esse perfecto, et sic largitur perfectionem, et quia in tali materia producit formam substantialem ignis, quae informat ipsam materiam, dicimus quod largitur multitudinem, quia in tali composito non tantum est materia, sed etiam forma partis, quae educitur de potentia subjectiva, id est, de materia, quae est subjectum illius formae. Dicitur enim forma educi de potentia materiae, quando talis forma sic educitur, ut recipiatur in ipsa materia, et hoc modo largitur multitudinem.

Ad argumenta principalia. Primo arguit Doctor probando quod materia non sit ens positivum, quia omne ens positivum creatum est in aliquo Praedicamento, sed materia in nullo ponitur praedicamento. Patet minor per Philosophum 1. Metaph.text. com. 8. Dico (inquit) materiam, quae est secundum se, nullatenus, neque quid, neque quantitas, neque aliquid aliud eorum dicitur, quibus ens est determinatum ; et parum infra : Quare quod est ultimum secundum se, neque

quid, neque quantitas, neque aliud aliquid est. Haec ille.

(e) Ad argumentum. Respondet Doctor, quod propositio illa Philosophi non est ad propositum, etc. nam aliqui volebant, quod ipsa materia prima esset maxima substantia, et esset id, de quo quidquid est generatum praedicatur denominative, ita quod quando dicimus, quod materia talis est alba vel quanta, et hujusmodi, sit praedicatio denominativa. Similiter substantia quae dicitur genus, vel pertinet ad genus Substantiae, praedicatur denominative, ut cum dicimus, materia talis est lapidea, et talis est ferrea. Dicunt igitur antiqui, quod ipsa materia non est quid per se, id est, quod substantia non praedicatur per se de illa, sed denominative, ut cum dicimus, materia talis est lapidea, nec est quale, nec quantum, nec hujusmodi. Volunt enim antiqui, quod abstractis omnibus accidentibus, nihil aliud videbant nisi ultimum subjectum, et talem volebant esse maxime subjectum, ideo Aristoteles arguit contra eos, ubi supra, et hoc patet ex processu litterae, quia postquam dixit Aristoteles quod nec est quid, nec quale, subdit : ex his igitur speculantibus facit ad substantiam esse materiam, sed impossibile, et hoc aliquid inesse videtur maxime substantia, id est, concludendo dicit Aristoteles quia speculantibus ex his supradictis rationibus,accidit dicere materiam jam esse substantiam se solam, et maxime. Contra quod arguit Philosophus ostendens, quod materia non sit maxima substantia.

(f) Sed impossibile, etc. Nam de ratione substantiae sunt duo, scilicet quod sit separabilis ab aliis, et quod sit singulare alicujus speciei specialissimae praedicamenti substantiae. Dicit ergo, sed impossibile, scilicet est materiam esse maxime substantiam, aut solam materiam esse solam substantiam, etenim pro quia esse separabile et esse hoc aliquid, videtur in esse maxime substantioe, quod supple non competit materiae. Unde subdit: Quapropter species, et quod ex ambobus substantia videtur esse magis quam materia, id est, forma et compositum ex materia et forma magis videtur esse substantia quam materia.

(g) Esto tamen quod sit verum. Dicit Doctor, posito etiam quod materia non sit nec quid, nec quale, loquendo de rationibus formalibus determinantibus contrahentibus ens ad tale vel tale genus, tamen ex hoc non sequitur quod ipsa nihil sit, non enim sequitur, materia non est actus vel forma determinans ens ad aliquod genus ; ergo materia est in se nihil, non sequitur. Potest etiam dici, quod materia non est quid per se, nec quale, quia illud, quod per se ponitur in aliquo Praedicamento, est in recta linea Praedicamentali, quia ut sic, recipit per se praedicationem illius Praedicamenti ; pars autem contenti in tali genere per se non recipit praedicationem per se illius generis, cum tantum sit ibi reductive, ut patet a Doctore in quarto, dist. 1. quoest, ultima, ideo non sequitur, materia prima non est quid per se, sive non est substantia per se; ergo non est per se ens quidditative, non sequitur.

(h) Sed dices ultra, quod materia praedicatur de omnibus denominative, etc. 1. Metaph. text. com. 25. ubi vult Philosophus, quod arca non sit lignum, sed lignea. Nec est (inquit) statua lignum, sed producitur lignea, non lignum ;et oenea, non aes; lapidea, sed non lapis; et domus lateritia, et non lateres. Haec ille. Et sic videtur, quod nullo modo pertineat ad essentiam rei, cum de nullo praedicetur essentialiter.

(i) Dico igitur, quod denominativa proprie. Hic Doctor distinguit de denominatione denominativa, et dicit quod denominativa proprie sunt illa, quae dicuntur cadentia ab alio, ut patet, quia album est denominativum, cum cadat ab albedine in subjecto, quod denominat, quia haec est falsa, homo est albedo, quia ipsa nullam cadentiam dicit ad subjectum, haec autem est vera : homo est albus, quia tunc album dicit cadentiam ad subjectum.

Dicit tamen Doctor, quod casus formae est dupliciter, vel dicit cadentiam ad subjectum, sicut accidentis ad subjectum, vel sicut formae ad suppositum ejusdem naturae, et sic duplex est praedicatio denominativa. Hic tamen nota, quod suppositum hic non accipitur solum, prout accipitur dist. 2. primi, quod dicit duplicem incommunicabilitatem, scilicet ut quo et ut quod, vel ut accipitur distinctione prima, quaestione prima tertii, ut dicit negationem duplicis dependentiae ad aliud suppositum, scilicet actualis et aptitudinalis, sed capitur hic suppositum large et improprie, nam Doctor hic vult quod homo dicatur suppositum respectu, humanitatis, et etiam albedo respectu albedineitatis, ut patet in primo, dist. 5. quaest. 2. Et nota, quod duplex est forma, scilicet forma totius et forma partis. Forma totius tantum intelligitur cadere ad suppositum, comparando illum ad partes ex quibus constat, sicut humanitas tantum respicit hominem; et sic dicimus quod homo dicit humanitatem ut ad suppositum, sicut dicimus quod album dicit albedinem ad subjectum, nam proprie homo est humanitate homo, sed humanitas ut humanitas, dicitur abstracta a supposito: ipsa enim humanitas non perficit, neque materiam, neque formam, ut patet a Scoto in tertio, dist. 2. sed dicimus quod est id quo homo essentialiter est homo, ut patet supra in simili in primo, dist. 4. Et haec forma etiam partis est in duplici genere, nam quaedam est accidentalis, et illa tantum potest cadere ad subjectum, quia potest denominare illud, sicut dicimus : homo est albus,et non potest cadere ad suppositum propriae naturae, nam suppositum albedineitatis est ipsa albedo abstracta a subjecto. Si ergo posset cadere ad proprium suppositum, denominando illud, haec posset esse vera: albedo est alba.

Nota tamen, quod ipsa albedo dicitur forma partis, comparando ad suppositum per accidens ; comparando vero ad suppositum saltem per se metaphysicaliter, ipsa est forma totius resultans ex realitate generis et realitate differentiae ; sed quia ipsa albedo est simplex, et nullo modo composita ex re et re, ideo dicimus quod ipsa non est proprie forma partis, et sic dico de quolibet accidente. Forma autem partis substantialis potest cadere, et ad subjectum quod vere denominat, et ad suppositum ejusdem naturae ut anima ; nam anima ut denominat corpus, cadit ad subjectum, quia informat ipsum, et haec est vera : corpus est animatum, et est denominativa, non accidentalis, cum ipsa sit substantia, nec proprie essentialis, cum non sit de essentia corporis, sed potest dici denominativa substantialis, non quod sit de substantia corporis, sed quia denominans est substantia, sicut etiam dicit Doctor in tertio, quod haec est substantialis : Verbum est homo, non essentialis, quia homo non est de essentia Verbi divini, nec accidentalis, cum non sit accidens, sed substantialis denominativa. Est tamen dissimilitudo in hoc, quia homo non informat Verbum divinum, ut patet in tertio, nec perficit illud ; anima vero informat corpus, et perficit illud. Potest etiam dici accidentalis ista : Corpus est animatum, ut ly accidentale distinguitur contra praedicationem per se, nam haec non est per se : corpus est animatum. Potest etiam comparari ad suppositum ejusdem naturae, puta ad hominem, cujus est pars essentialis, ut dicendo : homo est animatus; et haec est denominativa essentialis, quia ipsa anima essentialiter praedicatur de ipso homine, cum sit de essentia hominis, et haec est denominativa per cadentiam formae partis ad suppositum. Est etiam alia denominativa essentialis, quae est per cadentiam formae totius ad suppositum, sicut dicimus : homo est animal, nam ly animal dicit animalitatem cadentem ad hominem, quia haec est falsa : homo est animalitas, quia animalitas intelligitur abstracta ab omni supposito, et tamen est vera haec: homo est animal, sed est denominativa essentialis, et de istis denominativis aliqua habuimus in primo, dist. 8. quaest. ult.

Ad propositum ergo dico, quod materia potest praedicari de materiatis denominative, non tamen denominatione accidentali, cum ipsa materia sit substantia, sed vel denominatione essentiali vel substantiali, ut homo est corporeus, arbor est lignea.

(k) Ad aliud. Secundo principaliter arguit auctoritate Philosophi quinto Physic. text. com. 8. ubi habetur : Quod movetur est, sed quod generatur non est. Pro intellectione hujus argumenti est notandum, quod quando Aristoteles loquitur proprie de ente perfecto et constituto in esse ultimo specifico, sicut etiam dicit tertio Physicorum, quod motus est actus entis, capit ibi ens pro vero ente naturali habente esse specificum quando ergo dicit: Quod movetur est, id est, quod subjectum motus est ens specificum et perfectum, et quando dicit: et quod generatur non est, id est, quod subiectum generationis non est ens completum, et sic glossando, prout veritas est, argumentum hoc non concludit, quia quamvis materia prima, quae generatur subjective, sive quae est subjectum generationis, non sit ens completum et perfectum, non tamen sequitur quod sit nihil, imo est aliquod ens, cum sit pars essentialis compositi naturalis. Et quod dicit hic in argumento, quod quando Aristoteles dicit: Quod movetur est, et quod generatur non est, utrobique accipitur est et non est subjective, et verum dicit, quia subjectum motus est ens completum, et subjectum generationis non est ens completum, et non accipitur terminative, puta pro termino motus, vel pro termino generationis, patet, quia haec est falsa, dicendo: quod movetur est, quia quando motus fit jam non est, et sic patet argumentum.

Dat tamen Doctor aliam responsionem, quae in re coindicit cum praecedente, et nota hic quod dicit, quod de ratione mobilis est esse ens in potentia, et quod actu sit ens, accidit sibi tamen necessario, etc. Vult dicere, quia Aristoteles in tertio Physicorum, dicit quod motus est actus entis in potentia, sicut alteratio et actus alterabilis inquantum alterabile, sic dicimus, quod si movetur ad caliditatem ut octo, si haberet actu, non moveretur ad illam, quia habitibus praesentibus cessat motus ; sed quia caret illa, et est in potentia ad recipiendum illam, ideo ad ipsam movetur secundum quam caliditatem alteratur ; dicimus ergo quod talis alteratio continua est actus ipsius alterabilis, inquantum alterabile, hoc est, inquantum continue movetur ad ipsam caliditatem, sed habita tota caliditate, jam non dicimus quod sit actus alterabilis, inquantum alterabile, sed est actus perficiens subjectum in esse quietum. De ratione mobilis est, quod sit in potentia ad motum, sive ad terminum motus ; et quia talis motus quamdiu durat semper est actus ipsius mobilis actus, dico imperfectus et terminus motus habitus in esse quieto, dicitur actus perfectus accidentalis, tamen cum ultra mobile non moveatur ; et quia talis actus imperfectus non potest inesse nisi enti in esse ultimo et specifico, cum accidens non informet immediate materiam, licet ipsum compositum, ideo dicimus quod illud quod movetur, necessario est ens actu in esse completo. Accidit tamen sibi in eo quod movetur,quod sit ens actu, id est,quod non est de ratione formali mobilis inquantum mobile, quod sit ens actu, licet necessario sit illud, sed quod sit in potentia ad terminum motus, et quia materia non proprie movetur cum non sit immediatum subjectum alicujus motus, ut patet etiam tertio Physicor. sequitur, et per consequens etc. et ideo potest dici ens in potentia ut distinguitur contra ens completum. Sufficit igitur Philosopho, quod intendit probare, quod generatio non sit motus per hoc argumentum: Quod movetur est, et quod generatur non est, igitur generatio non est motus ; habet enim intentum, quod generatio non est motus per hoc, quia subjectum generationis non est ens actu completum, subjectum vero motus est ens actu completum.

Tertio arguitur auctoritate Philosophi, 1. Physic. text. com. 69. ubi habetur, quod materia non est scibilis nisi in analogia ad formam: Subjecta inquit, natura scibilis est secundum analogiam. Et ibi Commentator: Et ista inest materiae, quae est subjecta substantiae, non potest intelligi per se, cum non sit aliquid in actu, habens quidditatem, sed intelligetur secundum comparationem propter latentiam suae substantiae. Haec ille.

(1) Ad aliud de materia. Respondet Doctor et dicit, quod Philosophus non negat absolute, quod materia prima non sit per se cognoscibilis, sed quia ipse loquitur indifferenter de materia, ut est subjectum generationis vel mutationis, aut cujuscumque transmutationis, et ut sic cognoscitur per analogiam ad formam, quia videndo modo in materia formam corrumpi, modo aliam generari, ex tali transmutatione arguit aliquid esse subjectum tam generationis quam corruptionis: et etiam quia videmus aliquid alterari modo ad unam formam, modo ad aliam, per hujusmodi alterationes arguimus aliquid esse subjectum, et habere se per modum materiae, non tamen sequitur quod illud non sit per se et in se cognoscibile. Et nota etiam quod dicit Doctor, quod materia est per se cognoscibilis, sed non ab intellectu nostro pro statu isto cum tantum moveatur a sensibilibus, ut patet a Doctore in primo, d. 3. sed est intelligibilis ab intellectu nostro separato ; et licet materia prima non sit de numero activorum, tamen ego dico quod ipsa potest movere intellectum ad cognitionem sui, causando illam partialiter. Et quod dicit, quod non est de numero activorum, debet intelligi de activis et passivis, quae mutuo corumpuntur et generantur, et de . qualitatibus consequentibus hujusmodi activa et passiva, certum enim est quod materia prima non potest producere aliquam formam substantialem effective, nec aliquam accidentalem corporalem, sed bene potest producere aliquam spiritualem. Hoc idem dico de quantitate, licet Franciscus de Mayronis in primo teneat contrarium. Nescio enim videre ex quo materia prima est verum ens absolutum, et vera pars intrinseca corporalis substantiae, et includens quidditative rationem entis, ut patet a Scoto in primo, dist. 3.

et 8. quod si ipsa esset separata a forma non posset causare cognitionem sui partialiter. Nec credo aliqua entitas, excepta Deitate, contineat materiam primam virtualiter vel eminenter, secundum totam suam entitatem, ac per consequens possit causare cognitionem illius, quia ipsa est verum ens absolutum tantum creabile a voluntate divina, et mere terminans creationem, ut patet a Doctore in 2. dist. 12. et terminans creationem, necessario est verum ens existens, ut patet dist. 1. secundi, et dist. 2. tertii.

Dico ergo quod ipsa si esset separata, posset partialiter causare speciem intelligibilem in aliquo intellectu, et alia causa partialis et principalis esset intellectus agens cognoscens ipsam abstractive, et sic talis species intelligibilis posset partialiter causare cognitionem materiae primae.

Dico etiam, quod si materia esset perfecte praesens in propria praesentialitate, et existentia alicui intellectui, posset in illo partialiter causare cognitionem sui intuitivam.

Quarto arguit Doctor, et ratio stat in hoc: Si materia prima est ens positivum, ergo erit aliquis actus, consequens est falsum. Consequentia probatur, quia omne ens positivum est etiam actus, patet, quia ens dividitur per potentiam et actum, ut patet 5. Metaphys. sed consequens est falsum, quia si esset actus, tunc distingueret, quia actus proprie distinguit, ut patet 1. Metaph. text. com. 49. materia autem non distinguit, quia in fundamento naturae nihil est distinctum, 1. Metaphys. text. com. 17. secundum aliam translationem : Quoniam, inquit, in fundamento naturae, non est aliquid distinctum, manifestum est, quia non vere dicitur in illa substantia, quod est alicujus dispositionis, dico neque albae, neque nigroe, neque alterius coloris. Haec ibi.

(m) Dico igitur. Respondet Doctor, distinguendo de actu scilicet formali et entitativo. Secundo modo materia dicitur actus, cum non sit extra nihil ; cum enim ens dividatur per actum et potentiam, et omne quod habet esse extra suam causam sit in actuali existentia, et realiter sit ens in actu, ipsa materia prima quae est vere creata erit ens in actu, non est autem actus formalis, videlicet informans et perficiens aliquid, quia materia prima nihil potest informare ;cum ergo dicitur, quod actus distinguit, etc. dico, quod distinguere contingit multipliciter: Uno modo formaliter et specifice, et sic materia prima non distinguit, cum non sit constitutiva alicujus speciei. Secundo aliquid distinguit, sive est principium distinguendi entitative, ita quod eo modo quo aliquid constituit, eo etiam modo est ratio distinguendi constitutum ab alio ;patet enim quod compositum ex materia et forma distinguitur a re non corporali non tantum per formam, sed etiam per materiam quam habet. Et cum dicitur, quod in fundamento naturae nihil est distinctum, verum est formaliter, quia per materiam nulla distinctio formalis fit, nec similiter in materia nude accepta est aliqua distinctio formalis, ut patet ibi per illum textum et per Commentatorem.

(n) Ad aliud de actu. Quinto et ultimo arguit Doctor, quia si materia esset actus, compositum non esset per se unum. Responsum est in corpore quaestionis ad hoc argumentum, scilicet quod ex duobus entibus in actu ultimato non fit per se unum.

Additur etiam, quod si materia prima esset ens in actu, vel esset ens quod est forma, vel esset ens quod est compositum, sed nec sic, nec sic ;ergo nihil esset.

Respondeo, quod esset ens actu, quod non esset forma, nec compositum, sed est ens quod est materia, sicut et si quaereretur, substantia est ens, quod ens est? Dico, quod est ens, quod est substantia, ut etiam in simili respondet Doctor in primo, dist. 1. art 2. q.1 respondendo ad argumenta principalia.

Ultimo Doctor pro confirmatione suae opinionis addit unam rationem fundatam super auctoritate Philosophi, probando quod materia prima sit verum ens actu. Nam Philosophus 2. Physic.text. com. 28. vult quod materia sit ens actu, quia est id ex quo fit res, sive compositum, cui inest, unde secundum aliam translationem sic habetur:

Dicamus igitur, quod causa dicitur uno modo de illo, ex quo fit res, et est in causato, ut cuprum idoli hominis, et argentum idoli annuli. Haec ibi. Hoc idem patet 5. Metaph. text. com. 2. ubi sic habetur: Causa vero dicitur quidem uno modo, ex quo fit aliquid in existente, ut aes statuae, et argentum phialae et secundum aliam translationem : Causa dicitur secundum unum modum illud ex quo fit aliquid, et est in eo ut cuprum in idolo, et argentum in annulo. Hoc idem text. com. 4. Elementum (inquit) dicitur, ex quo componitur primum in existente indivisibili specie in aliam speciem, id est, quod elementum debet esse unius rationis indivisibilis in partes alterius rationis ; et per hoc distinguitur a toto heterogeneo, ut clarius patet secundum aliam translationem : Elementum (inquit) dicitur illud, ex quo componitur res primo, et est in ea, et non dividitur secundum formam in aliam formam, vide ibi Commentatorem clare exponentem hunc textura.

Ex istis ergo auctoritatibus habetur, quod materia inest composito, cum fiat ex ea, nec oportet fugere ad oppositum sicut dicimus quod ignis fit ex aqua tanquam ex opposito, quod oppositum non inest igni generato, materia autem inest, et ideo ponitur cum insit ab Aristotele ad differentiam oppositi, ex quo opposito fit res, non tamen inest. Et hoc clarius supra patuit in primo, d. 2. parte 2 quoest 4.