COMMENTARIUS.

(b) Potest dici ergo, etc. Refutata Henrici sententia, proponit suam, non tam assertive quam probabiliter, et cum aliqua incertitudine, ut patet ex verbis Illis : Potest dici, quibus solet uti, quando non habet resolutionem pro certo. Ut autem intelligatur mens ejus melius, advertendum est plures esse sententias de justitia originali. Prima est Soli lib. 1. de natura et gratia cap. 5. Valent. et Zumel 1. part. q. 95. qui existimant justitiam originalem esse ipsammet gratiam sanctificantem, cum majori tamen virtute quam nunc habet. Ad hanc suam sententiam trahunt S. Thomam ibid. et q. 97.

Secunda sententia est Durandi 2. d. 20. quaest. 5. D. Bonavenlurae d. 29. art. 2. q. 2. Alensis 2. part. q. 90 et Cajelani 1. part. q. 95. conformiter explicantis S. Thomam, qui putant justitiam originalem esse quid distinctum a charitate.

Tertia sententia est Aversae q. 75. et aliorum, qui tenent justitiam originalem non esse nec charitatem, nec quid unum distinctum a charitate, sed aggregatum ex charitate et aliis perfectionibus collatis primo homini.

Ego existimo hanc controversiam esse de nomine, et totaliter dependere ab eo quod auctores intelligunt ? per justitiam originalem. Prima tamen sententia caeteris videtur improbabilior, quia nemo dicit homines ullos pro hoc statu peccati consequi justitiam originalem, et tamen plurimi consequuntur gratiam sanctificantem ; ergo gratia sanctificans non potest se sola vocari justitia originalis, potest quidem vocari justitia, qua fideles justi formaliter redduntur, sed aliud est vocari justitiam, aliud vocari justitiam originalem.

Nec valet dicere cum adversariis quod gratia sanctificans non sit justitia originalis, quomodocumque considerata, sed quatenus habet majorem virtutem et vigorem quam nunc habet.

Quaero enim a quo habet illam majorem virtutem? vel a se enim habet illam, et sua intensione, vel ab aliquo alio superaddito. Si primum dicatur, contra est quod multi sine dubio habuere gratiam sanctificantem pro hoc statu in majori intensione, quam forte Adaraus habuit pro statu innocentiae, aut saltem quam haberent plurimi alii ex illis, qui essent in statu innocentiae, si perseveraret ; ergo non potest dici quod gratia sanctificans sit justitia originalis, quatenus majorem haberet virtutem, quam modo habet. Si vero dicatur quod gratia sanctificans habeat majorem illam virtutem ab extrinseco, nimirum ex consortio aliorum donorum, aut perfectorum ; hoc est quod intendunt auctores tertiae sententiae, nimirum quod gratia sanctificans requiratur quidem, sed non sufficiat ad justitiam originalem.

Inter alias duas sententias est mera quaestio de nomine, nam qui dicunt justitiam originalem esse distinctam a charitate, intelligunt per illam justitiam, eam perfectionem, qua totaliter rebellio partis inferioris cum superiore, fitque ut homo facile possit prosequi bonum rationis sine difficultate magna et renitentia partis sensitivae, et hujusmodi donum admittit Aversa distinctum a charitate. Qui vero dicunt justitiam originalem includere charitatem et alia dona, intelligunt per justitiam originalem omnes perfectiones collatas primo homini, quibus

I praesertim juvabatur ad bene operandum. Inter has autem perfectiones nemo dubitat charitatem et gratiam sanctificantem esse praecipuam ; ergo a principio ad finem non potest esse hic aliud quam quaestio de nomine, in qua quis, quam voluerit partem, facile poterit defendere. Unde in hoc non consistit difficultas quaestionis propositae, sed in alio : An scilicet primi parentes, quibus concessa est justitia originalis, habuerint in se aliquam qualitatem distinctam a virtutibus per se, et per accidens infusis, quibus tolleretur rebellio partis sensitivae quam modo sentimus. Supponitur autem in hac difficultate quod primi parentes caruerint illa rebellione, idque colligitur ex illo Ecclesiast. 7. Deus fecit hominem rectum. Secundo ex Apostolo ad Romanos 7. adscribente repugnantiam carnis contra spiritum, et concupiscentiae contra rationem, peccato, tanquam causae. Tertio a posteriori, quia Adam et Eva ante peccatum erant nudi, et non erubescebant, sed post peccatum cognoscebant se nudos, et statim se cooperiebant, propter motus scilicet inordinatos, quos tum sentiebant, a quibus ante erant immunes. Quarto, auctoritate Augustini et aliorum Patrum, qui ubique concupiscentiam ponunt tanquam effectum peccati originalis. Quae doctrina est etiam multorum Conciliorum, et speciatim Concilii Tridentini Sess. 5. in decreto de peccato originali, ubi dicit concupiscentiam vocari quidem peccatum, non quia vere et proprie peccatum sit, sed quia ex peccato est, et ad peccatum inclinat.

Hoc ergo supposito, difficultas principalis et propria hujus quaestionis est: An justitia originalis, quantum ad hunc effectum, comprimendo hanc rebellionem, consistat in gratia sanctificante, aliisque connexis virtutibus, quae collatae sunt primis parentibus ? an in alia aliqua qualitate intrinseca superaddita illis ? an vero in externa Dei protectione ac favore, non permittentis tales motus insurgere. Unde quando Scotus, aut alii auctores examinantes hanc difficultatem dicunt justitiam originalem consistere in aliquo distincto a gratia sanctificante, loquuntur sine dubio de justitia originali, non secundum totum suum effectum, sed secundum hunc particularem effectum tollendi rebellionem carnis et fomitem. Et sic conciliari possunt duae praedictae sententiae, ita scilicet, ut illa, quae statuit justitiam originalem in aggregato ex omnibus perfectionibus primo parenti collatis, intelligatur de justitia originali quoad effectum suum adaequatum: altera vero sententia ponens justitiam in aliquo distincto a gratia sanctificante intelligatur de justitia originali quoad praedictum effectum particularem ejus, quo sensu, si intelligantur, nullo modo disconveniunt, aut contrariantur sibi invicem, ut patet.

Quantum autem ad difficultatem ipsam in se, Suarez lib. 3. de homine, putat illam sedationem rebellionis et subjectionem partis sensitivae ad rationem, ortam fuisse ex manutenentia et protectione externa Dei, et virtutibus moralibus ac supernaturalibus. Durandus vero et alii in hac distinctione, quos sequitur Molina disp. 27. de opere sex dierum, Aversa quaest. 75. sect. 4. et alii putant ortam fuisse ex qualitate aliqua intrinseca distincta a virtutibus. Quae etiam sententia videtur esse Scoti hic. Qui quidem imprimis considerat optime duo possimum reperiri in hac subjectione, seu ex ea potius duo oriri, unum quod potentia superior rationalis, nempe voluntas, sine difficultate possit sequi rationem, respuendo objecta delectabilia potentiis inferioribus ; alterum, quod potentia etiam inferior sine difficultate conformetur imperio potentiae superioris, ita scilicet ut quando voluntas imperat appetitui non moveri ad tale objectum sibi delectabile, appetitus sine difficultate aut tristitia acquiescat. Hi autem duo effectus provenientes ex praedicta subjectione salis apparent esse distincti, quia bene posset contingere quod voluntas delectabiliter prosequeretur ductum rationis, rejecta delectatione sensus, quamvis ipse sensus doleret se privari suo delectabili.

Hoc praenotato, Doctor docet subjectionem partis sensitivae ad rationem necessario adscribendam esse dono Dei supernaturali , quia non esset in puris naturalibus. Quod autem non esset talis subjectio in puris naturalibus, et simul etiam quod ista subjectio sit adscribenda particulari dono Dei probat, quia voluntas conjuncta appetitui sensitivo connaturaliter nata est, et condolere ejus doloribus, et etiam condelectari ejus delectationibus, unde ex se non videtur posse retrahere illum appetitum a suo objecto delectabili absque propria difficultate ipsiusmet voluntatis, cui non potest non esse difficile privare se illa delectatione quam sentit, dum condelectatur appetitui sensitivo; ex quo patet duas hic occurrere difficultates, unam ex parte appetitus, alteram ex parte voluntatis, sicut dum proponitur objectum delectabile appetitui, interveniunt duae delectationes, una ex parte appetitus, altera ex parte voluntatis condelectantis appetitui ; ergo, nisi conferretur aliquod donum particulare, maneret naturaliter loquendo ista rebellio ob naturam ipsarummet potentiarum.

Ulterius descendit ad naturam istius doni particularius declarandam, et dicit esse tale donum, quo aliquod aliud objectum redderetur delectabilius multo voluntati, quam esset ipsi delectabile objectum appetitus sensitivi; et quia nihil aliud videtur esse posse cujus delectabilitas major traheret voluntatem ad recedendum delectabiliter ab omni objecto delectabili appetitus sensitivi, nisi ultimus finis, hoc est ipsemet Deus, concludit illud donum, quod reddebat voluntatem facilem et promptam ad non prosequenda bona sensuum inferiorum, nisi prout recta ratio dictat illa prosequenda, esse donum aliquod quod reddebat Deum delectabiliorem voluntati, quam ulla bona alia sensitiva.

Haec autem doctrina quamvis pulchra, non caret tamen sua difficultate, ut vel in hoc etiam verum sit illud vulgare : Difficilia quae pulchra. Potissima autem difficultas est, quod hinc videatur sequi illud donum, quod conferebat hunc effectum voluntati, non esse distinctum a charitate et spe, nam hae virtutes cum suis actibus sunt illae, quae natae sunt reddere Deum delectabilem voluntati; ab iis autem virtutibus, quibus redditur objectum aliquod delectabile secundum suam speciem, idem redditur delectabilius, si augeantur et removeantur impedimenta ; ergo nullum aliud donum distinctum ab his virtutibus confert praedictum effectum justitiae originalis voluntati. Sed haec omnino videtur esse contra principia ipsiusmet Doctoris in hac ipsa quaestione inferius n. 7. ubi clarissime videtur distinguere charitatem seu gratiam ab hoc dono. Possset ad hoc tamen dici quod Doctor in illo n. 7. non distinguat hoc donum a charitate supernaturali, sed a gratia, quae, secundum Thomistas distinguitur realiter a charitate ; et licet secundum Scolum gratia et charitas non distinguantur realiter, ita ut sint duae formae positivae, quarum una sit gratia, et altera charitas, tamen sine dubio gratia formaliter considerata, ut habet denominationem gratiae, distinguitur realiter a charitate, quia ut sic formaliter dicit acceptationem divinam in ipsius sententia potest ergo sic intelligi, ut velit donum illud supernaturale, quo facilitatur voluntas ad comprimendos et impediendos motus quoscumque inordinatos potentiarum inferiorum, sit quidem distinctum quid, etiam realiter, a gratia formaliter, ut habet esse gratiae, considerata, cum :quo stat quod non distinguatur realiter a charitate. Posset etiam intelligi quod solum velit illud donum donum distingui formaliter a gratia, ita scilicet ut eadem forma, quatenus consideratur sub ratione gratiae, habet esse principium constitutivum filii adoptivi et fundamentum meriti: quatenus vero consideratur ut principium sedandae rebellionis, habet rationem justitiae originalis, non quidem secundum omnem effectum justitiae originali attributum, sed praecise secundum quod facilitat voluntatem ad cohibendos et impediendos motus potentiarum inferiorum, et ad prosequendum ultimum finem delectabiliter, seu bonum rationis et virtutis.

Quantum ad rem ipsam attinet, existimo donum illud quod adaequate facilitabat voluntatem ad prosequendum faciliter bonum honestum rationis, et moderandos affectus concupiscentiae, consistere in aggregato ex omnibus virtutibus moralibus pertinentibus ad voluntatem et intellectum, nec fuisse aliquod unum donum, quod tribuit hunc effectum voluntati, eo enim dato fruslraneae prorsus essent aliae virtutes. Nec etiam improbabile est, quod ista facilitas partium oriebatur ex bona complexione hominum, (quamvis haec etiam esset ex gratia Dei) et partim etiam ex assistentia extrinseca Dei ; quamvis ipsamet collectio virtutum omnium in gradu perfecto videatur sufficere, quia si de facto aliqui pro hoc statu acquirunt temperantiam in tali gradu, ut valde sedatos habeant suos motus, idemque sit de aliis virtutibus plurimis, omnino videtur quod collectio omnium virtutum cum illa perfecta cognitione, quae haberetur de virtutibus et vitiis pro illo statu, sufficere deberet ad omnes inordinatos affectus voluntatis penitus compescendos. Quod vero nullum aliud donum superaddendum sit naturae ad hunc effectum, imprimis conforme valde videtur doctrinae Scoti in 3. dist. 36. ubi negat alias virtutes praeter acquisitas, et tres Theologicas. Et deinde valde difficile est concipere quomodo ullum donum possit juvare voluntatem in ordine ad hunc effectum, nisi quod natum esset esse principium habituale alicujus actus, sed tale principium non potest sufficienter distingui a caeteris virtutibus; ergo non est asserendum aliquod tale donum. Hinc autem sequitur quod supra indecisum reliquimus, dist. 20. quaest. 3. ad finem, parvulis in statu innocentiae nascituris infundendos fuisse habitus virtutum moralium, omnes praesertim quotquot erant necessarii ad comprimendum rebellionem, quae, cum effectus peccati sit, non esset futura in illo statu, ut patet. (e) Sed numquid ex hoc tollitur, etc. Ut resolvat Doctor an praeter hoc donum quodcumque sit, positum ex parte voluntatis, detur aliud donum ex parte appetitus sensitivi, notat primo, quamvis nullum aliud donum hujusmodi poneretur, quod tamen posset dici simpliciter et absque addito, quod totus homo delectabiliter operaretur, quia licet a donis positis ex parte voluntatis praecise non haberet ita operari delectabiliter, quin difficultatem in operando sentirent potentiae sensitivae, tamen ab illis donis habere tur talis facilitas operandi ex parte voluntatis, ut illa in nullo suo actu sentiret difficultatem aut repugnantiam, et propterea totus homo simpliciter posset dici delectabiliter operari, denominatione desumpta a delectabili modo operandi partis principalis ipsius, nimirum voluntatis. Unde inferri potest, quod ex auctoritatibus, quibus diceretur quod homo non haberet difficultatem bene operandi in statu innocentiae, nec repugnantiam ad rationem, non posset colligi quin haberet difficultatem operandi ex parte potentiarum inferiorum, sine tamen difficultate ulla voluntatis, et quia non potest aliunde quam ex auctoritatibus cognosci quomodo se res habuerit de facto, propterea Doctor nihil circa hoc resolvit, sed potius dubitare videtur.

Supponendo tamen quod potentia, etiam inferior, delectabiliter operabatur ad praescriptum rationis, ita ut sine difficultate aut tristitia, et relinqueret objectum sibi valde gratum jubente ratione, et prosequeretur objectum alias sibiipsi ingratum, dicit verisimile esse quod non poterat ad hoc sufficienter determinari, nec ex donis collatis voluntati, nec ex naturali subordinatione sua ad voluntatem; unde infert necessario ponenda esse aliqua dona ex parte ipsarum potentiarum inferiorum, tot quidem ad minus quot sunt tales inferiores potentiae.

In hac etiam convenit cum Doctore Aversa supra, sed res mihi videtur esse valde difficilis, nam si loquamur de potentiis externis sensitivis, non video quod donum in ipsis intrinsece poneretur, per quod determinari possent, cum non sint capaces habituum secundum omnes, praeter tale vel tale temperamentum ; nam ex diversa dispositione temperamenti posset contingere, ut objectum alias ingratum esset gratum, sicut ex particulari infirmorum dispositione, oritur quod cibus dulcis appareat infirmo amarus. Verum imprimis difficile est quod idem temperamentum possit sufficere, ut omnia objecta potentiis illis occurrentia eodem modo placerent aut displicerent, et ex alia parte, non videtur conveniens ut pro varietate objectorum deberet semper complexio mutari. Quod si diceretur Deum habiturum fuisse specialem curam ne objecta displicentia occurrerent, tum donum illis collatum extrinsecum esset, non intrinsecum.

Si vero loquamur de potentia sensitiva interna, ego non video alia dona intrinseca in illa esse ponenda praeter dispositionem bonam corporis, et habitus virtutum moralium, quorum capacem esse potentiam illam, nostra schola asserit cum Doctore 3. dist. 33.

Sed quidquid sit de hoc, de quo alterius mallem audire sententiam, quam meam proponere, admisso quod daretur hujusmodi plura dona in parte sensitiva, bene dicit Doctor illud donum, quod spectat ad voluntatem, principalius pertinere ad justitiam originalem, quod certum est. Et addit per illud donum, sive unum sit, sive plura, voluntatem impedituram aliquas delectationes, ne ullo modo excitarentur in parte sensitiva, ut quae sunt de se malae, alias non impedituram, sed directuram in bonum finem, ut illas, quae consequuntur ad actus honestos, quos deberet homo exercere ; alias denique rejecluram, quas quandoque posset habere licite, si vellet, continentiae et temperantiae causa. Quamvis autem ista se gereret, hoc dono mediante, voluntas tamen iterum repetit non secuturum propterea, ut potentia sensitiva delectabiliter semper operaretur, quamvis posset dici quod totus homo simpliciter dicendus esset delectabiliter semper operari. Deinde confirmat dubium a me supra n. 12. propositum, dicens, forte non esse necesse quin homo pro illo statu pateretur difficultatem et tristitiam in aliquibus operationibus potentiae sensitivae, licet ea difficultate et tristitia voluntas bene uteretur. (f) De alio effectu qui tribuitur, etc. Quia, ut dixi, Doctor non agit in praesenti quaestione de justitia originali secundum omnes effectus suos, sed praecise quoad duos, nimirum quoad tollendam rebellionem sensus et quoad immortalitatem; et quia hactenus agebat de priori effectu, nunc breviter ait juxta suam resolutionem supra dist. 19. immortalitatem status innocentiae non fuisse impotentiam ad moriendum, sed potius potentiam ad non moriendum, quam haberet homo, sic ut nunquam actu moreretur, non ratione ullius unius doni, sed ratione multorum partim intrinsecorum, partim extrinsecorum. Cujus probatio ad eumdem locum referenda est.

(g) Ad primum argumentum, etc. Respondet ad argumenta principalia. Primum argumentum erat ad probandum quod non erat ponendum aliquod donum supernaturale ad conferendum effectus justitiae originalis, de quibus hic agitur, quia oppositi effectus istis effectibus sunt paenae peccati, nimirum mortalitas et rebellio partis sensitivae ad rationem: ergo si poneretur natura in puris naturalibus absque dono aliquo supernaturali et absque peccato, non essent isti effectus mortalitatis et rebellionis, et consequenter haberetur immortalitas, et concordia partis sensitivae ad rationem ; ergo propter illam immortalitatem et concordiam non est ponendum aliquod donum supernaturale, et consequenter justitia originalis, ut confert hos effectus immortalitatis et rebellionis, non dicit aliquod donum supernaturale.

Respondeo cum Doctore distinguendo antecedens, sunt paenae de facto, supposita collectione doni per quod excluderentur, quo dono privabatur homo propter peccatum, concedo antecedens ; absolute et simpliciter, aut considerata ipsa natura secundum se praecise absque donis gratuite superadditis, nego antecedens, ut sic enim considerata natura esset conditio naturalis ipsius mori et pati illam rebellionem, non minus quam est conditio naturalis bovis mori, aut lapidis descendere deorsum.

Contra hoc ultimum instat Doctor pro adversariis : isti effectus mortalitatis et rebellionis essent involuntarii in statu purae naturae: ergo essent paenae. Respondet supponendo involuntarium posse capi dupliciter : Uno modo, quatenus tale dicitur quod est contra inclinationem naturalem seu quod est violentum. Alio modo, quatenus tale dicitur, quod est contra inclinationem elicitam voluntatis, hoc est, contra nolitionem illius aut volitionem. Si in argumento accipiatur involuntarium primo modo, concedit antecedens et negat consequentiam, et dat optimum exemplum de bove ; et exemplificari potest etiam ulterius in lapide detento sursum, cui involuntarium est in hoc sensu esse sursum, cum tamen id sibi non sit paena, proprie loquendo, qualis non est capax lapis, sicut nec culpae, ad quam dicit ordinem paena.

Si vero in argumento capiatur involuntarium secundo modo, negat antecedens, quia eo ipso quo nollet homo in puris naturalibus constitutus habere mortalitatem aut rebellionem, quae sunt conditiones naturales suae naturae, peccaret, et consequenter non esset in statu purae naturae, hoc est, in statu medio inter gratiam et peccatum, quod quidem est evidens, loquendo de nolilione efficaci.

Quod si etiam supponeretur posse hominem in pura natura constitutum nolle efficaciter etiam mortalitatem, aut rebellionem absque peccato, tum concedendum esset antecedens et neganda consequentia, nec enim est necessarium ut sit paena formaliter alicui omne illud quod efficaciter nollet sibi accidere.

Secundum argumentum est : Voluntas in puris naturalibus est recta, non enim

, videtur aliqua curvitas pertinere ad naturam ejus, quia talis refunderetur in Deum qui est auctor ejus; ergo si absque aliquo supernaturali produceretur, haberet rectitudinem orginalem, et consequenter justitiam originalem; ergo justitia originalis non involvit aliquid supernaturale.

Respondet Doctor, in voluntate seu homine, posse considerari duplicem rectitudinem et justitiam originalem. Unam, quae nihil aliud sit quam facultas liberi arbitrii ad bene operandum absque aliqua deordinatione peccati actualis aut habitualis.

- Aliam, quae sit aliquod donum inferens secum effectus concordiae potentiae inferioris sensitivae ad superiorem rationalem et immortalitatis, quam ab origine supponitur habuisse primos parentes de facto, et habituros eorum successores nisi peccarent. De priori rectitudine procedit argumentum, non de posteriori, unde concesso toto nihil facit ad rem. Sed claritatis causa respondeo in forma distinguendo antecedens, rectitudine excludente peccatum quodcumque, concedo antecedens; rectitudine excludente rebellionem et mortalitatem, nego antecedens. Similiter distinguo consequens, rectitudinem originalem et justitiam excludentem curvitatem peccati, concedo consequentiam; excludentem rebellionem et mortalitatem peccati, nego consequentiam. Distinguo etiam ultimum consequens: ergo justitia originalis, hoc est, rectitudo naturae excludens peccatum, concedo consequentiam, hoc est, illa, quae tollit rebellionem et mortalitatem, nego consequentiam.

Addit ad haec Doctor, quod si ponatur, quod rebellio et mortalitas tollatur per qualitatem aliquam mediam inter naturam et virtutem infusam, non sit necesse illam qualitatem ponere. Hoc autem dupliciter potest intelligi, vel ita quod non sit necesse illam ponere pro statu naturae purae, et sic facit ad objectionem praesentem, et est certissimum, cur enim esset necesse illam ponere?Alio modo posset intelligi sic, ut vellet Doctor quod non esset illa qualitas media ullo modo ponenda, etiam pro statu innocentiae: et sic intellecta haec verba confirmarent quod supra diximus, nullum esse ponendum donum intrinsecum ex parte voluntatis, quod tribueret effectus concordiae praeter habitus acquisitos et infusos virtutum. Credo tamen verba illa intelligenda esse priori modo, quia sic faciunt ut dixi, ad propositum objectionis, et sic etiam habet locum probatio Doctoris, nimirum quod quaecumque inconvenientia apparent de voluntate, possint salvari sine illa qualitate media, hoc est, quod nullum ostendi possit inconveniens sequi ex eo quod voluntas sine illa qualitate media crearetur a Deo, quin possit facile ostendi, vel quod non sequeretur, vel quod non esset inconveniens.

Tertium argumentum est : Si justitia originalis esset donum supernaturale: ergo peccatum originale esset tantum carentia istius doni supernaturalis, quia est tantum carentia justitiae originalis; sed hoc est absurdum, quia sic qui constitutus esset in puris naturalibus esset aequalis conditionis cum habente peccatum originale , quandoquidem uterque careret omni dono supernaturali; sed absurdum est quod essent aequalis conditionis, quia sic, uterque esset aequaliter puniendus. Respondet Doctor, quidquid sit de consequentia prima, negando subsumptum cum sua probatione, quia licet uterque esset aequalis quantum ad omnes perfectiones positivas naturales, et quantum ad carentiam omnis doni supernaturalis, tamen essent differentes in hoc quod qui haberet peccatum originale, haberet debitum morale fundatum in pacto divino inito cum primo homine, habendae justitiae originalis; constitutus autem in puris naturalibus non haberet tale debitum, unde in illo carentia doni supernaturalis, in quo consisteret justitia originalis esset privatio, in hoc autem non esset privatio, sed simplex carentia alicujus formae, quam non teneretur habere. Et quamvis neutris auferretur visio beatifica, et propterea uterque careret illa visione, illa tamen carentia respectu peccatoris esset paena, quia haberet eam, nisi careret justitia originali, quam debebat habere ; respectu vero constituti in puris naturalibus, ista carentia non esset paena, quia non propter culpam suam careret ipsa, sed propterea quod non debebatur ipsi ex conditione suae naturae, nec Deus vellet liberaliter eam ipsi conferre.